Τίς ὁρῶν τὰ ἐναντία τῆ φύσει συνημμένα καὶ σύμφωνον ἔχοντα τὴν ἁρμονίαν, οἷον τίς ἰδὼν πῦρ ψυχρῷ καὶ ξηρὸν ὑγρῷ κεκραμμένον κεκραμένον καὶ ταῦτα εἰ μὴ ἀντιστατοῦντα ἀντιστατοῦν πρὸς ἄλληλα, ἀλλ’ ἓν ἐν ἀποτελοῦντα ὡς ἐξ ἑνὸς τὸ σῶμα, οὐκ ἂν ἐνθυμηθείη ἔξωθεν εἶναι τούτων τοῦτον τὸν ταῦτα συνάψαντα; τίς δὲ ἰδὼν χειμῶνα παραχωροῦντα παραχωροῦντι ἔαρι καὶ ἔαρ θέρει καὶ θέρος μετοπώρῳ μετωπώρῳ καὶ ὅτι ἐναντία ὄντα ταῦτα τῇ φύσει; τὸ τὰ μὲν γὰρ ψύχει, τὸ δὲ καίει καίει, τὸ δὲ ψύχει , τὸ δὲ τρέφει, τὸ δὲ φθίνει, ὅμως τὰ πάντα ἴσην καὶ ἀβλαβῆ τοῖς ἀνθρώποις ἀποτελοῦντα τὴν χρῆσιν. οὐκ ἂν ἐννοήσειεν, ὅτι ἔστι τις κρείττων κρείττον τούτων, ὁ τὴν ἰσότητα παρέχων πᾶσι καὶ ὁ κυβερνῶν τὰ πάντα, κἂν μὴ μὴ βλέπῃ τοῦτον; τίς ὁρῶν ἐν ἀέρι τὰς νεφέλας ὑποβασταζομένας καὶ ἐν νεφέλαις τὴν τῶν ὑδάτων δεθεῖσαν βαρύτητα οὐκ ἔννοιαν λαμβάνει τοῦ ταῦτα δήσαντος καὶ προστάξαντος πράξαντος γενέσθαι; ἢ τίς ὁρῶν αὐτὴν τὴν γῆν βαρυτάτην οὖσαν τῇ φύσει ἐπὶ τὸ ὕδωρ ἑδρασθεῖσαν καὶ ἀκίνητον μένουσαν ἐπὶ τὸ φύσει κινού μενον, οὐ διανοηθήσεται εἶναί τινα τὸν ταῦτα διαταξάμενον καὶ ποιήσαντα θεόν; τίς ἰδὼν τὴν κατὰ τὸν καιρὸν κατακαιρὸν τῆς γῆς καρποφορίαν καὶ οὐρανόθεν ὑετοὺς καὶ ποταμῶν ἐπιρροίας καὶ πηγῶν ἀναβλύσεις καὶ ζώων ἐξ ἀνομοίων γονὰς καὶ ταῦτα οὐκ ἀεὶ ἀλλὰ κατὰ καιροὺς ὡρισμένους ὁρισμένα ὁρισμένους γινόμενα γενόμενα ; καὶ ὅλως τίς κατανοήσας ἐν ἀνομοίοις ἀνομίοις ἀνομίοις ἀνομοίοις καὶ ἐναντίοις ἐναντίας τὴν ἴσην καὶ ὁμοίαν παρ’ αὐτῶν ἀποτελουμένην σ τελουμένην ἀπο στ τ ελλουμένην τάξιν ἀποτελουμένην τάξιν παρ’ αὐτῶν οὐκ ἂν ἐνθυμηθείη, ὅτι ἔστι μία δύναμις ἡ ταῦτα διακοσμήσασα διακοσμησαμένη καὶ διέπουσα διἔπου διέπου , ὡς ἂν αὐτῇ δοκῇ αὐτὴ αὐτὴ αὐτῇ δοκῇ , μένουσα μένου μένον μέν ουσα οντα καλῶς; αὐτὰ μὲν γὰρ καθ’ ἑαυτὰ μὲν οὐκ ἂν συσταίη καὶ φανῆναί ποτε δυνηθείη διὰ τὴν πρὸς ἄλληλα τῆς φύσεως ἐναντιότητα· τὸ μὲν γὰρ ὕδωρ φύσει καὶ βαρὺ καὶ κάτω ρέον ἐστίν, αἱ δὲ νεφέλαι κοῦφαι καὶ τῶν ἐλαφρῶν καὶ τῶν ἀνωφερῶν τυγχάνουσι, καὶ ὅμως τὸ βαρύτερον ὕδωρ ὁρῶμεν ὁρῶ μὲν ἐν ταῖς νεφέλαις βασταζόμενον. καὶ πάλιν ἡ μὲν γῆ βαρυτάτη ἐστί, τὸ δ’ αὖ πάλιν ὕδωρ κουφότερόν ἐστι ταύτης, καὶ ὅμως ὑπὸ τῶν ἐλαφροτέρων τὸ βαρύτερον βαρύταταν βαρύτατον βαστάζεται καὶ οὐ καταφέρεται, ἀλλ’ ἕστηκεν ἀκίνητος ἡ γῆ. καὶ τὸ μὲν ἄρρεν οὐ ταὐτόν ἐστι τῷ θήλει τὸ θήλει τ ὸ ῶ θήλυ τῷ θήλυ τὸ θήλυ τὸ τῷ θήλει καὶ ὅμως εἰς ἓν συνάγεται καὶ μία παρ’ ἀμφοτέρων ἀποτελεῖται ἐπιτελεῖται τελεῖται γένεσις γέννησις τοῦ ὁμοίου ζώου. καὶ συνελόντι φράσαι συνελόντα φάναι συνελ ῶ ό ντα φάναι · τὸ ψυχρὸν τῷ θερμῷ ἐναντίον ἐστὶ καὶ τὸ ὑγρὸν τῷ ξηρῷ μάχεται, καὶ ὅμως συνελθόντα συνελόντα συνεισελθόντα οὐ στασιάζει πρὸς ἑαυτά αὐτὰ , ἀλλ’ ἐξ ὁμονοίας ἓν σῶμα καὶ τὴν τῶν πάντων γένεσιν ἀποτελοῦσιν ἐπιτελοῦσιν . Οὐκ ἂν οὖν μαχόμενα καὶ ἐναντία ὄντα τῇ φύσει ἑαυτὰ συνήγαγον, εἰ μὴ κρείττων ἦν καὶ κύριος ὁ συνδήσας αὐτά, ᾧ καὶ αὐτὰ τὰ στοιχεῖα ὥσπερ δοῦλα δεσπότῃ ὑπακούοντα εἴκει ἐκεῖ καὶ πείθεται, καὶ οὐκ εἰς τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἕκαστον σκοποῦν σκοπὸν ἀντιμάχεται πρὸς τὸ ἕτερον, ἀλλὰ τὸν συνδήσαντα κύριον γινώσκοντα ὁμόνοιαν ἔχουσι πρὸς ἑαυτά ἑαυτὸν , φύσει μὲν ὄντα ἐναντία, τῇ δὲ τοῦ κυβερνῶντος βουλήσει βουλήση φιλιάζοντα. ἐπεὶ εἰ μὴ κρείττονι προστάξει βουλήσει ἐγεγόνει τούτων μία κρᾶσις κρίσις , πῶς ἂν τὸ τῶ βαρὺ τῷ ἐλαφρῷ ἢ τὸ ξηρὸν τῷ ὑγρῷ ἢ τὸ περιφερὲς τῷ ὀρθῷ ἢ τὸ πῦρ τῷ ψυχρῷ τὸ ψυχρὸν ψυχρόν ἢ ὅλως ἡ θάλασσα τῇ γῇ ἢ ὁ ἥλιος τῇ σελήνῃ ἢ τὰ ἄστρα τῷ οὐρανῷ καὶ ὁ ἀὴρ ταῖς νεφέλαις ἐμίγη καὶ συνῆλθεν ἀνομοίου οὔσης τῆς ἑκάστου ἑκατέρου πρὸς τὸ ἕτερον φύσεως; ἔμελλε γὰρ καὶ μεγάλη στάσις γίγνεσθαι πρὸς αὐτά, τοῦ μὲν καίοντος, τοῦ δὲ ψύχοντος, καὶ τοῦ μὲν βαρέος βαρέως κάτω, τοῦ δὲ κούφου ἐκ τῶν ἐναντίων τοῦ ἐναντίου ἄνω ἕλκοντος, καὶ τοῦ μὲν ἡλίου φωτίζοντος, τοῦ δὲ ἀέρος σκοτίζοντος. καὶ γὰρ καὶ καὶ τὰ ἄστρα ἐστασίασαν ἂν πρὸς ἑαυτά, ὅτι τὰ μὲν ἀνωτέρω, τὰ δὲ κατωτέρω τὴν θέσιν φύσιν ἔχει. καὶ ἡ νὺξ δὲ οὐκ ἂν παρεχώρησε τῇ ἡμέρᾳ, ἀλλὰ ἀλλ’ ἔμενεν ἐμέν ἔ εἰμὲν εἰ ἔμενε ἂν πάντως μαχομένη πρὸς αὐτὴν πρὸς αὐτὴν μαχομένη καὶ στασιάζουσα. τούτων δὲ γιγνομένων γινομένων λοιπὸν ἦν ἣν ἰδεῖν ἰ ἱ δεῖν ε ἰ δεῖν οὐκέτι κόσμον ἀλλ’ ἀκοσμίαν ἀλλὰ κοσμίαν , οὐκέτι τάξιν ἀλλ’ ἀταξίαν ἀλλ’ άτὰξίαν , οὐκέτι σύστασιν ἀλλ’ ἀλλὰ ἀσύστατον τὸ ὅλον, οὐκέτι