Contra Gaudentium Donatistarum Episcopum (1.6-1.10)

Uerba epistulae: Si uero innocentes putas, inquit.
quod etiam ipse dixisti, persecutores nos in fide Christi
constituti sustinere gaudemus. ad haec responsio: Consideraui
litteras tribuni ad te datas et nusquam in eis legi, quod te
dixerit innocentem, sed ab aliis audisse uel cognouisse prudentem.
sic autem in scripturis sanctis non solum boni, uerum
etiam mali uocari solent. nam hoc ibi nomen etiam serpens
hominis deceptor accepit. quod enim quidam interpretati sunt
\'sapientissimum omnium bestiarum\', prudentissimum potius
Graeci codices habent, unde in Latinam linguam scriptura
illa translata est. sed si eos putandum est innocentes a tribuno
esse dictos, quos a te ad exitium teneri dixit inuitos.
quid mirum, si et illic fieri credidit, quod in aliis locis factum
esse cognouit? non est ergo unde gaudeas te pati persecutionem,
cum inuenire non possis quomodo te asseras innocentem.
absit autem ut ista persecutio dicenda sit hominum, cum
sit potius pro hominibus liberandis persecutio uitiorum, [*] [*]
qualem facit aegris etiam diligentia medicorum. quamuis etsi
essetis innocentes, hinc efficeremini nocentes, -quia occidere
cupitis innocentes. qui enim se innocentes conantur asserere
et tamen uitae suae nolunt parcere, quid aliud quam innocentes
conuincuntur occidere?

Uerba epistulae: In hac autem ecclesia, inquit, in
qua dei nomen et Christi, eius! ut etiam ipse dixisti, in
ueritate semper est frequentatum, nos aut uiui, quamdiu
deo placuerit, permanemus aut, ut dignum. est dei familia,
intra dominica castra uitae exitum terminamus, sub ea
scilicet condicione, quia, si uis fuerit operata, tunc id poterit
cuenire. nemo enim tam demens est, ut nullo impellente
festinet ad mortem. ad haec responsio: Neque hoc in tribuni
litteris legitur a te in ueritate inuo-catum nomen dei, quamuis
dixerit . inuocatum. quamquam etiamsi dixisset, posset hoc
intellegi non ad uestram gloriam, sed ad poenam. nam et de
gentibus impiis apostolus dixit: qui ueritatem in iniquitate
detinent, ut et uos facitis, qui ueritatem baptismi
diuini in iniquitate detinetis erroris humani. unde nos cum
uestram corrigimus iniquitatem, non utique debemus illius
sacramenti rescindere ueritatem. profiteris sane, innocens homo,
aliis quidem uerbis, cum ecclesia te ac tuos interituros. cum
enim dicis (in ecclesia, quid aliud uis intellegi nisi cum
ecclesia, quandoquidem id agere ignibus praeparas? haec est
innocentia partis Donati, ut hoc faciatis adiunctis mortibus
uestris, quod etiam apud Carthaginem in inuidiam nostram
de basilicis, quae uestrae fuerunt, sicut potuistis et cum quibus
potuistis, fecisse asseueramini sine mortibus uestris. quis
enim uos non credat zelando fecisse, quod facere etiam moriendo
disponitis? si autem illud non uos fecistis, hoc certe [*] [*]
furiosius est quod uos facere praeparatis. sed dixisti: si uis
fuerit operata et adiunxisti: nemo est enim tam demens, qui
nullo impellente festinet ad mortem: quanto est ergo dementior,
qui, cum impellatur ad uitam, festinat ad mortem!

Uerba epistulae: Eos autem qui nobiscum sunt,
inquit, testem deum facio eiusque omnia sacramenta, quod
exhortatus sum et impensissime persuasi, ut, qui haberet
uoluntatem egredi, securus publice fateretur. nec nos enim
inuitos retinere possumus, qui didicimus ad dei fidem nullum
esse cogendum. ad haec responsio: Cur autem non te
etiamsi non inuitorum retentorem, tamen ad bonum opus exhortatorem
apertissime profiteris, si quod facturus es bonum
est? an forte quam malum sit et ipse intellegis atque id te
facturum magis ut terreas quam ut impleas comminaris, aut
mentiendo infidelis aut uerum dicendo crudelis ?

Uerba epistulae: (et alia manu:) Opto te incolumem
in rei publicae actibus florentem et a christianorum inquietudine
recedentem. ad haec responsio: Possumus eum et nos
optare et incolumem et in rei publicae actibus florentem, sed
non ab haereticorum correctione quiescentem.

Uerba posterioris epistulae: Honorabili et omni
affectu desiderando Dulcitio Gaudentius episcopus. ad haec
responsio: Si omni affectu desideras hominem, quare cum illo
tenere Christi respuis unitatem? an reddendo malum quasi
pro malo, quem tuum persecutorem putas, rebaptizare
desideras? -