Ἀλλ’ ἴσως περὶ τούτων οἱ δυσσεβεῖς δυ σ σεβεῖς ἐπὶ περὶ τὴν ἰδιότητα τῶν ποιητῶν ποιημάτων καταφεύξονται, λέγοντες τῶν ποιητῶν καταφεύγουσιν ἴδιον ἤ ἴ διον εἶναι τὸν [ τὸν ] χαρακτῆρα τὰ μὴ ὄντα πλάττεσθαι καὶ ψεύδεσθαι περὶ μύθων παραμύθον περαμύθον παρὰ μύθων εἰς ἡδονὴν τέρψιν τῶν ἀκουόντων, οὗ χάριν καὶ τὰ περὶ περὶ τῶν θεῶν αὐτοὺς πεποιηκέναι φήσουσιν. ἀλλ’ αὕτη καὶ πάντων πάντως solus Bas. πάντως μᾶλλον ἡ πρόφασις αὐτοῖς ἕωλος δειχθήσεται διχθήσεται ἀφ’ ὧν αὐτοὶ οὗτοι περὶ τούτων ἔχουσι δόξαν καὶ προτίθενται προστίθενται . εἰ γὰρ τὰ παρὰ ποιηταῖς ἐστι πλάσματα πεπλανημένα καὶ ψευδῆ, ψευδὴς ψεῦδος ψευδ ει ὴ ς ἂν ἂν εἴη καὶ αὐτὴ ἡ περὶ παρὰ τοῦ Διὸς καὶ Κρόνου καὶ Ἥρας καὶ Ἄρεoς ἄρεως καὶ τῶν ἄλλων ὀνομασία. ἴσως γάρ, ὡς ὡς γὰρ αὐτοί φασι αὐτή φησι αὐτοί φησι , καὶ τὰ ὀνόματα ὀνόματι πέπλασται καὶ οὐκ ἔστι μὲν ὅλως λως ὁ Ζεὺς οὐδὲ Κρόνος οὐδὲ οὐδ’ Ἄρης. πλάττονται πλάττωνται δὲ τούτους ὡς ὄντας οἱ ποιηταὶ πρὸς ἀπάτην τῶν ἀκουόντων ἀκουώντῶν ἀκο υ ούντων . πλαττόντων πλάτον δὲ τῶν ποιητῶν τὰ μὴ ὄντα, πῶς ὡς [ ὡς ] ὄντας αὐτοὺς αὐτοὺς ὄντας θεοὺς θρησκεύουσιν; ἢ ἴσως γὰρ ἂν πάλιν φήσουσι φήσωσι φή σ ω ου σι φήσ ω ου σι · τὰ μὲν ὀνόματα οὐ πλάττονται, τὰς δὲ πράξεις ψεύδονται κατ’ αὐτῶν; ἀλλὰ καὶ τοῦτο οὐδὲν ἧττον πρὸς ἀπολογίαν αὐτῶν οὐκ οὐκ ἀσφαλές. εἰ καὶ εἰ γὰρ τὰς πράξεις ἐψεύσαντο , ἐψεύσαντο ἐψεύσαντο πάντως καὶ τὰ ὀνόματα, ὧν καὶ τὰς πράξεις εἶναι διηγήσαντο διηγήσαντες . ἢ εἰ εἰ εἰ ἀληθεύουσι ἀληθεύοντες περὶ τὰ ὀνόματα, ἀληθεύουσι καὶ περὶ τὰς πράξεις ἐξ ἀνάγκης ἐξανάγκης . ἄλλως τε οἱ εἰ εἶναι τούτους θεοὺς μυθολογήσαντες ὁμολογήσαντες μυθολογοῦντες ἴσασιν εἰς ἃ ἣν ἀληθῶς μυθολογήσαντες ἴσασιν ἀληθῶς καὶ ἃ δεῖ θεοὺς πράττειν καὶ οὐκ ἄν ποτε τὰς ἀνθρώπων θεοῖς προσάψοιεν πρὸς γράψει ἐν προσγράψει προσγράψειεν προσάψοι προσάψαιεν προσάψειεν προσάψ ει οιεν προσάψουσιν ἐννοίας. ὥσπερ ἅπερ οὐδὲ τὸ τοῦ τοῦ πυρὸς ἔργον τῷ ὕδατί τις ἀναθήσει· τὸ μὲν γὰρ καίει, τὸ δὲ ἔμπαλιν πάλιν τὴν οὐσίαν ἔχει ψυχράν τοῦ ψύχειν . εἰ οἱ μὲν οὖν αἱ πράξεις εἰσὶ θεῶν ἄξιαι, θεοὶ ἂν εἶεν καὶ οἱ τούτων τάτων ἐργάται. εἰ δὲ ἀνθρώπων ἐστὶ εἰσὶ εἰσὶ ἐστὶ ms. 1 καὶ ἀνθρώπων οὐ οὐκ ἀνθρώπων καλῶν τὸ μοιχεύειν καὶ τὰ προειρημένα προ εἰρημένα ἔργα , ἄνθρωποι ἂν εἶεν οἱ ταῦτα πράξαντες καὶ οὐ θεοί καὶ οὐ θεοί οἱ ταῦτα πράξαντες . κατ’ ἀλλήλους καταλλήλους γὰρ δὲ ταῖς οὐσίαις καὶ τὰς ταῖς πράξεις πράξεσιν· καὶ ταῖς οὐσίαις καὶ τὰς προσηγορίας ταῖς προσηγορίαις εἶναι χρή, ἵνα καὶ ἐκ τῆς ἐνεργείας ὁ πράξας μαρτυρηθῇ μαρτυριθῆ καὶ ἐκ τῆς οὐσίας ἡ πρᾶξις γνωσθῆναι δυνηθῇ . ὥσπερ ὥστε ὥσπερ οὖν εἴ τις διαλεγόμενος περὶ ὕδατος καὶ πυρὸς καὶ πυρὸς καὶ εἰ τὰς τούτων ἐνεργείας ἀπαγγέλλων ἀπαγγέλων ἐπαγγέλλει ἀπαγγέλων ἐπαγγ- ms. 1 ἀπήγγελλεν οὐκ ἂν εἶπε, τὸ μὲν ὕδωρ καίειν κέειν , τὸ δὲ πῦρ ὕδωρ ψύχειν, οὐδ’ εἴ οὐδεἰς τις περὶ ἡλίου περιηλίου καὶ γῆς διηγεῖτο διηγοῖτο , ἔλεγεν ἂν τὴν μὲν γῆν φωτίζειν, τὸν δὲ δ’ ἥλιον βοτάνας καὶ καρποὺς βοτάναις καὶ καρποῖς σπείρεσθαι σπείρασθαι σπείζεσθαι σπ είζεσθαι σπεί ζ ρ εσθαι σπ εί ζ εσθαι σπεί ζ ρ εσθαι , ἀλλὰ καὶ λέγων λέγ ει ω ν λέγων γὰρ ταῦτα πᾶσαν παραπληξίαν ὑπερέβαλεν, οὕτως οὐκ ἂν οἱ παρ’ αὐτοῖς συγγραφεῖς, καὶ μάλιστα μάλλιστα μᾶλλον μάλιστα μᾶλλον ὁ πάντων ἐξοχώτατος ἐξοχότατος ποιητής, εἴπερ ᾔδεισαν εἴ ῃ δεισαν ἥδεισἂν θεοὺς εἶναι τὸν Δία καὶ τοὺς ἄλλους, τοιαύτας αὐτοῖς περιέθηκαν πράξεις, αἳ μὴ εἶναι θεοὺς αὐτοὺς αὐτοῖς ἐλέγχουσιν διελέγχουσιν , ἀλλὰ μᾶλλον ἀνθρώπους εἶναι καὶ ἀνθρώπους οὐ σώφρονας. ἢ εἰ εἰ εἰ ἐψεύσαντο ἐψεύσαντος ὡς ποιηταί, καὶ σὺ τούτων καταψεύδῃ, διὰ τί γὰρ μὴ καὶ ἐπὶ τῆς τὰς ἀνδρείας ἀνδρίας τῶν ἡρώων ἐψεύσαντο καὶ ἀντὶ μὲν ἀνδρείας ἀνδρίας ἀσθένειαν, ἀντὶ δὲ ἀσθενείας ἀνδρείαν ἀνδρίαν ἀν ἐπλάσαντο; ἔδει γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Διὸς καὶ τῆς Ἥρας, οὕτω καὶ τοῦ μὲν Ἀχιλλέως ἀχιλέως ἀχιλλέαν ἀχιλλέ αν ως ἀχιλλέ αν ως ἀχιλλ έαν έως ἀνανδρείαν ἀσθένειαν