ἡ μὲν περὶ τῆς θεοσεβείας καὶ τῆς τῶν ἄλλων ὅλων ἀληθείας γνῶ σις, οὐ τοσοῦτον τῆς παρὰ τῶν ἀνθρώπων ἀνων διδασκαλίας δεῖται, ἀνθρώπων 
 ὅσον ἀφ’ ἑαυτῆς ἔχει τὸ γνώριμον· μoνονουχὶ γὰρ καθ’ ἡμέραν τοῖς ἔργοις κέκραγε, καὶ ἡλίου λαμπροτέ 
 ραν ρον 
 ὴν ἑαυτ ὸν ὴν διὰ τῆς χριστοῦ χυ διδασκαλίας ἐπιδείκνυται, χριστοῦ πο θοῦντι δέ σοι ὅμως τὰ περὶ ταύτης ἀκοῦσαι, φέρε ὦ μακάριε, ὡς ἂν οἷοι τε ὦμεν, ὀλίγα τῆς κατὰ χριστὸν χν 
 χριστὸν πί στεως ἐκθώμεθα· δυναμένῳ μὲν σοι καὶ ἀπὸ τῶν θείων λογίων ταύτην εὑρεῖν, φιλοκάλως δὲ ὅμως καὶ παρ’ ἑτέρων ἀκούοντι. αὐτάρκεις μὲν γὰρ εἰσὶν αἱ ἅγιαι καὶ θεόπνευστοι γραφαὶ, πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας ita 2. ἐπαγγελίαν Β. ἀπαγ γελίαν· εἰσὶ δὲ [ καὶ ] πολλοὶ τῶν μακαρίων ἡμῶν abest Βas. διδα σκάλων εἰς ταῦτα συνταχθέντες λόγοι, οἷς ἐάν τις ἐντύχοι, εἴσεται μέν πως τὴν τῶν γραφῶν ἑρμηνείαν· ἧς δὲ ὀρέγε ται γνώσεως τυχεῖν δυνήσεται· ἀλλ’ ἐπειδὴ τὰς τῶν δι δασκάλων συντάξ εις αι ἐν χερσὶν νῦν οὐκ ἔχομεν, ἀναγ καῖον ἐστὶν ἃ παρ’ ἐκείνων ἐμάθομεν, ταῦτα καὶ ἀπαγ γέλειν καὶ γράφειν σοι· λέγω δὴ τὴν κατὰ τὸν σωτῆρα σρα 
 χριστὸν χν 
 σωτῆρα χριστὸν πί στιν· ἵνα μήτε εὐτελῆ τις τὴν τοῦ καθ’ ἡμᾶς λόγου δι δασκαλίαν ἡγήσ ε η ται, μήτε ἄλογον τὴν εἰς χριστὸν χν πίστιν χριστὸν 
 ὑπολά βοι · ὁποῖα διαβάλλοντες ἕλληνες χλευάζου σι, καὶ πλατὺ γελῶσι καθ’ ἡμῶν· οὐδὲν ἕτερον, ἢ τὸν 
 προφ. B. 2. 
 σταυρὸν στρον 
 τοῦ 
 χριστοῦ χῦ προ σ φέροντες; ἐφ’ ᾧ μάλιστα καὶ τὴν σταυρὸν τοῦ χριστοῦ ἀ ναισθησίαν αὐτῶν, οἰκτειρήσειεν ἄν τις· ὅτι τὸν σταυρὸν στρον 
 σταυρὸν 
 διαβάλλοντες, οὐχ ὁρῶσι τὴν τούτου δύναμιν πᾶ σαν τὴν οἰκουμένην πεπληρωκυῖαν. καὶ ὅτι δι’ αὐ τοῦ τὰ τῆς θεογνωσίας ἔργα πᾶσι πεφανέρωται· οὐκ ἂν γ ά ὰ ρ, εἴπερ ἦσαν καὶ αὐτοὶ γνησίως, ἐπιστήσαντες αὐτοῦ τῇ θεότητι τὸν νοῦν, ἐχλεύαζον τὸ τηλικοῦτον, ἀλλὰ μᾶλλον καὶ αὐτοὶ τοῦτον ἐπεγίνωσκον σωτῆρα σρα τοῦ σωτῆρα παν τὸς, καὶ τὸν σταυρὸν στρον μὴ βλάβην, ἀλλὰ θεραπείαν τῆς σταυρὸν 
 κτίσεως γεγονέναι. εἰ γὰρ τοῦ σταυροῦ στρου γενομένου, πᾶσα σταυροῦ 
 μὲν εἰδωλολατρία καθῃρέθη· πᾶσα δὲ δαιμόνων φαν τασία τῷ σημείῳ τούτῳ ἀπελαύνεται, καὶ μόνος ὁ χρι στὸς προσκυνεῖται, καὶ δι’ αὐτοῦ γινώσκεται ὁ πατήρ πηρ · καὶ πατὴρ 
 οἱ μὲν, ἀντιλέγοντες καταισχύνονται· ὁ δὲ, τῶν ita 2, at Bas. λεγόντων sumpl. 2A/2 ἀντιλε γόντων ὡς ἡμέραι ὁσημέραι τὰς ψυχὰς ἀφανῶς μεταπείθει, πῶς· εἰκότως [ γὰρ ] 
 abest a B. ἄν τις εἴποι πρὸς αὐτοὺς, ἔτι post πῶς 2 *** ******** ἀνθρώ πινόν ἐστιν ἐπινοεῖν τὸ πρᾶγμα, καὶ οὐ μᾶλλον ὁμολο γεῖν θεοῦ θυ λόγον καὶ σωτῆρα σρα 
 σωτῆρα εἶναι τοῦ παντὸς τὸν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ στροῦ 
 ἀναβάντα· πάσχειν δὲ καὶ οὗτοι [ μοι ] δοκοῦσιν ὅμοιον, abest a B. 
