Contra Academicos (1.6-1.10)

Quid ergo? ut ad propositum, inquam, redeamus, uideturne
tibi non inuento uero beate posse uiui, si tantum quaeratur? — Repeto,
inquit, sententiam illam meam: minime uidetur. — Uos, inquam,
quid opinamini ? — Tum Licentius: Mihi prorsus, inquit, uidetur.
nam maiores nostri, quos sapientes beatosque accepimus, eo
solo, quod uerum quaerebant, bene beateque uixerunt. — Ago gratias,
inquam, quod cum Alypio me iudicem fecistis, cui, fateor, inuidere [*] [*]

iam coeperam. quoniam igitur alteri uestrum uidetur beatam uitam
sola inuestigatione ueritatis, alteri non nisi inuentione posse contingere,
Nauigius autem paulo ante ostendit in tuam, Licenti, partem
se uelle transire, magno opere specto, quales sententiarum uestrarum
patroni esse possitis. res enim magna est et diligenti discussione
dignissima. — Si res magna est, ait Licentius, magnos uiros desiderat.
— Noli quaerere, inquam, praesertim in hac uilla, quod ubiuis
gentium reperire difficile est, et potius explica, cur id quod abs te
non temere, ut opinor, prolatum est et qua tibi ratione uideatur.
nam et maximae res cum a paruis quaeruntur, magnos eos solent
efficere.

Quoniam te, inquit, uideo magno opere nos urgere, ut
aduersum inuicem disputemus, quod te utiliter uelle confido, quaero,
cur beatus esse non possit qui uerum quaerit, etiamsi minime inueniat.
— Quia beatum, inquit Trygetius, uolumus esse perfectum
in omnibus sapientem. qui autem adhuc quaerit, perfectus non est.
hunc igitur quomodo asseras beatum, omnino non uideo. — Et ille:
P test apud te uiuere, inquit, auctoritas maiorum? — Non omnium.
inquit Trygetius. — Quorum tandem? — Ille: Eorum scilicet, qui
sapientes fuerunt. — Tum Licentius: Carneades, inquit, tibi sapiens
non uidetur? — Ego, ait, Graecus non sum; nescio Carneades iste
qui fuerit. — Quid, inquit Licentius, de illo nostro Cicerone quid
tandem existimas ? — Hic cum diu tacuisset: Sapiens fuit, inquit.
— Et ille: Ergo eius de hac re sententia habet apud te aliquid ponderis?
— Habet, inquit. — Accipe igitur quae sit; nam eam tibi
excidisse arbitror. placuit enim Ciceroni nostro beatum esse,
qui ueritatem inuestigat, etiamsi ad eius inuentionem non ualeat
peruenire. — Ubi hoc, inquit, Cicero dixit? — Et Licentius:
Quis ignorat eum adfirmasse uehementer nihil ab homine [*] [*]
percipi posse nihilque remanere sapienti nisi diligentissimam
inquisitionem ueritatis, propterea quia, si incertis rebus esset
assensus, etiamsi fortasse uerae forent. liberari errore non
posset, quae maxima est culpa sapientis? quam ob rem si et
sapientem necessario beatum esse credendum est et ueritatis
sola inquisitio perfectum sapientiae munus est, quid dubitamus
existimare beatam uitam etiam per se ipsa inuestigatione
ueritatis posse contingere?

Tum ille: Licetne tandem ad ea. quae temere concessa sunt,
rursum redire ? — Hie ego: Illi hoc non solent concedere, inquam.
quos ad disputandum non inueniendi ueri cupiditas sed ingenii
iactantia puerilis inpellit. itaque apud Ille, praesertim cum adhuc
nutriendi educandique sitis, non solum conceditur sed etiam in praeceptis
habeatis uolo ad ea uos discutienda redire oportere, quae
concesseritis incautius. — Et Licentius: Non paruum in philosophia
profectum puto, inquit, cum in conparatione recti uerique inueniendi
contemnitur a disputante uictoria. itaque libenter obsequor praeceptis
et sententiae tuae et Trygetium ad id, quod temere se concessisse
arbitratur — res enim mei iuris est — redire permitto. — Tum
Alypius: Suscepti a Ille officii nondum partes esse uosmet ipsi mecum
recognoscitis. sed quoniam iam dudum disposita profectio interrumpere
me conpellit, pro meo quoque munere geminatam sibi
potestatem particeps mecum iudicii non rennuet usque in reditum
meum; uideo enim hoc uestrum certamen longius progressurum. —
Et cum discessit: Quid,inquit Licentius,temere concesseras? profer.
— Et ille: Temere dedi, inquit, Ciceronem fuisse sapientem. — Ergone
Cicero sapiens non fuit, a quo in latina lingua philosophia et
incoata est et perfecta? — Etsi concedam, inquit, esse sapientem,
non omnia tamen eius probo. — Atqui oportet multa eius alia [*]

refellas, ut non inpudenter hoc, de quo agitur, inprobare uidearis. —
Quid, si hoc solum non recte illum sensisse adfirmare paratus sum?
uestra, ut opinor, nihil interest, nisi cuius ponderis ad id quod uolo
adserendum rationes adferam. — Perge, inquit ille. — Quid enim,
inquit, audeam contra eum, qui se Ciceronis aduersarium profitetur?

