Πρῶτον μὲν οὖν οὐ μικρὸν γνώρισμα α τοῦ λογικὴν εἶναι τὴν τῶν ἀνθρώπων ἀν ν ψυχὴν ἐκ τοῦ πρὸς τὰ ἄλογα διαλλάττειν διαλάττειν ειν αὐτήν αὐτόν . διὰ τοῦτο γὰρ ἐκεῖνα μὲν ἄλογα καλεῖν καλεῖν ἄλογα ἐκεῖ ογα καλεῖν ἡ φύσις εἴωθεν, ἐπειδὴ τῶν ἀνθρώπων τὸ γένος τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ἐστὶ λογικόν. ἔπειτα δὲ καὶ τοῦτο πρὸς ἀπόδειξιν οὐ τὸ τυχὸν ἂν εἴη η ἐκ τοῦ μόνον τὸν ἄνθρωπον τὰ ἔξωθεν ἑαυτοῦ αὐτοῦ λογίζεσθαι καὶ ἐνθυμεῖσθαι τὰ μὴ παρόντα καὶ πάλιν ἐπιλογίζεσθαι καὶ ἐνθυμεῖσθαι τὰ μὴ παρόντα καὶ πάλιν ἐπιλογίζεσθαι καὶ κρίσει τὸ κρεῖττον τῶν λογισμῶν αἱρεῖσθαι ἀρνεῖσθαι αἱρεῖσθαι . τὰ μὲν γὰρ ἄλογα μόνα τὰ παρόντα βλέπει καὶ πρὸς μόνα τὰ ἐν ὀφθαλμοῖς ὁρμᾷ, κἂν μετὰ ταῦτα τὴν βλάβην ἔχῃ ἔχει ἔχῃ . ὁ δὲ ἄνθρωπος οὐ πρὸς τὰ βλεπόμενα ὁρμᾷ, ἀλλὰ τῷ λογισμῷ τὰ διὰ τῶν ὀφθαλμῶν ὁρώμενα βλεπόμενα κρίνει. πολλάκις γοῦν ὁρμήσας κεκράτηται κεκράτηκε τῷ λογισμῷ, καὶ λογισάμενος πάλιν ἐπελογίσατο ἀπελογίσατο καὶ αἰσθάνεται αἰσθάνετο αι σθάνεται ἕκαστος, εἰ ἥ ἢ τῆς ἀληθείας γένοιτο φίλος, ὅτι ἄλλος παρὰ τὰς σωματικὰς αἰσθήσεις ἐστὶν ὁ τῶν ἀνθρώπων νοῦς. διὰ τοῦτο γοῦν ὡς ἄλλος ὢν, αὐτῶν τῶν αἰσθήσεων γίνεται κριτής, καὶ ὧν ἐκεῖναι ἀντιλαμβάνονται, ταῦτα τούτων οὗτος διακρίνει γίνεται κριτής καὶ ἀναμιμνήσκει καὶ δείκνυσιν αὐταῖς τὸ κρεῖττον τὸ κρεῖττον αὐταῖς . ὀφθαλμοῦ μὲν γάρ ἐστι μόνον τὸ ὁρᾶν καὶ ὤτων τὸ ἀκούειν καὶ στόματος γεύεσθαι καὶ ρινὸς ὀδμῶν ἀντιλαμβάνεσθαι καὶ χειρῶν τὸ ἅπτεσθαι. ἀλλ’ ἃ δεῖ ἀλλ’ ὃ δεῖ ἀλλὰ δεῖ ἄλλα δεῖ ὁρᾶν καὶ ἀκούειν, καὶ ὧν ἅπτεσθαι δεῖ καὶ γεύεσθαι καὶ ὀδμᾶσθαι, οὐκέτι τῶν αἰσθήσεών ἐστιν, ἀλλὰ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ ταύτης νοῦ διακρῖναι. ἀμέλει καὶ ξίφους λαβέσθαι δύναται ἡ χεὶρ καὶ δηλητηρίου γεύσασθαι τὸ στόμα, ἀλλ’ οὐκ οἶδεν εἶδεν , ὅτι βλάπτει ταῦτα, εἰ μὴ ὁ νοῦς διακρίνῃ διακρίνει . καὶ ἔοικέ γε τὸ τοιοῦτον, ἵνα ἐπὶ εἰκόνος αὐτὸ θεωρήσωμεν , λύρᾳ καλῶς καθῶς κατεσκευασμένῃ κατεσκευασμένης κατεσκευασμένη ς καὶ τῷ ταύτην κρατοῦντι κρατοῦντι ταύτην μουσικῷ μουσικῶς μετ’ ἐπιστήμης. ὡς γὰρ αἱ ἐν τῇ λύρᾳ νευραὶ ἑκάστη μὲν ἔχει τὸν ἴδιον φθόγγον, ἡ μὲν βαρύν βαρὺς , ἡ δὲ ὀξύν, ἡ δὲ μέσον, ἡ δὲ ὀξύτονον, ἡ δὲ ἄλλον. ἀδιάκριτος δέ ἐστιν αὐτῶν ἡ ἡ τούτων ἁρμονία καὶ ἀδιάγνωστος ἡ σύνθεσις χωρὶς τοῦ ἐπιστήμονος. τότε γὰρ καὶ ἡ ἁρμονία αὐτῶν δείκνυται καὶ ἡ σύνταξις αὐτῶν ὀρθή ὀρθὴ καὶ ἡ σύνταξις , ὅταν ὁ κατέχων τὴν λύραν πλήξῃ τὰς νευρὰς καὶ ἁρμοδίως ἁρμονίως ἁρμονίας ἑκάστης ἅψηται, τοῦτον τὸν τρόπον καὶ τῶν αἰσθήσεων ἐν τῷ σώματι οὐσῶν καὶ ὡς λύρας ἐν λύρα ἡρμοσμένων, ὅταν ὁ ἐπιστήμων νοῦς αὐτῶν ἡγεμονεύῃ ἡγεμονεύει ἡγεμονεύῃ ἡγεμονεύει . τότε καὶ διακρίνει ἡ ψυχὴ καὶ οἶδεν ὃ ποιεῖ καὶ πράττει. τοῦτο δὲ μόνον μόνων ἴδιον ἀνθρώπων ἐστὶ καὶ τοῦτό ἐστι τὸ λογικὸν τῆς ψυχῆς τῶν ἀνθρώπων, ᾧ χρωμένη διαλλάττει τῶν ἀλόγων καὶ δείκνυσιν, ὅτι ἀληθῶς ἀληθῶς ὅτι ἄλλη παρὰ τὸ φαινόμενόν τὰ φαινόμενα ἐστιν ἐν σώματι ἐν σώματι ἐστι . πολλάκις γοῦν κειμένου κινουμένου τοῦ σώματος ἐπὶ γῆς τὰ ἐν οὐρανοῖς φαντάζεται καὶ θεωρεῖ ὁ ἄνθρωπος. καὶ πολλάκις τοῦ σώματος ἠρεμοῦντος καὶ ἡσυχάζοντος καὶ καθεύδοντος κινεῖται ἔνδον ὁ ἄνθρωπος καὶ τὰ ἔξωθεν ἑαυτοῦ αὐτοῦ θεωρεῖ εἰς , χώρας ἀποδημῶν καὶ περιπατῶν καὶ ἀπαντῶν τοῖς γνωρίμοις καὶ πολλάκις γνωρίμ κις διὰ τούτων τὰς μεθ’ καθ’ ἡμέραν ἡμέρας πράξεις ἡμ ἑαυτοῦ μαντευόμενος καὶ προγινώσκων κα . τοῦτο δὲ τί ἂν δ’ ἂν τί ἂν εἴη ἕτερον ἢ ψυχὴ λογική , ἐν ᾗ λογίζεται καὶ νοεῖ ὑπονοεῖ ἀπονοεῖ κατανοεῖ τὰ ὑπὲρ ἑαυτὸν αὐτὸν ὁ ἄνθρωπος ἑ ; Καὶ τοῦτο δ ἂν εἴη πρὸς ἀπόδειξιν ἀκριβῆ ἀπ τοῖς ἔτι πρὸς ἀναίδειαν τῆς ἀλογίας ἀληθείας τετραμμένοις μένοις · πῶς τοῦ σώματος θνητοῦ κατὰ φύσιν ὄντος τῆ φύσει θνητοῦ ὄντος λογίζεται ἄνθρωπος τὰ περὶ ἀθανασίας καὶ πολλάκις ἑαυτῷ τὸν θάνατον ὑπὲρ ἀρετῆς προκαλεῖται πρὸσκαλήται προσκαλεῖται προκαλεῖται πρ ; ἢ πῶς προσκαίρου τοῦ σώματος ὄντος σ τὰ αἰώνια φαντάζεται ὁ ἄνθρωπος, ὥστε τῶν ἄν μὲν