De Paradiso (36-40)

iterum accipe: scire bonum
melius est quam nescire et ei qui bonum sciat pulchrum est
scire quod malum est, ut sciat cauere quod malum est et [*] [*]

prudens subeat custodiae cautionem. rursus autem non satis
est hoc solum scire quod malum est, ne cum malum scieris, [*]
scientia boni incipias defraudari. pulchrius est igitur ut
utrumque norimus, ut et, quia scimus bonum, fugiamus quod
malum est et ex eo quod cognoscimus malum boni gratiam
praeferamus. sed ita debes utrumque scire, ut profunde noueris
et quod noueris exequaris actusque scientiae tuae congruat.
alioquin tolerabiliorem scriptura indicat eum qui
utrumque nesciat quam qui perfunctorie utrumque cognouit.
grauat enim scire quod uel exequi uel uitare non possis, [*]
grauat scire sine usu atque opere cognitionis profundae. obest
ad existimationem medico scire quid prosit et quid noceat
aegro, nisi cognitione ea quemadmodum oportet utatur, et
ideo non est cognitio bona, nisi ea utaris ut oportet.

item
accipe: non frustra lignum scientiae boni et mali productum
est in medio paradiso, et si cuicumque homini productum
esset, superflua interdictio. sed neque frustra factum est [*]
neque alii nisi homini factum est, qui mandatum accepit,
ut non solo eo, sed eo cum ceteris uteretur. nam si multa
discutias, conplura repperies et plane innumera, quae ei
qui uti nesciat possint nocere. nec ipsas diuitias inuenies
fructuosas, si habens diues subsidia largitatis neget alimenta [*] [*]

pauperibus, excludat inopem subsidio destitutum. aliena extorqueat,
quia praeualet potestate. pulchritudo ipsa et gratior
corporis forma frequenter in uitium quam deformitas trahit. [*]
numquid igitur quisquam deformiores quam pulchriores filios
habere «lesiderat et inopes potius liberos suos cupit esse
quam diuites? plura sunt huiusmodi quae non ad inprudentiam
largientis referenda sunt, sed ad male utentis errorem.
et ideo utentem accusandum potius quam donantem.

Iterum quaestio: sciebat praeuaricaturum deus Adam [*] mandata
sua an nesciebat? si nesciebat, non est ista diuinae
potestatis adsertio, si autem sciebat et nihilominus sciens
neglegenda mandauit, non est dei aliquid superfluum praecipere.
superfluo autem praecepit primoplasto IJU Adae quod [*]
eum nouerat minime seruaturum. nihil autem deus superfluo
facit; ergo non est scriptura ex deo. hoc enim obiciunt qui
uetus non recipiunt testamentum et has interserunt quaestiones.
uerum hi sua sententia et opinione uincendi sunt. cum
enim noui testamenti non refutant fidem, exemplo sunt arguendi,
ut uetus credant, quoniam cum sibi diuina praecepta
et facta conueniunt, unius auctoris testamentum utrumque
liquet esse credendum. discant igitur non superfluum, non
iniustum etiam praeuaricaturo praescriptum esse mandatum.
nam et ipse dominus Iesus elegit Iudam, quem proditorem
sciebat. quem si per inpiudentiam electum putant, diuinae [*]
derogant potestati. sed hoc aestimare non possunt, cum scriptura
dicat quia sciebat Iesus qui eum proditurus
esset. conticescant igitur repugnatores isti ueteris testamenti. [*] [*]