 ὡς εἴ τις τὸν μὲν ἥλιον ὑπὸ νεφῶν σκεπόμενον διαβάλ λοι, τὸ δὲ τούτου φῶς θαυμάζοι, βλέπων ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις ὑπὸ τούτου καταλάμπεται· ὡς γὰρ καλὸν τὸ φῶς, καὶ καλλίων ὁ τοῦ φωτὸς ἀρχηγὸς ἥλιος, οὕτω B. οὕτως 
 θείου πράγματος ὄντος τοῦ τ ή ὴ ν οἰκουμένην πᾶσαν τῆς αὐτοῦ γνώσεως πεπληρῶσθαι, ἀνάγκη τὸν ἀρ χηγὸν καὶ ἡγεμόνα τοῦ τοιούτου κατορθώματος εἶναι θεὸν καὶ θεοῦ θυ λόγον· λέγομεν οὖν ὡς ἐφικτὸν ἡμῖν, πρότερον πρότερον 
 διελέγξαντες τὴν τῶν πιστῶν ἀπίστων ἀμαθίαν· ἵνα τῶν ψευδῶν διελε γ χθέντων, λοιπὸν ἡ ἀλήθεια δι’ αὐτῆς ἐπιλάμψῃ· καὶ θαῤῥῇς καὶ αὐτὸς ὦ ἄνθρωπε ἄνε ὅτι ἀληθείᾳ ἄνθρωπε πεπίστευ κας, καὶ τὸν χριστὸν χν γινώσκων οὐκ ἠπατήθη ς . πρέπειν δέ ς 
 σοι ἡγοῦμαι φιλοχρίστῳ ὄντι, τὰ περὶ χριστοῦ χῦ διαλέγεσθαι· ἐπεὶ καὶ πάντων τιμιωτέραν τὴν περὶ τούτου γνῶσιν καὶ πίστιν ἡγεῖσθαι [ 
 σοι σε 
 ] πεπίστευκα· ἐξ ἀρχῆς μὲν οὐκ d(eleatur) Bas. 1 et 3. σε 
 ἦν κακία· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ νῦν ἐν τοῖς ἁγίοις ἐστ ὶ ί ν, οὐδ’ ὅλως κατ’ αὐτοὺς ὑπάρχει αὕτη· ἄνθρωποι ἄνοι δὲ ταύτην ὕστε ρον ἐπινοεῖν ἤρξαντο, καὶ καθ’ ἑαυτ οὺς ῶν 
 B. 1. 3. εαυτῶν 
 ἀνατυ B. αντιτυ ποῦσθαι· ὅθεν δὴ καὶ τὴν τῶν εἰδώλων ἐπίνοιαν ἑαυτοῖς ἀνεπλά σαντο · , τὰ οὐκ ὄντα ὡς ὄντα λογιζόμενοι. ὁ μὲν γὰρ τοῦ παντὸς δημιουργὸς καὶ παμβασιλεὺς θεός θς 
 · , ὁ ὑπερ επέκεινα πάσης οὐσίας καὶ ἀνθρωπίνης ἐπινοίας B. ἀνθρωπίνης καὶ ἐπιν. 