ἐμποδὼν ἐμποδῶν ἐκποδῶν καταφρονεῖν, εἰς ἐκεῖνα καταφρον δὲ τὸν πόθον ἔχειν· τὸ μὲν οὖν σῶμα μ , οὐκ ἂν ἑαυτὸ ἑαυτῶ αὐτὸ περὶ ὑπὲρ ἑαυτοῦ αὐτοῦ ἑ αυτοῦ τοιαῦτα λογίσηται λογίσεται τοι καὶ οὐκ ἂν τὰ ἔξωθεν ἑαυτοῦ λογίζοιτο ἑαυτ , θνητὸν γὰρ καὶ πρόσκαιρόν ἐστιν. ἀνάγκη δὲ καὶ ἕτερον εἶναι τὸ τὰ ἐναντία καὶ παρὰ τὴν ἐναντ φύσιν τῷ σώματι τοῦ σώματος λογιζόμενον λογ . τί οὖν ἂν ἂν οὖν εἴη τοῦτο πάλιν ἢ ψυχὴ λογικὴ καὶ ἀθάνατος; καὶ γὰρ οὐκ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἔνδοθεν ἔξ δοθεν αὕτη τῷ σώματι, ὡς ὁ μουσικὸς τῇ λύρᾳ ἐνηχεῖ ἐνηχῆ τὰ κρείττονα. πῶς δὲ πάλιν κατὰ φύσιν ὢν ὁ ὀφθαλμὸς εἰς τὸ ὁρᾶν καὶ ἡ ἀκοὴ εἰς τὸ δοθεν ἀκούειν, τὰ μὲν ἀποστρέφονται, τὰ δὲ ἀποστρέ ὲ αἱροῦνται; τίς γὰρ ὁ τὸν ὀφθαλμὸν τοῦ οῦ ὁρᾶν ἀποστρέφων; ἢ τίς τὴν ἀκοὴν ἀκούειν κατὰ φύσιν οὖσαν ἀκουστικὴν ἀκούστὴν ἀκουστὴν ἀκουτιστικὴν ἀποκλείει τοῦ οῦ μὴ ἀκούειν; ἢ τίς τὴν γεῦσιν κατὰ φύσιν οὖσαν γευστικὴν κωλύει πολλάκις πολ καὶ ἀντιλαμβάνεσθαι καὶ ἀντιλαμβάνεσθαι τῆς φυσικῆς ὁρμῆς; τίς δὲ τὴν χεῖρα κατὰ φύσιν οὖσαν εἰς φύσιν οὖσαν εἰς κατὰ φύσιν ἔχουσαν κατὰ φύσιν ἔχουσαν οὖσαν κατὰ φύσιν εἰς τὸ ἐνεργεῖν ἐπέχει τοῦ ψαύειν αύειν τινός; τίς δὲ τὴν ὄσφρησιν καὶ αὐτὴν ὴν εἰς τὸ ὀδμᾶσθαι γενομένην ἀποστρέφει ι τοῦ μὴ ἀντιλαμβάνεσθαι; τίς ὁ ταῦτα κατὰ τῶν φυσικῶν τοῦ σώματος ἐνεργῶν σώμα ν ; ἢ πῶς τὸ σῶμα τὴν φύσιν ἀποστραφὲν ὲν ἐπιστρέφεται πρὸς τὰς ἑτέρου συμβουλίας ουλίας καὶ πρὸς τὸ ἐκείνου νεῦμα ἡνιοχεῖται οχεῖται ; ταῦτα γὰρ οὐδὲν ἕτερον ἢ ψυχὴν λογικὴν κὴν ἀποδείκνυσιν ἡγεμονεύουσαν δεικνύει τοῦ σώματος ἡγεμονεύ ώματος . οὐδὲ γὰρ ἑαυτὸ ἑαυτ ῶ ὸ ἑαυτῶ τὸ σῶμα πέφυκεν υκεν ἐλαύνειν, ἀλλ’ ὑφ’ ἑτέρου ἄγεται καὶ φέρεται, ὥσπερ οὐδὲ ἵππος ἑαυτὸν ὑποζεύγνυσιν οζεύγνυσιν , ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ κρατοῦντος ἐλαύνεται κρα αύνεται . διὰ τοῦτο γοῦν καὶ νόμοι μὲν ἀνθρώποις τὰ καλὰ μὲν ἐν πράττειν, τὴν δὲ κακίαν κίαν ἀποστρέφεσθαι. τοῖς δὲ ἀλόγοις