μέτρα μέτραν ἀλλ’ ἀλλὰ ἀμετρίαν. τῇ γὰρ ἑκάστου στάσει καὶ μάχῃ ἢ πάντα ἀνῃροῦντο ἢ τὸ τὸν τὸ κρατοῦν κρατούμενον μόνον ἐφαίνετο ἐφαίνετο μόνον . καὶ τοῦτο πάλιν τὴν τοῦ παντὸς ἀκοσμίαν ἐδείκνυε καὶ . μόνον γὰρ γενόμενον γινόμενον καὶ λειπόμενον τῇ τῶν ἄλλων χρείᾳ, ἀνάρμοστον ἀνάρμ οι ο στον τὸ ὅλον ὅλων ἐποίει. ὥσπερ εἰ καὶ καὶ ἢ εἰ καὶ ἢ καὶ μόνος ποῦς καὶ ἢ μόνη χεὶρ ἀπομείνασα, οὐκ ἂν ἔσωσεν ὁλόκληρον τὸ σῶμα ἐν ἄλλω τὴν τοῦ σώματος δόξαν . ποῖος γὰρ κόσμος ἦν, εἰ μόνον μόνος ἥλιος ἔφαινεν ἢ σελήνη μόνη περιεπόλει ἢ ἦν ἣν ἢ νὺξ μόνη ἦν ἢ ἡμέρα ἀεὶ ἐτύγχανε; ποία δὲ πάλιν ἦν ἁρμονία, εἰ μόνος ἦν ὁ οὐρανὸς χωρὶς τῶν ἄστρων ἢ τὰ ἄστρα χωρὶς τοῦ οὐρανοῦ; τί δὲ καὶ χρήσιμον, εἰ μόνη θάλαττα ἦν καὶ εἰ μόνη ἡ γῆ χωρὶς ὑδάτων καὶ τῶν ἄλλων τῆς κτίσεως μερῶν ἔκειτο ἔκ ο ε ιτο ἔκ οι ει το ἔκοιτο ; πῶς δ’ ἂν δὲ δὲ δ’ἂν δ’ δὲ δ’ἂν καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐφάνη ἢ ὅλως ζῶον ζῶν ἐπὶ γῆς, τῶν στοιχείων πρὸς ἑαυτὰ στασιαζόντων καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ κρατοῦντος καὶ τοῦ μὴ δυναμένου πρὸς τὴν τῶν σωμάτων σύστασιν ἀρκεῖν ἄρκειν ἄρχειν ἀρκεῖ ; οὐκ ἂν γὰρ ἐκ μόνου θερμοῦ ἢ μόνου τοῦ ψυχροῦ ἢ μόνου τοῦ ὑγροῦ ἢ τοῦ ξηροῦ συν έστη τι τῶν ὅλων ἄλλων , ἀλλ’ ἦν ἄτακτα πάντα καὶ ἀσύνθετα καθόλου. ἀλλ’ οὐδ’ ἂν αὐτὸ τὸ δοκοῦν κρατεῖν ἠδυνήθη ἂν συστῆναι στῆναι χωρὶς τῆς τῶν ἄλλων ἐπικουρίας ἐπικουρείας , οὕτω γὰρ καὶ νῦν συνέστηκεν. Ἐπεὶ οὖν οὐκ ἀταξία οὐκ’ ἀ τα ξία οὐ κἀτ’ ἀξία οὐ κατ’ ἀξία οὐ κατ’ ἀξίαν οὐκ ἀτ’ ἀξία ν οὐκ ἀταξίαν οὐκ ἀταξία ν οὐ κατ’ἀξίαν οὐκ ἀταξία οὐ κα κἀ ταξία ν ἀλλὰ τάξις ἐστὶν ἐν τῷ παντὶ καὶ οὐκ ἀμετρία ἀλλὰ συμμετρία καὶ οὐκ ἀκοσμία ἀλλὰ κόσμος κοσμία εὐκοσμία καὶ κόσμου παναρμόνιος σύνταξις. ἀνάγκη λογίζεσθαι καὶ λαμβάνειν ἔννοιαν τοῦ ταῦτα πάντα συναγαγόντος καὶ τοῦ συσφίγξαντος καὶ τὴν συμφωνίαν ἐργαζομένου ἐργασ ὰν άμένου ἐργασαμένου πρὸς πρὸ αὐτὰ δεσπότου. κἂν γὰρ μὴ μὴ γὰρ τοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρᾶται ὁρᾶτε , ἀλλ’ ἀπὸ τῆς τάξεως καὶ συμφωνίας τῶν ἐναντίων, ἐννοεῖν ἐστι ἐπὶ τὸν τούτων τούτ ω ο ν τοῦτον ἄρχοντα καὶ κοσμήτορα καὶ βασιλέα. ὥσπερ γὰρ πόλιν ἐκ τῶν πολλῶν καὶ τῶν διαφόρων ἀνθρώπων συνεστῶσαν συνιστῶσαν , μικρῶν καὶ τῶν μεγάλων καὶ πλουσίων αὖ καὶ πενήτων καὶ πάλιν γερόντων καὶ νεωτέρων καὶ ἀρρένων τε καὶ τῶν θηλειῶν θηλεῶν , εἰ θεωρήσαιμεν θεωρήσομεν θεωρή σομεν σαιμεν ms.o. θεωρήσωμεν εὐτάκτως εὐτάκ τως οἰκουμένην καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ διαφόρους μὲν ὄντας, ὁμονοοῦντας δὲ πρὸς ἑαυτοὺς καὶ μήτε τοὺς πλουσίους τῶν πλουσίων κατὰ τῶν πενήτων ὁρμωμένων μήτε τοὺς μεγάλους κατὰ τῶν μικρῶν μήτε τοὺς νέους κατὰ τῶν γερόντων γιγνομένους, ἀλλὰ πάντας κατὰ τὴν ἰσομοιρίαν εἰρηνεύοντας. εἰ ταῦτα βλέποιμεν βλέπομεν , πάντως παντὸς ἐννοοῦμεν, ὅτι ἄρχοντος παρουσία τὴν ὁμόνοιαν πρυτανεύει, κἂν μὴ ὁρῶμεν αὐτόν αὐτῶν . ἡ μὲν γὰρ ἀταξία ἀναρχίας ἐστὶ γνώρισμα, ἡ δὲ τάξις τὸν ἡγεμονεύοντα δείκνυσι . καὶ γὰρ καὶ τὴν ἐν τῷ σώματι τῶν μελῶν μελλῶν μελλόντων πρὸς ἑαυτὰ συμφωνίαν ἐαυτὸν συμφωνίαν ἣ ἑαυτὸν συμφωνίαν ἢ ὁρῶντες συμφωνίαν ὁρῶντες συμφωνίαν ὁρῶντες πρὸς ἑαυτὰ , ὅτι οὐ μάχεται ὁ ὀφθαλμὸς τῇ ἀκοῇ οὐδὲ ἡ χεὶρ τῷ ποδὶ στασιάζει, ἀλλ’ ἕκαστον τὴν ἰδίαν οἰκείαν ἀποτελεῖ χρείαν ἀστασιάστως, ἐννοοῦμεν ἐκ τούτου πάντως ἐκ τούτου παντὸς πάντως ἐκ τούτου ἐκ τούτου ὅτι πάντως εἶναι τὴν ψυχὴν ἐν τῷ σώματι τῷ ἐκ τοῦ σώματος ἐν τῷ σώματι τὴν τούτων ἡγεμονεύουσαν ἡγεμονεύουσα , κἂν μὴ βλέπωμεν βλέπομεν βλέποιμεν αὐτήν. οὕτως ἐν τῇ τοῦ παντὸς παρόντος τάξει καὶ ἁρμονίᾳ τὸν τοῦ παντὸς ἡγεμόνα νοεῖν ἀνάγκη θεὸν νοεῖν ἡγεμόνα θεὸν ἀνάγκη νοεῖν ἡγεμόνα θεὸν ἀνάγκη νοεῖν ἡγεμόνα θεὸν ἀνάγκη ἀνάγκη θεὸν καὶ τοῦτον ἕνα καὶ οὐ πολλούς. καὶ ἡ τάξις δὲ αὕτη ἡ τῆς διακοσμήσεως καὶ ἡ τῶν πάντων μεθ’ ὁμονοίας ὁμονίας ἁρμονία, οὐ πολλοὺς, ἀλλ’ ἕνα τὸν αὐτῆς ἄρχοντα καὶ ἡγεμόνα δείκνυσι δείκνυσι καὶ ἡγεμόνα λόγον. οὐκ ἂν γάρ, εἴπερ ἦσαν πολλοὶ τῆς κτίσεως ἄρχοντες, ἐσώζετο τοιαύτη τάξις τῶν πάντων ἁπάντων . ἀλλ’ ἦν πάλιν ἄτακτα πάντα ἄτακτα πάντα πάλιν διὰ τοὺς πολλούς, ἕλκοντος ἕλκοντ α ο ς ἑκάστου πρὸς τὴν ἑαυτοῦ βούλησιν τὰ πάντα καὶ μαχομένου πρὸς τὸν ἕτερον. ὥσπερ γὰρ ἐλέγομεν τὴν πολυθεότητα ἀθεότητα εἶναι, οὕτως ἀνάγκη τὴν πολυαρχίαν πολύαρχον πολύ αρ χον χίαν πολύαρχ ον ίαν πολύ θε αρ χον ἀναρχίαν εἶναι. ἑκάστου γὰρ τὴν τοῦ ἑτέρου ἀρχὴν ἀναιροῦντος, οὐδεὶς ἐφαίνετο λοιπὸν ὁ ἄρχων, ἀλλ’ ἦν ἀναρχία παρὰ πᾶσιν. ἔνθα δὲ μὴ ἔστιν ἄρχων , ἐκεῖ πάντως ἀταξία γίνεται. καὶ ἔμπαλιν ἡ τῶν πολλῶν καὶ διαφόρων μία τάξις καὶ ὁμόνοια ἕνα καὶ τὸν ἄρχοντα δείκνυσι. καθάπερ γὰρ εἴ τις πόρρωθεν ἀκούει ἀκούοι ἀκούων ἀκούων ἀκούει λύρας ἐκ πολλῶν καὶ διαφόρων νευρῶν χορδῶν συγκειμένης καὶ θαυμάζοι θαυμάζει τούτων τὴν ἁρμονίαν τῆς συμφωνίας, ὅτι μὴ μόνη μόνον ἡ βαρεῖα τὸν ἦχον ἀποτελεῖ μηδὲ μόνη ἡ ὀξεῖα μηδὲ μόνη ἡ μέση, ἀλλὰ πᾶσαι κατὰ τὴν ἴσην ἀντίστασιν ἀλλήλαις συνηχοῦσι. καὶ πάντως ἐκ τούτων ἐννοεῖ ἐννοεῖν οὐχ ἑαυτὴν κινεῖν τὴν λύραν, ἀλλ’ οὐδὲ ὑπὸ πολλῶν αὐτὴν τύπτεσθαι. ἕνα δὲ εἶναι μουσικόν, τὸν ἑκάστης νευρᾶς ἦχον πρὸς τὴν ἐναρμόνιον συμφωνίαν κεράσαντα τῇ ἐπιστήμῃ, κἂν μὴ τοῦτον βλέπῃ. οὕτω παναρμονίου οὔσης τῆς τάξεως ἐν τῷ κόσμῳ παντὶ καὶ μήτε τῶν ἄνω πρὸς τὰ κάτω μήτε τῶν κάτω πρὸς τὰ ἄνω στασιαζόντων, ἀλλὰ μιᾶς τῶν πάντων ἀποτελουμένης τάξεως, ἕνα καὶ μὴ πολλοὺς νοεῖν ἀκόλουθόν ἐστι τὸν ἄρχοντα καὶ τὸν βασιλέα τῆς πάσης κτίσεως πάσης τῆς κτίσεως , τὸν τῶν τῷ τὸ ἑαυτοῦ φωτὶ τὰ τὰ ms.p. πάντα καταλάμποντα καὶ κινοῦντα. Οὐδὲ γὰρ πολλοὺς εἶναι δεῖ καὶ νομίζειν τοὺς τῆς κτίσεως ἄρχοντας καὶ ποιητάς, ἀλλὰ πρὸς εὐσέβειαν ἀκριβῆ ἀ λιθ κριβῆ καὶ ἀλήθειαν ἕνα τὸν ταύτης δημιουργὸν πιστεύειν προσήκει προσήκει πιστεύειν , καὶ τοῦτο τοῦτο καὶ τῆς κτίσεως αὐτῆς ἐμφανῶς δεικνυούσης. γνώρισμα γὰρ ἀσφαλὲς τοῦ ἕνα τὸν ποιητὴν εἶναι τοῦ παντός ἐστι τοῦτο τοῦ παντὸς εἶναι τοῦτο ἐστὶ μὴ πολλοὺς, ἀλλ’ ἕνα εἶναι τοῦτον τὸν κόσμον ἕνα τὸν κόσμον εἶναι . ἔδει δεῖ γάρ, εἴπερ ἦσαν πολλοὶ θεοί, πολλοὺς τὸν εἶναι καὶ διαφόρους τοὺς κόσμους. οὔτε γὰρ ἔπρεπε τοὺς πολλοὺς ἕνα κόσμον κατασκευάζειν κατασκευάζει οὔτε τὸν ἕνα κόσμον ὑπὸ πολλῶν ποιεῖσθαι διὰ τὰ ἐκ τούτων δεικνύμενα ἄτοπα. πρῶτον πρῶτος μὲν ὅτι, εἰ ὑπὸ πολλῶν ὁ εἷς ἐγεγόνει ἐγεγόνει ὁ εἷς κόσμος, ἀσθένεια τῶν ποιησάντων ἦν, ὅτι ἐκ πολλῶν ἓν ἔργον ἔργον ἓν ἀπετελέσθη. καὶ ἐκ τούτου γνώρισμα οὐ τὸ τυχὸν ἦν τῆς ἀτελοῦς ἑκάστου πρὸς τὸ ποιεῖν ἐπιστήμης. εἰ γὰρ ἤρκει εἷς, οὐκ ἂν οἱ πολλοὶ τὴν τῶν τὴν τῶν ἀλλήλων ἀνεπλήρουν ἐπλήρουν