Ἀλεξιάδα (1.5)

Ἐπεὶ δὲ ἄνδρας καὶ ἀμφοτέρους γενναίους εἰς πόλεμον
ὁ λόγος κατεστήσατο, τόν τε Βρυέννιον καὶ τὸν ἐμὸν [*] πατέρα τὸν Κομνηνὸν Ἀλέξιον, οὐδὲν γὰρ ἕτερος τοῦ ἑτέρου πρὸς ἀνδρείαν ἀπελιμπάνετο, οὐδὲ τὰ τῆς ἐμπειρίας [*] ἔτερος ἑτέρου πὰρ ἔλαττον εἰχεν,) ἄξιόν ἐστι καταστησαμένους τούτους εἰς φάλαγγας καὶ ἀντιπαρατάξεις, ἐκεῖθεν ἀποσκοπῆσαι
σκοπῆσαι τοῦ πολέμου τὴν τύχην. τὼ μὲν γὰρ ἄνδρε τούτω καἰ ἄμφω ἤστην καλὼ καὶ γενναίω καὶ τά γε εἰς χεῖρας καὶ

πεῖραν ἶσοι ὥσπερ ἔπι τρυτάνης ἱστάμενοι . ὁρᾷν δὲ ἡμᾶς χρεών, ὅπου ὅπου τὰ τῆς τύχης ἐπέβρισεν. ὁ μὲν γὰρ Βρυέννιος μετὰ τοῦ θαρρεῖν ταῖς δυνάμεσι καὶ τὴν πεῖραν προὐβάλλετο τὴν εὐταξίαν τῆς παρατάξεως· ὁ δ' Ἀλέξιος ἐκ τοῦ ἐτέρου [*]
ὁλίγας μὲν ἐλαίδας καὶ πάνυ ἀφελεῖς εἶχεν ὅσον ἑαὶ τῷ στρατεύματι, ἀντιπρουβάλλετο δὲ τὴν ἀπὸ τῆς τέχνης ἴσχὺν καὶ τὰς στρατηγικὰς μηχανάς. ἤδη γὰρ ἀλλήλοιν αἰσθόμενοι καὶ ὅτι πολέμων ἤδη καιρός, ὁ μὲν Βρυέννιος ἐπειδὴ τὰς ἐφόδους αὐτοῦ προüποτέμνεσθαι τὸν Κομνηνὸν
Ἀλἔξιον μεμαθήκοι καὶ περὶ Καλαυρὴν στρατοπεδεύειν, οὕτω ξυνταξάμενος ἀντεπήρχετο. εἰς τε γὰρ δεξιὸν κέρας καὶ εὐώνυμον τάξας τὸ στράτευμα, τοῦ μὲν δεξιοῦ κατάρχειν τὸν αὐτάδελφον Ἰωάννην ἐπέταττε . πεντακισχίλιοι δ' ἦσαν οἱ τοῦτο τὸ μέρος συμπληροῦντες , Ἰταλοί τε καἰ τῆς τοῦ Μανιάκου
ἐκείνου ἀποσπάδος, καὶ μὴν καἰ ἐκ Θετταλίας ἄνδρες [*] ἱππεῖς καὶ μωρά τις τῶν ἀπὸ τῆς ἑταιρείας οὐκ ἀγεννής. θάτερον δὲ τὸ εὐώνυμον κέρας ὁ Ταρχανειώτης εἶχε Κατακα- λῶν, Μακεδόνας καὶ Θρᾷκας ἔξωπλισμένους εἰς τρισχιλίους τοὺς ξύμπαντας συναριθμουμένους. αὐτὸς ὁ ὁ Βρυέννιος τὸ
μέσον κατεῖχε τῆς φάλαγγος, ἔκ τε Μακεδόνων καὶ Θρᾳκῶν συντεταγμένον καὶ τοῦ ἀρχοντικοῦ σύμπαντος ὅσον ἐπίλεκτον. πάντες δὲ ἐφ' ἵπποις Θετταλοῖς ἐποχούμενοι καὶ τοῖς σιδηροῖς θώραξι καὶ τοῖς περὶ τὴν κεφαλὴν κράνεσιν ἔξαστράἀφαυρὰς

