Acta Archelai (1-5)

Thesaurus verus sive disputatio habita in Carcharis eiTitate Mesopotamiae Archelai episeopi adversus Manen, Judicantibus Manippo et Aegialeo et Clandio et Cleobolo. In qua urbe erat quidani vir Marcellus

nomine qui vita et studiis et genere, prudentia quoque et honestate valde clanis habebatnr; faeultatibus etiam copiosus et quoii omnium maximiim est, religiosiasime deum timens, et his quae de Christo dicebantur semper cum timore auscultans, nec quicquam omnino honi erat quod illi viro deesset; unde et honore plurimo ab nniversa

eivitate colebatnr plnrimisque ipse civitatem suam freqiienter largitionibus remunerabatur, paiiperibus tribuens, adfticts relevans, tribulatis auxilium ferens, Sed ne infirmitate verborum virtutibns viri derogemus potius quam digna proferamus, haec diitisse sufficiat; ad opus quod propositum est reniam. Qiiodam in tempore cum Archelao episcopo

captivomm multitudo fuisset oblata a militibus qui ibi castra servabant, Septem milia numero et aeptingenti, non mediocris eum solHcitudo constrinxerat, eo quod pro salute ipsorum aurura a militibus posceretiir; quique cum dissimulare non posset, pro religiono et timore dei vehementer aestuabat et, tandem ad Mareellum properana, rei geatae negotium
exponit. Verum ut baec audivit piissimus Marcellus, nihil omnino
[*] [*] [*]

moratns, iagreditur domam pnveparans pretia captiyorom qnantacnmque poposcissent qui dedaxerant Tinotoa, et contnuo, reseratis bonorum suorum thesauris, pietatis pretia militibas nee nnmero aliquo nee diacretione ulla diatinguit, ut magis dona qaam pretia viderentur. At Uli

admirati et amplexi tarn inmenaam viri pietatem munificentiamque et facti stupore permoti esemplo miaericordiae commOTentar, ita ut plurimi ex ipais adducerentur ad fidem domini noatri leau Christi, derelicto militiae cingulo; alii rero, vix quarta pretionun portione suacepta, ad propria castm diacederent; ceteri autem parum omnino aliqnid quantam
viatico sufGceret accipientes abirent.

His itaqiie gestia laetus erat valade Marcellus et, accito uno ex captivis Cortjnio nomine, perquirebat ab eo causam belli Tel quo caau ipsi inferiores exHterint ac vinculis captivitatia innexi sint. At ille,
loquendi sibi potestate permissa, ita exoraus est: Noa, domine mi Marcelle,
viventi deo credimns soli. Est antem nobis mos buiusmodi patrum nostrorum in nos traditione deacendeoB quique a nobis observatus est usque ad hunc diem, per annos singuloa extra urbem egressi una cum coniugibua ac liberis, supplicamua soli et ioviaibili deo, imbres ab eo satis nostris ac fragibua obaecrantes; quod cum tempore ac
more solito celebraremus, inmorantea ieiimos vesper obtexit et gravabant nos duo omnium difficillima, ieiunium et vigiliae. Circa medium
Tero noctis invidaa uobis et inportunns somnus obrepsit et, cerricibns degrayatis ac laxis, demisso capite, frontem genibus inlidit. Hoc antem factum est, quoniam tempus aderat ut dei iudicio poenas pro meritis
penderemus; forsitai] enim peccantes ignorabamns aut etiam agnoscentes non desinebamus. In illa igitur hora aubito militnm nos multitudo
circnmdat, ut aestimo, putantea noa pro insidiia conaedisse aut omnino usum vel Studium habere proeliorum; et nulla conveutus noatri causa penitus explorata, bellum nobia denuntiant, non sermone sed gladio, et
homines, qui iniuriam facere cuiquam non didicimus, sine ulla misericordia missibilibus vulnerant, bastis confodiunt, mucronibus iugulant Et interfeceront quidem ex nobis ad mille trecentos viros, vulneraTemnt
autem quingentos. Cum yero dies inclamit, qni superfuerant ex nobis hnc perduxemnt captivos, nee aic quidem aliquid nobis miaericordiae
concedentes; agebant enim nos ante equos, baatilium yerberibus atirou- [*] [*]

