De Locis Santis (1.2)

II. DE ECCLESIA ROTVNDAE FORMVLAE SVPER SEPVLCHRVM DOMINI AEDIFICATA ET DE IPSIVS SEPVLCHRI FIGVRA ET EIVS TEGVRIOLI.

Quae utique ualde grandis ecclesia tota lapidea mira rotunditate
ex omni parte conlocata a fundamentis in tribus consurgens
parietibus inter unumquemque parietem et alterum latum
habens spatium uiae, tria quoque altaria in tribus locis parietis
medii artifice fabricatis: hanc rotundam et summam ecclesiam
supra memorata habentem altaria, unum ad meridiem respiciens,
alterum ad aquilonem, tertium ad occasum uersus, duodecim
mirae magnitudinis lapideae sustentant columnae. Haec bis [*] [*]

quaternales portas habet, hoc est quattuor introitus, per tres e
regione interiectis uiarum spatiis stabilitos parietes, ex quibus
quattuor exitus ad uulturnum spectant, qui et caecias dicitur
uentus, alii uero quattuor ad eurum respiciunt.

In medio spatio huius interioris rotundae domus rotundum
inest in una eademque petra excisum tegurium, in quo possunt
ter terni homines stantes orare, et a uertice alicuius non
breuis staturae stantis hominis usque ad illius domunculae
camaram pes et semipes mensura in altum extenditur. Huius
tegurioli introitus ad orientem respicit, quod totum extrinsecus
electo tegitur marmore, cuius exterius summum culmen auro
ornatum auream non paruam sustentat crucem. In huius tegurii
aquilonea parte sepulchrum Domini in eadem petra interius
excisum habetur, sed eiusdem tegurii pauimentum humilius
est loco sepulchri. Nam a pauimento eius usque ad sepulchri
marginem lateris quasi trium mensura altitudinis palmorum
haberi dignoscitur. Sic mihi Arculfus, qui saepe sepulchrum
Domini frequentabat, indubitanter emensus pronuntiauit.

Hoc in loco proprietas siue discrepantia nominum notanda [*]

inter monumentum et sepulchrum. Nam illud saepe supra
memoratum rotundum tegurium alio nomine euangelistae monumentum
uocant, ad cuius hostium aduolutum et ab eius hostio
reuolutum lapidem resurgente Domino pronuntiant; sepulchrum
uero proprie dicitur ille locus in tegurio, hoc est in aquilonali
parte monumenti, in quo dominicum corpus linteaminibus inuolutum
conditum quieuit, cuius longitudinem Arculfus in
septem pedum mensura propria mensus est manu, quod uidelicet
sepulchrum non, ut quidam falso opinantur, duplex et
quandam de ipsa maceriolam petra habens excisam duo crura
et femora duo intercidentem et separantem, sed totum simplex
a uertice usque ad plantas lectum unius hominis capacem
super dorsum iacentis praebens in modum speluncae, introitum
a latere habens ad australem monumenti partem e regione
respicientem culmenque humile desuper eminens fabrefactum,
in quo utique sepulchro duodenae lampades iuxta numerum
XII sanctorum apostolorum semper die ac nocte ardentes
lucent, ex quibus quattuor in imo illius lectuli sepulchralis loco
inferius positae, aliae uero bis quaternales super marginem
eius superius conlocatae ad latus dexterum oleo nutriente
praefulgent.

Sed et hoc etiam notandum esse uidetur, quod mausoleum
Saluatoris, hoc est saepe supra memoratum tegurium, speleum
siue spelunca recte uocitari possit, de quo uidelicet Domino [*]

Iesu Christo in ea sepulto propheta uaticinatur dicens: Hic
habitabit in excelsa spelunca petrae fortissimae, et
paulo post de ipsius Domini resurrectione ad apostolos laetificandos
subinfertur: Regem cum gloria uidebitis.

Supradictae igitur rotundae ecclesiae formulam cum rotundo
teguriolo in medio eius collocato, in cuius aquilonali parte
dominicum habetur sepulchrum, subiecta declarat pictura nec
non et trium aliarum figuras ecclesiarum, de quibus inferius
intimabitur.

Has itaque quaternalium figuras ecclesiarum iuxta exemplar,
quod mihi, ut superius dictum est, sanctus Arculfus in paginula
figurauit cerata, depinximus, non quod possit earum
similitudo formari in pictura, sed ut dominicum monumentum,
licet tali uili figuratione, in medietate rotundae ecclesiae constitutum
monstretur aut quae huic propior ecclesia uel quae
eminus posita declaretur.