πτοντες, τῶν τε ἵππων διεγειρομένων ἐς ὀρθὸν οὑς καὶ τῶν ἀσπίδων πρὸς ἀλλήλας παταγουσῶν πολλή τις αὐγὴ αὐτῶν τε καὶ τῶν κορύθων ἐκεῖθεν ἔξέπιπτε μετὰ δείματος. ὁ δὲ [*] εἰς μέσους κυκλούμενος ὁ Βρυέννιος καθάπερ τις Ἄρης ἥ Γίγας ὑπερωμίας εἰς πῆχυν ἔνα τῶν ἄλλων πάντων ὑψούμενος,
καὶ αὐτόχρημα θάμβος ἦν καὶ φοβος τοῖς θεωμένοις. ἔξωθεν δὲ τοῦ τάγματος ὅλου, ὡσανεὶ δυοῖν στα- δίων διάστημα, Σκύθαι τινὲς ἦσαν σύμμαχοι βαρβαρικοῖς κεκοσμημένοι τοῖς ὅπλοις. παρήγγελτο δέ, ἐπειδὰν οἱ πολέμιοι προφανεῖεν καὶ ἡ σάλπιγξ πολέμιον ἀλαλάξειεν, εὐθὺς
κατὰ νώτων ἐμπίπτειν καὶ βάλλειν τοὺς Σκύθας τοῖς πολεμίοις καὶ θλίβειν αὐτοὺς τοῖς πυκνοῖς καἰ συνεχέσι τοξεύμασι, τοὺς δὲ λοιποὺς πυκνὰ συνασπισαμένους ἐμπίπτειν κατὰ τὸ καρτερώτατον. οὕτω μὲν οὗτος τοῖς ἀμφ' [*] αὑτὸν διετάξατο. ὁδέ γε ἐμὸς πατὴρ ὁ Κομνηνὸς Ἀλέξιος
τοῦ τόπου τὴν θέσιν κατασκεψάμενος, τὸ μὶν τοῦ στρατεύματος κατέστησεν ἔν τισι κοιλάσι, τὸ δ’ ἀντιμέτωπον ἔστησε τῆς στρατιᾶς Βρυεννίου. ἄμφω δὲ παραταξάμενος καὶ τὸ ὑποκαθήμενον καὶ τὸ προφανές, καὶ πτερώσας λόγοις ἄνδρα ἕκαστον καὶ εἰς ἀνδρείαν ἐπάρας, τῷ μὲν ἐπέσκηπτε τῷ προλοχίξοντι
τάγματι, ἐπειδὰν κατὰ νώτου γένοιντο τῶν πολεμίων, ἔξ αἰφνιδίου προσπίπτειν καὶ μετὰ ῥύμης ὅτι πολλῆς

καὶ σφοδρᾶς ἐπαράττειν κατὰ τοῦ δεξιοῦ κέρατος. τοὺς δ’ ἀθανάτους λεγομένους καί τινας ἀπὸ τῶν Κελτῶν ἐαυτῷ παρακατέσχε [*] καὶ τούτων προύτέτακτο. τῶν δὲ Χωματηνῶν καὶ Γούρκων ἔξαρχον τὸν Κατακαλὼν κατέστησε καὶ πρὸς τὸ
Σκυθικὸν ἂπαν ἔχειν τὸν νοῦν καὶ τὰς διεκδρομὰς αὐτῶν ἀπελάττειν παρεκελεύσατο. ταῦτα μὲν οὕτως εἶχε. καὶ ἐπεὶ κατὰ τοὺς κοιλώδεις τόπους τὸ τοῦ Βρυεννίου γέγονε στράτευμα, εὐθὺς σύνθημα δεδωκότος τούμοῦ πατρὸς Αλεξίου, [*] μετὰ βοῆς καὶ ἀλαλαγμοῦ ἐμπηδῆσαν τὸ περὶ τὴν ἐνέδραν
στράτευμα τῷ τε αἰφνιδίῳ κατέπληξαν τοὺς πολεμίους, ἕκαστος τῶν παρατυχόντων πλήττων τε καἰ φονεύων , καὶ εἰς φυγὴν κατηνάγκασαν. ἀλλ’ ὁ Βρυέννιος Ἰωάννης καἰ τοῦ γεμόνος αὐτάδελφος μνησθεὶς ἐνταῦθα θούριδος ἀλκῆς καὶ [*] θυμοῦ, τῷ ψαλλίῳ στρέψας τὸν ἵππον καὶ τὸν τὸν ἐπιόντα στρατιώτην
ἀθάνατον πληγῇ μιᾷ καταβαλών , ἔστησέ τε κλονου- μένην τὴν φάλαγγα καὶ οὕτω συντάξας ἀπῶσε τοὺς πολεμίους. οὕτως οἱ ἀθάνατοι προτροπάδην μετά τινος ἀκοσμίας ἔφευγον, ὑπὸ τῶν κατόπιν ἀεὶ στρατιωτῶν ἀποκτιννύμενοι. ὁ δέ γε ἐμὸς πατὴρ εἰς μέσους ἑαυτόν ἐμβαλὼν τῶν πολεμίων
καὶ γενναίως ἀγωνιζόμενος, ἐκλόνει μὶν καὶ οὗτος τὸ μέρος, ἐφ’ ᾦπερ ἂν παραγίνοιτο , πλήττων ἕκαστον τὸν πρὸς αὐτὸν ἰόντα καἰ εὐθὺς καταβάλλων, ἐλπίζων δὲ ξυνέπεσθαι καί τι-