latos et equornm frontibus inpulsos. Et perduravit qnidem si cui vires
fnenmt toleraudi, plarimi yero aoie ora dominorum cnideltum cooci- dentes, antmas exhalabant; pendentes aberibus parrulos snos matres, defatigatis ac denussis onere bracbiis, bumi decidere sinebaDt, agitatae
inseqaentium minis; omnis vero BenUia aetas victa laboribas ac resoluta per inediam corniebat in terram. Saperbi vero milites hoc tarn cniento
conlabentium spectaculo tamquam voluptate aliqua frnebaDtur, cum alios deficientea aterni solo cernerent, in aliis sitis ardoribna fatigatis intuerentur etiam vocis meatum, arescente lingnae glutino, praepediri;
alios Tero viderent, converais poat terga oculis, eipiruitiuin parv nlomiu suomm ingemiscentes exifciis, cum illi infelicissimaa matres Tagitibus inclamarent, illae vero praedonum acerbitatibus agitate, quibos solis libere uti licebat, gemitibus responderent: qnarnm si quae tenerius
propriis indulserunt verceribus, interitns softem sponte sibi parem cum
filiis praesuiopserant; si quae vero habere aliqmd tolenntiae potaemnt, captivae buc uaque perductae sunt. Triduo itaqne exacto, cum ne noctibus quidem aliquam requiem cepissemua, ad locom hunc perdu- cimur, in quo poat haec iam quid gestom sit melius ipse tu nosti.

His auditis piissimus Marcellus plurimum in lacrimas profnaus
est, miaeratua tantos et tarn varios casus; sed nihil moratos, cibos prae- parat, fatigatis per semetipsum ministeria exbibens, imitatua patrem nostrum Abraham patriarcbam, qui quondam angelia a se hospitio suseeptis, non Temaculis inperarit vitulum deferre de gregibus; sed ipse senior inpositum humeris pertulit ac per semet praeparatos cibos ·Γ’ propriis manibus angelis adposuit. Simili et Marcellus fnnctus officio,
denos praecepit per conrivia recUnari, septingentisque omoibos extructia menais, cum ingenti laetitia reficiebat universos, ita ut qui anperesse potuerant obliTionem caperent laborum ac totius mali efticerentur in- memores. Cum fiutem quintua decimus transigeretur dies, Marcello

cuDCta adfatim ministrante captivis, placuit eis onmibus remeandi ad propria tribui facnltatem, praeter eos quos Tiilnemm suorum cura reti- nebat, quibus conpetenti adhibita medela, ad sua ceteros abire praecepit. [*] [*] [*]

Sed his omnibus maiora addidit Marcellos pietatis officia; cum plurima
namqae suonim manu progresBue est ad sepelienda corpora in itinere peremptorum et omnia qnaecamque invenire potuit, ut dignum erat, tradidit sepultume: quo munere inpleto, rursum ad Carcharam rediit
atque exinde recnperata eanitate vulneratos ad patriam lemeare permittit, largissimo ad iter Tiatico praeparato. At vero facti hnius opinio
ad reliqaa MarcelU bene gesta inmensum cumulum contulit; per universam enim regionem illam ingens fama discurrit de pietate Mareelli, ita ut plurimi ex diversiB arbibus videndi atque agnoscendi viri cupiditate
flagrarent, et maxime hi quibus ferre penuriam usus ante non fuerat, quibus omnibus vir egregius indulgentisaime ministrabat, Marcelli reteris imitatus exempla, ita nt omnes dicerent hoc viro nullum pietate praestantiorem. Sed et viduae universae in domino credentes
ad eum concurrebant; inbeccilli qnoque anxilium sibi de eo certiasimum
praesumebant nec non et orphani omnea ab ipso nutriebantur. Et quid amplius dieam? Amator paupernm Marcellus cognominatns est domusque eius peregrinprum et panpenim bospitium dicebatur; super omnia vero fidei curamegregie ac singulariter retbebat, aedificans cor suum super inmobilem petram.

