Philostorgius Kirchengeschichte (1.6-1.9)

6. Ὂτι τὴν τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου μεταβολὴν ἐκ τῆς Ἑλληνίδος [*] θρησκείας εἰς τὸν Χριστιανισμὸν καὶ οὑτος τοῖς ἄλλοις συμ αἰτίαν γενέσθαι ἀναγράφει τὴν κατὰ Μαξεντίου νίκην· καθ’ ἢν καὶ τὸ τοῦ σταυρου σημενῖον κατὰ ἀνατολὰς ἐπὶ μήκιστον ὤφθη διῆκον,
αἴγλης αὐτὸν καταπληττούσης διατυπουμένης, καὶ ἀστέρων αὐτὸν κύκλῳ περιθεόντων ἴριδος τρόπῳ καὶ πρὸς γραμμάτων καρακτῆσα ῥυθμιζομένων· τὰ δὲ ἄρα Ῥωμαίων ἔλεγε φωνῇ· »ἐν τοὐτῳ νίκα.«.

6a. [zu Z. 1 — 7] Artemii Passio 45 [Artemius' Rede an Julian]:
Ἀπέκλινε δὲ ὁ Κωνσταντῖνος) πρὸς τὸν Χριστόν, οὐρανόθεν ἐκείνου καλέσαντος, ὂτε τὴν πρὸς Μαξέντιον δριμεῖάν τε καὶ βαρυτάτην διηγωνίσατο μάχην, δείξας αὐτῷ τὸ τοῦ σταυροῦ σημεῖον μεσούσης ἡμέρας, ὑπὲρ τὸν ἢλοιν ταῖς αὐγαῖς ἐξαστράπτον, καὶ γράμμασιν ἀστεροτύπως Ῥωμαϊκοῖς διασημήνας αὐτῷ τὴν τοῦ πολέμου νίκην· ἡμεῖς ἡμεῖς τε γὰρ
αὐτοὶ τὸ σημεῖον ἐθεασάμεθα τῷ πολέμῳ παρόντες, καὶ τὰ γράμματα ὑπανέγνωμεν· ἀλλὰ καὶ τὸ στρατόπεδον ἄπαν τεθέατο, καὶ πολλοὶ τούτου μάρτυρες ἐν τῷ σῷ στρατοπέδῳ τυγχάνουσιν, εἴ γε ἄρα ἐρωτῆσαι θελήσειας. Dies aus Euseb. V. C. 1 28 vom Hagiographen öpft??]

[zu 6a Ζ. 17 ff] Vgl. Bios di Costantino ed. Guidi 322, 8: Διατρίβοντι γὰρ αὐτῷ
ἴν τινι πεδίῳ σὺν τῷ στρατῷ καὶ λιπαρῶς ἱκετεύοντι καὶ ἀγωνιῶντι θεοσημία τις ἐπιφαίνεται κατὰ τὰς μεσημβρινὰς τῆς ἡμέρας ὢρας Euseb. V. C. S. 21, 8ff · ἀκτινοβοία γάρ τις ὑπὲρ τὸν ἢλιον ἐξαστράπτουσα κατὰ τὸν ἀέρα εἰς σταυροῦ τύπον μετασχηματισθεῖσα, γράμμασι Ῥωμαϊκοῖς δι’ ἀστέρων ἀστέρων τυπωθεῖσιν toutlu νίκα« τῷ βασιλεῖ Κωνσταντίνῳ διηγόρευε. Vgl. Μνημεῖα ἁγιολογικά ed. Θεόφιλος
Ἰωάννης S. 178.

Zonar. XllI 1, 10: Ἀγωνιῶντι γοῦν διὰ ταῦτα τύπος αύτῷ σταυρικὸς μεσούσης ἡμέρας δι’ ἀστέρων ἐφάνη κατ’ οὐρανὸν καὶ γραξὴ περὶ τὸν σταυρὸν Ρωμαϊκοῖς στοιχείοισ, δι’ ἀστέρων καὶ αὐτοῖς τυπουμένοις καὶ φράζουσιν· »ἐν τούτῳ νίκα«.

S. auch Cedren. 1 474, 14. Synops. 42, 7. Theophylact. Bulg. Passio XV Martyr. 3 PG 126, 157 B 6. Symeon Vita Nicol. PG 116, 336 B. Byz. Zeitschr. I 308 u. Χ 493

7. Ὄτι καὶ πρὸ τῆς ἐν Νικαίᾳ συνόδου οὐτος τὸν Αλεξανδρείας φησὶν Ἀλέξανδρον καταλαβόντα τὴν Νικομήδειαν καὶ Ὁσίῳ τε τῷ Κουδρούβης ἐντυχόντα καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ ἐπισκόποις, συνοδικαῖς