ἔλλειψιν ἔλλειν ἔλλην τὴν ἀλλήλων ἐπλήρουν τὴν ἔλλειψιν πολλοὶ . ἐν θεῷ δὲ λέγειν εἶναί τι ἐλλιπὲς ἐλλειπὲς ἀσεβὲς οὐ μόνον ἀσεβὲς οὐ μόνον οὐ μόνον ἀσεβὲς , ἀλλὰ καὶ πέρα τῶν ἀθεμίτων ἐστί. καὶ γὰρ καὶ τεχνίτην τεχνίτης ἐν ἀνθρώποις οὐκ ἄν τις εἴποι εἴποι τις τις εἴπη τέλειον, ἀλλὰ ἀσθενῆ, εἰ μὴ μόνος, ἀλλὰ μετὰ πολλῶν ἓν ἀποτελοίη ἀποτελ εί οι η τὸ τὸ ms.1. ἔργον. εἰ δὲ ἕκαστος μὲν ἠδύνατο τὸ ὅλον ἀποτελέσαι, οἱ εἰ οἱ εἰ οἱ πάντες δὲ εἰργάσαντο διὰ τὴν τοῦ γιγνομένου γενομένου κοινωνίαν, γελοῖον μὲν ἂν εἴη τὸ τοιοῦτον, εἰ δὲ [ δὲ ] διὰ δόξαν ἕκαστος εἰργάσατο, ἵνα μὴ ὡς ἀδύνατος ἀδύνα τον τος ὑπονοηθῇ. κενοδοξίαν δὲ δὲ πάλιν λέγειν εἰπεῖν ἐν θεοῖς τῶν ἀτοπωτάτων ἐστίν. ἔπειτα εἰ ἕκαστος ἱκανὸς δυνατὸς δυνατὸς ἱκανὸς ἦν πρὸς τὴν τοῦ ὅλου δημιουργίαν, τίς ἡ χρεία τῶν πολλῶν, ἑνὸς αὐτάρκους γιγνομένου γινομένου γενομένου πρὸς τὸ πᾶν; ἄλλως τε ἀσεβὲς καὶ ἄτοπον ἂν φανείη, εἰ τὸ μὲν ποίημα ἓν τυγχάνει, οἱ δὲ ποιήσαντες διάφοροι καὶ πολλοί καὶ πολλοὶ καὶ διάφοροι , λόγου ὄντος φυσικοῦ τὸ ἓν καὶ τέλειον τῶν διαφόρων κρεῖττον εἶναι. καὶ τοῦτο καὶ τοῦτο δὲ ἰστέον γνωστέον , ὅτι, εἰ ὑπὸ πολλῶν ὁ κόσμος ἐγεγόνει κόσμ , διαφό ρους ἀδιαφόρους ἀδιαφόρας ἀδιαφόρ ω α ς εἶχε καὶ τὰς κινήσεις καὶ ἀνομοίους ἀνομίους κινήσε ους ἑαυτῷ. πρὸς ἕκαστον γὰρ τῶν ποιησάντων ποιημάτων των ἀποβλέπων, διαφόρους εἶχε καὶ τὰς εἶ κινήσεις. ἐν δὲ τῇ διαφορᾷ, καθάπερ εἴρηται πρότερον, πάλιν ἦν ἀκοσμία καὶ τοῦ παντὸς ἀταξία ἦν ἀταξία καὶ τοῦ παντὸς ἀκοσμία ἦν ἀκοσμία καὶ ἀταξία τοῦ παντὸς ἀκοσμία καὶ τοῦ παντὸς ἀταξία ἦν . ἐπειδὴ ἐπει δὴ ἐπεὶ οὐδὲ δὲ ναῦς ἐπειδ ὑπὸ πολλῶν κυβερνωμένη κατ’ ὀρθὸν κ πλευσεῖται πλεύσει ποτὲ , εἰ μὴ εἷς ταύτης τοὺς οἴακας τ κρατοίη κυβερνήτης. οὐδὲ λύρα ὑπὸ πολλῶν λ κρουομένη σύμφωνον ἀποτελέσει σύμφω λέσει τὸν ἦχον φθόγγον , εἰ μὴ εἷς ὁ ταύτην πλήττων τα ττων εἴη τεχνίτης. οὐκοῦν μιᾶς οὔσης μ ττων τῆς κτίσεως καὶ ἑνὸς ὄντος ὄντ ω ο ς τοῦ τοῦ τοῦ κόσμου κό καὶ μιᾶς καὶ μιᾶς τῆς τούτου τάξεως, ἕνα δεῖ νοεῖν ἕν εἶναι καὶ τὸν ταύτης βασιλέα καὶ δημιουργόν υργόν δημιουργὸν καὶ τὸν βασιλέα κύριον . διὰ τοῦτο γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ δημιουργὸς καὶ ἕνα τὸν σύμπαντα κόσμον πεποίηκεν πε , ἵνα μὴ τῇ τῶν πολλῶν συστάσει πολλοὶ καὶ οἱ δημιουργοὶ νομίζοιντο, ἀλλ’ ἑνὸς ὄντος τοῦ ποιήματος, εἷς καὶ ὁ τούτου ποιητὴς τ ητὴς πιστεύηται. καὶ οὐχ ὅτι εἷς ἐστιν ὁ δημιουργός εἷ μιουργὸς , διὰ τοῦτο καὶ εἷς ἐστιν ὁ κόσμος ἐστι . ἠδύνατο γὰρ καὶ ἄλλους κόσμους ποιῆσαι ὁ θεός κόσμο ὁ θεὸς καὶ ἄλλους κόσμους ποιῆσαι . ἀλλ’ ὅτι εἷς ἐστιν ὁ κόσμος ὁ γενόμενος, ἀνάγκη καὶ τὸν τούτου δημιουργὸν ἕνα πιστεύειν εἶναι. Τίς οὖν οὖν οὖν ἂν δ’ δ’ οὖν εἴη οὗτος ὁ τοιοῦτος ὁ τοιοῦτος οὗτος ; καὶ τοῦτο γὰρ ἀναγκαῖον τοῦ καῖον μάλιστα δηλῶσαι καὶ λέγειν, ἵνα μή, τῇ περὶ τοῦτον τούτων τοῦτο τούτου ἀγνοίᾳ πλανηθείς πλανηθή πλανήθη πλανηθῆ ς τις, καὶ ἕτερον ὑπολάβῃ ὑπολάβοι καὶ εἰς τὴν αὐτὴν ὴν πάλιν τοῖς πρότερον τὴν προτέραν τῇ προτέρᾳ ἀθεότητα ἐμπέσῃ . νομίζω δὲ μηδένα περὶ τούτου τὴν διάνοιαν ἀμφίβολον ἔχειν. εἰ γὰρ δὴ τοὺς οὺς παρὰ ποιηταῖς λεγομένους καλουμένους θεοὺς οὐκ μὴ κ εἶναι θεοὺς ὁ λόγος ἔδειξε καὶ τοὺς τὴν κτίσιν θεοποιοῦντας ἤλεγξε ἔδειξε πλανωμένους πλα υς θεοποιοῦντας τὴν κτίσιν κτήσιν κτῆσιν πλανωμένους ἤλεγξε τὴν κτίσιν θεοποιοῦν τας ἤλεγξε πλανωμένους καὶ καθόλου τὴν τῶν ἐθνῶν εἰδωλολατρείαν τρίαν ἀθεότητα καὶ ἀσέβειαν οὖσαν ἀπέδειξεν ἐ ἀ πέδειξεν πέδειξεν . ἀνάγκη πᾶσα τούτων ἀναιρουμένων μένων , λοιπὸν παρ’ ἡμῖν εἶναι τὴν εὐσεβῆ ευσεβ εῖ η ἀσεβῆ ἀσεβῆ εὐσεβῆ ἀσεβῆ εὐσεβῆ ms. Bas. et p. ἀσεβεῖ θρησκείαν καὶ καὶ τὸν παρ’ ἡμῶν ἡμῖν εἶναι ἡμῖν προσκυνούμενον προσ ενον καὶ κηρυττόμενον κηρυττόμενον καὶ προσκυνούμενον τοῦτον μόνον μόνον εἶναι μό ι θεὸν ἀληθῆ, τὸν καὶ τὸν καὶ τῆς κτίσεως κύριον καὶ πάσης άσης ὑποστάσεως δημιουργόν. τίς δὴ οὖν ἐστιν οὗτος οὗτός ἐστιν , ἀλλ’ ἢ ὁ πανάγιος καὶ ὑπερέκεινα ὑπὲρ ἐπέκεινα ὑπερεπέκεινα εινα πάσης γενητῆς γεννητῆς οὐσίας, ὁ τοῦ Χριστοῦ πατήρ ρ , ὅστις, καθάπερ ἄριστος κυβερνήτης κυβερ , τῇ ἰδίᾳ σοφίᾳ καὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ τῷ κυρίῳ ἡμῶν μῶν καὶ σωτῆρι ἰησοῦ Χριστῷ, τὰ πανταχοῦ διακυβερνᾷ σωτηρίως διακυβερ ρίως καὶ διακοσμεῖ καὶ ποιεῖ, ὡς ἂν αὐτῷ τῶ καλῶς ἔχειν δοκῇ δοκεῖ δοκ εῖ ῆ ; ἔχει δὲ καλῶς, ὡς γέγονε ε καὶ ὁρῶμεν