Contra Epistulam Parmeniani (1.21-2.4)

Quapropter zizania uel paleam catholicae segetis
nobiscum copiosissime accusent, sed nobiscum ferre patientissime
non recusent. qui enim noluit ante tempus eradicare
zizania et a frumentorum permixtione separare, sinite, inquit,
utraque crescere usque ad messem. et cum inuolucrum
eiusdem similitudinis quaerentibus discipulis explicaret, non
ait:\'ager est Africa\', sed ait: ager autem eat hie mundus.
per totum ergo mundum seges ista seminata est, per totum [*] [*]
superseminata zizania, per totum crescit utrumque usque ad
messem. numquid aut Donatus fuit maior messorum aut eo
tempore, quo se isti a terrarum orbe separarunt, tempus
messis aduenerat, cum idem dominus, ne alicui liceret interpretari
quod uellet, apertissime dixerit: messis autem
est finis saeculi, messores autem angeli sunt?
tales enim messores errare non possunt, ut nec frumenta
pro zizaniis colligant nec pro frumentis zizania redigant. isti
autem, cum quasi zizania fugiunt, se ipsos esse zizania demonstrarunt,
in manifestissimo sacrilegio contra sententiam domini
praedicantes, ut, cum ille dicat: sinite utraque crescere
usque ad messem, isti per tam magnum agrum id est
totum mundum tantummodo zizania crescere, frumenta uero
deminuta et in sola Africa remansisse contendant, Christo regi
et principi nostro sacrilegam facientes iniuriam. scriptum est
enim: in lata gente gloria regis, in deminutione
autem populi contritio principis. sed iam tempus
est, quantum existimo, ipsa testimonia scripturarum, quae
male interpretando decipiunt imperitos, diligenter attendere
et quantum donat dominus secundum intellectum catholicae
ueritatis aperire.

Quae tandem uis nisi caecitas et uanitas animi cogit
homines clausis ut dicitur oculis tamquam in alterum iacere,
quod in eum qui iecit continuo redeat eumque ictu reciproco [*] [*]
affligat intacto illo quem uulnerare uoluerat, sicut isti Donatistae
de omnibus fere scripturarum testimoniis faciunt, quae
cum se aduersus nos proferre arbitrantur, uelut ammonere nos
uidentur, quales eos esse ipsa scriptura conuincat? quid enim
facit aliud quod uel pro se uel contra nos Parmenianus putat
esse quod scriptum est: uae his qui dicunt quod nequam
est bonum et quod bonum est nequam, qui ponunt
lucem tenebras et tenebras lucem, qui ponunt id
quod amarum est dulce et dulce amarum? o stultissimam
caecitatem! quid enim tam bonum et tam iocundum
quam fratres habitantes in unum? quod illi nequam dicunt et
amarum ponunt, qui se ab omnibus fratribus separarunt, dum
uanas suspiciones suas, ne dicam factiosas calumnias, uel non
excitare uel excitatas tolerare noluerunt. qui si ueram paleam
odissent et ipsi palea non essent, non propter eam se a tritico
dominico per totum agrum id est hunc mundum seminato et
crescente seiungerent.

Exclament itaque quantum possunt: uae his qui dicunt
quod nequam est bonum et quod bonum est nequam.
respondemus: \'hoc uerum est\' et addimus aliud: uae his
qui perdiderunt sustinentiam, dum ponunt lucem tenebras
et tenebras lucem. quid enim lucidius promissis dei, qui
temporibus nostris exhibuit quod ante annorum milia praenuntiauit,
in semine Abrahae, quod est Christus, benedictionem
omnes gentes habituras, et quid tenebrosius praesumptionibus
hominum, qui propter temere obiecta et numquam probata [*] [*]

crimina traditorum, quae si uera essent numquam deo praeiudicarent
quominus quod promisit impleret, perisse dicunt
christianum nomen de tot gentibus in orbe terrarum et in
sola Africa remansisse? et hanc praesumptionem suam lucem
dicunt, promissa uero dei iam ipso effectu rerum inluminata
mendaciorum tenebris operire contendunt et insuper aduersus
nos facta sua clamant dicentes: uae his qui ponunt lucem
tenebras et tenebras lucem. itane lux erat Optatus et
eum tota Africa tenebras appellabat, an eum potius esse tenebras
tota Africa sentiebat et isti eum lucem uocabant, qui non
ponunt lucem tenebras et tenebras lucem? \'sed displicebat\',
inquiunt, \'Optatus in communione nostra omnibus bonis\'. non
ergo eum lucem uocabatis et tamen ei communicabatis. eligite
itaque quid uelitis, aut non obesse in una communione tenebras
luci, sed sufficere luci ut tenebras improbet et eas pro
unitate, si expellere non potest, toleret, atque ita non fuisse
causam cur ab innocentibus fratribus, quibus malos certe non
potuistis ostendere, etiamsi uobis cognitos fuisse dicatis, tenebroso
schismatis sacrilegio disiungeremini; aut si non sufficit
luci ut improbet tenebras quas expellere non potest, id est
si non sufficit bonis ut improbent malos quos excludere uel
emendare non possunt, facilius unus Optatus partem Donati
in una Africa notissimus et apertissimus maculauit quam
quilibet Afer traditor tot gentes per orbem terrarum, etsi non
dicam falsis criminibus accusatus, tamen, quod impudentissime
negatur, ignotus.