πα

νᾶς ἀμύνειν αὐτῷ στρατιώτας, ἀκατασχέτως εἴχετο τοῦ ἀγῶςνος. [*] αἰσθόμενος δὲ διαρραγεῖσαν τὴν ὲαυτοῦ φάλαγγα καὶ ἤδη πολλαχοῦ σκεδασθεῖσαν τοὺς εὐψυχοτέρους (ἓς δὲ οἱ σύμπαντες) συλλεξάμενος, ἐβουλεύσατο σπασαμένους τὰ ξίφη ἐπειδὰν ἐγγίσαιεν τῷ Βρυεννίῳ, κατ’ αὐτοῦ χωρεῖν
ἀναισχύντως, κἀν δέοι κἀκείνους αὐτῷ συναποθανεῖν. ἀλλ’ ἀπεῖρξε τοῦ τοιούτου βουλεύματος Θεόδοτός τις στρατιώτης ἀνὴρ τοὐμῷ πατρὶ παιδοθεν ῡπηρετησας, ὡς αντικρυς πάρα. βόλου τοῦ ἐγχειρήματος ὄντος. τὴν ἐναντίαν οὖν τραπόμενος ὁ Ἀλέξιος ὀλίγον μὲν ὑπεξάγειν ἑαυτὸν τῆς τοῦ Βρυεννίου
στρατιᾶς ἐβούλετο, γνωρίμους δέ τινας τῶν διασκεδασθέντων ἐπισυλλέξας καὶ συστησάμενος , αὖθις τῷ ἔργῳ ἐνέκειτο μήπω [*] δὲ τοὐμοῦ πατρὸς ἐκεῖθεν ἑαυτὸν ὑπεξαγαγόντος, οἱ Σκύθαι τοὺς περὶ τὸν κατακαλῶν Χωματηνοὺς ἐκλόνουν βῷ πολλῇ καὶ ἀλαλαγμῷ χρώμενοι, καὶ ἐπειδὴ καἰ τούτους ἀπώσαντο
καἰ εἰς φυγὴν εὐκόλως ἐτρέψαντο , πρὸς λαφυραγωγίαν ἀπέβλεψαν καὶ φυγήν, καὶ τὰς ἐαυτῶν ἀνεζήτουν διατριβάς. τοιοῦτον γὰρ τὸ ἔθνος τὸ Σκυθικόν. μήπω καθαρῶς τρεψάμενοι τὸν ἀντίπαλον καὶ τὸ κράτος ἀναδησάμενοι, διαφθείρουσι τὴν νίκην τῇ λαφυραγωγίᾳ. τὴν γὰρ οὐραγίαν τοῦ
Βρυεννικοῦ στρατεύματος καταλαβὸν ἅπαν τὸ θητικὸν ταῖς τάξεσιν αὐτῶν ξυνεμίγνυτο φόβῳ τῶν Σκυθῶν, τοῦ μή τι

