Λόγος δὲ ὢν οὐ κατὰ τὴν τῶν τῶν ms. p. ἀνθρώπων ὁμοιότητα, ὥσπερ εἶπον , ἐστὶ συγκείμενος συγκείμενός ἐστιν ἐκ συλλαβῶν, ἀλλὰ τοῦ ἑαυτοῦ πατρός ἐστιν εἰκὼν εἰκών ἐστιν ἀπαράλλακτος. ἄνθρωποι μὲν γὰρ ἐκ μερῶν συγκείμενοι καὶ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γενόμενοι συγκείμενον ἔχουσι καὶ διαλυόμενον τὸν τῶν ἑαυτῶν ἑαυτὸν λόγον. ὁ δὲ θεὸς ὤν ἐστι καὶ οὐ σύνθετος. διὸ καὶ ὁ τούτου λόγος ὤν ἐστι καὶ οὐ σύνθετος ἀσύνθετος διὸ καὶ ὁ τούτου λόγος ὤν ἐστι καὶ οὐ σύνθετος . ἀλλ’ εἷς καὶ μονογενὴς θεός, ὁ ὁ ὃς ὃς ὁ καὶ ἐκ τοῦ πατρὸς οἷα πηγῆς ἀγαθῆς ἀγαθὸς προελθών, τὰ πάντα διακοσμεῖ καὶ συνέχει. ἡ δὲ αἰτία, δι’ ἣν ὅλως ὁ λόγος ὁ τοῦ θεοῦ λόγος τοῖς γενομένοις ἐπιβέβηκεν, ἐστὶν ἔστιν ἀληθῶς θαυμαστὴ καὶ γνωρίζουσα, ὅτι οὐκ ἄλλως ἔπρεπεν ἢ οὕτως γενέσθαι γενέσθαι ἢ οὕτως ὥσπερ καὶ ἔστι. τῶν μὲν γὰρ γενητῶν γεννητῶν ἐστιν ἔστιν ἔ ἐ στιν ἡ ἡ φύσις, ἅτε δὴ ἐξ οὐκ ὄντων, ὑποστᾶσα ὑπόστασις , ρευστή τις καὶ ἀσθενὴς καὶ θνητὴ καθ’ ἑαυτὴν συγκρινομένη τυγχάνει τυγχάνει . ὁ δὲ τῶν ὅλων θεὸς ἀγαθὸς καὶ ὑπέρκαλος τὴν φύσιν ἐστί, διὸ καὶ φιλάνθρωπός ἐστιν. ἀγαθῷ ἀγαθῶν γὰρ οὖν περὶ οὐδενὸς ἂν γένοιτο φθόνος, ὅθεν οὐδὲ τὸ τῶ τοῦ εἶναί τινι τι νι φθονεῖ, ἀλλὰ πάντας εἶναι βούλεται, ἵνα καὶ φιλανθρωπεύεσθαι φιλανθρωπεύ σασθαι εσθαι δύνηται. ὁρῶν οὖν τὴν γενητὴν γεννητὴν πᾶσαν τὴν γεννητὴν δὲ φύσιν, ὅσον κατὰ τοὺς ἰδίους αὐτῆς λόγους λόγους αὐτῆς λόγους αὐτῆς , ρευστὴν οὖσαν καὶ διαλυομένην, ἵνα μὴ τοῦτο πάθῃ καὶ πάλιν εἰς τὸ μὴ εἶναι ἀναλυθῇ τὸ ὅλον. τούτου ἕνεκεν τῷ ἑαυτοῦ καὶ ἀϊδίῳ ἰδίῳ λόγῳ τῷ ἑαυτοῦ ποιήσας τὰ πάντα καὶ οὐσιώσας τὴν κτίσιν, οὐκ ἀφῆκεν αὐτὴν τῇ ἑαυτῆς φύσει τῶ ἑαυτῆς ἐμφύτω κινήματι φέρεσθαι καὶ χειμάζεσθαι, ἵνα μὴ καὶ κινδυνεύσῃ πάλιν εἰς τὸ μὴ εἶναι, ἀλλ’ ὡς ἀγαθὸς τῷ ἑαυτοῦ ἑαυτῷ αὐτοῦ λλ’ ὡς ἐξ ἀρχῆς τῶ αὐτοῦ ἀλλ’ ὡς ἐξ ἀρχῆς τῶ αὐτοῦ λόγῳ καὶ αὐτῷ ὄντι θεῷ τὴν τὸ σύμπασαν σύμπαν διακυβερνᾷ καὶ δι κοσμήσας κτίσιν διακοσμήσας κτίσιν καθίστησιν, ἵνα, τῇ τοῦ λόγου ἡγεμονίᾳ καὶ προνοίᾳ καὶ διακοσμήσει κ αὶ διακυβερνήσει καὶ διακυβερνήσει φωτιζομένη ἡ κτίσις, βεβαίως διαμένειν δυνηθῇ, ἅτε δὴ καὶ τοῦ δυ ηθῆ, οὕτω καὶ τοῦ δυνηθῆ, οὕτω καὶ τοῦ ὄντως ὄντος ἐκ πατρὸς λόγου μεταλαμβάνουσα καὶ βοηθουμένη βοιθουμένη δι’ αὐτοῦ τοῦ παρηγμένη δ’ αὐ τοῦ παρηγμένη δ’ αὐτοῦ εἰς τὸ εἰς τὸ εἶναι, μὴ ἄρα πάθῃ ὅπερ ἂν ἔπαθεν, εἰ μὴ ὁ λόγος αὐτὴν ἐτήρει. λέγω δὲ δὴ τὸ μὴ εἶναι, ὅς ἐστι γὰρ φασὶν εἰκὼν τοῦ θεοῦ τοῦ ἀοράτου πρωτότοκος πάσης κτίσεως. ὅτι δι’ αὐτοῦ καὶ ἐν αὐτῷ συνέστηκε τὰ πάντα τά τε ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα καὶ αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, ὡς οἱ τῆς ἀληθείας διάκονοι ἡ fortass ἥν τῆς ἀληθείας διάκονοι διδάσκαλοι . διδάσκουσιν ἐν ἁγίοις γράμμασιν Αὐτὸς μόνος μόνος γοῦν ὁ παντοδύναμος καὶ παντέλειος καὶ ἅγιος ὁ τοῦ πατρὸς λόγος, ἐπιβὰς τοῖς πᾶσι καὶ πανταχοῦ τὰς ἑαυτοῦ δυνάμεις ἐφαπλώσας καὶ φωτίσας τά τε φαινόμενα καὶ τὰ ἀόρατα πάντα, εἰς ἑαυτὸν συνέχει καὶ συσφίγγει, μηδὲν ἔρημον τῆς ἑαυτοῦ δυνάμεως ἀπολελοιπώς, ἀλλὰ πάντα καὶ διὰ πάντων καὶ ἕκαστον ἰδίᾳ καὶ ἀθρόως ὁμοῦ τὰ ὅλα ζωοποιῶν καὶ διαφυλάττων φυλάττων , τάς τε ἀρχὰς πάσης αἰσθητῆς οὐσίας, αἵπέρ εἰσι θερμὴ καὶ ψυχρὰ καὶ ὑγρὰ καὶ ξηρά, εἰς ἓν συγκεραννύων ποιεῖ ποιῆ μὴ ἀντιστατεῖν, ἀλλὰ μίαν καὶ σύμφωνον ἀποτελεῖν ἁρμονίαν. δι’ αὐτὸν καὶ τὴν αὐτοῦ δύναμιν οὔτε τὸ πῦρ τῷ ψυχρῷ μάχεται οὔτε οὓ τὸ ὑγρὸν τῷ ξηρῷ, ἀλλ’ ὡς φίλα καὶ ἀδελφὰ τὰ καθ’ ἑαυτὰ ὄντα ὄντα τὰ καθ’ ἑαυτὰ ἐναντία συνελθόντα ὁμοῦ τά τε φαινόμενα ζωογονοῦσι ζωογονοῦ ιν ζωογονεῖ καὶ τοῦ εἶναι τοῖς σώμασιν ἀρχαὶ γίνονται. τούτῳ τῷ θεῷ λόγῳ πειθόμενα τὰ μὲν ἐπὶ γῆς ζωογονεῖται, τὰ δὲ ἐν τοῖς οὐρανοῖς συνίσταται. καὶ διὰ τοῦτον τοῦτο θάλαττα μὲν πᾶσα καὶ ὁ μέγας ὠκεανὸς ὅροις τοῖς ἰδίοις ἔχουσι τὴν ἑαυτῶν κίνησιν· ἡ δὲ ξηρὰ πᾶσα χλοηφορεῖ καὶ κομᾷ παντοίοις παντοὶοι τὰ τὰ καὶ διαφόροις φυτοῖς ὡς προεῖπον προείρηται . καὶ ἵνα μὴ τὸ καθέκαστον ἐπὶ φανεροῖς ὀνομάζων ἐνδιατρίβω, οὐδέν ἐστι τῶν ὄντων καὶ γινομένων γενομένων κινενομένων , ὃ μὴ ἐν αὐτῷ καὶ δι’ αὐτοῦ διὰ τοῦτο δι’ ἑαυτοῦ γέγονε καὶ ἕστηκεν συνέστηκε , ᾗ ἤ ἥ ἣ ἦ φησι καὶ ὁ θεολόγος θεολογίας τῆς θεολογίας ἀνήρ· ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος. πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν οὐδ ε έν οὐδέν οὐδὲν ὃ γέγονεν οὑδὲν ὁ γέγονεν οὐδὲν ὁ γέγονεν ὃ γέγονεν . οἷον γάρ, εἴ τις λύραν μουσικὸς μουσικῶς ἁρμοσάμενος ἀρμωσάμενος ἁρμωσάμενος καὶ τὰ τὸ βαρέα τοῖς ὀξέσι καὶ τὰ μέσα τοῖς ἄλλοις αΰλοις ἄκροις τῇ τέχνῃ συναγαγών προσαγαγών , ἓν τὸ σημαινόμενον μέλος ἀποτελοίη, οὕτω καὶ ἡ τοῦ θεοῦ σοφία τὸ ὅλον ὡς λύραν ἐπέχων καὶ τὰ ἐν ἀέρι τοῖς ἐπὶ γῆς συναγαγὼν καὶ τὰ ἐν οὐρανῷ τοῖς ἐν ἀέρι καὶ τὰ ὅλα τοῖς κατὰ κατω κάτω μέρος συνάπτων καὶ περιάγων τῷ ἐν ἑαυτοῦ αὐτοῦ αὐτ ῶ οῦ νεύματι καὶ θελήματι, ἕνα τὸν κόσμον καὶ μίαν τὴν τούτου τάξιν τάξιν τούτου ἀποτελεῖ καλῶς καὶ ἡρμοσμένως, αὐτὸς μὲν ἀκίνητος μένων παρὰ τῷ πατρί, πάντα δὲ κινῶν τῇ ἑαυτοῦ συστάσει, ὡς ἂν ἕκαστον τῷ ἑαυτοῦ πατρὶ δοκῇ δοκεῖ δοκῆ πατρὶ . τὸ γὰρ παράδοξον αὐτοῦ τῆς θεότητος τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἑνὶ ἓν καὶ τῷ αὐτῷ αὐτοῦ νεύματι πάντα ὁμοῦ καὶ οὐκ ἐκ διαστημάτων, ἀλλὰ ἀλλ’ ἀθρόως ὅλα τά τε ὀρθὰ καὶ τὰ περιφερῆ, τὰ ἄνω, τὰ μέσα, τὰ κάτω, τὰ ὑγρά, τὰ ψυχρά, τὰ θερμά , τὰ φαινόμενα καὶ τὰ ἀόρατα ὁράτα ὁρατὰ περιάγει καὶ διακοσμεῖ κατὰ τὴν ἑκάστου φύσιν. ὁμοῦ γὰρ τῷ αὐτῷ αὐτοῦ αὐτ οῦ ῶ νεύματι αὐτοῦ , τὸ μὲν ὀρθὸν ὡς ὀρθόν, τὸ δὲ περιφερὲς ὡς περιφερὲς περιάγεται· τὸ δὲ μέσον, ὡς ἔστι κινεῖται· τὸ θερμὸν θερμαίνεται καὶ τὸ ξηρὸν ξηραίνεται· καὶ τὰ ὅλα ὡς ἔχει φύσεως ζωοποιεῖται καὶ συνίσταται παρ’ αὐτοῦ, καὶ θαυμαστή τις καὶ θεία ἀληθῶς ἁρμονία ἀποτελεῖται ἀπὸ τελεῖται· καὶ θεῖα ἀρμονεῖα· ὡς ἀληθῶς ἀποτελεῖται καὶ θεία ἁρμονία ὡς ἀληθῶς δι’ αὐτοῦ. Καὶ ἵνα ἐκ παραδείγματος τὸ τηλικοῦτον τοιοῦτον τοιοῦτο νοηθείη, ἔστω τὸ λεγόμενον ὡς ἐν εἰκόνι χοροῦ μεγάλου. ὡς τοίνυν τοῦ χοροῦ συνεστῶτος ἐκ διαφόρων ἀνθρώπων ἀνδρῶν , παίδων, γυναικῶν αὖ καὶ γερόντων καὶ τῶν ἔτι νέων καὶ ἑνὸς τοῦ καθηγεμόνος σημαίνοντος, ἕκαστος μὲν κατὰ τὴν τὴν φύσιν ἑαυτοῦ ἑαυτοῦ φύσιν καὶ δύναμιν, φωνεῖ φανῇ φανεῖ · ὁ μὲν ἀνὴρ ὡς ἀνήρ, ὁ δὲ παῖς ὡς παῖς, ὁ δὲ γέρων ὡς γέρων καὶ ὁ νέος ὡς νέος, πάντες δὲ μίαν ἀποτελοῦσιν ἁρμονίαν. ἢ ὡς ἡ καθ’ ἡμᾶς ψυχὴ ἐν ταυτῷ τὰς ἐν ἡμῖν αἰσθήσεις κατὰ τὴν ἑκάστης ἐνέργειαν κινεῖ, ὥστε παρόντος πράγματος ἑνὸς τὰς πάσας ὁμοῦ κινεῖσθαι καὶ τὸν μὲν ὀφθαλμὸν ὁρᾶν, τὴν δὲ ἀκοὴν ἀκούειν ἀκοεῖν ἀκοὴν , τὴν δὲ χεῖρα ἅπτεσθαι καὶ τὴν δὲ ὄσφρησιν ἀντιλαμβάνεσθαι καὶ τὴν γεῦσιν γεύεσθαι, πολλάκις δὲ καὶ τὰ ἄλλα μέλη μέρη τοῦ σώματος, ὥστε καὶ τοὺς πόδας περιπατεῖν. ἢ ἵνα καὶ τρίτῳ καὶ παραδείγματι τὸ λεγόμενον σημανθῇ, ἔοικεν οἰκοδομηθείσῃ οἱκονομηθείσει οἰκονομηθείση οἰκονομηθείσ ει η μάλιστα μεγάλῃ πόλει καὶ οἰκονομουμένῃ ἐπὶ παρουσίᾳ τοῦ καὶ ταύτην οἰκοδομήσαντος ἄρχοντος καὶ βασιλέως. ἐκείνου γὰρ παρόντος καὶ προστάττοντος καὶ πρὸς πάντα τὸν ὀφθαλμὸν τείνοντος ἑπόμενοι πάντες· οἱ μὲν ἐπὶ τὴν γεωργίαν, οἱ δὲ ἐπὶ τοὺς ὑδραγωγοὺς ὑδρευσόμενοι ὑδρευόμενοι ὑ ἡ δρευσόμενοι σπεύδουσιν. ἄλλος δὲ ἐπισιτισόμενος σιτησόμενος ἐπισιτησόμενος σιτισόμενος ἐπιτασσόμενος σιτ ι η σόμενος προέρχεται, καὶ ὁ μὲν ἐπὶ τὴν βουλὴν βαδίζει, ὁ δὲ ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν εἰσέρχεται, καὶ ὁ μὲν δικαστὴς ἐπὶ τὸ δικάζειν, ὁ δὲ ἄρχων ἐπὶ τὸ θεσμοθετεῖν. καθίσταται δὲ εὐθέως ὁ μὲν τεχνίτης ἐπὶ τὴν ἐργασίαν, ὁ δὲ ναύτης