 ὑπάρχων · , ἅτε δὴ ἀγαθὸς καὶ ὑπέρκαλλος ὤν, διὰ τοῦ ἰδίου λόγου, τοῦ σωτῆρος σρς ἡμῶν ἰησοῦ ἰῦ 
 χριστοῦ χῦ , τὸ ἀνθρώπινον ἀνινον γένος κατ’ ἰδίαν εἰκόνα πεποίηκε· καὶ τῶν ὄντων αὐτὸν θεω ρητὴν καὶ ἐπιστήμονα, διὰ τῆς πρὸς αὐτὸν ὁμοιότη τος κατεσκεύασε· δοὺς αὐτῷ καὶ τῆς ἰδίας ἀϊδιό τητος ἔννοιαν, καὶ γνῶσιν · , ἵνα τὴν ταυτότητα σώ ζων, μήτε τῆς περὶ θεοῦ θυ φαντασίας ποτὲ ἀποστῇ, μή τε τῆς τῶν ἁγίων συηζητήσεως ἀποπηδήσῃ· ἀλλ’ ἔχων τὴν τοῦ δεδωκότος χάριν, ἔχων καὶ τὴν ἰδίαν ἐκ τοῦ 
 πατρικοῦ 
 πατρι πρι κοῦ λόγου δύναμιν, ἀγάλλεται καὶ συνομιλεῖ ν 
 B. ἀγάλλεται κ συνομιλεῖ τῷ 1. ἀγάλληται καὶ συνομιλῇ τῷ θε 3. ἀγάλλεται καὶ συ ομιλῇ τῷ θείῳ 
 
 [καὶ] abest a **** τῷ θεῷ θῳ θείῳ · ζῶν τὸν ἀπήμονα καὶ μακάριον ὄντως [ καὶ ] ἀ θάνατον βίον. οὐδὲν γὰρ ἔχων ἐμπόδιον εἰς τὴν περὶ 
 ita m.s. **** at Bas. περὶ θεοῦ τοῦ θείου γνῶσιν, θεωρεῖ μὲν ἀεὶ διὰ τῆς αὐτοῦ καθαρό τητος τὴν τοῦ πατρὸς πρς εἰκόνα · , τὸν θεὸν λόγον, οὗ [ καὶ ] 
 καὶ abest a *** basel. κατ’ εἰ κόνα γέγονεν· ὑπερεκπλήττεται δὲ κατανοῶν τὴν δι’ αὐ τοῦ d(eleatur) ms. **** 
 τὴν εἰς τὸ πᾶν πρόνοιαν· ὑπεράνω μὲν τῶν αἰσθη τῶν καὶ πάσης σωματικῆς φαντασίας γινόμενο ν ς · ος ms. **** 
 πρὸς δὲ τ ά ὰ ἐν οὐρανοῖς οὐνοῖς θεῖα καὶ νοητά τῇ τοῦ δυνάμει τοῦ νοῦ συναπτόμενος· ὅτε γὰρ οὐ συνομιλεῖ τοῖς σώμα σιν ὁ νοῦς ὁ τῶν ἀνθρώπων ἀνων , οὐδέ τι τῆς ἐκ τούτων ἐπιθυμίας μεμιγμένον ἔξωθεν ἔχει· ἀλλ’ ὅλως ἐστὶν ἑαυτῷ συνὼν ὡς γέγονεν ἐξ ἀρχῆς, τότε δὴ τά αἰσθητά καὶ πάντα τὰ 
 
 ἀνθρώπινα ἀνινα διαβὰς, ἄνω μετάρσιος γίνεται· καὶ τὸν λό γον ἰδὼν, ὁρᾷ ἐν αὐτῷ καὶ τὸν τοῦ λόγου πατέρα πρα ἡδόμενος ἐπὶ τῇ τούτου θεωρίᾳ· καὶ ἀνακαινούμενος ἐπὶ τῷ πρὸς τοῦτον πόθῳ· ὥσπερ οὖν τὸν πρῶτον τῶν ἀνθρώπων ἀνων γενόμε νον, ὃς καὶ κατὰ 3A/3 τὴν ἑβραίων γλῶτταν ἀδὰμ ὠνομάσθη, λέγουσιν αἱ ἱεραὶ γραφαὶ κατὰ τὴν ἀρχὴν ἀνεπαισχύντῳ παῤῥησίᾳ τὸν νοῦν ἐσχηκέναι πρὸς τὸν θε ό ὸ ν , καὶ συνδιαιτᾶσθαι τοῖς ἁγίοις ἐν τῇ τῶν νοητῶν θεωρίᾳ, ἣν εἶχεν ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ, ὃν καὶ ὁ ἅγιος μωϋ σῆς τροπικῶς παράδεισον ὠνόμασεν· ἱκανὴ δὲ [καὶ] Bas. **** καὶ ἡ τῆς ψυ χῆς καθαρότης ἐστ ί· ὶ, καὶ τὸν θεὸν θν δι’ αὐτῆς κατοπτρίζεσθαι, ita ms. ter ***. at .3. ἐνοπτρίζεσθαι 
 
 καθάπερ καὶ ὁ κύριος κς φησὶ· μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ 
 καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται· οὕτῳ μὲν [οὖν] mss. reliqui ὁ δημιουργὸς ὥσπερ εἴρηται, τὸ τῶν ἀνθρώπων ἀνων γένος κατεσκεύασε καὶ μένειν ἠθέλησεν· οἱ δὲ ἄνθρωποι ἄνοι κατολιγωρήσαντες τῶν κρειττόνων, καὶ ὀκνήσαν τες περὶ τὴν τούτων κατάληψιν, τὰ ἐγγυτέρω μᾶλλον ἑαυτῶν ἐζήτησαν· ἐγγύτερα δὲ τούτοις ἦν, τὸ σῶμα καὶ αἱ τούτου Basiliensis **** τούτων αἰσθήσεις· ὅθεν τῶν μὲν νοητῶν ἀπέστη σαν ἑαυτῶν τὸν νοῦν· ἑαυτοὺς δὲ κατανοοῦντες , καὶ τοῦ τε σώματος καὶ τῶν ἄλλων αἰσθητῶν ἀντιλαμβανό μενοι, καὶ ὡς ἐν ἰδίοις ἀπατώμενοι, εἰς ἑαυτῶν idem Bas. **** αὐτὸν τούτων ἐπι θυμίαν ἔπεσον · , τὰ ἴδια προτιμήσαντες τῆς πρὸς τὰ θεῖα θεωρίας, ἐνδιατρίψαντες δὲ τούτοις, καὶ τῶν ἐγγυ τέρω μὴ ἀποστῆναι θέλοντες, ταῖς μὲν τοῦ σώματος ἡ 20 
 δοναῖς συνέκλεισαν ἑαυτῶν τὴν ψυχήν, τεταραγμένην καὶ πεφυρμένην πάσαις ἐπιθυμίαις· τέλεον δὲ ἐπε λάθοντο τῆς ἐξ ἀρχῆς αὐτῶν παρὰ θεοῦ ἄνθρωποι ἄνοι δυνάμεως. τοῦ το δ’ ἄν τις ἴδοι καὶ ἐκ τοῦ πρώτου πλασθέντος [ 
 ἀνθρώπου ἀνου 
 ] 
 abest a Basil. 