ἀλόγιστα τὰ κακὰ καὶ ἄκριτα μένει μένει καὶ ἄκριτα μένει καὶ , ἅτε δὴ τῆς λογικότητος λογιότητος καὶ τῆς κατὰ λόγον διανοίας ἐκτὸς τυγχάνουσιν. εἶναι μὲν οὖν ψυχὴν λογικὴν ἐν ἀνθρώποις ἐκ τῶν προειρημένων ἐν ἀνθρώποις λογικὴν ἐκ τῶν προειρημένων λογικὴν ἐκ τῶν προειρημένων ἐν ἀνθρώποις νομίζω δεδεῖχθαι. Ὅτι δὲ καὶ ἀθάνατος γέγονεν ἡ ψυχή, καὶ τοῦτο ἀναγκαῖον εἰδέναι εἶναι εἰδεῖν ἰδεῖν ἐν τῇ ἐκκλησιαστικῇ διδασκαλίᾳ πρὸς ἔλεγχον τῆς τῶν εἰδώλων ἀναιρέσεως αἰρέσεων αἱρέσεως . γένοιτο δ’ ἂν οὖν ἡ περὶ τούτων γνῶσις ἐγγυτέρω μᾶλλον ἐκ τῆς περὶ τοῦ σώματος γνώσεως καὶ ἐκ τοῦ πρὸς περὶ τὸ σῶμα διαλάττειν αὐτήν. εἰ γὰρ ἄλλην αὐτὴν ὁ λόγος ἀπέδειξε παρὰ τὸ σῶμα, ἔστι ἔσται δὲ τὸ τὸ σῶμα φύσει θνητόν, ἀνάγκη τὴν ψυχὴν ἀθάνατον εἶναι, τῷ τὸ μὴ εἶναι κατὰ τὸ σῶμα. καὶ πάλιν εἰ ἡ ψυχὴ τὸ σῶμα κινεῖ κινεῖται κινεῖ κινεῖ ται , , ὡς δέδεικται λέλεκται δείκνυται , καὶ οὐχὶ ὑπὸ ἄλλων αὐτὴ κινεῖται , ἀκόλουθόν ἐστιν ὑφ’ ἑαυτῆς κινουμένην τὴν ψυχὴν καὶ μετὰ τὴν εἰς γῆν ἀπόθεσιν τοῦ σώματος τοῦ σώματος ἀπόθεσιν κινεῖσθαι πάλιν αὐτὴν ἀφ’ ἑαυτῆς αὐτὴν πάλιν ἀφ’ ἑαυτῆς πάλιν ἀφ’ ἑαυτῆς αὐτὴν . οὐ γὰρ ἡ ψυχή ἐστιν ἡ ἀποθνήσκουσα, ἀλλὰ διὰ τὴν ταύτης ἀναχώρησιν ἀποθνήσκει τὸ σῶμα. εἰ μὲν οὖν καὶ καὶ ἐκινεῖτο αὕτη ὑπὸ τοῦ σώματος ἐκινεῖτο ἐκ ε ινεῖτο ὑφ’ ἑτέρου κινεῖται τὸ , ἀκόλουθον ἦν ἀναχωροῦντος τοῦ κινοῦντος ἀποθνήσκειν αὐτήν. εἰ δὲ ἡ ψυχὴ κινεῖ καὶ τὸ σῶμα σ σῶμα κινεῖ σῶμα κινεῖ , ἀνάγκη μᾶλλον αὐτὴν ἑαυτὴν κινεῖν. ἑαυτῇ αὐτὴ δὲ κινουμένῃ ἐξ ἀνάγκης καὶ μετὰ τὸν τοῦ σώματος θάνατον θάνατον τοῦ σώματος ζῇ ζῆν . ἡ γὰρ κίνησις τῆς ψυχῆς οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ ζωὴ αὐτῆς αὕτη . ὥσπερ οὖν ἀμέλει οὐ μέλει καὶ τὸ σῶμα τότε ζῆν λέγομεν, ὅτε κινεῖται, καὶ τότε θάνατον αὐτοῦ θνητὸν εἶναι, ὅτε τῆς κινήσεως παύεται. τοῦτο δὲ καὶ ἀπὸ τῆς ἐν σώματι καθάπαξ ἐνεργείας αὐτῆς φανερώτερον ἄν τις ἴδοι. εἰ γὰρ καὶ ὅτε τῷ σώματι ἐπιβέβηκε βέβηκε σύνεστι καὶ ἐπι σύνεστι καὶ ἐπιβέβηκε ὅτε τῶ ματι ἐπιβεβήκει καὶ συνδέδεται συνδέχεται τούτῳ, οὐ κατὰ τὴν τοῦ σώματος σμικρότητα τα σώματος αὕτη σμικρότη σώματος αὕτη σμικρότητα συστέλλεται καὶ συμμετρεῖται, ἀλλὰ πολλάκις ἐπὶ κλίνης τούτου κειμένου ἀλλ’ ἀπ’ αὐτῆς ἐκείνου συγκειμένου ἀλλ’ ἀπ’ αὐτῆς ἐκείνου συγκειμένου καὶ μὴ κινουμένου καὶ μὴ κινουμένου οὐ θανόντος ἀλλὰ πολλάκις τούτου ἐπὶ κλίνης κειμένου καὶ μὴ κινουμένου , ἀλλ’ ἄλλως ὡς ἐν θανάτῳ κοιμωμένου, αὕτη αὐτοῦ κατὰ τὴν ἑαυτῆς δύναμιν ναμιν καὶ ἀργοῦντος κατὰ δύ καὶ ἀργοῦντος κατὰ δύναμιν γρηγορεῖ καὶ ὑπερεκβαίνει τὴν τοῦ σώματος φύσιν. καὶ ὥσπερ ἀποδημοῦσα ὑποδημοῦσα τούτου μένουσα ἐν τῶ σώματι καὶ , τὰ ὑπὲρ γῆν φαντάζεται καὶ θεωρεῖ, πολλάκις δὲ καὶ τοῖς ἔξω τῶν γηΐνων γηγεινῶν σωμάτων ἁγίοις καὶ ἀγγέλοις συναν τᾷ καὶ πρὸς αὐτοὺς ἀφικνεῖται τῇ τοῦ νοῦ θαρροῦσα καθαρροῦσα καθαρότητι θαρροῦσα τῆ τοῦ νοῦ καθαρότητι τῆ τοῦ νοῦ καθαρότητι θαρροῦσα . πῶς οὐχὶ μᾶλλον καὶ πολλῷ πλέον ἀπολυθεῖσα τοῦ σώματος, ὅτε ὁ συνδήσας αὐτὴν βούλεται θεός, φανερωτέραν ἕξει τὴν τῆς ἀθανασίας γνῶσιν; εἰ καὶ γὰρ καὶ συνδεθεῖσα τῶ σώματι τὴν ἐκτὸς τοῦ σώματος ζωὴν ἔζη, πολλῷ πλέον μᾶλλον καὶ μετὰ θάνατον τοῦ σώματος ζήσεται καὶ οὐ παύσεται παύεται τοῦ τὸ τ ῶ ζῆν διὰ τὸν οὕτως αὐτὴν ποιήσαντα θεὸν διὰ τοῦ ἑαυτοῦ τὸν οὕτως αὐτὴν ποιήσαντα θεὸν, διὰ τοῦ λόγου, τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. διὰ κατὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἀθάνατα ὡς ἀθάνατος καὶ αἰώνια λογίζεται καὶ φρονεῖ, ἐπειδὴ ἐπεὶ ὅτι καὶ ἀθάνατός ἐστι. καὶ ὥσπερ τοῦ σώματος θνητοῦ τυγχάνοντος ὑπάρχοντος θνητὰ καὶ αἱ τούτου θεωροῦσιν αἰσθήσεις, οὕτως ἀθάνατα θεωροῦσαν καὶ λογιζομένην τὴν ψυχὴν ἀνάγκη καὶ αὐτὴν ἀθάνατον εἶναι καὶ ἀεὶ αὐτὴν ζῆν ζῆν ἀεί . αἱ γὰρ περὶ τῆς ἀθανασίας ἔννοιαι καὶ θεωρίαι οὐδέποτε οὐδαμῆ αὐτὴν ἀφιᾶσι ἀφίουσι μένουσαι μένουσαν ἐν αὐτῇ καὶ ὥσπερ ἔκκαυμα ἔγκαυμα ἐν αὐτῇ γινόμεναι πρὸς ἀσφάλειαν τῆς ἀθανασίας θεογνωσίας . διὰ τοῦτο γοῦν καὶ τῆς περὶ περὶ τῆς θεοῦ θεωρίας ἔχει τὴν ἔννοιαν καὶ αὐτὴ αὐτῇ ἑαυτῆς γίνεται ὁδός, οὐκ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἐξ ἑαυτῆς λαμβάνουσα τὴν περὶ τοῦ τοῦτοῦ τούτου θεοῦ λόγου λόγον λόγ ον ου γνῶσιν καὶ κατάληψιν. Λέγομεν οὖν, καθάπερ εἴρηται πρότερον , ὥσπερ τὸν θεὸν ἠρνήσαντο καὶ ἄψυχα θρησκεύουσιν σέβουσιν , οὕτω καὶ τὴν ψυχὴν οὐκ ἔχειν λογικὴν νομίζοντες, αὐτόθεν ἔχουσι τῆς παραφροσύνης τὴν ἐπιτιμίαν ἐν ἀλόγοις καταριθμούμενοι. καὶ διὰ τοῦτο ὡς ἄψυχοι ἐν ἀψύχοις ἔχοντες τὴν δεισιδαιμονίαν, ἐλέους καὶ χειραγωγίας εἰσὶν ἄξιοι . εἰ δὲ ψυχὴν ἀξιοῦσιν σιν αὐχοῦσιν αὐχοῦσιν ἔχειν ἔχειν ἀξιοῦσι καὶ ἐπὶ τῷ λογικῷ μέγα φρονοῦσιν εἰκότως τοῦτο ποιοῦντες ῦντες φρονοῦντες φρονοῦντες , διὰ τί ὡς μὴ ἔχοντες ψυχὴν παρὰ λόγον παράλογον τολμῶσι καὶ οὐχ ἃ δεῖ φρονεῖν φρονοῦσιν , ἀλλὰ κρείττονας ἑαυτοὺς καὶ τοῦ θείου ποιοῦσι; ψυχὴν γὰρ ἀθάνατον ἔχοντες καὶ μὴ βλεπομένην αὐτοῖς τὸν θεὸν ἐν τοῖς βλεπομένοις βλαπτομένοις καὶ θνητοῖς ἀπεικάζουσιν. ἢ διὰ τί, ὥσπερ ἀπέστησαν ἀπὸ τοῦ θεοῦ, οὕτως οὐ καταφεύγουσι πάλιν πρὸς αὐτόν; δύνανται γάρ, ὥσπερ ἀπεστράφησαν ἀπὸ τοῦ θεοῦ τῇ διανοίᾳ τὸν θεὸν καὶ τὰ οὐκ ὄντα ἀνεπλάσαντο εἰς θεούς, οὕτως ἀναβῆναι τῷ τῶν τῷ νῷ ναῷ τῆς τῆς ψυχῆς καὶ πάλιν ἐπιστρέψαι πρὸς τὸν θεόν. ἐπιστρέψαι δὲ δύνανται, ἐὰν ὃν ἐνεδύσαντο εἰ ὃν ὑπεδέξαντο εἰ ὃν ὑπεδέξαντο ρύπον πάσης ἐπιθυμίας ἀπόθωνται ἀπ έ ό θωνται , καὶ τοσοῦτον ἀπονίψωνται τοσοῦτον ἀπονίψ ο ω νται τ οσοῦτον ἀπονίψονται οσοῦτον ἀπονίψονται , ἕως ἂν ἀπόθωνται πᾶν τὸ συμβεβηκὸς ἀλλότριον τῆ ψυχῆ τῆ ψυχῆ ἀλλότριον καὶ μόνην αὐτήν, ὥσπερ γέγονεν εἰς ἐν , ἀποδείξωσιν ἀποδείξουσιν , ἵν’ οὕτως ἐν αὐτῇ θεωρῆσαι τὸν τοῦ πατρὸς λόγον, καὶ καθ’ ὃν καὶ γεγόνασιν ἐξ ἀρχῆς, δυνηθῶσι. κατ’ εἰκόνα γὰρ θεοῦ πεποίηται καὶ καθ’ κατὰ τὴν ὁμοίωσιν γέγονεν , ὡς καὶ ὣς ὡς ἡ θεία σημαίνει γραφὴ γραφὴ σημαίνει ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ λέγουσα· ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν ἡμετέραν. ὅθεν καὶ ὅτε πάντα τὸν ἐπιχυθέντα ρύπον ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας ἀφ’ ἑαυτῆς ἀποτίθεται ἀποθηται ἀποτιθῆται ἀπο θῆ τιθεῖ ται ἀποτιθεῖται ἡ ψυχὴ καὶ μόνον τὸ κατ’ εἰκόνα καθαρὸν φυλάττει, εἰκότως διαλαμπρυνθέντος τούτου ὡς ἐν κατόπτρῳ θεωρεῖ τὴν εἰκόνα τοῦ πατρὸς τὸν λόγον τὸν λόγον τοῦ πατρὸς τὴν εἰκόνα καὶ ἐν αὐτῷ ἑαυτῷ τὸν πατέρα, οὗ καὶ ἔστιν εἰκὼν ὁ σωτήρ πατήρ , λογίζεται. ἢ εἰ εἰ δὲ μὴ αὐτάρκης ἐστὶν ἡ παρὰ τῆς ψυχῆς διδασκαλία διὰ τὰ ἐπιθολοῦντα ταύτης ἔξωθεν τὸν νοῦν καὶ μὴ ὁρᾶν αὐτὴν ἑῶντα τὸ κρεῖττον, ἀλλ’ ἔστι πάλιν καὶ ἀπὸ τῶν φαινομένων τὴν περὶ τοῦ θεοῦ γνῶσιν καταλαβεῖν, τῆς κτίσεως ὥσπερ γράμμασι διὰ τῆς τάξεως καὶ ἁρμονίας τὸν ἑαυτῆς δεσπότην καὶ ποιητὴν δεσπότην δεσπότην ποιητὴν σημαινούσης καὶ βοώσης ἀνακηρυττούσης . Ἀγαθὸς γὰρ ὢν καὶ φιλάνθρωπος ὁ θεὸς καὶ κηδόμενος τῶν ὑπ’ αὐτοῦ γενομένων γινομένων ψυχῶν, ἐπειδὴ ἀόρατος καὶ ἀκατάληπτός ἐστι τὴν φύσιν τῆ φύσει , ἐπέκεινα πάσης γενητῆς γεννητῆς οὐσίας ὑπάρχων, καὶ διὰ τοῦτο ἔμελλε τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀτυχεῖν τῆς περὶ αὐτοῦ γνώσεως, τῷ τὰ τὸν μὲν ἐξ οὐκ ὄντων εἶναι, τὸν δὲ ἀγένητον ἀγέννητον . τούτου ἕνεκεν τὴν κτίσιν οὕτω διεκόσμησε τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ ὁ θεός λόγω τῶ ἑαυτοῦ ὁ θεός ὁ θεὸς τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ , ἵν’, ἐπειδὴ τὴν φύσιν ἐστὶν ἀόρατος ἀόρατός ἐστι , κἂν ἐκ τῶν ἔργων γινώσκεσθαι δυνηθῇ τοῖς ἀνθρώποις. ἐκ γὰρ τῶν ἔργων πολλάκις ὁ τεχνίτης καὶ μὴ ὁρώμενος γινώσκεται. καὶ οἷόν τι λέγουσι περὶ τοῦ ἀγαλματοποιοῦ Φειδίου, ὡς τὰ τούτου δημιουργήματα ἐκ τῆς συμμετρίας καὶ τῆς πρὸς ἄλληλα τῶν μερῶν μελῶν μελ λ ῶν ἀναλογίας ἐμφαίνειν ἐμφαίνει καὶ μὴ παρόντα Φειδίαν τοῖς ὁρῶσιν· οὕτω δεῖ δῆ νοεῖν ἐκ τῆς τοῦ κόσμου τάξεως τὸν τούτου ποιητὴν καὶ δημιουργὸν θεόν, κἂν τοῖς τοῦ σώματος ὀφθαλμοῖς μὴ οὑ οὐ θεωρῆται