sed quoniam etiam gentilibus, si forte istud obiecerint,
respondendum uidetur, qui exemplum non accipiunt, rationem
exigunt, accipiant etiam ipsi qua ratione dei filius uel praeuaricaturo
mandauerit uel elegerit proditurum. uenerat [*] dominus
Iesus omnes saluos facere peccatores; etiam circa impios
ostendere suam debuit uoluntatem. et ideo nec proditurum
debuit praeterire, ut aduerterent omnes quod in electione
etiam proditoris sui seruandorum omnium insigne praetendit
nec in eo laesus est uel Adam, quia mandatum accepit, uel
Iuda, quia electus est. non enim necessitatem deus uel illi
praeuaricationis uel huic proditionis inposuit, quia uterque,
si quod acceperat custodisset, a peccato potuit abstinere. [*] denique
nec ludaeos omnes credituros sciebat et tamen ait:
non ueni nisi ad oues perditas domus Istrahel.
ergo non in mandante culpa est, sed in praeuaricante peccatum
est, et quod in deo fuit ostendit omnibus quod omnes
uoluit liberare. nec tamen dico quia praeuaricationem nesciebat
futuram, immo quia sciebat adsero, sed non ideo pereuntis
proditoris inuidiam in se debuit deriuare, ut adscriberetur
deo quod uterque sit lapsus. nunc autem uterque [*] redarguitur
atque reconuincitur, quia et ille mandatum ne laberetur
accepit et hic etiam in apostolatus munus adscitus est,
ut uel beneficio reuocaretur a proditionis affectu, simul ut
dum alii reuincuntur, prodesset omnibus. non enim consisteret
peccatum, si interdictio non fuisset; non consistente autem
peccato non solum malitia, sed etiam uirtus fortasse non [*] [*]

esset, quae nisi aliqua malitiae fuissent semina, uel subsistere
uel eminere non posset. quid est enim peccatum nisi [*] praeuaricatio
legis diuinae et caelestium inoboedientia praeceptorum?
non enim auribus corporis de mandatis caelestibus
iudicamus, sed cum esset dei uerbum, opiniones quaedam
nobis boni et mali pullulauerunt, dum id quod malum est naturaliter
intellegimus esse uitandum et id quod bonum est
naturaliter nobis intellegimus esse praeceptum. in eo igitur
uocem domini uidemur audire, quod alia interdicat, alia praecipiat.
si quis non oboedierit illis quae semel a deo praecepta[*]
credimus, poenae obnoxius aestimatur. dei autem praeceptum
non quasi in tabulis lapideis atramento legimus inscriptum,
sed cordibus nostris tenemus inpressum spiritu dei uiui. ergo
opinio nostra sibi legem facit. si enim gentes quae
legem non habent naturaliter ea quae legis sunt
faciunt, eiusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt
lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus
suis. opinio igitur humana sibi tamquam dei lex est.

\' Iterum hinc aliam faciunt quaestionem, ut ad uicem mandati
eius, quod diximus in hominis opinione consistere, hanc
ipsam opinionem inpressam a deo nobis tamquam [*] praescriptum
diuinae legis accusent. norat, inquit, hominem peccaturum
qui creauit eum et has opiniones ei boni et mali inpressit
an non nouerat? ut si dixeris quia non nouerat,
alienum a maiestate dei sentias; si autem dixeris quia sciens
deus peccaturum hominem communes tamen opiniones ei
boni et mali inpressit, ut propter admixtionem malorum uitae
perpetuitatem seruare non posset, sicut in illo non [*] [*]

praesagum futuri ita in hoc non bonum deum significare uidearis. [*]
atque hinc argumentantur quia non est creatura hominis a
deo facta. nam sicut supra ostendimus eos dicere quia non
est -mandatum dei, sic et hic dicunt: non ergo creatura hominis
a deo, quia deus malum non fecit, homo autem opinionem
accepit mali, dum a malis praecipitur abstinere. hoc
autem genere alium bonum deum, alium operatorem hominis
conantur adserere. quibus respondendum est ilico secundum [*]
opinionem suam. si enim hominem nolunt a deo factum, quia
peccator est homo. et hoc refugiunt, ne bonus deus peccatorem
fecisse uideatur, quia non putant bonum qui fecerit peccatorem,
dicant utrum operatorem hominis a deo factum
putent. si enim a deo factus ille, ut dicunt, operator est hominis,
quomodo bonus deus operatorem mali fecit? utique
non bonus. nam si qui peccatorem fecit non bonus, cauendum
ne grauius sit operatorem peccatoris fecisse; debuit enim [*] bonus
deus prohibere natiuitatem eius qui peccati substantiam
haberet inducere. quodsi dicunt non esse genitum operatorem,
requirendum utrum bonus deus potuerit inhibere quoquo
modo incipientem malitiam an non potuerit. si enim non potuit,
infirmus; si potuit et non fecit, non bonus. ergo si sibi
ista non congruunt nec suae sibi haereticorum conueniunt
opiniones, requiramus ne forte rationis fuerit qua causa deus [*]
siue geniti siue non geniti illius operatoris siuerit malitiam
introire in hunc mundum, cum posset inhibere.