Adnotationes in Iob (26-30)

Verba Iob. cui ades uel quem adiuturus es?
cum indignans tamquam iniustitiae eorum putaret eos a deo
puniendos. uerum sibi ipse loquens se ipsum reuocat, ut deo
potius dimittat iudicium eorum, ne aut adesse deo uideatur
aut adiuuare eum uelle quasi inualidum ad cohercendos uel
corrigendos homines aut consilium dare, quid cum illis agat;
aut sequi eum. tamquam adsecuturus causam quare dolosos
homines esse et uiuere patiatur, cum superet omnem animam
quaerentem uirtute incomprehensibili; aut quasi adnuntiare [*] [*] [*] [*]

illi aliquid de illis, cum ab ipso habeat homo etiam spiramen,
cum aliquid enuntiat. numquid gigantes redigentur in
nihilo? non ergo mirandum, si istis deus parcit, quando
gigantes non redigit in nihilo. et ne diceretur: sed ad inferos
detrusi sunt. subiecit quia infernum uidet deus. et tamen eos
ibi ordinauit ubi esse meruerunt, sicut iustos siue nunc, sicut
sunt, siue postea, sicut erunt, quamuis numquam eos remoueat
a facie sua, quia omnia nuda sunt coram eo, ita ut proximos
gigantes etiam istos consolatores superbos accipias. subter
aquam et proximi eorum: an "subter aquam" subaudiendum
" tenentur " uel aliquid tale? et non est uelamen
perditioni: etiam perditio eum non latet. extendens
aquilonem super nihilum: potest aquilo diabolum significare
et terra peccatorem, quoniam et illi et illi inanis est
spes. suspendens terram super nihilum: in aerem.
ligans aquam in nubibus suis: propter obscuritatem
prophetiae. et non est scissa nubes sub eo: sub ueritate
quam habuit nubes, quae non scinditur scripturas intellegentibus;
non enim aduersaria dicuntur, sicuti putant non intellegentes.
qui tenet faciem solis: ne agnosceretur ab inpiis
sol iustitiae. et extendit super eum nubem suam:
carnem quam dominus suscepit. praeceptum circumdedit
super faciem aquae: populos. usque ad consummationem
lucis: huius uitae finem, hoc est finem saeculi, aut
quousque consummentur, id est perficiantur homines, quibus [*] [*]
\'dictum est: fuistis enim aliquando tenebrae: nunc
autem lux in domino. columnae caeli contremuerunt
et obstupuerunt ab increpatione eius: quod contigit
Petro per Paulum. uirtute sua sedauit mare: placauit
saeculum, a quo persecutionem patiebatur ecclesia. unde
etiam columnas caeli contremuisse ab increpatione eius potest
hoc modo intellegi, ut robustissimi ecclesiae contremuerint
pro infirmis ab increpatione domini permittentis tentationes
persecutionis. columna enim clamat: quis infirmatur, et
ego non infirmor? quis scandalizatur, et ego non
uror? et prudentia eius uulneratus est cetus: uulneratum
dieit diabolum dolore, quo ei iusti non cedebant. et
claustra caeli metuunt eum: uel angeli uel qui acceperunt
claues regni caelorum. praecepto autem peremit draconem
desertorem: eundem dixit et cetum. sed nunc ostendit
quomodo sit uulneratus, cum praeceptum acceperunt qui ei
renuntiauerunt. ecce hae partes uiae eius: qua ad deum
uenitur. uirtutem autem tonitrus eius quis sciet,
quando faciet? tonitrum dicit euidentissimam uocem manifestationis
eius, aut illam forte uocem, quam dedit per filium
tonitrus: in principio erat uerbum et uerbum erat apud
deum et deus erat uerbum, ut sit ordo: quando faciet,
utrum quis sciet uirtutem tonitrus eius?