ἀνανδρίαν ἀνδρίαν ἀνδρείαν ἀν ἀ α δρείαν ms. o. αν ἀν αν δρείαν καταψεύσασθαι, τοῦ τῶν ἡρώων ἐψεύσαντο καὶ ἀντὶ μὲν ἀνδρείας δὲ Θερσίτου δύναμιν θαυμάσαι. καὶ τοῦ μὲν Ὀδυσσέως ὀδυσέως ἀσυνεσίαν διαβαλεῖν διαβάλλειν , τοῦ δὲ Νέστορος νέστωρος παραφροσύνην πλάσασθαι πλ ανᾶ άσα σθαι , καὶ τοῦ μὲν Διομήδους καὶ Ἕκτορος γυναικείας γυναικίας πράξεις, τῆς δὲ Ἑκάβης ἐκκάβης ἐκκάβης ἑκάβης ἀνδρείαν ἀνδρείας ἀνδρίαν μυθολογῆσαι. ἐπὶ πάντων γάρ, ὡς αὐτοὶ λέγουσιν, ἔδει τοὺς ποιητὰς πλάττεσθαι καὶ ψεύδεσθαι. νῦν δὲ τοῖς μὲν ἀνθρώποις τὴν ἀλήθειαν ἐφύλαξαν, τῶν δὲ λεγομένων θεῶν οὐκ ἐφοβήθησαν καταψεύδεσθαι καταψεύσασθαι . ἢ καὶ τοῦτο γὰρ δὲ ἄν τις αὐτῶν εἴποι εἴποιεν , ὅτι ἐν ἂν μὲν ταῖς περὶ ἀσελγείας ἀσελγείαις ἀσεβείας ἀσελγείας αὐτῶν πράξεσι ψεύδονται. ἐν δὲ τοῖς ἐπαίνοις ἐπαίν εις οις ἐπ ’ ἀνθρώποις ἀνοις αίνοις , ὅταν ὅτ ι αν ὁ τὸν ὄντα πατέρα θεῶν καὶ ὕπατον ὑπάτων ὑ ὕ π ά α τ ω ο ν ὑπάτων m.s. o. ὕπατον καὶ Ὀλύμπιον καὶ ἐν οὐρανῷ οὐρανοῖς βασιλεύοντα λέγουσι τὸν Δία, οὐ πλάττονται, ἀλλ’ ἀληθεύοντες λέγωσι λέγουσι λέγουσι . τοῦτον τοῦτων το ῦ ύ των τούτων τούτων τοῦτον δὲ οὐ μόνος μόνον ἐγώ, ἀλλὰ καὶ πᾶς ὅστις ἐλέγξειε κατ’ αὐτῶν εἶναι τὸν λόγον. πάλιν γὰρ ταῖς πρώταις ἀποδείξεσιν ἡ ἀλήθεια κατ’ αὐτῶν φανήσεται. αἱ μὲν γὰρ πράξεις ἀνθρώπους αὐτοὺς εἶναι εἶναι αὐτοὺς ἐλέγχουσι, τὰ δὲ ἐγκώμια ὑπὲρ τὴν ἀνθρώπων ἐστὶ φύσιν. ἑκάτερον δὲ τούτων τοῦτο ἀκατάλληλόν ἀκατάληπτόν ἐστι πρὸς καθ’ πρὸς ἑαυτό. οὔτε γὰρ τῶν ἐν οὐρανοῖς ἀνθρώποις οὐρανοῖς ἀνθρώποις ἴδιόν ἐστι τὰ τοιαῦτα ταῦτα ταῦ τὰ τοιαῦ ταῦτα τοιαῦτα πράττειν οὔτε τοὺς τὰ τοιαῦτα πράττοντας ὑπονοεῖν τις δύναται θεούς. Τί οὖν ὑπολείπεται ἀπολείπεται νοεῖν ἢ ὅτι τὰ μὲν ἐγκώμια ψευδῆ καὶ κεχαρισμένα κε χαρισμένα τυγχάνει τυγχάνειν , αἱ δὲ πράξεις ἀληθεύονται ἀληθεύουσι ἀληθεύουσαι κατ’ αὐτῶν; καὶ τοῦτο ἀληθὲς ἐκ τῆς συνηθείας ἄν τις ἐπιγνοίη ἐπιγνώσεται . οὐδεὶς γὰρ ἐγκωμιάζων τινὰ τινὰς καὶ κατηγορεῖ τῆς τούτου τούτων