Historiae (1.praef)

PRAEFATIO.

Praeclara quaedam et beata possessio censeri potest victoriae bellorum et trophaea, urbes couditae atque instauratae, omncs denique magnae admirandaeque res gestae. Atque haec quidem aliaque eiuscemodi ut maxime gloriam aliquam voluptatemque suis possessoribus adferant, aegre tamen eos e vivis excedentes comitantur. Sed et oblivio interveniens offuscat atque subvertit veros reium gestarum eventus; et cum ii ipsi qui eos norunt vivere desierunt, emoritur etiam atque evanescit una cum ipsis hoininibus earum rerum notitia. Quo fit, ut nuda memoria fluxum quiddam parumque firmum sit, neque temporis diuturiiitatem ferat. Neque vero putarim quosdarn aut pericula pro patria adituros, aut alios labores suscepturos iuisse, cum scirent, quantumvis maximas rcs gossissent, periturain una cum ipsis atque emorituram omnem earum gloriam, sola ipsorum vita circumscriptam; nisi quaedam, uti apparet, divina providcntia naturac humanae fluxibilitatem fulciens, historiae bonum, quaeque ex ea affulget, spem esset elargita. Neque enim, arbitror, oleastri aut apii causa Olympionicae in arenam nudi descendebant, neque rursum

strenui bellatores spoliorum tantum et praesentis lucri cupiditati accensi in aperta manifestaque pericula se coniiciebant: sed utrique solitlae atque adeo immortalis gloriae consequentlae studio inflammati: quam quidem aliter adipisci non potuissent, nisi historia eos ab interitu vintlicante atque immortales efticiente; non ut Zamolxidis instituta et Getica deliramenta, sed vere et modo quodam divino atque iinmortali, quoque solo mortalia haec perpetuari possunt. Haudquaquam igitur facile fuerit oratione persequi atque enumerare omnia qtiibus historia humanam vitam expleat bona. Ut vero summatim dicani, equidem civili philosophia eam non inferiorcm censuerim; nisi etiain plus forte utilitatis conferat. Haec enim veluti severa quaedam minimeque blautla domina iubet ac praescribit quae sequi, quae fugere oporteat, suasionibus suis vim quodammodo necessitatemque commiscens: haec vero, oblectaincntis plurimis utens, ac veluti condieus praecepta varietate exemplorum, et ob oculos ponens quibus in rebus homines prudentia iustitiaque usi praeclare rem gesserint, quibtis etiam in rebus, vel animi contrario aliquo vel fortuuae ductu atque impulsu a recto aberrarint, leniter ac placide virtutes animis insinuat. Blaiula enim et voluntatis nostrae arbitrio electionique exposita facilius animis hiunanis illabuntur atque adhaerescunt. Ego itaque hauc iaaiuludum consideerans et cum animo

meo reputans, admiratione dignos censcbam, et in publicum beneficos celebrandos, quotquot in hoc historiae scribendae instituto laborarunt. Mihi autem nequaquam suscipicndus hic labor, sed ne tenteudus quidem initio est visus. Eram enim magis iam inde a pnero heroicis modulis addictus, et poëticarum elcgantiarum magnopere delectabar; atque adeo brevia quaodam poemata hexametris versibus conscripsi, quae Daphniaca vocavi, fabulis quibusdam amatoriis variegata et eiusmodi illecebris referta. Visum vero mihi fuit etiam hoc initio laudabile et non inelegans institutum, si nova quaedam recentiaque epigrammata, latitantia adhuc sparsimque a nonnullis lusa, in unum, quoad eius fieri posset, recolligerem, singulaque in ordinem digesta conscriberem. Quod quidem etiain perfeci, ut et alia multa exercitamenta, non utilitatis ergo, sed oblectandi deliniendique animi causa a me facta. Est enim omnino sacra quaedam et divina res poesis. Afflantur enim in ea divino quodam furore animi, ut sapiens ille Plato dixit, valdeque venuste parturiunt, quotquot Musarum pleni atque hoc furore correpti sunt. Mihi quidem igitur statutum erat in his versari, neque unquam in animum inducere, ut iuvenilia haec iucundaque studia desererem, sed Deldphicum potius praescriptum sequi kosce te ipsum. Cum vero actate