Et spiritus diuinus in naribus meis: hic
ostenditur prophetice eum dicere quae dicit et prophetice
cognoscere quia isti consolatores eius dolo pleni sunt. absit
a me iustos uos dicere, donec moriar: etiamsi usque ad [*] [*] [*]

mortem persequamini me, quia uos libere reprehendo. nec
enim separabo innocentem: ne uos autem. nec enim
conscius sum mihi iniquum quid commisisse: illi enim
solent plerumque aliis parcere, qui metuunt sibi aliquid ueri
obici. quae enim spes est inpio? quia expectat. ne quis
putaret male eum optasse inimicis suis, hic aperuit quo
animo dixerit. inpietatem quippe illorum uult euerti et perire
superbiam: quod fit cum soluitur ab inpietate anima quae
tenebatur rea: soluitur autem per confessionem paenitentis
hominis et gratiam ignoscentis dei. ergo: quae enim spes
est inpio? interrogatio et responsio: quia expectat et
confidit in domino, si forte soluatur aut preces eius
ex au d i at dominus. potest quidem et alius sensus occurrere
in his uerbis, sed non ita contexitur et libro et fidei, ut
quasi totum ex desperatione sit, quod spem prorsus non
habeat inpius, cum aduersus hoc scriptum sit: credenti
autem in eum qui iustificat inpium, deputatur fides
eius ad iustitiam. et ideo quod sequitur gratia domini
dicere intellegitur. aut si euenerit ei necessitas: ideo
debemus expectare gratiam soluentis. numquid enim in
necessitate, id est in tentatione habuit fiduciam meritorum
in conspectu dei? aut si inuocauerit exaudiet eum? si
tamquam fiducia operum suorum inuocat, quae nulla sunt.
quapropter adnuntiabo uobis quid sit in manu domini:
quid disponat deus. ecce omnes nostis quia uane uana
loquimini: ob hoc gratia iam expectanda est. quomodo
enim allegauit merita operum suorum uana uane loquens? [*] [*]
possessio uero potentium ueniet ab omnipotente
super eos: ut possideant eos potentes, id est diabolus et
angeli eius. potentes autem ideo dicit, quia isti infirmabuntur
sequentes uanitatem, ut in eos illi praeualeant duces et
principes uanitatis, quomodo et dominus fortem eum appellat
non ob aliud nisi quia tenet inualidos. quodsi multi fuerint
filii eius, in occisionem erunt: filios eius dicit, qui eum
ad seducendum inuitant, falsorum dogmatum persuasorem in
damnationem. si autem iuuenes facti fuerint, indigebunt,
id est: si confirmati fuerint in errore, indigebunt; non enim
eos satiauit uanitas. et qui circa eum sunt, morte morientur:
qui simillimi ei sunt ad seducendum. et uiduis
eorum non miserebitur: plebibus, quas seduxit cum eis,
uiri morte desertis, quasi fidem illis coniugalem in erroris
promissione seruauerit. quodsi et collegerit ut terram
argentum, id est: si prudentes et sapientes, cum adhuc
terra et lutum sunt, id est, cum adhuc stulta et carnalia
sentiunt, eis consenserint, postea correcti et cognoscentes ad
iustos conuertentur. erunt enim eorum domus sicut
tinea et aranea, quam seruauit: cor uel conscientiam.
aut domus dixit munimenta quibus se protegunt, uerum
astuta et latebrosa, sed inualidissima, sicut tineae folliculus
quo se abscondit et araneae cauerna, in quam se recipiendo
cooperit et claudit eam. quam seruauit autem intellegitur
se ipsam in illa cauerna, quia non omnes araneae hoc faciunt:
propter spontaneam et interiorem corruptionem iniquae cogitationis
et propter inutilia opera, quae quasi diligenter in [*] [*]
domo seruauit sibi inpius. diues dormiet et non adiciet:
quia post mortem non adiciet ad ipsas inpietates diuitias.
oculos suos aperuit, et non est: in resurrectione enim
non inueniet se ipsum diuitem, quod putauerat. tollet eum
aestus, et abibit: aut aestus maris tribulatio saeculi aut
aestus quo arescunt herbae, quae radicem non habent. et
uentilabit eum de loco suo: aut de spe sua aut deus
eum uentilabit de loco suo. ut non sit in loco dei, hoc est
in populo quem inhabitauit deus. et proiciet super eum,
et non parcet: tamquam aggerem poenarum. plaudet
super eum manibus suis. sicut dictum est: et ego
perditioni eorum superridebo; non enim superlugebit
perditionem inpiorum.

