Contra Academicos (2.1-2.5)

Si quam necesse est disciplina atque scientia sapientiae
uacuum esse non posse sapientem, tam eam necesse esset inuenire,
dum quaeritur, omnis profecto Academicorum uel calumnia uel pertinacia
uel peruicacia uel, ut ego interdum arbitror, congrua illi tempori
ratio simul cum ipso tempore et cum ipsius Carneadis Ciceronisque
corporibus sepulta foret. sed quia siue uitae huius multis uariisqueiactationibus,Romamaneut
in eodem teprobas, siue ingeniorum
quodam stupore uel socordia uel tarditate torpentium siue desperatione
inueniendi — quia non quam facile oculis ista lux, tam facile
mentibus sapientiae sidus oboritur — siue etiam, qui error omnino
populorum est, falsa opinione inuentae a se ueritatis nec diligenter
homines quaerunt, si qui quaerunt, et a quaerendi uoluntate auertuntur,
euenit, ut scientia raro paucisque proueniat, eoque fit, ut
Academicorum arma, quando cum eis ad manus uenitur, nec [*]
mediocribus uiris sed acutis et bene eruditis inuicta et quasi Uulcania
uideantur. quam ob rem contra illos fluctus procellasque fortunae
cum obnitendum remis qualiumcumque uirtutum tum in primis
diuinum auxilium omni deuotione atque pietate implorandum est,
ut intentio constantissima bonorum studiorum teneat cursum suum,
a quo eam nullus casus excutiat, quominus illam philosophiae tutissimus
iucundissimusque portus accipiat. haec prima tua causa est;
hinc tibi metuo, hinc te cupio liberari, hinc, si modo dignus sum, qui
impetrem, cotidianis uotis auras tibi prosperas orare non cesso;
oro autem ipsam summi dei uirtutem atque sapientiam. quid est
enim aliud, quem mysteria nobis tradunt dei filium?

Multum me autem adiuuabis pro te deprecantem, si non nos
exaudiri posse desperes nitarisque nobiscum et non solum uotis sed
etiam uoluntate atque illa tua naturali mentis altitudine, propter
quam te quaero, qua singulariterdelector, quam semper admiror, quae
in te — pro nefas! — illis rerum domesticarum nubibus quasi fulmen
inuoluitur et multos ac paene omnes latet, me autem et alium uel tertium
familiarissimos tuos latere non potest, qui saepe non solum
attente audiuimus murmura tua sed etiam nonnulla fulgora fulminibus
propiora conspeximus. quis enim, ut cetera pro tempore taceam
et unum commemorem, quis, inquam, tam subito umquam tantum
intonuit tantumque lumine mentis emicuit, ut sub uno fremitu
rationis et quodam coruscamine temperantiae uno die illa pridie
saeuissima penitus libido moreretur? ergo non erumpet aliquando
ista uirtus et multorum desperantium risus in horrorem stuporemque
conuertet et locuta in terris quasi quaedam futurorum signa
rursus proiecto totius corporis onere recurret in caelum? ergone
Augustinus de Romaniano frustra ista dixit? non sinet ille. cui
me totum dedi, quem nunc recognoscere aliquantum coepi. [*] [*]

Ergo adgredere mecum philosophiam; hic est quidquid
te anxium saepe atque dubitantem mirabiliter solet mouere. non
enim metuo aut a socordia morum aut a tarditate ingenio tuo. quis
te, quando aliquantum respirare concessum est, in sermonibus
nostris uigilantior, quis acutior apparuit? ego tibi gratiam non repensabo
? an fortasse paululum debeo ? tu me adulescentulum pauperem
ad studia pergentem et domo et sumtu et, quod plus est,
animo excepisti; tu patre orbatum amicitia consolatus es, hortatione
animasti, ope adiuuisti; tu in nostro ipso municipio fauore familiaritate
communicatione domus tuae paene tecum clarum primatemque
fecisti; tu Karthaginem inlustrioris professionis gratia remeantem,
cum tibi et meorum nulli consilium meum spemque aperuissem,
quamuis aliquantum illo tibi insito — quia ibi iam docebam
— patriae amore cunctatus es, tamen ubi euincere adulescentis cupiditatem
ad ea quae uidebantur meliora tendentis nequiuisti, ex dehortatore
in adiutorem mira beniuolentiae moderatione conuersus
es. tu necessariis omnibus iter adminiculasti meum; tu ibidem rursus,
qui cunabula et quasi nidum studiorum meorum foueras, iam
uolare audentis sustentasti rudimenta; tu etiam, cum te absente
atque ignorante nauigassem, nonnihil suscensens, quod non tecum
communicassem, ut solerem, atque aliud quiduis quam contumaciam
suspicans mansisti inconcussus in amicitia nec plus ante oculos
tuos liberi deserti a magistro quam nostrae mentis penetralia puritasque
uersata est.

Postremo quidquid de otio meo modo gaudeo, quod a superfluarum
cupiditatium uinculis euolaui, quod depositis oneribus [*] [*]

mortuarum curarum respiro resipisco redeo ad me, quod quaero intentissimus
ueritatem. quod inuenire iam ingredior, quod me ad summum
ipsum modum peruenturum esse confido, tu animasti, tu inpulisti,
tu fecisti. cuius autem minister fueris, plus adhuc fide concepi
quam ratione conprehendi. num cum praesens praesenti tibi exposuissem
interiores metus animi mei uehementerque ac saepius assererem
nullam mihi uideri prosperam fortunam, nisi quae otium
philosophandi daret, nullam beatam uitam, nisi qua in philosophia
uiueretur, sed me tanto meorum onere, quorum ex officio meo uita
penderet, multisque necessitatibus uel pudoris uel ineptae meorum
miseriae refrenari, tam magno es elatus gaudio, tam sancto huius
uitae inflammatus ardore, ut te diceres, si tu ab illarum importunarum
litium uinculis aliquo modo eximereris, omnia mea uincula
etiam patrimonii tui mecum participatione rupturum.

Itaque cum admoto nobis fomite discessisses, numquam
cessauimus inhiantes in philosophiam atque illam uitam, quae inter
nos placuit atque conuenit, prorsus nihil aliud cogitare atque id constanter
quidem, sed minus acriter agebamus, putabamus tamen satis
nos agere. et quoniam nondum aderat ea flamma, quae summa
nos arreptura erat, illam qualem aestuabamus arbitrabamur esse
uel maximam, cum ecce tibi libri quidam pleni, ut ait Celsinus, bonas
res Arabicas ubi exhalarunt in nos, ubi illi flammulae instillarunt
pretiosissimi unguenti guttas paucissimas, incredibile, Romaniane,
incredibile et ultra quam de me fortasse et tu credis — quid amplius
dicam? — etiam mihi ipsi de me ipso incredibile incendium concitarunt.
quis me tunc honor, quae hominum pompa, quae inanis [*] [*]

famae cupiditas, quod denique huius mortalis uitae fomentum atque
retinaculum commouebat? prorsus totus in me cursim redibam.
respexi tamen, confitebor, quasi de itinere in illam religionem, quae
pueris nobis insita est et medullitus inplicata; uerum autem ipsa
ad se nescientem rapiebat. itaque titubans properans haesitans arripio
apostolum Paulum. neque enim uere, inquam, isti tanta potuissent
uixissentque ita, ut eos uixisse manifestum est, si eorum litterae
atque rationes huic tanto bono aduersarentur. perlegi totum intentissime
atque castissime.