πολιτείας, ἀλλὰ μᾶλλον οἷς εἰσιν αἱ πράξεις αἰσχραί, τούτους διὰ τὸν ἐκ τούτων ψόγον ἐπαίρουσι τοῖς ἐγκωμίοις, ἵνα τῇ τούτων ὑπερβολῇ τοὺς ἀκούοντας καὶ θαυμάζωντας καὶ θαυμάζοντας ἀπατήσαντες ἐπικρύψωσι τὴν ἐκείνων παρανομίαν. ὥσπερ οὖν εἴ τις εἰ ἐγκωμιάσαι τινὰ προθέμενος, μὴ εὑρίσκοι μὲν ἐκ πολιτείας μηδὲ ἐξ ἀρετῆς τῆς ψυχῆς τὴν πρόφασιν τῶν ἐγκωμίων ἐγκομίων διὰ τὴν ἐν τούτοις αἰσχύνην αἰσχύνειν , ἄλλως δὲ αὐτοὺς ἐπαίροι τὰ ὑπὲρ αὐτοὺς αὐτοῖς χαριζόμενος. οὕτω καὶ οἱ παρ’ αὐτοῖς θαυμαστοὶ ποιηταὶ δυσωπούμενοι ἐπὶ ταῖς αἰσχραῖς πράξεσι τῶν λεγομένων παρ’ αὐτοῖς θεῶν τὸ ὑπὲρ ἄνθρωπον αὐτοῖς προσῆψαν ὄνομα, οὐκ εἰδότες ὅτι οὐ ταῖς ὑπὲρ ἄνθρωπον ὑπονοίαις ἐπισκιάσουσιν ἐπισκιάζουσιν αὐτῶν τὰ ἀνθρώπινα, ἀλλὰ μᾶλλον τοῖς ἀνθρωπίνοις ἀνθρώποις αὐτῶν ἐλαττώμασι τὰς θεοῦ ἐννοίας μὴ ἁρμόζειν αὐτοῖς διελέγξουσι. καὶ ἔγωγε νομίζω καὶ παρὰ γνώμην παραγν ῶ ώ μιν παραγνώμην παρ α ὰ γνώμην αὐτοῖς εἰρῆσθαι εἰρεῖσθαι τὰ τούτων πάθη καὶ τὰς τούτων πράξεις. ἐπειδὴ γὰρ τὴν τοῦ θεοῦ ἀκοινώνητον ἀκοινῶνοιτως , ὡς εἶπεν ἡ γραφή, προσηγορίαν καὶ τιμὴν τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς, ἀλλ’ ἀνθρώποις θνητοῖς ἐσπούδαζον ἀναθεῖναι ἀναθῆναι , καὶ μέγα μὴν μὴν μέγα καὶ δυσσεβὲς ἀσεβὲς δυσσε ασε βὲς ἦν τὸ ὑπ’ αὐτῶν τολμώμενον, τούτου ἕνεκεν καὶ ἄκοντες ὑπὸ τῆς ἀληθείας ἠναγκάσθησαν τὰ τούτων ἐκθέσθαι θέσθαι πάθη, ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα τὰ τούτων πάθη ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα τὰ τούτων πάθη ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα πρὸς ἔλεγχον τοῦ μὴ εἶναι τούτους θεοὺς ἐν ταῖς περὶ αὐτῶν ἑαυτῶν γραφαῖς κείμενα πᾶσι β πᾶσι α κείμενα κείμενα πάση φαίνηται. Τίς οὖν ἀπολογία, τίς ἀπόδειξις περὶ τοῦ εἶναι τούτους θεοὺς γένοιτ’ ἂν τοῖς ἐν τούτοις δεισιδαιμονοῦσιν; ἐκ μὲν γὰρ τῶν λεχθέντων μικρῷ πρότερον, ἀνθρώπους αὐτοὺς καὶ ἀνθρώπους οὐ σεμνοὺς ἀσέμνους ὄντας ὁ λόγος ἀπέδειξεν· εἰς ἐκεῖνο δὲ τάχα