Est enim argenti locus unde fit: prudentes,
qui magis in actione sunt. locus autem auro, ubi purgatur:
sapientes, qui in contemplatione sunt. ferrum enim
de terra fit: haec metalla indifferenter accipienda in bono
sunt; nam ideo ferrum dixit, quia nihil interest, quasi superius
de ferro diceret: quamuis ferrum possint fortes intellegi. re
uera enim nulla distinctio est in sapientia hominum quam in
ea sunt. aes autem similiter ut lapides excluditur:
quia totum de terra separatur; ut ostendat propterea esse
bonos malis mixtos ad tempus, quia de ipsis malis secluduntur
boni et per illos purgantur- tamquam metalla operi uel aedificio
necessaria, cum ipsa terra opus habeant eliquari atque
formari, unde et separandi sunt, ut post hanc separationem
habeat terra locum atque ordinem suum, sicut inpii per [*] [*]

damnationem pro meritis suis. et omnem finem ipse inuenit:
quid quo perduceret. inuenit autem dixit "instituit".
lapis tenebrae et umbra mortis: lapis, id est uetus
testamentum tenebris et umbrae mortis datum est, id est
carnalia sectantibus, quamuis ab uno deo haec expectarent:
ubi superbientes non discindebant torrentem, id est non transibant
per lapsum temporalium ad aliquam soliditatem, sed
ipso lapsu ferebantur. et facta est discissio torrentis
a cinere, hoc est: a confitente peccata sua et non superbiente
de meritis operum, quod factum est per gratiam noui
testamenti. discissio torrentis a cinere: ab hominibus.
et commoti sunt ab hominibus: adulantibus non increpante
deo ad ipsa quae eis promissa erant perdendo primatum
suum. terra de qua egressus est panis, subaudiendum:
ipsos dico commotos de quibus tamquam de terra panis domini
exiit. et eam incensurus est: infidelem caelesti
iudicio domini. locus sapphiri lapides eius. ordo: locus
sapphiri, id est pretiosi et necessarii aedificio ciuitatis caelestis.
et aggeres aurum ei: aurum ei non modicum est, sed
aggeres. semitam quam non cognouit auis: humilitatem
domini. nec uidit eam oculus uulturis: diaboli. non
transiit super eam leo: per fortitudinem superbiens. in
durissimo lapide extendit manum suam: potens est
enim deus de lapidibus excitare filios Abrahae. et ripas
fluminum disrupit: ut totum inrigaret. flumina enim dixit
praedicatores uerbi. uoluerunt quippe ripis suis contineri, ut [*] [*]
totum circumcisioni praedicarent. omne uero pretiosum
uidit oculus meus: humanus per uerbum carnem factum.
altitudines fluminum reuelauit: uirtutes tolerandi persecutiones
in martyrio occultae et altae sunt in homine, donec
tentatione persecutionis reuelentur. ostenditque uirtutem
suam in lumine, in eis quibus dixit: uos estis lux mundi.
per quos etiam pars Iudaeorum non parua conuersa est.
abyssus dixit: non est in me: ideo in abysso constituti
homines eam inuenire non potuerunt, quia in eo non est. non
dabitur aurum inclusum pro ea: id est thesaurus. non
erit deterior auro Ophir: tamquam si diceret: uel sic eam.
quaerite, siquidem deterior non sit auro Ophir. non aequabitur
ei aurum et uitrum: aut intellegendum aliquod
uitrum speciosum aut quia sunt homines qui uitrum plus
diligant quam sapientiam. et commutatio eius uasa aurea:
"non sunt. subaudis. et excelsa et gabis non erunt in
memoria: obliuioni erunt in comparatione eius: aut excelsa
et gabis" tamquam superba quaeque non sint in memoria,
ut per humilitatem trahas de absconditis sapientiam. sapientia
unde inuenta est? dicit, quia non potuit eam inuenire
homo nisi per gratiam, ideo ad deum conuertendum esse cor.
latet ab oculis omnis hominis: quia non est insensibilibus.
