Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (main.2.3-main.2.7)

Hinc est unde deus, ut eius praesumptionem non potestate,
sed ratione destrueret, materiam condidit, quae esset
rerum confusio, ex qua faceret mundum. distincta enim, quae
simul confusa erant, hunc praestiterunt quem uidemus ornatum.
discretis enim ab inuicem substantiis facta conpaginatione
mundus uocatur, quia una quaeque res ab altera segregata
ad mundum apparuit, ut hic homo positus, creatus ex supernis
et inferis, id est ex caelestibus et terrenis, unius dei
dominum non tantum uoce, sed et imagine, qua unus ab
uno deo factus est, ex quo ceteri orirentur, ostenderet. ideo
enim unus unum fecit, ut doceret ab uno esse omnia ac
per hoc unum esse deum, ut superior creatura ad confusionem
suam in homine disceret, qui e terra conditus est, ueritatem.
[*] [*]

Ex eo diabolus inimicus exstitit hominis; peruidit enim
quia ad accusationem eius factus est homo. unde subtilitate
sua id egit, ut in eadem illum praeuaricatione, in quam
ipse ruit, induceret, ut accusatorem suum participem suae
damnationis efficeret. ex transgressione enim deitatem illi
spopondit, ad quam ipse dum adfectatur deiectus est. et quia
omnis natura a crimine libera est, ex accidenti sunt nomina —
ante enim res, postea significatio — ac per hoc satanas) et
diabolus) ex actu eius conposita sunt nomina, ut sit non
naturae eius, sed uoluntatis significatio.

Itaque ut propositum dei, quod in causa creati hominis
decreuit, maneret et factum diaboli, per quod hominem circumuenit,
ad cumulum reatus eius proficeret, Christus de
sacris sedibus ad terras uenire dignatus est, ut et hominem
a transgressionis sententia liberaret et diaboli futuram perditionem,
ne quis factum eius imitaretur, ostenderet. propterea
dixit Iohannes apostolus: ideo uenit filius dei, ut solueret
opera diaboli. qui si natura malus esset. poenam illi
promittere aut dementis erat aut iniqui. quia enim arguat eum,
quem uidet non aliter aliquid facere, quam natura eius admittit?
si igni potest suscenseri, quia urit, aut aquae quia infrigidat,
cum non utique uoluntate hoc faciat, sed natura? unde et
diabolus, si natura malus esset, uoluntatem non haberet. nec
enim posset discernere, sed uno adque eodem modo omnibus
se quasi caecus inmergeret.

Porro autem iudicio quodam hoc agit; nam uoluntatem
suam facientibus parcit, a quibusdam neutericis dissimulat, [*] [*] [*]

Denique lege data plus exarsit inuidia aduersus eos qui sub
lege erant, sciens legis documenta unum deum tradere et bonam
conuersationem hominibus. igitur si haec naturaliter putatur
facere, reus constitui non potest, quia hoe facit, quod naturae
suae est et potest, et non facit quod non potest, quia naturae
suae non est itaque neque laudandus neque condemnandus est.
laudandus non est, quia obsunt quae agit; condemnandus
autem non est, quia non uoluntate haec facit, sed inpulsu
naturae. nam aliquos scimus subito dementes factos ferro
fuste lapidibus morsibus multis nocuisse, quosdam et occidisse;
captos autem industria et iudiciis oblatos minime reos
factos, eo quod non uoluntate, sed inpellente ui nescio qua
haec gesserint nescientes, quo modo enim reus constituitur,
qui nescit quid fecerit? ita et diabolus si bonum nescit,
quare damnandus censetur, qui non facit quod nescit? immo,
si posset fieri, laudandus erat, quia facit quod nouit. [*] [*]