παθεῖν ἒνεκα παρὰ τούτων. ἀεὶ δὲ τι συρρέον ἐπὶ τούτους, [*] ὦον ἔξέφυγε τὰς χεῖρας τἀς Σκυθικάς, σύγχυσιν οὐ μικρὰν ταῖς τάξεσιν ἐνεποίησε, τῶν σημαιῶν ἀναμιχθεισῶν ἀλλήλαις. ἐν τούτοις δὲ ἐναπειλημμένος ὢν οὑμὸς πατὴρ Ἀλέξιος, ὡς
καὶ πρόσθεν ἐλέγομεν, περιχορεύων ἐντὸς τοῦ στρατεύματος τοῦ Βρυεννικοῦ, ὁρᾷ τῶν ἰπποκόμων ἕνα τοῦ βρυεννίου ἵππον τινὰ τῶν βασιλικῶν ἐπισυμόμενον, τῇ τε ἁλουργῷ ἐφεστρίδι κεκοσμημένον καὶ κατάχρυσα τὰ φάλαρα ἔχοντα, κω δὴ καἰ τοὺς κατέχοντας τὰς ἔξ ἔθους τοῖς βασιλεῦοι παρεπομένας ῥομφαίας
ἐγγύθεν αὐτῷ παραθέοντας. τοῦτο οὖν θεασάμενος, καλύπτει μὲν τὸ πρόσωπον τῷ θωρακιδίῳ, ὂ τῆς κόρυθος κύκλῳ ἐξήρτητο, σφοδρῶς δὲ κατ’ αὐτῶν ἔξορμήσας σὺν τοῖς [*] ἕξ στρατιώταις, οὑς ἄνωθεν ὁ λόγος ἐδήλωσεν, καταβάλλει μὶν καὶ τὸν ἱπποκόμον, αἱρεῖ δὲ καὶ τὸν βασιλικὸν ἵππον
συναφαιρεῖται δὲ καὶ τὰς ῥομφαίας, καὶ λάθρα ὑπἔξεισι τοῦ στρατεύματος. ὲν τῷ ἀκινδύνῳ δὲ καταστάς, τόν τε χρυσοφάλαρον ἐκεῖνον ἵππον ἔξέπεμψεν καὶ τἀς παρ’ ἑκάτερα τοῦ βασιλικοῦ σώματος στρεφομένας ῥομφαίας καὶ κήρυκά τινα μεγαλοφωνότατον παρακελευσάμενος ἁπανταχοῦ τοῦ στρατεύματος V.

διαθέοντα βοᾷν ὡς ὁ Βρυέννιος ἐπεπτώκει. τοῦτο γενόμενον πολλοὺς τῶν σκεδασθέντων τοῦ στρατεύματος τοῦ μεγάλου δομεστίκου τῶν σχολῶν καὶ ἐμοῦ πατρὸς ἁπανταχόθεν [*] ξυνέλεγε καὶ παλιμπορεύτους ἐποίει, τοὺς δὲ καὶ ἔπειθεν

ν

ἐγκαρτερεῖν. ἱ δὲ ἐστήκεσαν ἀτρεμουντες, ἵνα ἕκαστος ἔτυχε, καὶ εἰς τοὐπίσω τὰς ὄψεις στρέψαντες. ἐξεπλήττοντο εφ' οἱς παρ’ ἐλπίδα ἑώρων. καὶ ἦν ἰδεῖν ἐπ' αὐτοῖς καινόν τι γενόμενον, τῶν ἵππων ἐν οἷς ἐπωχοῦντο τἀς κεφαλὰς ἑὼ τὸ πρόσω ὁρώσας τὰ τὰ δ’ αὐτῶν πρόσωπα εἰς τοὐτίσω ἐστραμμένα,
καὶ μήτε ἐπὶ τὰ πρόσω χωροῦντας, μήτε εὶς τοὐπίσω στρέψαι τοὺς χαλινοὺς ἐθέλοντας ἀλλ’ ἐκθάμβους ὄντας καὶ ἔξαπορουμένους οἷον ἔπι χοῖς ξυμπεσοῦσιν. οἵ τε γὰρ Σκύθαι [*] νόστου μνησάμενοι καὶ οἴκαδε ἀπιόντες, οὐκ ἔμελλον ἔτι ἐπιδιώκειν, ἀλλὰ πόρρω τῶν στρατευμάτων ἀμφοῖν γεγονοτες
μετὰ τῆς λείας αὐτοῦ που περιπεπλάνηντο. τό τε διακη- ρυκευόμενον, ὡς ἄρα ὁ Βρυέννιος ἑάλω καὶ κατενήνεκτο, ἐθαρσοποίει τοὺς τέως δειλοὺς καὶ· φυγάδας, καὶ τὸ κηρυττόμενον αὐτόθεν εἶχε τὸ πιθανόν, ἐνδεικνυμένου πανταχοθι μετὰ τῶν βασιλικῶν παρασήμων τοῦ ἵππου καὶ τῶν ῥομφαιῶν
μονονουχὶ· διαγγελλουσῶν, ὡς ὁ φυλαττόμενος ταύταις Βρυέννιος χειρὸς πολεμίας γέγονεν ἔργον.