perditio et mors dixerunt: perditi et mortui, cum in
deliciis uiuunt. dominus commendauit uiam eius: humilitatem,
quae abscondita est uolucribus caeli. et ipse nouit
locum eius: locus sapientiae quis nisi pater est? cum [*] [*]
enim dicitur: ego in illo et ille in me, inuicem sibi quasi
loca sunt. ipse enim omne quod est sub caelo perspicit:
hoc modo ea nouit, quo fecit, et non sensibiliter. uentorum
libramenta atque mensuras: tota creatura per partem
significatur. et bene pondere, mensura et numero omnia dixit
facta, in quibus intellegitur creator. quando fecit, sicut
uidit, enumerauit: non extra uidit ut faceret, sed in semet
ipso sicut artifex. et uiam tempestatum uocibus: tempestatum
pro tentationum positum est; tentationum autem pro
his qui tentantur, quomodo dicerentur uoces naufragii pro
uocibus naufragorum. tunc uidit eam et exposuit eam: ,
in praedestinatione dominus uidit uiam, quo se conuerterent
tentati. parauit et inuestigauit: in praedestinatione, non
in actione.

Quisnam me restituet in menses priorum
dierum? haec ex persona dici uidentur ecclesiae simul cum
capite Christo, tamquam totus ipse homo loquatur tempore
abundantiae tribulationum et tentationum, tamquam his diebus,
de quibus dominus dicit: uenient dies, quando optabitis
uidere unum de diebus istis, et non uidebitis. eo
enim tempore, quo dominus erat in terra, nulla erat sollicitudo,
quamuis adhuc paruo populo christiano, qui constabat ex his
qui in eum crediderant, ex quibus erant plus quam quingenti
fratres, quibus etiam post resurrectionem adparere dignatus
est, sicut apostolus dicit. nulla ergo erat tunc sollicitudo,
ne aut a malis male gubernaretur ecclesia aut haeresum uel
schismatum laniaretur insidiis. nam nec ipsas corporales [*] [*]

persecutiones passa est; non aliquas pertulit uel intrinsecus uel
extrinsecus aduersitates. loquitur itaque Iob ex persona
hominis, hoc est populi ad nouum testamentum pertinentis.
desiderantis illos dies, sicut praedixerat dominus. et fortasse
ideo menses appellauit, non annos. quia ex quo elegit dominus
discipulos usque ad passionem non anni, sed menses fuerunt.
cum lucebat lucerna eius super caput meum: uel
carnem domini uisibiliter praesentem uel uerbum ex ore praesentis
corporaliter. cum uerbum domini inspiceret
domum meam: ad diligentiam custodiendi conuersationem.
et circum me pueri mei: qui obsequebantur humiliter
necessaria ministrantes. cum plueret per uias meas
butyrum: per mores meos exultationem fidei et bonorum
operum. cum montes mei abundarent lacte: prophetae
bene paruulis exponerentur. cum exirem matutinus in
ciuitate: aut cum iam claritas lucesceret transactis tenebris
timoris aut in exordio ecclesiae ut non satis occultus, non
satis manifestus. et in plateis ponebatur mihi sella: a
turbis deferebatur mihi docendi auctoritas. uidentes me
adulescentes abscondebantur: dediti concupiscentiis. senes
autem adsurgebant: prudentes. et potentes cessauerunt
loqui: superbientes de doctrinis suis. quia auris audiuit
et beatificauit me: populus quem non cognoui seruiuit
mihi, in obauditu auris oboediuit mihi. et oculus
uidens me declinauit: Iudaeorum non credentium. et os
uiduae benedixit me: eius animae quae diaboli coniugio [*] [*]
renuntiauit. ecce ferebatur mortuus filius unicus
matris suae, quae erat uidua. et uestiebar iudicio
sicut chlamyde: in praeferendis spiritalibus carnalibus
nesciat sinistra quid faciat dextera tua, id est, qua
intentione operetur; operta enim sinistra dextra exerta est in
uestitu chlamydis: quod facit. qui recte iudicat quo sit
referendum quod operatur. iudicium quod non noueram
exquisiui: ecce nos dimisimus omnia et secuti
sumus te; quid nobis erit? dicit felicitatis suae fuisse,
quod habuerit a quo quaereret de futuro iudicio. confregi
molas iniquorum: ut iam non deuorarent plebem de cibo
panis. aetas mea senescet et) sicut arbor palmae multo
uiuam tempore: prolongabitur, et ero sicut arbor palmae in
honore sempiterno et celsitudine et rectitudine. et ros
morabitur in messe mea: ex quo seminatur et germinat
ager, messis dicitur. gloria mea noua mecum, id est:
noui testamenti. et arcus meus in manu mea gradietur:
faciam quod praecipio. et in sermone meo non adiecerunt:
perfectionem euangelii significat; nam sermo synagogae datus
indiguit adiectione. sed gauisi sunt cum loquerer eis:
quia prior locutio timorem habebat, sequens caritatem. quodsi
et riderem ad eos, non credebant: de his quae in
parabolis ita loquebatur, ut non intellegeretur, non tamen
sicut uerba sonare uidebantur, uana dicere putaretur. hic est
risus Sarae, qui significabat omnia eos in prophetia fecisse:
unde qui figurate aliquid dicunt. elegi uiam eorum et sedi [*] [*]
princeps: aut suscipiendo mortalitatem aut cum publicanis
et peccatoribus conuiuando, sed ita. ut princeps eis essem ad
salutem. et habitabam sicut rex cinctus fortibus: qui
suis dimissis eum secuti sunt. quasi tristes consolans:
eos dicit qui spe gaudebant, cum de praesenti uita erant
tristes; beati lugentes, ut dictum est, et: quasi tristes,
semper autem gaudentes: qui non possunt tenere illam
magnitudinem, de qua dictum est: qui autem fecerit et
sic docuerit, magnus uocabitur in regno caelorum.

