Contra Gaudentium Donatistarum Episcopum (1.26-1.30)

Nolite itaque falli, quod nobis dictum sit:
ueniet hora, quando qui uos occiderint putent
se officium facere deo aut, sicut tu hoc testimonium
posuisti: putent se uictimam dare deo. non quidem hoc
esse dictum de persecutionibus, quas gentes ecclesiae fecerunt,
manifestum est. diis enim suis plurimis, qui utique non sunt,
deputauerunt se gentiles officium facere, cum hoc facerent
uni deo. unde hoc idem, quod dominus praedixit suis, aut
per Iudaeos impletum est, qui sanctum Stephanum et multos
alios occiderunt, dum putabant se officium deo facere, quoniam
unum uerum deum colere uidebantur, aut etiam nobis,
id est catholicis, dictum est de diuersis haereticis usque quaque
furentibus, qui ubi possunt et quando possunt et quomodo
possunt occidendo catholicos putant se officium deo facere,
maximeque de uobis, qui praecipuum uobis nomen fecistis in
Africa de talibus uictimis. nam si uobis dictum esset, non
utique uos ipsi occideretis, sed expectaretis a nobis potius
occidi, qui putamus nos, ut dicitis, cum id facimus, officium
deo facere. nunc uero cum festinatis ad mortem, ne a nostris [*] [*] [*]
teneamini, uiuere metuitis, non occidi, quia erubescitis corrigi
aut de uestro (errore) conuinci. an forte uos estis ad quos
utrumque pertineat, quia, cum occidimini et uos a uobis,
putatis uos officium deo facere et has ei uictimas de uobis
dare? ad uos ergo pertinet, quod sequitur atque abs te commemoratum
est. mox enim dominus adiunxit et ait: sed
haec facient uobis, quia non cognouerunt patrem
neque me. cum itaque uos ipsos occiditis, putantes uos
officium deo facere, nec patrem cognouistis, (quem non audistis
dicentem: non occides, nec filium cognouistis), quem
non audistis dicentem: fugite.

Uerba epistulae: Sed belliferae, inquit, pacis
cruentaeque unitatis se incolas iactant. audiant dominum
dicentem: pacem meam do nobis, pacem relinquo uobis;
non sicut saeculum dat ego do nobis. saeculi enim pax
inter animos gentium dissidentes armis et belli exitu foederatur;
domini Christi pax salubri lenitate tranquilla uolentes
inuitat, non cogit inuitos. ad haec responsio: Uos quidem
belliferam pacem et cruentam unitatem facere cupitis aut
uiolentis mortibus nostris aut uoluntariis mortibus uestris,
non imputantes uobis quod facitis nobis et imputantes nobis
quod facitis uobis. sed nos et quod facitis nobis cogimur
sustinere et quod uobis facitis nihil possumus quam dolere,
dum tamen fiat pax et unitas Christi propter salutem multorum,
sicut fit in plurimis, etiamsi propter furorem paucorum non
fit in omnibus. nam si non inuido, sed fideli oculo uelletis
attendere, uideretis, quam uera pace atque unitate Christi
gaudeant qui ex uobis ad nos uenerunt, tot tantorumque
populorum agmina, in quibus etiamsi adhuc sunt nonnulli
ipsa nouitate turbati, et ipsi paulatim ab hac infirmitate [*] [*] [*] [*] [*]
sanantur. et si ficti aliqui perseuerant, non utique propter
ipsos non fuerant colligendi quos uidemus ueraces, quorum
quidam in regionibus uestris etiam quibusdam nostris maiores
apparuerunt, quando uobis illa perditionis libertate concessa
ad uos redire noluerunt. debebamus ergo, ne perderemus istos,
colligere et fictos, quia in euangelio legitur seruos ad nuptias
domini sui congregasse conuiuas bonos et malos, maxime quia
uos de area dominica superbiae spiritus tamquam improbus
uentus ante tempus uentilationis excussit, unde uos ad illam,
quantum opitulante deo possumus, reuocare conamur. et utique
nostis, quemadmodum scopis diligentiae frumentum simul etiam
cum terra trahitur, quando in aream reuocatur.

