De agone christiano (31-retractationes)

Nec eos audiamus, qui sanctam ecclesiam,
quae una catholica est, negant per orbem esse diffusam, sed
in sola Africa, hoc est in parte Donati pollere arbitrantur.
ita surdi sunt aduersus prophetam dicentem: filius meus
es tu, ego hodie genui te; postula a me, et dabo
tibi gentes hereditatem tuam, et possessionem
tuam terminos terrae, et alia multa, siue in ueteris siue
in noui testamenti libris quae scripta sunt, ut apertissime
declarent ecclesiam Christi per orbem terrae esse diffusam.
quod cum eis obicimus, dicunt iam ista omnia fuisse conpleta,
antequam esset pars Donati, sed postea totam ecclesiam
perisse et in sola Donati parte reliquias eius remansisse [*] [*] [*]
contendunt. o linguam superbam et nefariam ! nec si uere sic
uiuerent, ut uel inter se pacem postea custodirent. nunc
autem non adtendunt iam in ipso Donato completum fuisse,
quod dictum est: in qua mensura mensi fueritis, in
ea remetietur uobis. sicut enim Christum diuidere conatus
est, sic ipse a suis cotidiana concisione diuiditur. ad hoc
etiam pertinet illud, quod dominus dicit: qui enim gladio
percusserit, gladio morietur. gladius enim illo loco,
siquidem in malo positus est, discordiosam linguam significat,
qua tunc ille infelix ecclesiam percussit, sed non occidit.
non enim dixit dominus: qui occiderit gladio, gladio morietur,
sed qui gladio usus fuerit, inquit, gladio morietur.
ergo ille percussit ecclesiam lingua litigiosa, qua nunc ipse
conciditur, ut omnino dispereat atque moriatur. et tamen illud
tunc apostolus Petrus non superbia sua, sed quamuis carnali,
tamen amore domini fecerat. itaque admonitus recondit gladium;
iste autem nec uictus hoc fecit, siquidem cum episcopo
Caeciliano causam cum diceret audientibus episcopis Romae,
quos ipse petiuerat, nihil eorum quae intenderat potuit probare;
et sic remansit in schismate, ut suo gladio moreretur. populus
autem ipsius, quando non audit prophetas et euangelium, in
quibus apertissime scriptum est ecclesiam Christi per omnes
gentes diffusam esse, et audit schismaticos non dei gloriam
quaerentes, sed suam, satis significat seruum se esse, non [*] [*]
liberum et aurem dexteram se habere praecisam. Petrus enim
errans in amore domini seruo, non libero aurem dexteram
praecidit. ex quo significat eos, qui gladio schismatis feriuntur,
et seruos esse carnalium desideriorum, nondum eductos in
libertatem spiritus sancti, ut iam non confidant in homine,
et non audire quod dextrum est, id est domini gloriam per
catholicam ecclesiam latissime peruagatam, sed audire sinistrum
humanae inflationis errorem. sed tamen, cum dominus in
euangelio dicat, cum per omnes gentes euangelium fuerit
praedicatum, tunc finem esse futurum, quomodo isti dicunt,
quod iam ceterae omnes gentes ceciderunt a fide et in sola
Donati parte remansit ecclesia, cum manifestum sit, ex quo
ista pars ab unitate praecisa est, nonnullas gentes postea credidisse
et adhuc esse aliquas, quae nondum crediderunt, quibus
cotidie non cessatur euangelium praedicari? quis non miretur
esse aliquem, qui se christianum dici uelit et aduersus Christi
gloriam tanta inpietate rapiatur, ut audeat dicere omnes
populos gentium, qui modo adhuc accedunt ecclesiae dei et
in dei filium festinanter credunt, inaniter facere, quia non eos
aliquis donatista baptizat? sine dubio ista exsecrarentur homines
et eos sine dilatione relinquerent, si Christum quaererent,
si ecclesiam diligerent, si liberi essent, si aurem dexteram
-integram retinerent. [*] [*]

Nec eos audiamus, qui quamuis neminem rebaptizent,
praeciderunt se tamen ab unitate et Luciferiani
magis dici quam catholici maluerunt. in eo enim, quod intellegunt
baptisma Christi non esse repetendum, recte faciunt.
sentiunt enim sacramentum sancti lauacri nusquam esse nisi
ex catholica ecclesia, sed eam formam secum habere sarmenta
praecisa, quam in ipsa uite, antequam praeciderentur, acceperant.
hi sunt enim, de quibus apostolus dicit: habentes
speciem pietatis, uirtutem autem eius abnegantes;
est enim magna uirtus pietatis pax et unitas, quia unus est
deus. hanc illi non habent, quia praecisi ab unitate sunt.
itaque, si qui ex ipsis ad catholicam ueniunt, non iterant
speciem pietatis, quam habent, sed accipiunt uirtutem pietatis,
quam non habent. nam et amputatos ramos denuo posse
inseri, si non permanserint in incredulitate, apertissime
apostolus docet. quod cum Luciferiani intellegunt et
non rebaptizant, non inprobamus; sed quod autem etiam ipsi
praecidi a radice uoluerunt, quis non detestandum esse cognoscat?
et ideo maxime, quia hoc eis displicuit in ecclesia
catholica, quod uere catholicae sanctitatis est. nusquam enim
tam uigere debent uiscera misericordiae quam in catholica
ecclesia, ut tamquam uera mater nec peccantibus filiis superbe
insultet nec correctis difficile ignoscat. non enim sine causa
inter omnes apostolos huius ecclesiae catholicae personam
sustinet Petrus; huic enim ecclesiae claues regni caelorum [*] [*]
datae sunt, cum Petro datae sunt. et cum ei dicitur, ad omnes
dicitur: amas me? pasce oues meas. debet ergo ecclesia
catholica correctis et pietate firmatis filiis libenter ignoscere,
cum ipsi Petro personam eius gestanti, et cum in mari titubasset
et cum dominum carnaliter a passione reuocasset et cum
aurem serui gladio praecidisset et cum ipsum dominum ter
negasset et cum in simulationem postea superstitiosam lapsus
esset, uideamus ueniam esse concessam eumque correctum
atque firmatum usque ad dominicae passionis gloriam peruenisse.
itaque post persecutionem, quae per Arrianos haereticos
facta erat, posteaquam pax, quam quidem catholica in
domino tenet, etiam a principibus saeculi reddita est, episcopi,
qui perfidiae Arrianorum in illa persecutione consenserant,
multi correcti redire in catholicam delegerunt, damnantes
siue quod crediderant siue quod se credisse simulauerant. hos
ecclesia catholica materno recepit sinu, tamquam Petrum post
fletum negationis per galli cantum admonitum aut tamquam
eundem post prauam simulationem Pauli uoce correctum.
hanc illi matris caritatem superbe accipientes et inpie reprehendentes,
quia Petro post galli cantum surgenti non gratulati
sunt, cum lucifero, qui mane oriebatur, cadere meruerunt.