Nunc autem derident me infimi, nunc monent
me minores tempore: quia et postea nati sunt in
ecclesia tales et non proficiunt plurimum. monent me autem
dixit, quia per honores ecclesiasticos accipiunt potestatem
praedicandi populo, quae ipsi non faciunt quorum spernebam
parentes: parentes eorum dixit, quorum imitatione
filii sunt, quibus tunc dicebatur: uae uobis, scribae et
pharisaei hypocritae. et uirtus manuum eorum
quasi nihilum mihi erat: parentum potestas, qui tunc
usque adeo plurimum poterant, ut crucifigerent dominum. in
eis peribat omnis uita: quia non se uel in fine correxerunt.
egestate et fame instabiles: a uariis desideriis
insatiabiles. qui fugiebant in desertum heri: conferendo
se ad excusationem legis, quam non simpliciter intellegebant;
et quia in deserto acceperant fugientes in desertum
heri. sicut enim hodie pertinet ad nouum testamentum sic
ad uetus heri; de nouo enim dictum est: hodie si uocem [*] [*]

eius audieritis, nolite obdurare corda uestra, et:
filius meus es tu, ego hodie genui te. qui rodebant
cortices arborum: quia figuras legis, quibus utilia tegebantur,
pro cibo habebant. quorum erat cibus radix
herbarum: sacramenta quae corporaliter iussi erant celebrare
tamquam terrae inhaerentia; ex quibus tamen simplicis intellegentiae
fructus surgeret et supra terram in libertatem
ferretur, quo illi peruenire non poterant. inhonorati et
abiecti et egentes omni bono: amisso primatus honore,
ab spe promissionis; quia et ipsum terrenum donum pro
meritis suis amiserant et regnum caelorum non tenent. qui
radices lignorum manducabant propter magnam
famem: quod de radicibus herbarum dictum propter fructum
frumenti, hoc de radicibus lignorum intellegendum est propter
fructum uini et olei. nam omnes istos spiritales fructus accepit
ecclesia, quorum radices terrae implicatae sacramenta erant,
quae corporaliter Iudaei obseruare cogebantur: sabbatum,
circumcisionem et uictimas et cetera huius modi spiritalium
ciborum. insurrexerunt super me fures: qui ad honores
indebitos, qui iustorum sunt proprii, per tenebrosas fallacias
peruenerunt. quorum domus erant cauernae petrarum: .
qui concupiscentias suas defendebant et tegebant quibusdam
obscuritatibus librorum diuinorum. et inter arbores clamabant:
manifesta erant peccata eorum, quamuis ea scripturarum
obscuritate quasi umbris arborum tegere conarentur.
hinc est: clamor Sodomorum ascendit ad me. et
plerisque locis pro manifestis peccatis clamorem ponit scriptura:
ut uerbum sit quidquid corde concipitur, clamor, cum [*] [*]
procedit in factum. qui sub stirpibus terrae manebant:
non saltem in stirpibus, sed etiam inferius stirpibus manere
possunt intellegi, qui uel carnaliter praecepta custodiunt.