 ἀληθὲς, ὡς αἱ ἱεραὶ περὶ αὐτοῦ λέγουσι γραφαί. κἀ κεῖνος γὰρ ἕως μὲν τὸν νοῦν εἶχε πρὸς τὸν θεὸν θν , καὶ τὴν τούτου θεωρίαν, ἀπεστρέφετο τὴν πρὸς τὸ σῶμα θεωρίαν· ὅ τε δὲ συμβουλία τοῦ ὄφεος ἀπέστη μὲν τῆς πρὸς τὸν 
 θεὸν θν διανοίας· ἑαυτὸν δὲ κατανοεῖν ἤρξατο, τηνικαῦτα καὶ εἰς ἐπιθυμίαν τοῦ σώματος ἔπεσον· καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν. καὶ γνόντες ἠσχύνθησαν. οὐκ ἔγνω σαν δὲ ἑαυτοὺς γυμνοὺς ita mss. 
 ἔγνωσαν δὲ ἑαυτοὺς γυμνοὺς οὐ τοσοῦτον ἀπὸ ἐνδυμάτων, , ἀλλ’ ὅτι γυμνοὶ τῆς τῶν θείων θεωρίας γεγόνασι, καὶ πρὸς τὰ ἐναντία τὴν διάνοιαν μετήνεγκαν· ἀποστάντες γὰρ τῆς πρὸς τὸν ἕνα καὶ ὄντα Basil. at primus ὄντα et ὄντως legisse videtur 
 μό νον ὄντα θεὸν λέγω κατανοήσεως καὶ τοῦ πρὸς αὐτὸν πόθου, λοιπὸν εἰς διαφόρους καὶ εἰς τὰς κατὰ μέρος ἐπιθυ μίας ἀνέβησαν τοῦ σώματος. εἶτα, οἷα φιλεῖ γίνεσθαι, ἑκάστου καὶ πολλῶν ἐπιθυμίαν λαβόντες, ἤρξαντο καὶ Basil. solus λαμ βάνοντες 
 τὴν πρὸς αὐτὰς σχέσιν ἔχειν· ὥστε καὶ φοβεῖσθαι ταύ τας καταλεῖψαι· ὅθεν δὴ καὶ δειλίαι καὶ φόβοι, καὶ ἡ δοναὶ, καὶ θνητὰ φρονεῖν τῇ ψυχῇ προσγέγονεν. οὐ θέ λουσα γὰρ ἀποστῆναι τῶν ἐπιθυμιῶν, φοβεῖται τὸν θάνα τον, καὶ τὸν χωρισμὸν τοῦ σώματος. ἐπιθυμουσα δὲ πά λιν καὶ μὴ τυγχάνουσα τῶν ὁμοίων, ἔμαθ ον ε φονεύειν ἔμαθε omnes 
 καὶ ἀδικεῖν· πῶς δὲ καὶ ταῦτα ποιεῖ, εὔλογον κατὰ δύ ναμιν ita basil. alii *** *** ******** σημάναι· ἀποστᾶσα τῆς νοητῶν θεωρίας καὶ ταῖς κατ ά ὰ μέρος τοῦ σώματος ἐνεργείαις καταχρωμένη, καὶ ἠ ἡ σθεῖσα τῇ τοῦ σώμα τος θεωρίᾳ· καὶ ἰδοῦσα καλὸν ἑαυτῇ εἶναι τὴν 50 ἡδο νὴν , πλανηθεῖσα κατεχρήσατο τῷ τοῦ καλοῦ ὀνόματ ατι , καὶ ἐνόμισεν εἶναι τὴν ἡδονὴν αὐτὸ τὸ ὄντ ο ω ς καλόν· ὥσπερ εἴ τις τὴν διάνοιαν παραπληγεὶς, καὶ ἀπαιτῶν ξίφος κατὰ τῶν ἀπα ν τώντων, νομίζει τοῦτο εἶναι τὸ σωφρονεῖν· ἐρασθεῖσα δὲ τῆς ἡδονῆς, ποικίλως αὐτὴν ἐνεργεῖν 
 d(eleatur) ἤρξα ν το· οὖσα γὰρ τὴν φύσιν εὐκίνητος, εἰ καὶ τὰ κα λὰ ἀπεστράφη, ἀλλὰ τοῦ κινεῖσθαι οὐ παύεται· κι νεῖται οὖν οὐκέτι μὲν κατὰ ἀρετὴν, οὐδὲ ὥστε τὸν 