ἐπὶ τὴν θάλατταν κατέρχεται. ὁ τέκτων ἐπὶ τὸ τεκτονεύειν, ὁ ἰατρὸς ἐπὶ τὴν θεραπείαν, ὁ οἰκοδόμος ἐπὶ τὴν οἰκοδομήν, καὶ ὁ μὲν εἰς τὸν ἀγρὸν βαδίζει, ὁ δὲ ἀπὸ τοῦ ἀγροῦ ἀνέρχεται δὲ ἀπὸ τοῦ ἀνέρχεται· ὁ δὲ ἀπὸ τοῦ ἀγροῦ ἐπανήκει . καὶ οἱ μὲν περὶ τὴν πόλιν ἀναστρέφονται, οἱ δὲ ἀπὸ τῆς πόλεως ἐξέρχονται καὶ πάλιν εἰς τὴν αὐτὴν ἐπανέρχονται . πάντα δὲ ταῦτα τῇ παρουσίᾳ τοῦ ἑνὸς ἄρχοντος καὶ τῇ τούτου διατάξει γίγνονται γίνονται καὶ συνίστανται. κατὰ ταῦτα δὴ καὶ ἐπὶ τῆς συμπάσης πάσης τῆς κτίσεως, κἂν μικρὸν ᾖ τὸ παράδειγμα, ὅμως μείζονι διανοίᾳ χρὴ νοεῖν. ὑπὸ γὰρ μιᾶς μιᾶς γὰρ ριπῆς νεύματός τινος νεύματι τοῦ θεοῦ λόγου ὁμοῦ τὰ πάντα διακοσμεῖται καὶ τὰ οἰκεῖα παρ’ ἑκάστου γίγνεται γίνεται καὶ παρὰ πάντων πάντα ὁμοῦ μία τάξις ἀποτελεῖται. Νεύματι νεύμασι γὰρ καὶ ταῖς δυνάμεσι τοῦ ἐπιστατοῦντος καὶ ἡγεμονεύοντος τῶν πάντων θείου καὶ πατρικοῦ λόγου, οὐρανὸς μὲν περιστρέφεται, τὰ δὲ ἄστρα κινεῖται. καὶ ὁ μὲν ἥλιος φαίνει, ἡ δὲ σελήνη περιπολεῖ καὶ ἀὴρ μὲν ὑπ’ αὐτοῦ φωτίζεται, αἰθὴρ δὲ θερμαίνεται. καὶ ἄνεμοι πνέουσι, τὰ ὄρη ὅ ὁ εἰς ὕψος ἀνατεταμένα ἵσταται ἵστανται , ἡ θάλασσα κυμαίνει κυμαίνεται καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ζῶα τρέφεται. ἡ γῆ ἀκίνητος μένουσα μαίνουσα καρποφορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος πλάττεται καὶ ζῇ καὶ θνήσκει θρήσκει ἀποθνήσκει πάλιν πάλιν καὶ θνήσκει . καὶ ἁπλῶς πάντα ψυχοῦται καὶ κινεῖται· τὸ πῦρ καίει, τὸ ὕδωρ ψύχει, πηγαὶ ἀναβλύζουσι, ποταμοὶ πλημμυροῦσι, καὶ καιροὶ καὶ ὧραι παραγίγνονται, ὑετοὶ κατέρχονται κατέρχ ε ον ται , τὰ νέφη πληροῦται πληροῦνται , χάλαζα γίνεται, χιὼν καὶ κρύσταλλος πήγνυται, πετεινὰ ἵπταται ἵπτανται , ἑρπετὰ πορεύεται, ἔνυδρα νήχεται, θάλαττα πλέεται πλεῖται , γῆ σπείρεται καὶ κατὰ τοὺς ἰδίους καιροὺς χλοηφορεῖ, φυτὰ αὔξει καὶ τὰ μὲν νεάζει νεάξει , τὰ δὲ πεπαίνεται, τὰ δὲ αὐξάνοντα αὔξοντα αὔξον αὐξάνονται καὶ αὐξάνεται γηράσκει καὶ φθίνει καὶ τὰ μὲν ἀφανίζεται, τὰ δὲ γεννᾶται καὶ φαίνεται. ταῦτα δὲ δὲ πάντα πάντα δὲ ταῦτα καὶ ἔτι πλείω τούτων, ἃ διὰ τὸ πλῆθος οὐκ ἰσχύομεν ἡμεῖς λέγειν , ὁ παραδοξοποιὸς καὶ θαυματοποιὸς τοῦ θεοῦ λόγος φωτίζων καὶ ζωοποιῶν θεοποιῶν , τῷ ἑαυτοῦ νεύματι κινεῖ καὶ διακοσμεῖ, ἕνα τὸν κόσμον ἀποτελῶν, οὐκ ἔξωθεν ἑαυτοῦ ἑαυτὸν αὐτοῦ καὶ τὰς ἀοράτους δυνάμεις ἀφείς. καὶ γὰρ καὶ ταύτας, οἷα δὴ καὶ αὐτῶν ποιητὴς ὑπάρχων, συμπεριλαβὼν ἐν τοῖς ὅλοις, συνέχει καὶ ζωοποιεῖ πάλιν τῷ ἑαυτοῦ νεύματι καὶ καὶ πάλιν τῷ ἑαυτοῦ νεύματι τῇ αὐτοῦ ἑαυτοῦ προνοίᾳ, καὶ τούτου οὐκ ἄν τι γένοιτο πρὸς ἀπιστίαν ἐφόδιον. ὡς γὰρ τῇ αὐτοῦ προνοίᾳ καὶ σώματα μὲν αὔξει, ψυχὴ δὲ μὲν ἡ λογικὴ κινεῖται καὶ τὸ λογίζεσθαι καὶ τὸ ζῆν ἔχει καὶ τοῦτο οὐ πολλῆς ἀποδείξεως δεῖται. ὁρῶμεν γὰρ τὰ γινόμενα. οὕτω δὴ πάλιν αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ἑνὶ καὶ ἁπλῷ νεύματι τῇ ἑαυτοῦ δυνάμει τόν τε ὁρατὸν κόσμον καὶ τὰς ἀοράτους δυνάμεις κινεῖ καὶ συνέχει, ἑκάστῳ τὴν ἰδίαν ἐνέργειαν ἀποδιδούς. ὥστε τὰς μὲν θείας δυνάμεις δυνάμεις κινεῖ καὶ συνέχει κινεῖ καὶ συνέχει θειοτέρως κινεῖσθαι, τὰ δὲ ὁρατὰ ὥσπερ καὶ ὁρᾶται. αὐτὸς δὲ ἐπὶ πάντων, τὰ πάντα προς γνῶσιν καὶ δόξαν, ὡς ἡγεμών τε καὶ βασιλεὺς καὶ σύστασις γινόμενος γενόμενος τῶν πάντων , τὰ πάντα πρὸς δόξαν καὶ γνῶσιν γνῶσιν καὶ δόξαν τὴν δοξολογίαν τοῦ ἑαυτοῦ πατρὸς ἐργάζεται, μονονουχὶ διὰ τῶν γιγνομένων γιγν ω ο μένων γινομένων φαινομένων ἔργων αὐτοῦ διδάσκων καὶ λέγων· ἐκ μεγέθους καὶ καλλονῆς κτισμάτων, ἀναλόγως ὁ γενεσιουργὸς θεωρεῖται τὸν γενεσιουργὸν θεωρεῖσθαι . Ὥσπερ γάρ, ἀναβλέψαντας εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἰδόντας τὸν κόσμον αὐτοῦ καὶ τὸ τῶν ἄστρων τῶν ἄστρων τὸ φῶς, ἔστιν ἐνθυμεῖσθαι τὸν ταῦτα διακοσμοῦντα λόγον. οὕτω νοοῦντας λόγον οὕτως