Quod autem uobis uidetur inuitos ad ueritatem
non esse cogendos, erratis nescientes scripturas neque uirtutem
dei, qui eos uolentes facit, dum coguntur inuiti. numquid
enim paenitentiam Niniuitae inuiti egerunt, quia hoc rege suo
compellente fecerunt? iam enim propheta iram dei uniuersae
ciuitati eam triduo perambulans praenuntiauerat: quid igitur
opus erat regis imperio, ut humiliter supplicaretur deo, qui
non intuetur ora sed corda, nisi quia erant in eis quidam,
qui nec curarent nec crederent praedicta diuina nisi territi
potestate terrena? ista igitur iussione regiae potestatis, contra
quam uoluntarius fit uester occasus, multis ad salutem quae
(est) in Christo praestatur occasio, qui etsi uiolenter adducuntur
ad cenam tanti patris familias et compelluntur intrare,
intus tamen inueniunt unde se laetentur intrasse. utrumque
enim futurum dominus ipse praedixit et utrumque compleuit.
nam reprobatis quibusdam, qui utique intelleguntur Iudaei,
quia ipsi per prophetas antea fuerant inuitati et ad horam
excusare maluerunt, ait dominus seruo suo: exi in plateas
et uicos ciuitatis, et pauperes ac debiles et
caecos et claudos introduc huc. et ait seruus: [*] [*] [*]
domine, factum est ut imperasti, et adhuc locus
est. et ait dominus seruo: exi in uias et saepes,
et compelle intrare, ut impleatur domus mea. intellegimus
\'uias\' haereses, schismata \'saepes\'; uiae quippe hoc
loco significant diuersas opiniones, saepes autem peruersas
opiniones. quid ergo miramini, si non corporalis cibi sed spiritalis
fame moritur, quisquis ad istam cenam nec libenter
introductus nec uiolenter impulsus ingreditur?

Uerba epistulae: Odio, inquit, saeculi ga-udemzts.
in eius pressuris non succumbimus, sed laetamur. mundus
hic non potest seruos Christi diligere, qui Christum cognoscitur
non amasse, domino ipso dicente: si saeculum uos
odit, scitote quia me primum odio habuit quam uos.
si me persecuti sunt, et uos persequentur. ad haec
responsio: Quomodo gaudentes odio saeculi pressuris eius non
succumbitis, sed laetamini, cum uos ipsos uelitis occidere, ne
molestias qualescumque patiamini, et mori eligitis non ab
aliis occisi pro ueritate Christi, sed a uobis ipsis pro parte
Donati? ista circumcellionum est insania, non martyrum gloria.
cum itaque appareant facta uestra, quid uobis uerba usurpatis
aliena? mundus iste, inquit, non potest seruos Christi diligere,
qui Christum cognoscitur non amasse. non ergo ad mundum
istum pertinemus nos, quia diligimus uos; sed serui Christi
uos non estis, qui malum pro bono retribuentes et malitiam
uestram, quando in nos exercere non potestis, in uos retorquentes
nec nos diligitis et uos occiditis. dominus autem
quando dixit: si saeculum uos odit, scitote quia me
prjorem uobis odio habuit. si me persecuti sunt,
et uos persequentur, non uobis, sed illis dixit, quibus
praecepit, ut, si eos persequerentur in ista ciuitate, fugerent
in aliam, quod uos non facitis. illis dixit, ad quas ciuitates
confugerent usque in finem saeculi non defuturas, quas uos [*] [*] [*] [*]
querimini uobis iam deesse nec uultis fateri eos, quibus haec
dicta sunt, uos non esse.

Uerba epistulae: Sed etsi persecutio conquiescat,
inquit, unde martyrum numerus adimpletur, Iohanne dicente:
uidi, inquit, animas occisorum sub ara dei exclamantium
et dicentium: quamdiu, domine, non iudicas et
uindicas sanguinem nostrum de iis qui habitant
super terram? et acceperunt singuli stolas albas, et
dictum est eis, ut requiescerent adhuc paucum tempus,
donec impleatur numerus fratrum ipsorum qui
incipient interfici sicut et ipsi? ad haec responsio: Si
sub ara Christi martyres esse uelletis, non uos ipsos incendendo
sacrificium diabolo faceretis. quis enim gaudet de isto
furore uestro nisi diabolus, qui eum uobis inspirat, et qui
sunt ex parte illius? ipse est, qui illum puerum, de quo in
euangelio legimus, mittebat aliquando in aquam, aliquando in
ignem, ipse et illum gregem porcorum praecipitem fluctibus
mersit, ipse, ut se de pinna templi praecipitaret, etiam ipsi
domino audacissima temptatione suggessit. ad diabolum sine
dubio pertinetis, cum tria genera mortis, aquam ignem praecipitium,
in uestris mortibus frequentatis. si enim mentes non
dementia perderetis, ista ipsa uerba, quae de sancto libro
posuisti, ab isto interitu quem uobis ingeritis uos reuocare
deberent. quid enim animae martyrum sub ara dei dicunt?
quamdiu, domine, non iudicas et uindicas sanguinem
nostrum de iis qui habitant super terram?
uindicari poscunt sanguinem suum, in eis utique a quibus
fusus est: numquid in aliis? ac per hoc uindicabitur uester
in uobis.