τραπήσονται τε ἀπήσονται καὶ μέγα φρονήσουσιν φρον εῖ ήσουσιν ἐπὶ τοῖς ὑπ’ αὐτῶν εὑρεθεῖσι τῷ βίῳ χρησίμοις εὑρεθεῖσι τῷ βίῳ τούτω χρησίμοις ὑπ’ αὐτῶν , λέγοντες διὰ ταῦτα αὐτοὺς καὶ θεοὺς ἡγεῖσθαι, ὅτι τοῖς ἀνθρώποις χρήσιμοι γεγόνασι. Ζεὺς μὲν γὰρ λέγεται πλαστικὴν τέχνην εὑρηκέναι ἐσχηκέναι, Ποσειδῶν δὲ τὴν τοῦ κυβερνήτου. καὶ Ἥφαιστος Ἡφεῦστον μὲν χαλκευτικήν, Ἀθηνᾶ δὲ τὴν ὑφαντικήν. καὶ Ἀπόλλων μὲν τὴν μουσικήν, Ἄρτεμις δὲ τὴν κυνηγετικήν. καὶ Ἥρα στολισμόν, Δήμητρα δὲ γεωργίαν καὶ οἱ ἄλλοι ἄλλας ἄλλως , ὡς οἱ ἱστοροῦντες περὶ αὐτῶν ἐξηγήσαντο δηηγήσαντο διηγήσαντο . ἀλλὰ ταύτας καὶ τὰς τοιαύτας ἐπιστήμας οὐκ αὐτοῖς μόνοις ἔδει τοὺς ἀνθρώπους ἀναθεῖναι ἀναθῆναι , ἀλλὰ τῇ κοινῇ τῶν ἀνθρώπων φύσει, εἰς ἣν ἀτενίζοντες ἄνθρωποι τὰς τέχνας ἐφευρίσκουσι. τὴν γὰρ τέχνην καὶ οἱ πολλοὶ λέγουσι φύσεως αὐτὴν εἶναι μίμημα μίμησιν νόμημα μίμημα . εἰ τοίνυν ἐπιστήμονες περὶ ἃς ἐσπούδασαν ἐσπούδαζον ἐσπούδαζαν τέχνας τέχναις γεγόνασιν, οὐ διὰ τοῦτο διατοῦτο καὶ καὶ καὶ θεοὺς αὐτοὺς νομίζειν ἀνάγκη ἀνάγκη νομίζειν , ἀλλὰ μᾶλλον ἀνθρώπους. οὐ γὰρ ἐξ αὐτῶν αἱ τέχναι, ἀλλ’ ἐν ταύταις καὶ αὐτοὶ τὴν φύσιν φυσικὴν τέχνην τέχνην ἐμιμήσαντο. ὄντες γὰρ ἄνθρωποι κατὰ φύσιν καταφύσιν δεκτικοὶ δεκτοικοὶ δεκτοὶ γρ(άφε) δεκτικοὶ ἐπιστήμης κατὰ τὸν τῶν ῶν ὸν τ ων ὸν περὶ αὐτῶν αὐτὸν τεθέντα τιθέντα τι τε θέντα ὅρον, οὐδὲν θαυμαστὸν εἰ τῇ ἀνθρωπίνῃ διανοίᾳ καὶ αὐτοὶ εἰς τὴν ἑαυτῶν φύσιν ἀποβλέποντες ἀπο βλέποντες καὶ ταύτης ἐπιστήμην λαβόντες καὶ ταύτης ἐπιστήμην λαβόντες , τὰς τέχνας ἐπενόησαν. ἢ εἰ διὰ τὰς τῶν τεχνῶν τῶν τεχνῶν τὰς εὑρέσεις θεοὺς αὐτοὺς ἄξιον ἀναγορεύεσθαι ἀγορεύεσθαι λέγουσιν, ὥρα ὥρα ἴσως ὅρα ὅρα καὶ τοὺς τῶν ἄλλων τεχνῶν εὑρετὰς θεοὺς ἀναγορεύειν, καθ’ ὃν λόγον κἀκεῖνοι τῆς τοιαύτης ὀνομασίας ἠξιώθησαν. γράμματα μὲν γὰρ ἐφεῦρον Φοίνικες, ποίησιν δὲ ἡρωϊκὴν Ὅμηρος, καὶ διαλεκτικὴν μὲν Ζήνων ὁ Ἐλεάτης, ρητορικὴν δὲ τέχνην Κόραξ ὁ Συρακούσιος συρρακούσιος σ ι υ ρακούσιος , καὶ καρπὸν μὲν μελισσῶν Ἀρισταῖος, σίτου δὲ σπορὰν Τριπτόλεμος τριπτολέμιος , καὶ νόμους μὲν Λυκοῦργος λικοῦργος ὁ Σπαρτιάτης σπαρτιάτις καὶ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος. τῶν δὲ γραμμάτων γραμματικῶν τὴν σύνταξιν καὶ ἀριθμοὺς ἀριθμ ητικήν ούς καὶ μέτρα καὶ στάθμια Παλαμήδης ἐφεῦρε. καὶ ἄλλοι δὲ ἄλλα καὶ διάφορα τῷ βίῳ τῷ τῶν ἀνθρώπων ἀπήγγειλαν ἀπήγγηλαν χρήσιμα κατὰ τὴν τῶν ἱστορησάντων ἀνθρώπων μαρτυρίαν. εἴπερ οὖν αἱ ἐπιστῆμαι θεοποιοῦσι θεοῦσι καὶ διὰ ταύτας εἰσὶ θεοὶ γλυπτοί, ἀνάγκη καὶ τοὺς ὕστερον ἐκείνων ἐφευρετὰς ἐφευρέται ἐφευρεται τῶν ἄλλων γενομένους γινομένους εἶναι κατ’ αὐτοὺς θεούς· ἢ εἰ μὴ τούτους ἀξιοῦσι τῆς τοῦ θεοῦ τιμῆς, ἀλλ’ ἀνθρώπους ἐπιγινώσκουσιν, ἀκολουθεῖ ἀκόλουθον ἂν εἴη καὶ τὸν Δία δίαν καὶ τὴν Ἥραν καὶ τοὺς ἄλλους μηδὲ μὴ ὀνομάζεσθαι θεούς, ἀλλὰ καὶ αὐτοὺς ἀνθρώπους γεγενῆσθαι πιστεύειν καὶ κατὰ τὸ περιττόν καὶ κατὰ τὸ περιττόν , ὅτι μηδὲ σεμνοὶ γεγόνασιν, ὡς καὶ ἀπ’ ὑπ’ αὐτῆς τῆς διὰ τῶν ἀγαλμάτων γλυφῆς οὐδὲν ἕτερον ἄλλο ἢ ἀνθρώπους αὐτοὺς ἐλέγχουσι. Τίνα γὰρ ἄλλην ἄλλον αὐτοῖς γλύφοντες ἐπιβάλλουσι μορφὴν ἢ τὴν τῶν τὴν ἀρρένων καὶ γυναικῶν γυ μν νεκ ῶν καὶ τῶν ἔτι ἐπι κατωτέρω τούτων καὶ ἀλόγων κατ ὰ α λόγων κατὰ λόγ ω ον ὄντων τὴν φύσιν πετεινῶν παντοίων, τετραπόδων ἡμέρων τε καὶ ἀγρίων καὶ ἑρπετῶν, ὅσα γῆ καὶ θάλαττα καὶ πᾶσα τῶν ὑδάτων ἡ φύσις φέρει; εἰς γὰρ τὴν τῶν παθῶν καὶ ἡδονῶν ἀλογίαν πεσόντες οἱ ἄνθρωποι καὶ πλέον οὐδὲν ὁρῶντες ἢ ἡδονὰς καὶ σαρκὸς ἐπιθυμίας, ὡς ἐν τούτοις τοῖς ἀλόγοις τὴν διάνοιαν ἔχοντες, ἐν ἀλόγοις καὶ τὸ θεῖον ἀνεπλάσαντο ἐπλάσαντο κατὰ τὴν ποικιλίαν τῶν παθῶν ἑαυτῶν καὶ θεοὺς τοσούτους γλύψαντες. τετραπόδων τε γὰρ εἰκόνες καὶ ἑρπετῶν καὶ πετεινῶν εἰσι παρ’ αὐτοῖς, καθὼς καὶ ὁ τῆς θείας ἀληθείας ἀληθείας καὶ εὐσεβείας καὶ ἀληθοῦς εὐσεβείας ἑρμηνεύς φησιν· ἐματαιώθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν, καὶ ἐσκοτίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία, φάσκοντες