νοοῦντας λόγον θεοῦ θεοῦ, νοεῖν ἐστιν ἀνάγκη ἀνάγκη ἐστὶν νοεῖν καὶ τὸν τούτου πατέρα θεόν, ἐξ οὗ προϊών , εἰκότως τοῦ ἑαυτοῦ πατρὸς ἑρμηνεὺς καὶ ἄγγελος λέγεται, καὶ τοῦτο ἐκ τῶν καθ’ ἡμᾶς τις ἂν ἴδοι ἴδοι τὶς ἄν . εἰ γὰρ δὴ λόγου προϊόντος παρὰ ἀνθρώπων τοῦ ἀνθρώπου ἐνθυμούμεθα τὴν τούτου πηγὴν εἶναι καὶ τὸν νοῦν καὶ τῷ λόγῳ μὲν ἐπιβάλλοντες ἐπιβάλλοντα , τὸν νοῦν σημαινόμενον ὁρῶμεν τῷ λογισμῷ. πολλῷ πλέον μείζονι φαντασίᾳ καὶ ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ τοῦ λόγου τὴν δύναμιν ὁρῶντες, ἔννοιαν λαμβάνομεν καὶ τοῦ ἀγαθοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ὡς αὐτὸς ὁ σωτήρ φησιν ἔφη · ὁ ἐμὲ ἑωρακὼς ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα μου · ταῦτα δὲ καὶ πᾶσα θεόπνευστος θεόπνευστως γραφὴ φανερώτερον καὶ κατὰ μεῖζον καταμεῖζον κηρύττει, ἀφ’ ὧν δὴ καὶ ἡμεῖς τεθαρρηκότες ταῦτά σοι γράφομεν γράφωμεν καὶ σὺ ταύταις ἐντυγχάνων δυνήσῃ τῶν λεγομένων ἔχειν τὴν πίστιν. λόγος γὰρ ἐκ μειζόνων βεβαιούμενος ἀναντίρρητον ἔχει τὴν ἀπόδειξιν. ἄνωθεν τοίνυν περὶ τῆς τῶν εἰδώλων ἀναιρέσεως αἱρέσεως προησφαλίζετο τὸν τῶν [ τῶν ] Ἰουδαίων λαὸν ὁ θεῖος λόγος λέγων λέγων λόγος · οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα ὁμοίωμα παντὸς , ὅσα ἐν τῷ τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ ἐπὶ τῆς γῆς κάτω. τὴν δὲ αἰτίαν τῆς τούτων καθαιρέσεως, ἑτέρως σημαίνει λέγων· τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον καὶ χρυσίον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων. στόμα ἔχουσι καὶ οὐ λαλήσουσιν, ὀφθαλμοὺς ἔχουσι καὶ οὐκ ὄψονται, ὦτα ἔχουσι καὶ οὐκ ἀκούσονται, ρῖνας ἔχουσι καὶ οὐκ ὀσφρανθήσονται , χεῖρας ἔχουσι καὶ οὐ ψηλαφήσουσι, πόδας ἔχουσι καὶ οὐ περιπατήσουσιν. οὐ σεσιώπηκε δὲ τὴν περὶ περὶ τὴν τῆς κτίσεως διδασκαλίαν, ἀλλὰ καὶ μάλα εἰδὼς αὐτῶν τὸ κάλλος, ἵνα μή τινες τῷ κάλλει