hac, in quaμ incidi, ingentia bella per multas orbis terrarum partes praeter expectationem sint excitata, et multarum barbararum natiolium transmigrationes factae; dubiorum etiam atque incredibilium factorum inopiuati eventus temerario fortunae impulsu acciderint; nationum quoque et urbium eversiones, gentes subactae, coloniaeque deductac, et tantum non humanac res omnes loco suo motae : cum, inquam, haec aliaque eiuscemodi acciderint, subiit animum meum formido, parum honestum fore, si res usque adeo magnae atque adimirandae, et posteris adeo utiles conducibilesque futurae nullis scriptis proditae silentio praetermitterentur. Quocirca non abs re mihi facturus sum visus, si cas aliqua ex parte litteris commendare tentarem, ne omnis vita mihi in fabularum studio et supervacaneo labore consumeretur, sed aliquid etiam utilitatis publico adferret. Multi vero familiarium urgentes atque exhortantes studium meum excitarunt et confirmarunt. Inter quos hortatores facile princeps erat Eutychianus iunior, et primarius regum scriba, vir alioqui et bonus et prudens, et non mediocriter cruditus, idemque gentis Floriorum praeclarum orna-

mentum. Hic itaque vircum res meas maximi faceret, et de gloria utilitateque mea vehementer esset sollicitus, nunquam destitit me urgere, bouasque spes mihi ob oculos ponere, asserens, non ita arduum perfectuque difficile opus censeri debere, neque quia intentatum insolensque est, inslar navigationis inexperto maris, pertimescendum; immo vero ita statuendum esse, historiam a poëtica non multum distare, sed haec duo gemina affiniaque esse, soloque propemodum rhythmo inter sese discrepare. Bono itaque animo, tanquam e patria in patriam migrantem, incedere omnibusque viribus operi instare iubebat. Talia itaque mihi assidue occinens, libentem etiam me facileque delinitum in suam sententiam adduxit. Contuli itaque me ad scribendam historiam, spe, dignum aliquid hoc praeclaro studio institutoque praestandi et ad magnitudinem rerum gestarum quam proxine accedendi. Superest, ut quis et cuias sim, ex more eorum qui historiam scribunt, declarem. Nomen itaque mihi Agathias, Myrina patria; Memnonius pater; ars vero Romanorum instituta ac leges et fori certamina. Myrinam autem dico, non illam Thraeiam urbem, neque

si qua alia per Europam aut Africam hoc nomine vocatur; sed quae est in Asia, vcteium Aeolensium colonia, ad ostia Pythici sita; qui quidem fluvius ex Lydia regione fluens, in extremum ïtidis sinus alveum fertur. Sit itaque mihi, plenissima huic, quoad eius fieri potest, nutricationis praemia pcrsolvere, omniaque illustria et patria facta accurate conscribere; nunc vero haec beuigne et faventer propensum animum studiumque meum accipiat. Mihi autcm publicarum maximarunique rerum scriptio est aggredienda. Instituam vero historiam, non ut ab aliis hodie factitatur, (sunt enim etiam alii hac tempestate qui in eadem arena versantur,) non, inquam, ut ii, quibus minima est veritatis cura, utque res gestas ita ut acciderunt commemorent: adeo vero aperte plerisque proceribus adulantur et palpum obtrudunt, ut, si quando etiam vera dicant, fides tamen eis abrogetur. Atqui periti harum rerum auctores soli encomio sive laudationi couvenire aiunt, boua, quibus quisque praeditus est, verbis exaggerare atque extollere. Historiam vero, tametsi ne ipsa quidem a laudatioue eorum, qui praeclari aliquid gesserunt, prorsus abhorret, hunc tamen scopum argumentumque sibi praefixum

habere nolle existimo. Sed sicubi factorum effectus laudem aut dedecus conciliat, vim facere historiae non licet, neque res ipsas palliare fucareque oportet. Hi vero historiam quidem scribere se profitentur, titulique promissio hoc prae se fert; experientia tamen ipsa historiae appellationem fucantes deprehenduntur. Eos enim qui adhuc in vivis sunt, sive reges sive alioqui viros illustrcs, non solum commcinoratione rerum gestarum laudant, in quo non nimis peccarent: sed omnibus conspicuum faciunt, nihil aliud ipsos operam dedisse, quam ut laude admirationeque quos volunt proscquantur, ultra quam par est; eos vero qui iam e vivis excesserunt, qualescunque fuerunt, aut pessimos vocant et rerum publicarum vastatores; aut, (quod utique minus gave est) ita eos contemuunt, ut ne memoria quidem ulla dignentur. Atque ita sese rem praesentem optime curasse existimant, semperque potentioribus assentantes privatis suis commodis consuluissc; non satis intelligcntes, quod ne ipsis quidem, quos laudibus extulerunt, haec talia admodum placeant; reputantibus scilicet, manifestam illorum adulationem parum firmum esse gloriae existimationisque ipsorum stabilimentum. scribant itaque hi pro sua libidine et more; mihi fixum est veritatem, quoad eius fieri possit,

