De Paradiso (31-35)

Alia quaestio: qui non cognoscit bonum et malum nihil a
paruulo distat, paruuli autem apud iudicem iustum nulla [*] [*]

culpa. iustus autem operator mundi numquam paruulum uocasset
in culpam, propter quod non cognouerat bonum et
malum, quia paruulus sine ullo est crimine praeuaricationis [*]
..et culpae. uerum cum in superioribus dixerimus duplicem
esse intellectum scientiae- boni et mali, si perfunctoriam
scientiam accipimus, utique falsum est quod nihil distet a
paruulo qui non cognouit bonum et malum, si autem falsum.
est quod nihil distet a paruulo, ergo non paruulus Adam.
si non paruulus, adscribitur utique ei quasi non paruulo peccatum.
si peccatum adscribitur, sequitur poena peccatum,
quia dignus inuenitur poena qui peccatum uitare non potuit. [*]
potest etiam fieri ut etiam qui scientiam non habet boni et mali
paruulus non sit, quoniam priusquam sciuit puer bonum
et malum, non credidit malitiae. et iterum habes: quia
priusquam sciat puer uocare patrem et matrem,
accipiet uirtutem Damasci et spolia Samariae.
perfectus ergo qui operatur bonum, etiamsi boni et mali
scientiam non adeptus sit, ut multi priusquam sciant legem
ipsi sibi lex sunt. quid? quod apostolus priusquam disceret:
non concupisces, malum esse concupiscentiam nesciebat? [*] denique
ipse ait: peccatum non cognoui nisi per legem;
nam concupiscentiam nesciebam, nisi lex diceret:
non concupisces. ad quam partem etiam puer potest esse
perfectus iure naturae, priusquam sciat concupiscentiam
crimen esse uel concupiscentiae crimen admittat. ergo secundum
perfunctoriam scientiam uoluit deus hominem scire quod [*] [*]
malum est, ne quasi iuperfectus uitare non posset. non oboediendo
autem mandato incurrimus in culpam; ergo culpam
fatemur. rursus autem si altam et profundam scientiam [*] dicimus
boni et mali, quae quidem profunda scientia perfectum
facit, ....... non statim autem paruulus, qui ad altam et
profundam scientiam peruenire non potuit, recte sicut non
paruulus condemnatur.

- Iterum quaestiones serunt. qui nescit, inquit, bonum et
malum, ne et ipsum quidem nouit malum esse non seruare
mandatum nec ipsum bonum nouit quod est oboedire mandato.
et ideo quia non nouerat, uenia, inquit, dignus fuit qui [*]
non oboediuit, non condemnatione. quae quidem quaestio de
his absolutionem habet quae ante memorauimus. considerare
enim potuit homo ex iis quae deus ante ei contulerat, quod
insufflationem dei accepit, quod erat in paradiso uoluptatis
locatus, summam auctori oboedientiam deferendam. et ideo
si uim nesciebat boni et mali, tamen quia tantorum auctor
dixerat de ligno scientiae boni et mali non esse gustandum,
fidem praeceptori seruare debuerat; non enim ab eo peritia, [*]
sed fides exigebatur. intellegebat utique deum omnibus praeminere;
ergo personam iubentis spectare debuerat. etsi
non intellegebat uim qualitatemque iussorum, sciebat tamen
praeceptori deferendam esse reuerentiam. habebat in natura
hanc opinionem, etsi non habebat iudicium boni et mali. denique
et mulier serpenti dicit: ex omni ligno paradisi [*] [*] [*] [*]

manducabimus, de fructu autem ligni quod est in
medio paradiso dixit deus: non manducabitis ex [*]
eo. ita ergo sciebat oboediendum esse mandato ut diceret:
ex omni fructu manducabimus, quod dominus imperauerat, de
ligno autem quod est in medio paradiso imperatum a deo
dicit non esse gustandum, ne morte morerentur. ergo quae
sciuit deferendum esse mandato sciuit utique malum esse
praeuaricari et ideo iuste praeuaricata damnatur.