τούτων τούτῳ ἀποβλέψαντες ἐμβλέψαντες ἐβλέψαντες ἐναποβλέψαντες ἐν ἀποβλέψαντες ἐνα ἀ ποβλέψαντες οὐχ ὡς ἔργα θεοῦ, ἀλλ’ ὡς θεοὺς θρησκεύσωσι θρησκεύουσι , προασφαλίζεται τοὺς ἀνθρώπους λέγων· καὶ μὴ ἀναβλέψας τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ ἰδὼν καὶ ἰδὼν τοῖς ὀφθαλμοῖς τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ πάντα τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ πλανηθείς, προσκυνήσῃς προσκυνήσ ει η ς αὐτοῖς αὐτούς , ἃ ἀπένειμε κύριος ὁ θεός σου πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τοῖς ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ τὸν οὐρανὸν τῶν οὐρανῶν . ἀπένειμε δὲ οὐκ εἰς τὸ εἶναι θεοὺς αὐτοῖς αὐτά ταῦτα , ἀλλ’ ἵνα τῇ τούτων ἐνεργείᾳ γινώσκωσιν γινῶσκοσιν γινώσκουσιν οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν τὸν τῶν τὸν τῶν τὸν τῶν πάντων ἁπάντων ἁ πάντων δημιουργὸν δημιουργῶν θεόν θεόν , ὥσπερ εἴρηται ὡς προείρηται . ὁ γὰρ Ἰουδαίων πάλαι λαὸς κατὰ πλεῖον πλεῖ ω ο ν εἶχε τὴν διδασκαλίαν, ὅτι μὴ μόνον μόνων ἐκ τῶν τῆς κτίσεως ἔργων, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν θείων γραφῶν εἶχον τὴν περὶ θεοῦ γνῶσιν. καὶ καθόλου δὲ τοὺς ἀνθρώπους τοῖς ἀνθρώποις ἀπὸ τῆς περὶ τὰ εἴδωλα πλάνης καὶ ἀλόγου φαντασίας ἀφέλκων ἀφέλη φησίν· οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ. οὐχ ὡς ὄντων δὲ θεῶν ἄλλων κωλύει τούτους αὐτοὺς ἔχειν, ἀλλ’ ἵνα μή τις τὸν ἀληθινὸν ἀποστρα φεὶς θεὸν ἑαυτῷ τὰ μὴ ὄντα θεοποιεῖν ἄρξηται, ὁποῖοί εἰσιν οἱ παρὰ ποιηταῖς ποίητες τὲ τὲ καὶ συγγραφεῦσιν ὀνομασθέντες καὶ δειχθέντες οὐκ ὄντες θεοί. καὶ αὐτὴ αὕτη δὲ ἡ λέξις τὸ μὴ εἶναι αὐτοὺς θεοὺς δείκνυσι, δι’ ἧς φησιν· οὐκ ἐσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι, ὅπερ ἐπὶ μέλλοντος σημαίνεται σημαῖνον . τὸ δὲ ἐπὶ μέλλουσι μέλλοντι γινόμενον λεγόμενον οὐκ ἔστι τότε ὅτε ταῦτα λέγεται.