 θεὸν θν ὁρᾶν, ἀλλὰ τὰ μὴ ὄντα λογιζομένη, τὸ ἑαυτῆς δυ νατὸν μεταποιεῖ, καταχρωμένη τούτῳ εἰς ἃς ἐπενόη σεν ἐπιθυμίας· ἐπεὶ καὶ αὐτεξούσιος γέγονε· δύνα ται γὰρ ὥσπερ a. ms. ὥστε πρὸς τὰ καλὰ νεύειν, οὕτω καὶ τὰ καλὰ ἀποστρέφεσθαι· ἀποστρεφομένη δὲ τὸ καλὸν, πάντως τὰ ἐναντία λογίζεται· παύσασθαι γὰρ καθόλου τοῦ κι νεῖσθαι οὐ δύναται, τὴν φύσιν οὖσα ν 
 d(eleatur) 
 , ὡς προεῖπον , εὐ κίνητος, καὶ γινώσκουσα τὸ αὐτεξούσιον ἑαυτῆς, ὁρᾷ ἑαυτὴν δύνασθαι κατ’ ἀμφότερα τοῖς τοῦ σώματος μέ ρεσι χρᾶσθαι εἴς τε τὰ ὄντα καὶ τὰ μὴ ὄντα· ὄντα δέ ἐστι τὰ καλά· [ οὐκ ὄντα δὲ τὰ φαῦλα· ὄντα δέ φημὶ τὰ καλὰ ] 
 καθότι ἐκ τοῦ ὄντος θεοῦ [οὐκ absunt a Basil.] , καθότι ἐκ τοῦ ὄντος θεοῦ θυ τὰ παραδείγματα ἔχει· οὐκ ὄν τα δὲ τὰ κακὰ λέγω, καθότι ἐπινοίαις ἀνθρώπων ἀνων οὐ κό κ ὄ ντα ἀναπέπλασται· ἔχοντος γὰρ τοῦ σώματος ὀφθαλμοὺς, εἰς τ ό ὸ τὴν κτίσιν ὁρᾶν· καὶ διὰ τῆς παναρμονίου ταύ της συντάξεως γινώσκειν τὸν δημιουργ ό ὸ ν· ἔχοντ ες ος δὲ καὶ 
 d(eleatur) a i. ms. 
 ἀκοὴν εἰς ἐπακρόασιν τῶν θείων λογίων καὶ τῶν τοῦ θεoῦ θυ 
 20 
 νόμων· ἔχοντ ες ος δὲ καὶ 
 d(eleatur) a i. ms. χεῖρας, εἴς τε τὴν τῶν ἀναγκαίων ἐνέργειαν καὶ ἔκτασιν τῆς πρὸς τὸν 
 θεὸν θν εὐχῆς, ἡ ψυχὴ ἀπο στ ά ᾶ σα τῆς πρὸς τὰ καλὰ θεωρίας καὶ τῆς 23 ἐν αὐτοῖς κι νήσεως, λοιπὸν πλαν ο ω μένη κινεῖται εἰς τὰ ἐναντία· εἶτα τὸ δυνατὸν ἑαυτῆς , ὡς προεῖπον , ὁρῶσα, καὶ τούτῳ κα ταχρωμένη, ἐνενόησεν ὅτι καὶ εἰς τὰ ἐναντία δύνα ται κινεῖν τὰ τοῦ σώματος μέλη· καὶ διά τοῦτο ἀντὶ τοῦ τὴν κτίσιν ὁρᾶν, εἰς ἐπιθυμί αν ας 
 ας ms. o. τὸν ὀφθαλμὸν ἀπο στρέφει, δεικνύουσα ὅτι καὶ τοῦτο δύναται· καὶ νο μίζουσα ὅτι ἅπαξ κινουμένη, σώζει τὴν ἑαυτῆς ἀ ξίαν, καὶ οὐχ ἁμαρτάνει ποιοῦσα ὃ δύναται· καὶ 
 d(eleatur) a 2. ms. οὐκ εἰδυῖα ὅτι οὐχ ἁπλῶς κινεῖσθαι, ἀλλ’ εἰς ἃ δεῖ κινεῖσθαι γέγονε· τούτου γὰρ Basil. δὴ χάριν καὶ ἀποστολικ οὶ ὴ φων ή ὴ πα 
 ρεγγυᾷ, πάντα ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει. ἀλλὰ τῶν ἀνθρώπων ἀνων ἡ τόλμα οὐκ εἰς τὸ συμφέρον καὶ πρέπον, 36 
 ἀλλ’ εἰς τὸ δυνατὸν σκοπήσασα, τὰ ἐναντία ποιεῖν ἤρ ξατο ἤρξαντο ποιεῖν · ὅθεν καὶ τὰς χεῖρας εἰς τὸ ἐναντίον κινουμένη, φονεύειν πεποίηκε· καὶ τὴν ἀκοήν εἰς παρακοὴν παρήγαγε· καὶ τὰ ἄλλα μέλη εἰς τὸ μοιχεύειν ἀντ ί ὶ 