scqui. Persequar autera quaecunquc memorabilia tam a Romanis quam barbaris plurimis hac tempestate sunt gesta, non eorum tantum qui adhuc fortasse vivunt, immo vero magis etiam eorum qui iam decesserunt; nihilque ex iis, quae memoratu digua videbuntur, omittam. Quocirca tametsi uon prius ad scribendam historiam me contuli, quam ex quo tempore Iustinus iunior ad imperium accessit, mortuo Iustiniano: ad superiora tamen etiam tempora recurram; et quaecunque a nemine adhuc alio sunt. elaborata, mihi vindicabo, propriumque opus efficiam. Pleraque enim Iustiniani temporibus gesta cum Procopius Caesariensis rhetor accurate conscripserit, mihi praetereunda iudicavi, ut plene satis tractata; quae vero post illum acciderunt, pro virili persequenda. Orsus enim est ille historiam suam a morte Arcadii, utque filio illius Theodosio Isdigerdes tutor fuerit institutus, et ab iis quae Vararanae et Perozae acciderunt, ct quo pacto Cabades rex creatus regno exutus fuerit idemque postea recuperarit, rit, utque Amidain ipsi Anastasio Romanorum regi eripuerit; quantos rursus post hunc Iustinus senior huic operi labores impenderit. Persequitur deinde bella Persica, quotquot adversus Cabadem et ëm circa Syriam Armeniamque et per Lazorum confinia Iustinianus Romanorum Imperator gessit. Haec omnia e Procopii scriptis optime cognoveris, et Gelimer Vaudaluni, Carthaginemque urbem

atque universam Afrorum rcgionem Iustiniano subiugatam, rursumque Romani Imperii partem factam, post multos annos quam, Bonifacii Gesericique actate, inde avulsa fuerat- Post vcro deletos Vandalos, quae quantaque mala et intulcrit et acceperit gens Mauritanica, multis Libyac locis cum Romanis praeliata; utque Stotzas pt Gontharis a Romanorum partibus stantes, arrepta tyrannidc maximarum calamitatum seditionumque auctores Libyae fuerint, neque prius cessassc mala, quam duobus hisce capitibus e medio sublatis. Scd et haec fere omnia in Procopii historia reperias, quomodo videlicet intestina seditio Byzantii adversus regem excitata, inquc niaximum malum evecta, rem publicam afflixerit, Hunnorum etiam excursiones, qui ea tempestate transmisso Danubio Romanum Iinperium quain maximis damnis affeceruut, Illyrios et Thessalos maximamque Eurorae partcm depopulati, partem etiam Asiac, trausmisso Hellesponto.

Suro etiam oppidum in Syria, et Berrhoea, et Antiochia ad Orontom fluvium quo pacto misserrime a Chosroë fuerint vastatae; quoque obsidionem, et quo pacto inde depulsus decesserit. Est etiam in iis videre Aethiopum et Homeritarum praelia; quaeque inimicitiarum causac intcr istas nationes fuerint Multa etiam scribit de atrocissima illa pestilentia, et quibus initiis in humanum genus irrepserit, quamque inaudita in ea evenerint. Praeterea quaecunque deinceps Romanorum exercitus circa Lazorum oppida et Petrae propugnaculum et adversus Chorianem et Mermeroëm Persarumque gesserit, inde etiam peti possunt. Cum vero in occidcntem transiit, quo pacto Theodericus Gothorum rex excesserit e vivis, et Amalasuntha eius filia a Theodato fuerit interfecta; omnia etiam, quorum causa Gothicum bellum exarsit, est persecutus; deinde, quo pacto Vitigis, qui post Theodatum Gothicae nationi praefuit, a Relisario post multa praelia captivus Byzantium sit ductus; denique quomodo Sicilia et Roma et Italia, barbaris eiectis, patriis

rursum moribus legibusque fuerit decorata, Inde etiam cognosci potest, quo pacto Narses Eunuchus in Italiam sit missus, praetor imperatorquc a rege constitutus; illustria etiam bella, quae ille adversus Totilam praeclare confecit: utque rursum post illum Teias Fredigerni filius, Gothorum praefcctura accepta, non multo post caesus fuerit. Haec vero omnia ad annum usque sextum et vigesimum regni lustiniani sunt gesta. Ac Procopius quidem in his, uti arbitror, finem historiae suae facit. Ego vero his proxima et consequentia, ut initio mihi propositum fuit, persequens, res ipsas aggredior.