Accipe aliud: si adsumptio de ligno scientiae boni et mali
ita operatoria erat, ut et bonum et malum agnosceretur, quod[*]
uidetur scriptura ostendere, dum dicit quia ubi manducauerunt
ambo, aperti sunt oculi eorum et cognouerunt
quod nudi essent, hoc est aperti sunt oculi
cordis et cognouerunt turpe esse nudos se degere, sine dubio
ubi gustauit mulier de ligno scientiae boni et mali, peccauit
et se peccasse cognouit. quae igitur se peccasse cognouerat
uel uirum ad peccati communionem inuitare non debuit. inliciendo
autem uirum et dando ei quod ipsa gustauerat non [*]
uitauit, sed iterauit peccatum. nam utique si uere rationem
spectes, eum quem diligebat non trahere ad consortium
poenae, sed magis ab eo quod cognouerat ipsa esse peccatum
uel inscientem reuocare debuerat, quamuis uideatur haec mulier
sciens quod post culpam in paradiso esse non posset [*] [*]

metuisse ne sola de paradiso eiceretur. denique absconderunt
se ambo post culpam.

excludendam igitur se esse cognoscens
consortio uiri quem diligebat noluit defraudari. iterum accipe:
non cognitio mali malum est, sed cum actus inplet malitiam. [*]
non enim statim qui nouit malum quod malum est facit,
sed qui quod malum esse nouit operatur. incentiuum
autem ad operandum quod malum est aut iracundia aut
cupiditas esse consueuit. nec statim necesse, ut habens
scientiam mali faciat quod inprobum nouit, nisi aut iracundia
aut cupiditate uincatur. unde quod diximus incentiuum
peccandi uel ira uel cupiditas est uel plerumque formido,
licet ex formidine oriatur cupiditas, dum unusquisque [*]
uult uitare quod metuit. et ideo recte iracundiam et cupiditatem
duo reliquorum posuimus incentiua uitiorum. consideremus
igitur utrum Eua his ad uitium stimulis incitata sit.
sed neque irascebatur marito neque cupiditate uicta est; in
secundo dumtaxat errat, ut edendum uiro daret quod iam
ipsa gustauerat. primo fuerat cupiditas auctor erroris, ut ipsa
ederet, sequentisque fuit causa peccati. quod enim iam gustauerat
desiderare non poterat et gustando mali fuerat [*] scientiam
consecuta. malum igitur quod aduerterat in uirum deriuare
non debuit neque coniugem proprium praeuaricatorem
diuini facere mandati. sciens igitur prudensque peccauit,
sciens uirum in suum traxit errorem, alioquin inuenietur
falsus esse de ligno scientiae boni et mali sermo, si etiam,
posteaquam de ea arbore manducauit, scientiam mali habere [*] [*]

non potuit. quodsi uerus est sermo, cupiditatis utique causam
habere non potuit, licet plerique sic excusandum putent, [*]
quod diligens uirum ab eo timuerit separari et hanc causam
cupiditatis praetendant, quod esse uoluerit cum marito.

Iterum alia quaestio subripit, unde mors accident Adae,[*]
utrum a natura ligni eiusmodi an uero a deo. si naturae hoc
ligni adscribimus, uidetur ligni huius fructus uiuificanti insufflationi
dei praestare, siquidem quem uiuificauerat insufflatio
fructus huius ligni traxit ad mortem. aut si deum operatorem
mortis esse memoramus, dicunt quod gemina opinione
accusemus, quod aut ita inmitis, ut noluerit ignoscere, cum
posset ignoscere, aut si ignoscere non potuit, uideatur infirmus.
uideamus igitur quomodo diluendum sit. nisi fallor, [*]
quia mortis causa inoboedientia fuit, et ideo homo ipse sibi
mortis est causa, non habens deum suae mortis auctorem.
neque enim si medicus praescripserit aegrotanti quibus uideatur
cauendum atque ille ab interdictis non putauerit abstinendum,
causa ei mortis est medicus, sed utique ipse sibi reus
mortis est propriae. itaque deus quasi bonus medicus prohibuit
ne Adam nocitura gustaret.