Hic Trygetius: Uolo attendas, ait, tu iudex noster, quem ad
modum superius beatam uitam definieris; dixisti namque eum
beatum esse, qui secundum eam partem animi uiuit, quam ceteris
conuenit imperare. tu autem, Licenti, uolo uel nunc mihi concedas
— iam enim libertate, in quam maxime nos uindicaturam se philosophia
pollicetur, iugum illud auctoritatis excussi - perfectum non esse,
qui adhuc ueritatem requirat. — Tum ille post diuturnum silentium:
Non concedo, inquit. - Trygetius: Cur quaeso? explica. istic
sum enim et aueo audire, quo pacto possit et perfectus homo esse
et adhuc quaerere ueritatem. — Hic ille: Qui ad finem, inquit, non
peruenit, fateor, quod perfectus non sit. ueritatem autem illam solum
deum nosse arbitror aut forte hominis animam, cum hoc corpus,
hoc est tenebrosum carcerem, dereliquerit. hominis autem finis est
perfecte quaerere ueritatem; perfectum enim quaerimus, sed tamen
hominem. — Et Trygetius: Non igitur potest beatus esse homo.
quomodo enim, cum id quod magno opere concupiscit adsequi
nequeat? potest autem homo beate uiuere, si quidem potest
secundum eam partem animi uiuere, quam dominari in
homine fas est. potest igitur uerum inuenire. aut colligat se et
non concupiscat uerum, ne, cum id adsequi non potuerit,
necessario miser sit. — At hoc ipsum est beatum hominis,
ait ille, perfecte quaerere ueritatem; hoc enim est peruenire ad
finem, ultra quem non potest progredi. quisquis ergo minus instanter
quam oportet ueritatem quaerit, is ad finem hominis non peruenit;
quisquis autem tantum, quantum homo potest ac debet, dat operam [*]

inueniendae ueritati, etiamsi eam non inueniat, beatus est; totum
enim facit, quod ut faciat, ita natus est. inuentio autem si defuerit, id
deerit quod natura non dedit. postremo cum hominem necesse sit
aut beatum esse aut miserum, nonne dementis est eum, qui dies noctesque
quantum potest instat inuestigandae ueritati, miserum
dicere? beatus igitur erit. deinde illa definitio mihi, ut arbitror,
uberius suffragatur; nam si beatus est, sicuti est, qui secundum
eam partem animi uiuit, quam regnare ceteris conuenit, et haec
pars ratio dicitur, quaero, utrum non secundum rationem uiuat qui
quaerit perfecte ueritatem. quod si absurdum est, quid dubitamus
beatum hominem dicere sola ipsa inquisitione ueritatis?

Mihi, ait ille, nec secundum rationem uiuere nec beatus
omnino quisquis errat uidetur. errat autem omnis, qui semper quaerit
nec inuenit. unde tibi unum e duobus monstrandum est, aut
errantem beatum esse posse aut eum, qui quod quaerit numquam
inuenit, non errare. — Hic ille: Beatus errare non potest. et cum
diu siluisset: Non autem errat, inquit. cum quaerit, quia ut non erret
quaerit. — Et Trygetius: Ut non erret quidem, inquit, quaerit, sed
errat, cum minime inuenit. ita autem tibi profuturum putasti, quod
errare non uult, quasi nemo erret inuitus aut quisquam omnino
erret nisi inuitus. — Tum ego, cum ille diu cunctaretur quid responderet:
Definiendum uobis est, inquam, quid sit error; facilius enim
eius fines potestis uidere, in quem iam penitus ingressi estis. — Ego,
inquit Licentius, definire aliquid idoneus non sum, quamuis errorem
definire sit facilius quam finire. — Ego, ait ille, definiam, quod mihi
facillimum est non ingenio, sed causa optima. nam errare est utique
semper quaerere, numquam inuenire. — Ego, inquit Licentius, si
uel istam definitionem facile possem refellere, iam dudum causae
meae non defuissem. sed quoniam aut res ipsa per se ardua est aut
ita mihi apparet, peto a uobis, ut usque in crastinam lucem quaestio [*]
differatur, si nihil hodie quod respondeam reperire potuero, cum id
sedulo mecum ipse uoluam. — Quod cum concedendum putarem
non rennuentibus ceteris, deambulatum ire surreximus nobisque
inter nos multa uariaque sermocinantibus ille in cogitatione defixus
fuit. quod cum frustra esse sensisset, relaxare animum maluit et
nostro se miscere sermoni. postea cum aduesperasceret, in eundem
conflictum redierant; sed modum inposui persuasique, ut in alium
diem differri paterentur. inde ad balneas.