In Aristotelis Metaphysicorum (6-10)

Post haec iam expositum est unamquamque rem naturalem tantummodo ex sibi simili ac cognomine oriri, ueque hoc in naturalibus solum, ut si homo generet homiuem, sed etiam in iis,
arte hunt, nam non generatur domus nisi domo, domus, inquam, corporea incorporea domo. ars igitur principium est unius in altero, natura vero principium in eodem ipso est. fiunt [*]

Tres igitiir universae substantiae sunt, inter qiias una immutabilis peuitus et immobilis est, quae non sensu, sed iutellectu dumtaxat [*] apprelieuditur; reliquae duae seusui subiectae sunt, quarum una perenuis, altera corruptibilis existit. sed tuum est sensibilem substantiam
corruptioui obnoxiam in tres substantias dirimere: in elementum, scilicet corpus forniam suscipiens, in formam et in id, quod ex his constat, quae tres substantiae in hoc fere conveniunt, ut sint hoc aliquid. hoc autem magis proprium substantiae est quam reliquae eius proprietates. quodsi unumquidque aliorum praedicamentorum
tamquam hoc aliquid significamus, haec significatio substantiae tantum debetur. inter substantias autem materia remotissimcc ab eo est, ut sit hoc aliquid. nam materia ex sui natura est nisi quod est quodpiam optans, hoc aliquid apparere et inter substantias numerari — veluti si videri renueret, dum forma privatur,
ne paupertatem atque egestatem suam ostendat — nec sensus eam percipit, donee formam induat. attamen intellectus analogia quadam materiam forma carere cognoscit et scit ipsam adulterinam esse, speciem scilicet eius praebere, quod non habet; non enim habet formam, qua fulciatur. at cum ipse ab ea omnes formas abstraxerit,
tunc convertet se ad eam et semel ad primam materiam conversus invenit aliquando in materia cuilibet rei propiiiqua, quae percipi potest, istam materiam esse hoc aliquid. illa enim enim formam, ut aes statuae et tabulae navis, sed haec magis, cum sit ex rebus separatis et non unitis, ut sunt lateres ac lapides domus. hoc
igitur modo ex imbecillitate, abstrusione et remotione convertitur materia, ut hoc aliquid appareat. nihilo minus videri respuit nec permanet ne per momentum quidem temporis, quo percipiatur. Forma vero, (piae quam informat materiam tegit, dignior est hoc aliquid esse; sed quae inter omnes substantias optimo iure hoc aliquid [*]

Inde ad sciscitaudum venit, utrum detur forma seiuncta a covpore, an omnes formae in corpore sint, adeo ut forma tantum
substautiae compositae sit forma, quae cum fortasse separari possit intellectu, nusquam tamen re vera per se sola existat. dicamus artificialium formas hoc modo se habere, id quod ex earum ratione innotescit. nam lectuli forma aut in ligno est aut in artificis mente et sauitatis forma aut in corpore existit aut in mente medici, neque
est generatio horum neque corrnptio, sed alio modo sunt et nou sunt, ut saepe dictum est. sed formarum, quacnatura sunt, nonnullas a corpore seiunetas esse veluti animam et intellectum non nego. idcirco ponentes formas [abstractas] esse, formas istas rebus naturalibus tribuebant, artificialibus vero nequaqiiam. plurimas
vero formas naturales corpori coniunctas videmus, ut formas ignis et formas carnis, et, ut verbo dicam, dicain, nullius suhstantiue singularis naturalis formae sine corpore existere possunt. moventes autem formae et efficientes non est falsum dicere, quod antecedant ea, quae ab ipsis procreantur, tametsi in corpore sint, et hoc pacto
Socratis pater Socratem autecedit et statuarius praecedit statuam, quam efifecerit. at formae substantiarum compositarum simul cum ipsis necessario sunt, non ante eas; Socratis enim sanitas cum Socrate est, non ante ipsum; figura quoque huius pilae et pila simul sunt, non ante ipsam. numquid autem post interitum compositi ulla harum
formarum maneat, considerare oportet. in quibusdam nihil prohibere videtur, ne permaneat, veluti si anima talis sit, non tota, sed mens sola, ut enim iota permaneat anima, fieri fortasse non potest.