7a Vita Constantini Cod. Angelic. A f. 15ν [Franchi ’ Cav. 93]: Τοῦ τοίνυν Ἀρείου καὶ τῶν ἀμφ’ αὐτὸν κύκλῳ διά τε Παλαιστίνης ἐόντων καὶ Φοινίκης καὶ τῇς ἄλλης Συρίας καὶ Κιλικίας καὶ τῶν ἐφεφῆς Μνῶν ὁπόσα προποδὼν ἡν σφίσιν ἐπὶ τὴν Βιθυνίαν καὶ τὸν βασιλέα πορευομένοις τοῦτον γὰρ ἔσπευδον ἀφικόμενοι διδάξαι τε]
περὶ τῶν γενομένων, τὰς παρὰ τῶν ἐπισκόπων ψήφους τε καὶ μαρ- τυρίας ἐπενεγκάμενοο), τούτους οὐν αὐτῶν πάντας ἐπιπαρίέναι κύκλῳ κροαιρουμένων καὶ διατριβῆς οὐκ ὀλίγης ἐκ τούτου περὶ τὴν πορείαν αὐτοῖς γινομένης, ὁ Ἀλέξανδρος ἄρας ἀπὸ τῆς Ἀλεξανδρείας ἔπλει τὴν ταχίστην ἐπὶ τὴν Προποντίδα καὶ τὴν Νικομήδους· ἔνθα παραγενόμενος
καὶ τοῖς περὶ τὸν Ὂσιον Κουδρούβης εἰς λόγους καταστάς, πέθει τῆς αὐτοῦ συνεπίστασθαι γνώμης καὶ κυρῶσαι τὸ ὁμοούσιον, λόγοις δικαιοτάτοις αὐτοὺς ὑπαγόμενος.

Ἀνεδίδασκεν δὲ καὶ τὴν Ἀρείου βλασφημίαν τε κοὶ κακόνοιαν, τοιαῦτα λέγων πρὸς ἅπαντας· »δεινόν, ὡ φίλοι, δεινὸν καὶ μεγάλης
φυλακῆς ἄξιον τὴν γνώμην ἁπλῶς ἅπασαν ἀνεῖσθαι τοῖς πέλας, κἂν ἄλλως τινὲς τῶν ἐπιτηδειοτάτων εἶναι δοκῶσιν. αἱ γὰρ τοι παρὰ τὴν ἀξίαν τιμαὶ τοὺς πολλοὺς οὐκ εἰς εἴνοιαν ἄρα τῶν τιμώντων ἐπάγονται μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ κατ' αὐτῶν ἐγεορουσι θράσος. καὶ ταῦτα μὲν ἔτι, καίπερ ὄντα τοιαῦτα καὶ οἱα μὴ φέρειν, φέρειν ὅμως
ἐγίγνμσκον. τὸ γὰρ ἄκρως ὄντα πονηρὸν Ἄρειον ἔτι δοκεῖν ὑπολείπειν ἑαυτῷ τινα χώραν τῆς ἐπὶ τὸ πρόσω κακίας, οἰστὸν ἡγεῖσθαι παρεσκεύαζεν, ὡς ἂν μήπω γε αὐτῷ πρὸς ἅπαν τὸ οἰκεῖον ἄκρον τῆς πονηρίας ἀφικομένης. ἀλλ’ οὔτι καταπροίξεται, ἴστω τοῦτό γε σαφῶς, οὐδὲ χαιρήσει ταῦτα κατ’ ἐμοῦ θρασυνόμενος Ἄρειος. εἰσεται γὰρ
ὂτι καὶ γέροντες ἔχουσι νεῦρον εἰς ἔκπραξιν δίκης. τοιγαροῦν ἐκκεκηρύχθω πᾶσιν ἡμῖν καὶ κοινὸν ἀνάθεμα κείσθω καὶ ἀποτροπαιον αὐτός τε Ἂρειος καὶ πάντες καὶ] ὂσους ὁ κοινὸς δαίμων συναπέστησεν τῆσδε τῆς ἱερᾶς ἐκκλησίας ἐξελασάμενος.«

Τῶν οὖν ἐπισκόπων τότε πρὸς πολλὰς διαμεριζομένων δόξας, [*] [*]

8. Μετ οὐ πολὺν δὲ χρόνον καὶ τὴν ἐν Νικαίᾳ συστῆναι σύνοδον ἐν ᾗ μετὰ τῶν ἄλλων ἀρχιερέων θεοῦ καὶ Βασιλέα τὸν Ἀμασείας ἐπί-
σκοπον παρεῖναι καὶ Μελέτιον τὸ Σεβαστουπόλεως.

9. Ὅτι καὶ αὐτὸς συνομολογεῖ πάντας ὁμοφρονῆσαν τῷ ἐν Νικαίᾳ

ἔδοξεν τῷ Κωνσταντίνῳ βασιλεῖ σύνοdον ἐν Νικαίᾳ πάντων τῶν ἐπι- [*] σκόπων ποιῆσαι καὶ τὸν πρὸς ἀλλήλους διαπληκτισμὸν καταπαῦσαι.