 νομίμης in 1 ms. νομι κῆς τεκνογονείας· καὶ τὴν μὲν γλῶτταν ἀντὶ εὐφ ο η μίας, εἰς βλασφημίας, καὶ λοιδορίας, καὶ ἐπιορκίας· τὰς δὲ χεῖρας αὖ πάλιν πάλιν , εἰς τὸ κλέπτειν καὶ τύπτειν τοὺς ὁμοίους 
 ἀνθρώπους ἀνους · καὶ τ ή ὴ ν μὲν ὄσφρησιν, εἰς ὀδμῶν ἐρωτικῶν ποι κιλίας· τοὺς δὲ πόδας, εἰς ὀξύτητα τοῦ ἐκχέαι αἷ μα· καὶ τὴν μὲν γαστέρα ν εἰς μέθην καὶ κόρον ἀπλή ρωτον, ἅπερ πάντα κακία καὶ ἁμαρτία ψυχῆς ἐστιν· αἰτία δὲ τούτων οὐ δὲ μία οὐδεμία , ἀλλ’ ἡ τῶν κρειττόνων ἀπο στροφή· ὡς γὰρ ἐάν ἡνίοχος ἐπιβὰς ἵπποις ἐν σταδίῳ, καταφρονήσῃ μὲν τοῦ σκοποῦ εἰς ὃν ἐλαύνειν αὐτὸν 51 
 προσήκει· ἀποστραφεὶς δὲ τοῦτον, ἁπλῶς ἐλαύνῃ Bas. et 1. ἐλαύνει τὸν ἵππον ὡς ἂν δύνηται· δύναται δὲ ὡς βούλεται· καὶ πολλάκις 
 πολλάκις μὲν εἰς τοὺς ἀπαντῶντας ὁρμᾷ, πολλάκις δὲ καὶ κατά κρημνῶν ἐλαύνῃ φερόμενος ὅπου δ’ ἂν 
 Bas. et 1. ἐλαύνει 
 ἑαυτὸν ἑαυτ ῷ ὸν τῇ ὀξύτητι τῶν ἵππων 5A/5 φέροι, νομίζων ὅτι οὕ τως τρέχων, οὐκ ἐσφάλη τοῦ σκοποῦ, πρὸς γὰρ μόνον τὸν δρόμον ἀποβλέπει, καὶ οὐχ ὁρᾷ ὅτι ἔξω τοῦ σκοποῦ γέγονεν, οὕτω καὶ ἡ ψυχὴ ἀποστραφεῖσα τὴν πρὸς τὸν θεὸν θν ὁδὸν, καὶ ἐλαύνουσα παρὰ τὸ πρέπον τὰ τοῦ σώματος μέλη, μᾶλλον δὲ καὶ αὐτὴ μετὰ τῶν ὑφ’ αὐτὴν Basil. et 1. μετ’ αὐτῶν ὑφ’ ἑαυτῆς ἐλαυνομένη, ἁμαρτάνει, καὶ τὸ κακὸν ἑαυ τῆῇ πλάττει· οὐχ ὁρῶσα ὅτι πεπλάνηται τῆς ὁδοῦ, καὶ ἔξω γέγονε τοῦ τῆς ἀληθείας σκοποῦ, εἰς ὃν ὁ 9 χριστο φόρος ἀνήρ, ὁ μακάριος abest à secundo 1 
 manu scripto παῦλος ἀποβλέπων ἔλε 
 γε· κατὰ σκοπὸν διώκω εἰς τὸ ν βραβεῖον τῆς ἄνω κλή 
 σεως χριστοῦ χῦ 
 ἰησοῦ ἰῦ · σκοπῶν οὖν τὸ καλὸν ὁ ἅγιος, οὐδέπο τε τὸ κακὸν ἐποίει. ἑλλήνων μὲν οὖν τινὲς πλανηθέν τες τῆς ὁδοῦ, καὶ τὸν χριστὸν χν οὐκ ἐγνοκότες, ἐν ὑποστά σει , καὶ καθ’ ἑαυτὴν εἶναι τὴν κακίαν ἀπεφῄναντο· ἁμαρτάνοντες κατὰ δύο ταῦτα, ἢ τὸν δημιουργὸν ἀ ποστεροῦντες τὸ τοῦ εἶναι ποιητὴν τῶν ὄντων in 2. 1. ms. auditur ὅλων , οὐκ ἂν γὰρ εἴη τῶν ὄντων κύριος κς , εἴ γε κατ’ αὐτοὺς ἡ κακία ὑπόστασιν ἔχει καθ’ ἑαυτὴν καὶ οὐσίαν· ἢ πάλιν θέλοντες αὐτὸν ποιητὴν εἶναι τῶν ὅλων, ἐξ ἀνάγκης καὶ τοῦ κακοῦ δώσουσιν εἶναι· ἐν γὰρ τοῖς οὖσι καὶ τὸ κακὸν κατ’ αὐτοὺς ἐστι· τοῦτο δὲ ἄτοπον καὶ ἀδύνατον ἂν φανείη· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ καλοῦ τὸ κακὸν, οὐδὲ ἐν αὐτῷ ἐστὶν, οὐδὲ δι’ 
 ἑαυτοῦ αὐτοῦ , ἐπεὶ οὐκέτι καλὸν ἂν εἴη μεμιγμένην ἔχον τὴν φύσιν, ἢ αἴτιον γινόμενον κακοῦ. οἱ δὲ ἀπὸ τῶν αἱ ρέσεων ἐκπεσόντες τῆς ἐκκλησιαστικῆς 2. 1. ms. habet πατρικῆς καὶ ἐκκλησ. διδασκαλίας, καὶ περὶ τὴν πίστιν ναυαγήσαντες, καὶ οὗτοι μὲν ὑπό στασιν τοῦ κακοῦ παραφρονοῦσιν εἶναι· ἀναπλάττονται δὲ ἑαυτοῖς παρὰ τὸν ἀληθινὸν τοῦ χριστοῦ χῦ πατέρα, θεὸν ἕτερον, καὶ τοῦτον ἀγένητον τοῦ κακοῦ ποιητὴν καὶ τῆς κακίας κίας 
 ἀρχηγὸν τὸν καὶ τῆς κτίσεως δημιουργὸν· τούτοις δὲ Bas. τούτου 
 
 in 2. 1. ms. ἐλέγξοιεν ξ εὐχερῶς ἄν τις
 ἐλέγ ξ ειεν 
 ἔκ τε τῶν θείων 
 in 2 1 ms. abest θείων γραφῶν, καὶ ἐξ αὐ τῆς τῆς ἐν ἀνθρώποις ἀνοις διανοίας· ἀφ’ ἧς καὶ ταῦτα ἀναπλα σάμενοι μαίνονται. ὁ μὲν οὖν κύριος κς 
 κύριος καὶ σωτὴρ σηρ ἡμῶν
 ἰησοῦς ἰς 
 
 χριστός χς , ἐν τοῖς ἑαυτοῦ εὐαγγελίοις φησὶ, βεβαιῶν τὰ 37 μωϋ 
 σέος ῥήματα, ὅτι κύριος κς ὁ θεὸς θς ε ἰ ἵ ς ἐστι· καὶ , ἐξομολογοῦ 
 μαί σοι πάτερ περ 
 κύριε κε τοῦ οὐρανοῦ οὐνου καὶ τῆς γῆς· εἰ δὲ ε ἷ ἵ ς ἐστιν ὁ θεός θς , καὶ οὗτος οὐρανοῦ οὐνου καὶ γῆς κύριος κς , πῶς ἄλλος ἂν εἴη 
 θεὸς θς παρὰ τοῦτον; ποῦ δὲ καὶ ἔσται ὁ κατ’ αὐτοὺς θεὸς θς , τὰ πάντα τοῦ μόνου καὶ ἀληθινοῦ in 2. 1. ms. auditur θεοῦ πληροῦντος κατὰ τὴν τοῦ οὐρανοῦ οὐνοῦ καὶ γῆς περίληψιν; πῶς δὲ καὶ ἄλ λος ἂν εἴη ποιητὴς ὧν αὐτὸς ὁ θεὸς θς καὶ πατ ή ὴ ρ πηρ τοῦ χριστοῦ χῦ ἐστι 45 
 
 κύριος κς κατὰ τὴν τοῦ σωτῆρος σρς φωνήν, εἰ μὴ ἄρα ὡς ἐν ἰσο στασίῳ, καὶ τῶν τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ θυ τὸν φαῦλον δύνα σθαι γενέσθαι κύριον κν εἴποιεν· ἀλλ’ ἐὰν τοῦτο λέγωσιν, ὅ ρα εἰς ὅσην ἀσέβειαν ἐκπίπτουσιν· ἐν γὰρ τοῖς τὰ ἶσα δυναμένοις, τὸ ὑπερέχον καὶ κρεῖττον οὐκ ἂν εὑρεθείη· καὶ γὰρ εἰ μὴ θέλοντος τοῦ ἑτέρου, τὸ ἕτερόν ἐστιν, ἴση ἀμφοτέρων ἡ δύναμις καὶ ἡ ἀσθένεια ἐστίν· ἴση μὲν, ὅτι νικῶσιν ἀλλήλων τὴν βούλησιν ἐν τῷ 52 εἶ ναι· ἀσθένεια δὲ ἀμφοτέρ οις ων 
 ρων ms. tres alii ἐστὶν, ὅτι μὴ 56 βουλο μέν ων οις ms. tres , αὐτοῖς παρὰ γνώμην ἀποβαίνει 6A/5 
 ms. 1. ἀποβῆναι τὰ πράγματα· ἔστι γὰρ καὶ ὁ ἀγαθὸς παρὰ γνώμην τοῦ φαύλου· ἔστι d(eleatur) a 1 ms. 