Si igitur forma praeexistens invenitur, quae agit, quatenus
formam sibi similem inducit, ita ut homo generetur ex homine tantum, et equus ex equo, singularis inquam e singulari, — universale namque nee giguit nee gignitur, at id, quod generat et generatur, est hoc et illud — quid in generatione opus habemus eius forma, [*] qua Plato dicebat? cur, inquam, forma, quae generatur, indiget
altera forma ut exemplari, cum ad ipsius exemplum eftingatur id, quod ab ea gignitur? nam idem nomen eademque detinitio tam generatum quam generans amplectitur formaque utriusque est eadem; eiusmodi enim est natura formae generantis, ut aliam sibi similem formam generare possit. similiter ars in omnibus, quae facit,
ulla tamquam exemplari minime indiget, ita ut scamnum e.g., quod facere sibi proponat, sine exemplari facere neqtieat. ars enim ipsa est scamni exemplar, quoniam forma scamni est in mente artificis [*]

Et hie sermo de reicienda forma perfectus [et absolutus] esset, nisi facesseret negotium animalium multitudo, quae a nou simili
nascuutur. eeruimus euim vesparum geuiis ex equorum, apes ex bourn cadaveribus gigui, rauam ex putredine aquae atque genus quoddam rausearum exigui corporis ex vino corrupto neque invenimus naturam produeere ida ex similibus in forma, et nos optime novimus proportionem quandam peculiarem spermati seminibusque
cuiuslibet plautarura ac animalium esse, qua generantur, quae gigni debent, certa, iuquam, aniraalia certaeque plantae, non aliae, adeo ut ex humano semine nou generetur equus neque ex equino semine homo fieri possit parique ratione neque ex huiusce plantae semine alia planta efficiatur. nee aliter respondent hae proportiones
animalis huiusmodi generationi, nisi quia proportio prius posita in natura est, quae parata atque disposita sit ad novandam omnem viventis speeiem possibilem, dummodo materiam ad proereandam inveniat idoneam, quae nondum erupit in aetum. nee spernas obsecro talium animalium condicionem, sed cogita
admirandam magis fore artificis peritiam, si quid ex luto fingat, quam si idem ex auro aut marmore conflasset; quin immo si rationem maioris viventium bene consideraverimus, inveniemus eundem in illo naturae proeessum. itaque fieri non potest, quin proportiones atque formae in natura iam positae sint, secundum quas facit id,
quod facit. tametsi euim generatur homo ab homine, pater tamen nihil artificii habet in hac sua compositione, quae talis existit, ut meliore modo se habere nequeat; sed ita fit, quoniam in cuiuseunque substantiae natura proportio atque formae insunt; [proinde] non artificio patris, sed proportione fit. [praeterea] eorpus in sola
corporis superficie operatur, natura vero se in corpus universum insinuat. neque mirandum naturam nescientem ea, quae facit, ad finem, qui intenditur, adducere; etenim ipsa nee quid agat intellegit, nee actu pereipit. et hoc indicat proportiones illas numine honorabilioris nobiliorisque causae, quam ipsa sit, atque sublimiore gradu collocatae
affiari, nempe anima, quae est in terra, quae secundum Platonem a diis secundis manat, secundum Aristotelem a sole proveuit et a circulo obliquo. et ideo facit illud, quod facit, desiderio intentionis, qua agitur, incensa, licet ipsa non intellegat intentionem; quomodo afflantur homines, ut verba loquantur, cum futura
vaticinantur, baud sane percipientes, quid ipsi dicant. in summa fieri non potest, quin adsint in natura proportiones ac formae; nam in rei generatione ipsius similitudinem adesse oportet. sed non [*]