Accipientes itaque peruerso corde scripturas non eas
faciunt obesse nobis, sed sibi, quando ad hoc putant esse [*] [*]

scriptum: uae his qui dicunt quod nequam est bonum
et quod bonum est nequam, ne paleam frumenta inter
se tolerent usque ad tempus uentilationis, ut, cum male intellegunt:
uae his qui dicunt quod nequam est bonum
et quod bonum est nequam, compleatur in eis: uae his
qui perdiderunt sustinentiam. si autem intellegant in
eos hoc esse dictum, qui opinantes quod malum est bonum
esse mala committunt uel hi qui talibus laudando atque approbando
consentiunt, quae duo genera uno in loco scriptura
commemorat dicens: quoniam laudatur peccator in
desideriis animae suae et qui iniqua gerit benedicetur,
recte intellegent nec turbabuntur, cum et aput ipsos
inueniuntur mali, nisi quod eos pro Donati parte tolerant quos
pro Christi unitate debuerunt, et per hanc obstinationem animositatis
suae coguntur miseri in schismate suo ferre quos
norunt, in orbe terrarum accusare quos nesciunt. quisquis
ergo uel quod potest arguendo corrigit uel quod corrigere non
potest saluo pacis uinculo excludit uel quod saluo pacis uinculo
excludere non potest aequitate inprobat, firmitate subportat,
hic est pacificus et ab isto maledicto quo scriptura
dicit: uae his qui dicunt quod nequam est bonum
et quod bonum est nequam, qui ponunt lucem tenebras
et tenebras lucem, qui ponunt quod amarum
est dulce et quod dulce est amarum omnino liber,
prorsus securus, penitus alienus.

Obiciunt iterum simile aliquid solita caecitate. de
uobis, inquiunt, dicit scriptura: qui iudicat iustum in- [*] [*]
iustum, iniustum uero iustum, execrabilis aput
deum. cur non ista execratio potius in illos cadit, qui
uniuersum orbem terrarum christianum damnare ausi sunt
inauditum, in quo tam ingenti hominum numero sine ulla
dubitatione fuerunt et sunt ab eorum criminibus innocentes?
hoc ergo modo quod iustum est iudicarunt iniustum, quod
autem iniustum est iudicarunt iustum, cum Optatum Gildonianum,
decennalem totius Africae gemitum, tamquam sacerdotem
atque collegam honorantes in communione tenuerunt.
aut si eum corde improbabant, sed pro pace tolerabant, discant
nullius pacifici patientiam malo non consentientem ab ullis
malis posse maculari, atque ita sentiant, in qua perditione
iaceant qui propter falsa siue uera — non enim hoc nunc
quaeritur — crimina Afrorum unitatem spiritus in uinculo
pacis non seruant cum orbe terrarum. qui si dicerent: \'nescimus
an sint per tot gentes terrarum transmarinarum boni christiani\',
impudentissime dicerent. deus enim perhibet testimonium frumentis
suis, quae per totum agrum seminans quamuis cum
zizaniis a diabolo superseminatis tamen usque ad messem
crescere praenuntiauit; unde etsi homines ipsos minus nouimus,
esse tamen eos ideo nouimus, quia mentiri deum non potuisse
fide certissima retinemus. cum ergo sacrilega impudentia dicerent:
\'nescimus utrum sint in cetero terrarum orbe boni
christiani,\' uideant qua insania dicere audeant — cotidie enim
non dubitant dicere —: (scimus non ibi esse christianos\'. aliud
est utique \'nescimus an sint\', aliud \'scimus quod non sint\':
utrumque infidele et impium est. sed si detestandus est qui
dicit: \'nescio an uera dixerit deus\', quid est ille qui dicit:
\'scio quod non uera dixerit deus\'? [*] [*]