εἶναι σοφοί, ἐμωράνθησαν καὶ ἤλλαξαν ἠλλάξαντο ἠλάξαντο τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου ἀοράτου ἀφθάρτου ἀοράτου θεοῦ ἐν ὁμοιώματι εἰκόνος φθαρτοῦ φθαρτῆς φθαρ τῆς τοῦ φθαρτοῖς ἀνθρώπου καὶ πετεινῶν καὶ τετραπόδων καὶ ἑρπετῶν· διὸ καὶ παρέδωκεν αὐτοὺς ὁ θεὸς εἰς πάθη ἀτιμίας. προπαθόντες προπαθ προπασθ όντες γὰρ τὴν ψυχὴν ταῖς τῶν ἡδονῶν ἀλογίαις, ὡς προεῖπον, ἐπὶ τὴν τοιαύτην θεοπλαστίαν κατέπεσον. καὶ πεσόντες λοιπὸν ὡς παραδοθέντες παροφθέντες παρωφθέντες ἐν τῷ ἀποστραφῆναι τὸν θεὸν αὐτοὺς οὕτως ἐν αὐτοῖς κυλίονται καὶ ἐν ἀλόγοις τὸν τοῦ λόγου πατέρα θεὸν ἀπεικάζουσι. περὶ ὧν ὃν οἱ παρ’ Ἕλλησι λεγόμενοι φιλόσοφοι φιλόφοι καὶ ἐπιστήμονες ἐλεγχόμενοι μὲν οὐκ ἀρνοῦνται ἀνθρώπων εἶναι καὶ ἀλόγων μορφὰς καὶ τύπους τοὺς φαινομένους λεγομένους αὐτῶν θεούς, ἀπολογούμενοι δὲ λέγουσι διὰ τοῦτο αὐτοὺς ἔχειν, ἵνα διὰ τούτων τὸ θεῖον δι’αὐτῶν αὐτοῖς καὶ ἀποκρίνηται καὶ φαίνηται. οὐκ ἄλλως γὰρ αὐτὸν τὸν ἀόρατον δύνασθαι γνῶναι, ἢ διὰ τῶν τοιούτων ἀγαλμάτων καὶ τελετῶν. οἱ δὲ ἔτι τούτων φιλοσοφώτεροι σοφώτεροι καὶ βαθύτερα λέγειν νομίζοντές φασι διὰ τοῦτο ταῦτα κατεσκευάσθαι κατασκευάσθαι κατασκευᾶσθαι κατεσκευ ά ᾶ σθαι καὶ τετυπῶσθαι πρὸς ἐπίκλησιν καὶ ἐπιφάνειαν θείων ἀγγέλων καὶ δυνάμεων, ἵνα διὰ τούτων ἐπιφαινόμενοι γνωρίζωσιν γνωρίζουσιν αὐτοῖς αὐτοὺς περὶ τῆς τοῦ θεοῦ γνώσεως, καὶ εἶναι τούτους ὥσπερ γράμματα τοῖς ἀνθρώποις, οἷς ἐντυγχάνοντες δύνανται δύναντε γινώσκειν περὶ τῆς τοῦ θεοῦ καταλήψεως ἀπὸ τῆς δι’ αὐτῶν γινομένης τῶν θείων ἀγγέλων ἐπιφανείας. ταῦτα μὲν οὕτως ἐκεῖνοι μυθολογοῦσιν· οὐ γὰρ θεολογοῦσι μὴ γένοιτο. ἐὰν δέ τις ἐξετάσῃ τὸν λόγον μετ’ ἐπιμελείας, εὑρήσει τούτων τοῦτον οὐκ ἔλαττον ἔλατον ἔλαττον τῶν πρότερον προτέρων πρ οτέρων ότερον πρότερων δειχθέντων τὴν δόξαν εἶναι ψευδῆ. Εἴποι γὰρ ἄν τις πρὸς αὐτοὺς παρελθὼν ἐπ’ ὑφ’ ὑπ’ ὑπ’ ἐπ’ m.s.o. ὑ ἐ π’ ἀληθείᾳ κρινούσῃ· πῶς ἀποκρίνεται θεὸς ἢ γνωρίζεται θεὸς διὰ τούτων; πότερον διὰ τὴν περικειμένην ἐπικειμένην αὐτοῖς ὕλην ἢ διὰ τὴν ἐν αὐτοῖς ἑαυτοῖς ἐν ἑ αυτοῖς ἐν αὐτοῖς μορφήν· εἰ μὲν γὰρ διὰ τὴν ὕλην, τίς ἡ χρεία τῆς μορφῆς, καὶ μή μὴν μὴν μὴ , πρὶν πλασθῆναι ταῦτα, διὰ πάσης ἁπλῶς αὐτῶν ὕλης ἐπιφαίνεσθαι τὸν θεόν; μάτην δὲ καὶ τοὺς ναοὺς οὗτοι περιετείχισαν συγκλείοντες ἕνα λίθον ἢ ξύλον ἢ χρυσοῦ μέρος πάσης τῆς γῆς πεπληρωμένης τῆς τούτων οὐσίας. εἰ δὲ ἡ ἐπικειμένη μορφὴ αἰτία ἀρτία γίνεται τῆς θείας ἐπιφανείας, τίς ἡ χρεία τῆς ὕλης τοῦ χρυσοῦ καὶ τῶν ἄλλων, καὶ μὴ μᾶλλον δι’ αὐτῶν τῶν φύσει ζώων, ὧν εἰσι μορφαὶ τὰ γλύμματα, τὸν θεὸν ἐπιφαίνεσθαι; καλλίων γὰρ ἂν ἡ περὶ τοῦ θεοῦ δόξα κατὰ τὸν τῶν αὐτὸν αὐτῶν λόγον ἐννοιῶν λόγον ἐγεγόνει, εἰ διὰ ζώων ἐμψύχων λογικῶν τε καὶ ἀλόγων ἐπεφαίνετο ἐπιφαίνετ αι ο , καὶ μὴ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀκινήτοις προσεδοκᾶτο· ἐφ’ οἷς μάλιστα μάλλιστα καθ’ ἑαυτῶν ἀσέβειαν ἐργάζονται. τὰ γὰρ φύσει ζῶα τετράποδά τε καὶ πετεινὰ καὶ ἑρπετὰ βδελυττόμενοι καὶ ἀποστρεφόμενοι ἢ διὰ τὴν ἀγριότητα ἢ διὰ τὴν ρυπαρίαν, ὅμως τοὺς τούτων τύπους ἐν λίθοις καὶ ξύλοις καὶ χρυσῷ γλύψαντες θεοποιοῦσιν. ἔδει δὲ αὐτὰ μᾶλλον τὰ ζῶντα ζῶα θρησκεύειν θρησκεύειν τὰ ζῶντα αὐτοὺς ἢ τοὺς τούτων τύπους ἐν τούτοις τύποις τοίχοις τούτοις τύποις προσκυνεῖσθαι. ἢ τάχα τούτων μὲν μὲν τούτων τούτων μὲν οὐδέν, οὔτε ἡ μορφὴ οὔτε ἡ ὕλη αἰτία ἀρτία ἀρτιά ἀρτί ααῖς τῆς τοῦ θεοῦ παρουσίας ἐστί, μόνη νόη μόνη δὲ ἡ μετ’ ἐπιστήμης μεταεπιστήμης τέχνη τὸ θεῖον ἐκκαλεῖται, ἅτε δὴ τῆς φύσεως μίμημα μίμημα τῆς φύσεως αὐτὴ αὕτη τυγχάνουσα· ἀλλ’ εἰ διὰ τὴν ἐπιστήμην ἐπιφοιτᾷ τὸ θεῖον τοῖς γλύμμασι, τίς πάλιν ἡ χρεία τῆς ὕλης οὔσης τῆς ἐπιστήμης ἐπι ἐν τοῖς ἀνθρώποις; εἰ γὰρ ὅλως διὰ τὴν τέχνην τὴ ἐπιφαίνεται ὁ θεὸς καὶ διὰ τοῦτο θρησκεύονται θ ονται ὡς θεοὶ τὰ γλύμματα, ἔδει τοὺς ἀνθρώπους τῆς τέχνης τέχνην ὄντας ἀρχηγοὺς προσκυνεῖσθαι καὶ θρησκεύεσθαι, ὅσῳ καὶ λογικοὶ καὶ τὴν ἐπιστήμην ἔχουσιν ἔ ἔχοντες ἐν ἑαυτοῖς.