θεορεῖται . οὐ γὰρ κατεχρήσατο τῇ ἀοράτῳ φύσει αὐτοῦ ὁ θεός, μή τις τοῦτο προφασιζέσθω, καὶ παντελῶς ἑαυτὸν ἄγνωστον ἄγνωστον ἑαυτὸν τοῖς ἀνθρώποις ἀφῆκεν ἀφῆκεν τοῖς ἀνθρώποις . ἀλλ’ ὡς προεῖπον, οὕτω διεκόσμησε τὴν κτίσιν, ὥστε καὶ μὴ ὁρώμενον αὐτὸν τῇ φύσει, ὅμως ἐκ τῶν ἔργων γινώσκεσθαι. καὶ τοῦτο οὐ παρ’ παρ’ ἐμαυτοῦ παρεμοῦ παρ’ ἐμοῦ φημι, ἀλλ’ ἀφ’ ὧν παρὰ τῶν θεολόγων ἀνδρῶν ἔμαθον, ὧν εἷς ἐστιν ὁ Παῦλος, Ῥωμαίοις μὲν γράφων οὕτω· τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι ποιήμασι ν αὐτοῦ νοούμενα καθορᾶται. λυκάοσι λυκάωσι δὲ παρρησιαζόμενος καὶ λέγων· καὶ ἡμεῖς ὁμοιοπαθεῖς ἐσμεν ὑμῖν ὑμῖν ἐσμεν ἄνθρωποι, εὐαγγελιζόμενοι ὑμᾶς ἀπὸ τῶν ματαίων τούτων ἐπιστρέφειν ἐπὶ θεὸν ζῶντα, ὃς ἐποίησε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, ὃς ἐν ταῖς παρῳχημέναις παρωχημένοις γενεαῖς εἴασε πάντα τὰ ἔθνη πορεύεσθαι ἐν ταῖς τοῖς ὁδοῖς αὐτῶν. καίτοι γε οὐκ ἀμάρτυρον ἑαυτὸν ἀφῆκεν ἀγαθουργῶν, οὐρανόθεν ὑμῖν ἡυμῖν ἡμῖν διδοὺς ὑετοὺς ὑετοὺς διδοὺς καὶ καιροὺς καρποφόρους, ἐμπιπλῶν ἔμπιπλων ἐμπιπλῶν ἐμπιπλῶντα τροφῆς καὶ εὐφροσύνης τὰς καρδίας ὑμῶν αὐτῶν ἡμῶν η ὑ μῶν . τίς γὰρ ὁρῶν τὸν οὐρανοῦ κύκλον καὶ τὸν δρόμον ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῶν ἄλλων ἀστέρων, τὰς θέσεις καὶ τὰς περιπολήσεις ἐναντίας μὲν καὶ διαφόρους γινομένας, ἐν δὲ τῇ διαφορᾷ ὁμοίαν καὶ τὴν τάξιν παρὰ πάντων ὁμοῦ σωζομένην σωζομέν ων ην σωζομένην παρὰ πάντων , οὐκ ἐνθυμεῖται ὅτι αὐτὰ οὐκ αὐτὰ ἑαυτά, ἀλλ’ ἕτερός ἐστιν τις ὁ διακοσμῶν αὐτὰ ποιητής; τίς δὲ ὁρῶν ἥλιον μὲν ἀνατέλλοντα ἀνατέλοντα καθ’ μεθ’ ἡμέραν ὑ ἡ μέραν σελήνην δὲ φαίνουσαν φθάνουσαν κατὰ νύκτα καὶ φθίνουσαν καὶ πληρουμένην ἀπαραλλάκτως κατὰ τὸν τῶν ἡμερῶν ἴσον πάντως ἀριθμὸν καὶ τῶν ἄστρων ἀστέρων τὰ μὲν διατρέχοντα καὶ ποικίλως ποικίλους ἐναλάττοντα τοὺς δρόμους, τὰ δὲ ἀπλανῶς ἁπλῶς κινούμενα, οὐκ ἂν ἔννοιαν λάβοι λάβη , ὅτι πάντως ἐστὶν ὁ κυβερνῶν αὐτὰ ταῦτα αὐτὸν δημιουργός δημιουργὸν ;