Nec eos audiamus, qui negant ecclesiam dei [*] [*]
omnia peccata posse dimittere. itaque miseri, dum in Petro
petram non intellegunt et nolunt credere datas ecclesiae claues
regni caelorum, ipsi eas de manibus amiserunt. isti sunt, qui
uiduas, si nupserint, tamquam adulteras damnant et super
doctrinam apostolicam se praedicant esse mundiores: qui
nomen suum si uellent agnoscere, mundanos se potius quam
mundos uocarent. nolentes enim, si peccauerint, corrigi, nihil
aliud elegerunt nisi cum hoc mundo damnari. nam quibus
ueniam peccatorum negant, non eos aliqua sanitate custodiunt,
sed aegris subtrahunt medicinam; et uiduas suas uri cogunt,
quas nubere non permittunt. non enim prudentiores habendi
sunt quam Paulus apostolus, qui ait: malo eas nubere
quam uri.

Nec eos audiamus, qui carnis resurrectionem
futuram negant et commemorant, quod ait apostolus Paulus:
caro et sanguis regnum dei non possidebunt, non
intellegentes, quod ipse dicit apostolus: oportet corruptibile
hoc induere incorruptionem et mortale hoc
induere inmortalitatem. cum enim hoc factum fuerit,
iam non erit caro et sanguis, sed caeleste corpus. quod et
dominus promittit, cum dicit: neque n ubent neque uxores
ducent, sed erunt aequales angelis dei. non enim
iam hominibus, sed deo uiuent, cum aequales angelis facti
fuerint. inmutabitur ergo caro et sanguis et fiet corpus caeleste
et angelicum; et mortui enim resurgent incorrupti, [*] [*]
et nos inmutabimur, ut et illud uerum sit, quod resurget
caro, et illud uerum sit, quod caro et sanguis regnum dei
non possidebit.

XXXITI. 35. Ista fidei simplicitate et sinceritate lactati
nutriamur in Christo et, cum paruuli sumus, maiorum cibos
non adpetamus, sed nutrimentis saluberrimis crescamus in
Christo accedentibus bonis moribus et christiana iustitia, in
qua est caritas dei et proximi perfecta et firmata, ut unusquisque
nostrum de diabolo inimico et angelis eius triumphet
in semet ipso in Christo, quem induit, quia perfecta caritas
nec cupiditatem habet saeculi nec timorem saeculi, id est nec
cupiditatem, ut adquirat res temporales, nec timorem, ne
amittat res temporales. per quas duas ianuas intrat et regnat
inimicus, qui primo dei timore, deinde caritate pellendus est.
debemus itaque tanto auidius adpetere apertissimam et euidentissimam
cognitionem ueritatis, quanto nos uidemus in caritate
proficere et eius simplicitate cor habere mundatum, quia ipso
interiore oculo uidetur ueritas — beati enim mundo corde,
inquit, quia ipsi deum uidebunt — ut in caritate
radicati et fundati praeualeamus comprehendere
cum omnibus sanctis, quae sit latitudo et longitudo
et altitudo et profundum, scire etiam [*] [*]

supereminentem scientiam caritatis Christi, ut inpleamur
in omnem plenitudinem dei et post ista cum
inuisibili hoste certamina, quoniam uolentibus et amantibus
iugum Christi lene est et sarcina eius leuis, coronam
uictoriae mereamur. [*] [*]

LOCI LIBR. RETRACTATIONVM.

De agone christiano pag. 136, 14 sqq.

Retract. II 3. In quo quod positum est: nec eos audiamus,
qui carnis resurrectionem futuram negant
et commemorant quod ait Paulus apostolus: caro
et sanguis regnum dei non possidebunt, non intellegentes
quod ipse dicit apostolus: oportet corruptibile
hoc induere incorruptionem et mortale
hoc induere immortalitatem. cum enim hoc factum
fuerit, iam non erit caro et sanguis, sed caeleste
corpus, non sic accipiendum est, quasi carnis non sit futura
substantia, sed carnis et sanguinis nomine ipsam corruptionem
carnis et sanguinis intellegendus est apostolus nuncupasse,
quae utique in regno illo non erit, ubi caro incorruptibilis
erit. quamuis et aliter possit intellegi, ut carnem et sanguinem
opera carnis et sanguinis dixisse accipiamus apostolum et
eos regnum dei non possessuros, qui perseueranter ista dilexerint.