De agone christiano (11-15)

Quodsi forte adhuc propter aegritudines animae,
quas de saeculi amore concepit, nec gustare sumus idonei
quam dulcis est dominus, uel credamus diuinae auctoritati,
quam uoluit esse in scripturis sanctis de filio suo, qui factus
est ei ex semine Dauid secundum carnem, sicut apostolus
loquitur; omnia enim per ipsum facta sunt, sicut in
euangelio scriptum est, et sine ipso factum est nihil.
qui nostrae inbecillitatis misertus est: quam inbecillitatem
non eius opere, sed nostra uoluntate meruimus; nam deus
hominem inexterminabilem fecit et ei liberum uoluntatis
arbitrium dedit. non enim esset optimus, si dei praeceptis
necessitate, non uoluntate seruiret. facile est omnino, quantum
existimo, quod intellegere nolunt, qui catholicam deseruerunt
fidem et christiani uocari uolunt. nam si nobiscum fatentur
naturam nostram non sanari nisi recte faciendo, fateantur
eam non infirmari nisi peccando. et ideo non est credendum
animam nostram hoc esse, quod deus est, quia, si hoc esset,
nec sua uoluntate nec aliqua necessitate in deterius mutaretur,
quoniam omni modo incommutabilis intellegitur deus, sed ab [*] [*] [*] [*]
eis, qui non in contentione et aemulatione et uanae gloriae
cupiditate amant loqui quod nesciunt, sed humilitate christiana
sentiunt de domino in bonitate et in simplicitate cordis
quaerunt eum. hanc ergo inbecillitatem nostram suscipere
dignatus est filius dei, et uerbum caro factum est et
habitauit in nobis: non quia aeternitas illa mutata est, sed
quia mutabilem creaturam mutabilibus hominum oculis ostendit,
quam incommutabili maiestate suscepit.

Sunt autem stulti, qui dicunt: quare non poterat
aliter sapientia dei homines liberare, nisi susciperet hominem
et nasceretur de femina et a peccatoribus illa omnia pateretur?
quibus dicimus: poterat omnino, sed si aliter faceret, similiter
uestrae stultitiae displiceret. si enim non appareret oculis
peccatorum, lumen eius aeternum utique, quod per interiores
oculos uidetur, inquinatis mentibus uidere non possent. nunc
autem quia uisibiliter nos commonere dignatus est, ut ad
inuisibilia praepararet, displicet auaris, quia non aureum corpus
habuit; displicet inpudicis, quia de femina natus est — multum
enim oderunt inpudici, quod concipiunt et pariunt
feminae —; displicet superbis, quod contumelias patientissime
pertulit; displicet delicatis, quia cruciatus est; displicet timidis
quia mortuus est. et ut non uitia sua uideantur defendere,
non in homine dicunt sibi hoc displicere, sed in filio dei. non [*] [*]
enim intellegunt, quid sit aeternitas dei, quae hominem adsumpsit,
et quid ipsa humana creatura, quae mutationibus
suis in pristinam firmitatem reuocabatur, ut disceremus docente
ipso domino infirmitates, quas peccando collegimus, recte
faciendo posse sanari. ostendebatur enim nobis, ad quam
fragilitatem homo sua culpa peruenerit et ex qua fragilitate
diuino auxilio liberetur. itaque filius dei hominem adsumpsit
et in illo humana perpessus est. haec medicina hominum
tanta est, quanta non potest cogitari. nam quae superbia
sanari potest, si humilitate filii dei non sanatur? quae auaritia
sanari potest, si paupertate filii dei non sanatur? quae iracundia
sanari potest, si patientia filii dei non sanatur? quae inpietas
sanari potest, quae caritate filii dei non sanatur? postremo
quae timiditas sanari potest, si resurrectione corporis non
sanatur? erigat spem suam genus humanum et recognoscat
naturam suam; uideat, quantum locum habeat in operibus
dei. nolite uos ipsos contemnere, uiri; filius dei uirum suscepit.
nolite uos ipsas contemnere, feminae; filius dei natus ex
femina est. nolite tamen amare carnalia, quia in filio dei
masculus nec femina sumus. nolite amare temporalia, quia,
si bene amarentur, amaret ea homo, quem suscepit filius dei.
nolite timere contumelias et cruces et mortem, quia, si
nocerent homini, non ea pateretur homo, quem suscepit
filius dei. haec omnis hortatio, quae iam ubique [*] [*]
praedicatur, ubique ueneratur, quae omnem oboedientem animam
sanat, non esset in rebus humanis, si non essent facta illa
omnia, quae stultissimis displicent. quem dignatur imitari
uitiosa iactantia, ut ad uirtutem percipiendam possit adduci,
si erubescit imitari eum, de quo dictum est, antequam nasceretur,
quod filius altissimi uocabitur, et per omnes iam
gentes, quod negare nemo potest, filius altissimi uocatur? si
multum de nobis sentimus, dignemur imitari eum, qui filius
altissimi uocatur; si parum de nobis sentimus, audeamus
imitari piscatores et publicanos, qui eum imitati sunt. o medicinam
omnibus consulentem, omnia tumentia comprimentem,
omnia tabescentia reficientem, omnia superflua resecantem,
omnia necessaria custodientem, omnia perdita reparantem,
omnia deprauata corrigentem! quis iam se extollat contra
filium dei? quis de se desperet, pro quo tam humilis esse
uoluit filius dei? quis beatam uitam esse arbitretur in his,
quae contemnenda esse docuit filius dei? quibus aduersitatibus
cedat, qui naturam hominis tantis persecutionibus custoditam
credit in filio dei? quis sibi esse clausum regnum caelorum
putet, qui cognoscit publicanos et meretrices imitatos esse
filium dei? qua peruersitate non careat, qui facta et dicta [*] [*]
intuetur et diligit et sectatur illius hominis, in quo se nobis
ad exemplum uitae praebuit filius dei?

Itaque iam et masculi et feminae et omnis aetas
et omnis huius saeculi dignitas ad spem uitae aeternae commota
est. alii neglectis temporalibus bonis conuolant ad diuina;
alii cedunt eorum uirtutibus, qui haec faciunt, et laudant,
quod imitari non audent; pauci autem adhuc murmurant
et inani liuore torquentur, aut qui sua quaerunt in ecclesia,
quamuis uideantur catholici, aut ex ipso Christi nomine
gloriam quaerentes haeretici aut peccatum inpietatis suae
defendere cupientes iudaei aut curiositatem uanae licentiae
perdere timentes pagani. sed ecclesia catholica per totum
orbem longe lateque diffusa inpetus eorum prioribus temporibus
frangens magis magisque roborata est non resistendo,
sed perferendo. nunc uero insidiosas eorum quaestiones fide
inridet, diligentia discutit, intellegentia dissoluit; criminatores
palearum suarum non curat, quia tempus messis et tempus
arearum et tempus horreorum caute diligenterque distinguit;
criminatores autem frumenti sui aut errantes corrigit aut inuidentes
inter spinas et zizania conputat.

Subiciamus ergo animam deo, si uolumus seruituti
subicere corpus nostrum et de diabolo triumphare. fides est
prima, quae subiugat animam deo; deinde praecepta uiuendi,
quibus custoditis spes nostra firmatur et nutritur caritas et
lucere incipit, quod antea tantummodo credebatur. cum enim [*]
cognitio et actio beatum hominem faciant, sicut in cognitione
cauendus est error, sic in actione cauenda est nequitia. errat
autem quisquis putat ueritatem se posse cognoscere, cum
adhuc nequiter uiuat. nequitia est autem mundum istum
diligere et ea, quae nascuntur et transeunt, pro magno habere
et ea concupiscere et pro his laborare, ut adquirantur; et
laetari, cum abundarint, et timere, ne pereant, et contristari,
cum pereunt. talis uita non potest puram illam et sinceram
et incommutabilem uidere ueritatem et inhaerere illi et in
aeternum iam non moueri. itaque priusquam mens nostra
purgetur, debemus credere quod intellegere nondum ualemus,
quoniam uerissime dictum est per prophetam: nisi credideritis,
non intellegetis.