Contra Adimantum (5-7)

De eo quod scriptum est in genesi: faciamus hominem
ad imaginem et similitudinem nostram. hunc locum
Manichaei. quo scriptum est in genesi hominem factum esse
ad imaginem et similitudinem dei, propterea dicunt nouo
testamento esse contrarium. quia dominus in euangelio dicit
Iudaeis: uos ex patre diabolo estis et desideria patris
uestri facere uultis; ille homicida erat ab initio et
in ueritate non stetit, quia ueritas in eo non est, et
quod alio loco Iudaei serpentum genera et uiperarum appellantur.
non intellegunt illud dictum esse de homine antequam
peccaret, quod factus est ad imaginem et similitudinem dei,
hoc autem, quod in euangelio est, "UOB ex patre diabolo
estis" peccatoribus et infidelibus dici. tribus enim modis in
scripturis sanctis filiorum nomen accipitur: uno secundum
naturam. quomodo Isaac filius Abrahae uel etiam ceteri Iudaei,
qui ex eadem origine ueniunt; alio secundum doctrinam. ut
filius eius in ea re quisque appelletur, a quo aliquid didicit.
sicut filios suos appellat apostolus, qui ab illo didicerunt
euangelium; tertio secundum imitationem, sicut filios Abrahae
nos uocat apostolus, quod eius fidem imitamur. duobus ergo
modis peccatores infideles Iudaei filii diaboli uocantur a domino,
uel quod ab ipso inpietatem didicerunt, sicut de ipso
diabolo apostolus dicit: qui nunc operatur in filiis diffidentiae;
uel quod eum imitantur, quod magis pertinet ad
id, quod de illo dictum est: et in ueritate non stetit
quia et ipsi Iudaei in ueritate legis, quae sibi data est, non
steterunt eodem domino adtestante et dicente: si crederetis [*] [*]

Moysi. crederetis et mihi: ille enim de me scripsit.
secundum eorundem peccatorum uenena etiam serpentum et
uiperarum genera uocantur.

Ad imaginem autem dei factum hominem non tantum
genesis sed etiam apostolus clamat, cum dicit: uir quidem
non debet uelare caput. cum sit imago et gloria dei,
mulier autem gloria uiri. et ut manifeste intellegatur non
secundum uetustatem peccati, quae corrumpitur, sed secundum
spiritalem conformationem factum esse hominem ad imaginem
dei. item apostolus monet, ut exuti consuetudine peccatorum,
id est uetere homine, induamus nouam uitam Christi. quem
nouum hominem appellat. et ut doceat hoc nos aliquando
amisisse, renouationem illam uocat. nam ita loquitur: expoliantes
uos ueterem hominem cum actibus eius induite
nouum. qui renouatur in agnitionem dei secundum
imaginem eius. qui creauit eum. filii ergo dei sunt
homines renouati ad eius imaginem et ei similes facti usque
ad dilectionem inimici. sicut dominus dicit diligere nos debere
inimicos nostros, ut similes simus patri nostro, qui in caelis
est. quod in potestate nostra ab ipso deo esse positum docet
scriptura, cum dicit: dedit eis potestatem filios dei
fieri. filii autem diaboli dicuntur homines. cum imitantur
eius inpiam superbiam et a luce atque celsitudine sapientiae
decidunt et non credunt ueritati, quales dominus arguit, cum
dicit: uos ex patre diabolo estis et cetera. cui loco euangelico
propheta consonat dicens: ego dixi, dii estis et filii
altissimi omnes: uos autem sic'ut homines moriemini
et sicut unus de principibus cadetis. [*] [*]

De eo quod scriptum est in exodo: honora patrem tuum
et matrem tuam. huic etiam loco, ubi de honorandis parentibus
deus praecepit, illum euangelii locum Manichaei
dicunt esse contrarium. ubi dominus cuidam dicenti: ibo
primum, ut sepeliam patrem meum' respondit: sine
mortuos, mortuos suos sepeliant; tu autem ueni et
adnuntia regnum dei. quod eodem modo soluitur. quo illud
superius. ubi de uxore relinquenda dictum est propter regnum
caelorum'. quia et parentes honorare debemus et eos
tamen propter adnuntiationem regni dei nulla inpietate contemnimus.
nam si uetere testamento contrarium est euangelium
propter istam sententiam, incipit etiam apostolo esse contrarium.
qui et filios monet, ut honorent parentes. et parentes,
ut diligant filios. non solum autem, sed etiam dominus uidebitur
sibi esse contrarius — quod credere nefas est —, quia
loco alio dicit homini quaerenti uitam aeternam: si uis uenire
ad uitam. serua mandata, in quibus etiam illud commemorat:
honora patrem et matrem. quibus mandatis perfectis
etiam ad dilectionem dei crescitur, in qua est tota perfectio.
nam dilectio proximi certus gradus est ad dilectionem dei. et
ideo respondenti, quod omnia illa mandata seruaui', dicit unum
ei deesse, si uult esse perfectus, ut uendat omnia, quae habet,
et det pauperibus et sequatur eum. ex quo manifestum est et
honorem parentum in gradu suo esse seruandum et eos tamen
in diuini amoris comparatione, praesertim si inpedimento sunt,
nulla dubitatione oportere contemni. nam et in scripturis
ueteribus habes positum: qui dicit patri aut matri: non
noui uos, et filios suos non agnoscit, ipse cognouit [*] [*]

testamentum tuum. ergo si in nouo testamento commendatur
parentum dilectio et in uetere commendatur parentum
contemptus, ex utroque capite duo sibi testamenta consentiunt.

De eo quod scriptum est in exodo: ego sum deus
zelans, retribuens filiis tertiae et quartae generationis,
parentum peccata, qui me oderunt. huic loco
Manichaei illud de euangelio dicunt esse contrarium. quod
dominus dicit: estote benigni sicut pater uester caelestis.
qui solem suum oriri facit super bonos et malos
et illud aliud. quod item dominus ait: non solum septies
peccanti fratri dimittendum sed etiam septuagies
septies. a quibus tamen si quaeram, utrum deus non puniat
inimicos suos, sine dubio turbabuntur. ipsi enim dicunt deum
genti tenebrarum aeternum carcerem praeparare, quam dicunt .
esse inimicam deo. et parum est, sed eum etiam sua membra
simul cum ipsa gente puniturum esse non dubitant dicere.
sed cum ad capitula ueteris et noui testamenti ueniunt, ut
inperitos decipiant et ea sibi aduersa esse criminentur, fingunt
se nimis bonos. sed dicant nobis. quibus dicturus est dominus:
ite in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo
et angelis eius, si omnibus parcit et neminem damnat?
quare intellegendum est et illud recte dictum esse, quod deus
retribuet parentum peccata filiis, qui eum oderunt. ex eo enim,
quod addidit: qui me oderunt, intellegitur eos puniri parentum
peccatis, qui in eadem peruersitate parentum perseuerare
uoluerunt. tales enim non saeuitia, sed potius iustitia
dei et sua iniquitate puniuntur, sicut propheta dicit: sanctus
enim spiritus disciplinae effugiet fictum et auferet [*] [*]

se a cogitationibus, quae sunt sine intellectu, et corripietur
superueniente iniquitate, id est corripietur homo
superueniente sibi iniquitate sua, cum ab eo recesserit spiritus
sanctus. et alio loco: haec cogitauerunt et errauerunt;
excaecauit enim illos malitia eorum et alio loco: criniculis
peccatorum suorum unusquisque constringitur.
quibus testimoniis ueteris testamenti de nouo consentit apostolus
dicens: tradidit illos deus in concupiscentias
cordis eorum. qua concordia utriusque testamenti satis
ostenditur non esse saeuum deum, sed unumquemque in se
saeuire peccando.

Quod autem in tertiam et quartam scriptum est generationem
uindictam procedere, non aliud significari arbitror, nisi
quod ab ipso Abraham, qui pater esse incipit populi Iudaeorum,
quattuor aetates sunt cum ista, quae nunc agitur, quas
Matthaeus euangelista distinguit. una est ab Abraham usque
ad Dauid, alia a Dauid usque ad transmigrationem in Babyloniam,
tertia a transmigratione in Babyloniam usque ad domini
aduentum; inde usque ad finem quarta deputatur tamquam
senectus saeculi ceteris aetatibus longior. quas aetates pro
generationibus positas credimus, quamuis singulae pluribus
generationibus constent. et quoniam tertia incipit a transmigratione
Babyloniae, quando Iudaeorum est facta captiuitas, in
quarta uero, id est post aduentum domini nostri, gens Iudaeorum
a solo proprio penitus eradicata est: hoc datur intellegi,
quod dictum est tertiae et quartae generationis peccata parentum
redditurum deum, his utique legitime atque debite,
qui parentum peccata perseueranter tenere quam dei iustitiam
sequi maluerunt. nam non pertinere patris peccata ad filium
iuste uiuentem propheta Ezechiel apertissime ostendit. [*] [*]

Quod autem in euangelio dicitur: estote benigni quemadmodum
pater uester caelestis, qui solem suum
oriri facit super bonos et malos, non est ueteri testamento
contrarium. hoc enim facit deus, ut inuitet ad paenitentiam,
sicut dicit apostolus: ignoras, quia patientia dei
ad paenitentiam te inuitat? nec tamen ideo credendum est
non puniturum deum eos, qui, ut dicit idem apostolus,
thesaurizant sibi iram in diem irae et reuelationis
iusti iudicii dei, qui reddit unicuique secundum opera
sua namque istam dei patientiam et bonitatem etiam propheta
praedicat dicens: parcis autem omnibus. quoniam tua
sunt omnia, qui animas amas et cetera innumerabilia,
quibus intellegitur et in bonitate et in seueritate misericordiam
et iustitiam dei testamentum utrumque praedicare.

Si autem mouentur, quod dictum est: ego sum zelans,
moueantur etiam illo, quod dixit apostolus Paulus: zelo dei
uos zelo; desponsaui enim uos uni uiro uirginem
castam exhibere Christo. sancta enim scriptura uerbis
nostris loquens etiam per haec uerba demonstrat nihil digne
de deo posse dici. cur enim non etiam ista uerba dicantur
de illa maiestate, de qua quicquid dictum fuerit, indigne
dicitur, quia omnes opes linguarum omnium ineffabili sublimitate
praecedit? nam quoniam zelando solent mariti uxorum
pudicitiam custodire, potestatem et disciplinam dei, qua fornicari
animam inpune non sinit, zelum dei scripturae uocauerunt.
est autem animae fornicatio auersio a fecunditate
sapientiae et ad conceptum temporalium inlecebrarum corruptionumque
conuersio.

Illud uero quod dimittendum esse dicit fratri non solum
septies sed et septuagies septies, paenitenti utique dicit. deus [*] [*] [*] [*]

autem illis se dixit retribuere peccata, qui eum oderunt, non
qui ei per paenitentiam reconciliantur. nam et apud prophetam
dominus dicit: nolo mortem peccatoris, quantum ut
reuertatur et uiuat. ex quo facile adparet et in ea patientia,
quae inuitat ad paenitentiam, et in ea indulgentia, quae ignoscit
paenitentibus, et in ea iustitia. quae punit eos, qui corrigi
nolunt, utrumque testamentum sibi conuenire atque congruere
tamquam ab uno deo utrumque conscriptum.