In Aristotelis Metaphysicorum (1-5)

Ens pluribus modis dicitur; nos autem, dam entis principia inquirere
volumus, substantiae diimtaxat priucipla iuvestigare volumus. nam hoc nomen substajitiae magis debetur quam omnibus, quae existunt. sive euim universum in unum sit redactum, ut membra in covpore huraano et partes in plantae corpore in unitatem coalescunt, sive ex rebus sit compositum, quae se invicem tangant, ut
domus et navis, sive coniunctum sit ex segregatis, ut exercitus et civitas: priuceps omnium ipsius partium substantia est obtinetque eundem in universo locum, quem obtinet cor in animalium corpore. sin autem nullo horum modorum fuerit eius constitutio, sed sicut in numero unum prius est, deinde duo, deinde tria, aut
sicut in figuris rectarum linearum triangulus prior est, deinde quadrangulus: sic etiam substantia invenitur prima, deinde qualitas et quantitas et reliqua. nam substantia omnibus iis, quae subsequuntur, antecedit, ut unitas ceteros numeros et triangulus ceteras praecedit figuras. non enim omnia genera una et eadera ratione entia
dicuntur; sed inter ilia diguior est hoc nomine substantia, cetera autem esse dicimus, propterea quod substantiae insunt; eius namque aut quautitates sunt aut qualitates aut motus aut similia ac entitatem participant, quia ad substantiam referuntur. porro si alia genera dictionibus, quibus esse significatur, nuncupamus, nemomiretur,
cum nos illas dictiones re vera de substantia solum adhibeamus. e.g. cum dicimus ’hoc lignum album est’, illud ‘album ’ esse significat, sed verbum non albedini, sed ligno ipsi adaptatur. et pari modo cognata his adhibemus, cum negamus quaedam [*]

Huius dicti veritatem veteres quoque testantur. eorum enim, quae sunt, principia et fundamenta et elemeuta quaereutes substantiae principia et initia indagantur, non qualitatum, quantitatum aliorumque buiuscemodi. ex quo iam perspicuum fit discrimen inter
has duas quaestiones, i. e. inter quaestionem de generibus entium, quot sint, et quaestionem, quot sint initia entium. nam substantia tantum initia babet et cuiusque substantiae initia quaeruntur, quatenus est una numero; genera vero in mente tantum existunt perceptis singularibus m ea repositis, quorum unumquodque est sicut aliud.
qui igitur bac aetate sunt, quippe qui sint in disserendi facultate exercitati, universalibus tribuendam substantiae dignitatem magis quam singularibus dicunt, immo universalia quasi principia singularium ponunt; nam bominem universalem principium dicunt Socratis et Platonis et equum universalem buius
et illius equi. antiquiores vero magis sensum sectabantur — pbilosopbia namque tunc temporis proxime orta fuerat — et singularia digniora substantiae principia esse putabant. idcirco cum terram, ignem, aquam, aerem initium substantiae dicerent, non tamen terram universalem aut ignem universalem aut alia universalia
elementa esse aiebant eorum, quae sunt, sed ne corpus quidem commune huius terrae, huius ignis, huius aquae, huius aeris elementum esse asseverabant. saepius vero utra nam harum sectarum rectius sentiat, disputavimus: eane quae universalia ponit priora, an quae particularia. sed eorum opiniones quamvis
refutaverimus (??), nihil tamen prohibet nos de hoc edisserere. [*]

Substantiae autem universae sunt tres, quarum duas omnes homines fateutur — quoniam sensibiles sunt, subiectae sensui
visus — harum altera est perpetua, altera mutabilis. perpetua autem est substantia corporum caelestium, corruptibilis vero substantia humi degentium, plautarum inquam et animalium. atque huius tantum substantiae elementa et fundamenta in praecedeutibus sermonibus sumuutur. palam est autem ex multis
constare, nempe ex igue, terra et duobus reliquis et ex aliis praeterea cum simplicioribus tum numero paucioribus, aut saltem ex una re tantum, quae quandoque extenditur et est mollis, quandoque vero concrescit et iuduratur. atque hae quidem sunt duae substantiae ex illis tribus, praeter quas nulla substantia existit. tertia autem substantia
immobilis est, aeterna et sempiterna omnisque mutationis expers. neque euim mutatur ut ea, quae in terris sunt, plautae inquam et animalia, quae vel ex uuiversa sui natura exeunt et corrumpuntur, neque mutatiouem localem subit, quam solam corpora haec cum caelestibus communem babent. nam quamvis corpora caelestia
variis temporibus nequeant dispositionibus siiis mutari, attamen non dedecet ea diversis temporibus diversos variare locos, et super hoc aedificata est naturae facultas; at substantia, quae immobilis est et cui nihil miscetur corporei, immutabilis est omnino. quapropter separata esse dicitur a sensibili substantia, atqui certe non loco;
nam falsum est dicere loco separari substantiam locum penitus non habeutem et ab extremitatibus corporum non ambitam, quibus ambiuntur omnia, quae loco continentur; sed a sensibili separatam dicentes nihil nisi quandam inter eas diversitatem ostendimus. iuspicieutes euim unam earum imraobilem atque immutabilem penitus
esse nec ab alio nec a se ipsa omnino mutari, postmodum invenientes haec omnia sensibili substantiae alio et alio modo inesse: iure et merito a sensibili substantia separatam esse intellegibilem asserimus, adeo ut nihil ipsis commune sit, neque quod ad naturam neque quod ad novationem ullam pertiueat. de hac igitur prima
et immobili substantia hoc sermone tractaturi sumus et, quae de ea opinati fuerint antiqui, narraturi. nam alii dividebant hanc primam [*] [*]

Non ens autem tribus modis dicitur, uno modo quod penitus non est, altero ut privatio rei ortae opposita, tertio quod potentia est. duobus igitur prioiibus modis quidquam fieri nequit.
quid enim fieri potest ex eo, quod omniuo non est, aut ex privatione, dum ipsa manet? sed ex corpore mutationi subiecto aliquid fieri potest; nam potentia est id, quod fit, actu vero non est. stantibus his non ex quocumque corpore quolibet modo cuiuslibet rei generatio erit. navis enim miuime ex lapillis fabricatur neque ex quacumque re
gignitur homo, sed navis ex lignis construitur, domus vero ex lapidibus et homo ex semine humano oritur, non tamen quilibet ex quolibet, sed unusquisque ex semine, ex quo ortum habuit. pari modo equus ex semine equi gignitur. at si corpus, ex quo ea, quae fiunt, originem ducunt, secundum omnem sui rationem unum esset nec primum esset [*]

Insuper in Physicis expositum est neque formam per se solam
generari posse, neque recipiens per se solum, rotunditas euim sola per se arte aurificis non fit, neque fit aurum per se; sed aurum fit aurum vena, rotundum autem ab auriflce redditur. qui vero utrumque tamquam rem separatam poneret, eo inducertur, ut generationem infinitam statuercf; etenim si recipiens recipiens generari
posset, necessarium esset, ut ex alio rccipiente generaretur; similiter si corrumpi posset, in aliud corpus resolveretur.