Igitar cum diversis in locis de eo fama saepissime spargeretnr, etiam Stranga fluvio superato, Persanim in regione enm pertulit admirandum in qua demorabatur Manes quidam, qui ad se huinscemodi viri opinione perlata, plurimnm ipse secnm ToWebat quemadmodum eum doctrinae suae posset laqueis iuretire, sperans adsertorem dogmatis sui
fieri posse Marcellum. Praesumebat enim universam se posse occupare
provinciam, si prius talem Timm sibimet aubdere potnisset; in quo

[*][*]

duplici cogitatione animus aestuabat utrunmam ipse ad eum pergeret an titteris enm primo temptaret adoriri; verebatur esim ne forte inproviso et subito ingressu malum sibi aliquod nasceretur: ad ultimum
versDtioribus consiliis pareus, scribere decrerit, accitumque unnm ex discipulis
Adda Turbonem nomine, qai per Addam fuerat instructus, tradita epistula, abire iubet ac perferre Marcello; quiqae aceeptam eam bmc cui a Mane praeoeptum fuerat pertulit, omni itinere diebus quinque transacto. Veloci etenim usus est cursu, in quo plurimum sapradictus Turbo
laboris et molestiae pertulit; si quando enim ad Tesperam Telut peregrinans
ad bospitium pervenisset, quae quidem ipsa diversoria hospitalissimus Marcellus inatruzerat, cum a serratoribus bospitiorum interrogaretur unde et quis vel a quo missus esset, aiebat: Sum quidem Mesopotamenus, de Persida autem venio, a Manichaeo magistro Cbristianorum missus. At illi ignotum sibi nomen noa libenter amplexi,

Turbonem etiam ipsis hospitiis detnidebant, ne aqnae quidem ipsius ad bibendum facultate concessa; quae cum singula cotidie atque horum nequiora perferret ab bis qui per singula loca mansionibus atque hospitiis praeerant, nisi ad ultimum Marcello se portare litteraw indicasset, peregrinus Turbo mortis pertulisset exitia.

Acceptas vero Marcellus litteras resolvit ac relegit, praesente Archeiao civitatis episcopo, quarum exemplum est hoc:

Manicbaeus apostolus lesu Christi et qui mecum sunt omnes sancti et virgiues, Marcello filio carissimo: gratia, misericordia, pax a deo patre et domino nostro lesu Christo, et dextera lucis conservet [*] [*] te a praeaenti aaeculo malo et a rainis eius et laqueis maligni Amen.

Dilectionem quidem tuam inmensam aentiens, vebementer gavisus

sum; fides vero quia non sit ioxta rectam rationem moleste tuli; propter quod ad emendationem generis faumani missus et; subveniens his qui se seductiombus atque erroribus tradidemnt, haec acripta ad te necessarium duxi transmittere; primo quidem ad salatem animae
tuae, deinde et eorum qui tecum sunt, uti ne indiscretos ammos geras,
sicut simpliciorum magistri docent dicentea malmn eb bonum ab eodem auctore subaistere, et unum initium introducentes, neqne guicquam perscrutantea vel diacementes a luce tenebras et bonum a malo et exteriorem hominem ab interiori, sicut praediximus; sed coufiindere ac permiscere alterom alten non cessant. Tu vero, ο fili, ne sinuliter ut

multi bominum inrationabiliter et simpliciter utraque indiscrete per- [*] [*] misceaa neque bonitatis deo inferas contumeliam. Initium enim et finem et boram patrem malorum ad deum referunt, quorum finis est maledicto proximus. Non eaim in his quae dicta sunt in euangeliis salvatoris nostri et domini lesu Cbristi credunt, quia non potest arbor
mala bonos fruchus facere, neque arbor bona malos fructtis facere. Quomodo
denm Satanae et malorum eius actnum factorem dicere audeant et conditorem plurimum miror. Et atque utinam eo usque eorum vanitas peirenisset et non unigenitum, qui de patris ainibus descendit Christom, Mariae cuiusdam mulieris esse dicerent filinm, ex sangaiDe et caiiie ac
reliquis mulierum sparcitiis generatum. Et ut ne plarima per hanc
epistnlam scribam atque in longitudinem tempom protrabam patientiam tuam, cum mihi non adsit eloquentia naturalis, safficit ista dixisse. Omnia autem cognosces cum praesens fuero apud te, si tarnen saluti tnae parcere ac providere festinas; non enim laqueum alicui [*] [*] [*]

inicio, sicut plurimi insipientium faciunt Intellege quae dico, fili honorabilis.