γιγνόμενα, ἐπειδὴ καὶ τοῦτο βούλεται, καὶ τοῦτο oὐκ ἄν τις ἀπιστήσειεν. εἰ μὲν γὰρ ἄλογος ἦν ἡ τῆς κτίσεως κίνησις, καὶ ἁπλῶς ἐφέρετο τὸ πᾶν, καλῶς ἄν τις καὶ τοῖς λεγομένοις ἠπίστησεν. εἰ δὲ λόγῳ καὶ σοφίᾳ καὶ ἐπιστήμῃ συνέστηκε καὶ παντὶ κόσμῳ διακεκόσμηται διακεκόσμητ ε αι , ἀνάγκη τὸν ἐπικείμενον καὶ διακοσμήσαντα, τοῦτον οὐκ ἄλλον εἶναι τινὰ ἢ λόγον τοῦ τινα ἢ λόγον εἶναι τοῦ θεοῦ. λόγον δέ φημι οὐ τὸν ἐν ἑκάστῳ τὸν ἑκάστω τῶν ἑκάστων τῶν γενομένων λεγομένων λεγομένων γενομένων συμπεπλεγμένον συμ πε πεπλεγμένον καὶ συμπεφυκότα, ὃν δὴ καὶ σπερματικόν τινες εἰώθασι εἰώθασί τινες καλεῖν, ἄψυχον ὄντα καὶ μηδὲν λογιζόμενον μήτε μηδὲν νοοῦντα, ἀλλὰ τῇ ἔξωθεν τέχνῃ μόνον ἐνεργοῦντα κατὰ τὴν τοῦ ἐπιβάλλοντος αὐτὸν ἐπιστήμην. οὐδὲ οἷον ἔχει τὸ λογικὸν γένος λόγον τὸν ἐκ συλλαβῶν συγκείμενον κείμενον καὶ ἐν ἀέρι σημαινόμενον, ἀλλὰ τὸν τοῦ ἀγαθοῦ καὶ θεοῦ τῶν ὅλων θεὸν θεοῦ τὸν ὅλον ζῶντα καὶ ἐνεργῆ θεὸν αὐτολόγον αὐτὸν λόγον αὐτὸν λόγω αὐτὸν λόγον αὐτολόγον λέγω, ὃς ἄλλος μὲν ἔστι ἐστι τῶν γενητῶν γεννητῶν καὶ πάσης τῆς κτίσεως, ἴδιος δὲ καὶ μόνος τοῦ ἀγαθοῦ πατρὸς ὑπάρχει λόγος, ὃς τόδε τὸ πᾶν διεκόσμησε καὶ φωτίζει τῇ ἑαυτοῦ προνοίᾳ. ἀγαθοῦ γὰρ πατρὸς ἀγαθὸς λόγος ὑπάρχων, αὐτὸς τὴν τῶν πάντων διεκόσμησε διάταξιν διὰ τάξιν τάξιν , τὰ μὲν ἐναντία τοῖς ἐναντίοις συνάπτων, ἐκ τούτων δὲ μίαν διακοσμῶν ἁρμονίαν. οὗτος, θεοῦ δύναμις καὶ θεοῦ σοφία ὢν, οὐρανὸν μὲν περιστρέφει, γῆν δὲ ἀναρτήσας καὶ ἐπὶ μηδενὸς κειμένην τῷ ἰδίῳ νεύματι ἥδρασε. τούτῳ φωτιζόμενος ὁ ἥλιος τὴν οἰκουμένην καταυγάζει καὶ σελήνη μεμετρημένον ἔχει τὸ φῶς. διὰ τοῦτον τοῦτο καὶ τὸ ὕδωρ ἐπὶ ὑπὸ νεφελῶν νεφῶν κρεμᾶται, καὶ ὑετοὶ τὴν γῆν ἐπικλύζουσι, καὶ ἡ μὲν θάλασσα περιορίζεται, ἡ δὲ γῆ παντοίοις φυτοῖς κομᾷ καὶ χλοηφορεῖ . καὶ εἴ τις ἄπιστος ζητοίη ζητοί η ει περὶ τῶν λεγομένων, εἰ ὅλως ἐστὶ ἔστι λόγος θεοῦ, μαίνοιτο μένοι μένει μὲν ὁ τοιοῦτος ἀμφιβάλλων περὶ λόγου θεοῦ , ἔχει δὲ ὅμως ἐκ τῶν ὁρωμένων τὴν ἀπόδειξιν, ὅτι πάντα λόγῳ θεοῦ καὶ τῇ σοφίᾳ καὶ θεοῦ σοφίᾳ συνέστηκε καὶ οὐκ ἂν ἡδράσθη τι τῶν γενομένων γινομένων , εἰ μὴ λόγῳ ἐγεγόνει καὶ λόγῳ καὶ σοφία τῷ θείῳ, καθάπερ ἐλέχθη καθάπερ ἐλέγχθη .