stirpes enim sunt non iam ipsi fructus, sed unde surgunt
partes fructiferae uel arborum uel herbarum; si tamen fructiferum
genus est, quia et non fructiferi generis stirpes dicuntur.
filii stultorum et ignobilium: Iudaeorum; nam hos
dixit superius parentes eorum propter imitationem, quia et
isti sub nomine dei ambulant, quem non colunt. stultos autem
et ignobiles dicit Iudaeos, qui e contrario non solum se confidebant
esse duces caecorum, sed etiam filios esse Abrahae,
quo patre se esse iactabant nobiles. sed cum audiunt: caeci
sunt duces caecorum, stulti demonstrantur; et cum
audiunt: si filii Abrahae estis, facta Abrahae facite,
degenerando demonstrantur ignobiles. nomen et honor e tinctus
a terra: erat enim, sed extinctum est. nunc
autem cithara eorum ego sum: horum, quorum illi
patres sunt, qui me ad aurem habebant, non ad cor. et me
habent ad fabulam: inanem et inutilem narrationem et
auditionem, quamuis me et narrent et audiant. abominati
sunt me discedentes procul: longe facti a iustitia peccando
et praecepta iustitiae malis moribus execrando. nec in
faciem meam pepercerunt spuere: execranda facies
namque Christi est his, qui eius praecepta cum contemptu
exhorrent, uel: male me innotescere fecerunt morum suorum
prauitate. aperiens enim pharetram suam adflixit
me: secreta rerum, unde tentationes existunt. et frenum [*] [*]
in faciem meam miserunt: ut eis inuitus consentirem
portans eos ducentes quo uellent ad ima sua. et a dextris
germinantes consurrexerunt: et fauendo et bene monendo
exorti sunt quidem, ut suas cupiditates explerent, non
persequendo. pedes meos uinxerunt compedibus:
officiorum ecclesiasticorum, ut non eos possent fugere. contritae
sunt semitae meae: ut non adparerent, per quas
solent boni ambulare, non quaerentes sua, sed Christi. exuit
enim me stola: auctoritate pristina, cui cedi solet; quod
contingit multitudine et consuetudine peccatorum praeualente.
et iaculis suis uulnerauit me: praeceptis, quibus uideo
mala et, quia cohercere non possum, crucior. abusus est
me sicut uoluit: etiam calamitate et miseria mea usus
est ad iustitiam suam deus, sicut uoluit. doloribus inuolutus
sum: et in me et in aliis patior; foris pugnae.
intus timores. quis infirmatur, et ego non infirmor?
et iterantur dolores mei, discedit sicut
spiritus spes mea: quasi inane aliquid conuersi ad spem
temporalium habentes quod promitto. et sicut nubes transiit
salus mea: non sperantes salutem promissam amore
praesentis salutis. et nunc super me effundetur anima
mea: peccando. nocte uero ossa mea confracta sunt:
firmitatem, quam habuit, dixit sibi ereptam. et nerui mei
dissoluti sunt: actiones praeteritae. in multa uirtute
adprehendit stolam meam: ad demonstrandam uirtutem
suam modo adfligendo et postea reparando. et quasi ora
uestimenti mei circumdedit me: modicum mihi reliquit [*] [*]
auctoritatis. in terra et cinere pars mea: in paenitentia.
quia extremum. steterunt et considerauerunt me: et
me iacente superbi steterunt, quaerentes quid in me reprehenderent.
et proiecisti me a salute: illos dolet. qui
spem reparationis amiserunt. domus enim est omni mor.
tali terra: ideo se dicit mortem metuere, quia conuersatio
eius non sit in caelo, secundum plures qui mali sunt in
ecclesia et terrene uiuunt. atque utinam possem me
ipsum interficere: ut morerer saeculo. aut rogarem
alium et faceret mihi hoc: uel angelum meliorem uel
deum per quem corrigerer. ego bona praestolabar: dolet,
quia repente sibi ista euenerunt. uenter meus efferbuit et
non tacebit: interiora uel memoria qua recordatur quid
fuerit primo et quomodo adflicta est in gemitibus. et steti
in coetu clamans: quia non in frequentia audita est
eorum qui se nolebant corrigere. cutis mea innigrata est
ualde: ex his quae forinsecus patiebatur. uersa est in
luctum cithara mea: opera bona, quibus laudabat deum
gaudens.