 καὶ ὁ φαῦλος παρὰ βούλησιν τοῦ ἀγαθοῦ. ἄλλως τε καὶ τοῦτο γὰρ ἄν τις αὐτοῖς εἴποι· εἰ τὰ φαινόμενα ἔργα τοῦ φαύλου ἐστὶ, τί τὸ ἔργον τοῦ ἀγαθοῦ; φαίνεται γὰρ οὐδὲν, πλὴν μόνης τῆς τοῦ δημιουργοῦ κτ ή ι σεως· τί δὲ καὶ τοῦ εἶναι τὸ ἀγαθὸν γνώρισμα, οὐκ ὄντων αὐ τοῦ ἔργων δι’ ὧν ἂν γνωσθείη· ἐκ γὰρ τῶν ἔργων ὁ δημι ουργὸς γινώσκεται· πῶς δὲ d(eleatur) a in 1 ms. ὅλως καὶ δύο ἂν εἴη ν ἐ ναντία ἀλλήλων, ἢ τί τὸ διαιροῦν ἐστὶ ταῦτα ἵνα χωρὶς ἀλλήλων γένωνται· εἶναι γὰρ αὐτὰ ἅμα ἀδύνατ α ον 
 ἀδύνατον, ms. tres , διὰ τὸ ἀναιρετικὰ ἀλλήλων εἶναι· ἀλλ’ οὐδὲ ἕτερον ἐν ἑτέρῳ δυνηθείη ἂν εἶναι , διὰ τὸ ἄμικτον, καὶ ἀνό μοιον αὐτῶν τῆς φύσεως· οὐκοῦν ἐκ τρίτου τὸ διαι ροῦν φανήσεται καὶ αὐτὸ θεός θς · ἀλλὰ ποίας ἂν εἴη καὶ 15 
 τὸ τρίτον φύσεως, πότερον τῆς τοῦ καλοῦ, ἢ τοῦ φαύ λου, ἄδηλον φανήσεται· τῆς γὰρ ἀμφοτέρων εἶναι αὐ τὸ ἀδύνατον. σαθρᾶς δὴ τοίνυν τῆς τοιαύτης αὐτῶν διανοίας φαινομένης, ἀνάγκη τὴν ἀλήθειαν διαλάμ πειν τῆς ἐκκλησιαστικῆς γνώσεως· ὅτι τὸ κακὸν οὐ παρὰ 
 θεοῦ θυ , οὐδὲ ἐν θεῷ θῷ · οὔτε ἐξ ἀρχῆς γέγονεν, οὔτε οὐσία τίς ἐστιν αὐτοῦ· ἀλλὰ ἄνθρωποι ἄνοι κατὰ στέρησιν τῆς τοῦ καλοῦ φαντασίας, ἑαυτοῖς ἐπινοεῖν ἤρξαντο καὶ ἀναπλάττειν τὰ οὐκ ὄντα, καὶ ἅπερ βούλονται· ὡς γὰρ ἄν τις ἡλίου φαίνοντος, καὶ πάσης τῆς γῆς τῷ φωτὶ τούτου κατα λαμπομένης καμύων in 1 ms. καμμύων τοὺς ὀφθαλμοὺς σκότος ἑαυτῷ ἐπινοεῖ οὐκ ὄντος σκότους, καὶ λοιπὸν ὡς ἐν σκότει πλα νόμενος περιπατεῖ, πολλάκις πίπτων καὶ κατὰ κρημνῶν ὑπάγων, νομίζων οὐκ εἶναι φῶς ἀλλ’ ου σκότος, οὐκ ms. tres οὐκ εἶναι φῶς ἀλλὰ σκότος 
 δοκῶν γὰρ βλέπειν οὐδ’ ὅλως ὁρᾶ, οὕτω καὶ ἡ ψυχή τῶν ἀνθρώπων ἀνων 
 καμύσασα in 1 ms. καμμύσασα τὸν ὀφθαλμὸν δι’ οὗ τὸν θεὸν ὁρᾶν δύναται, ἑαυτ ὴν ῇ τὰ κακὰ ἐπενόησεν· ἐν οἷς κινουμέ νη, ms. o. 
 οὐδ’οἶδεν οὐκ οἶδεν , ὅτι δοκοῦσα τί ποιεῖν , οὐδὲν ποιεῖ· τὰ οὐκ ὄντα γὰρ ἀναπλάττεται, καὶ οὐχ’ ὁποία γέγονε, τοιαύτη καὶ ἔμεινεν· ἀλλ’ ὁποίαν ἑαυτ ή ὴ ν ἐνέφυρε, τοιαύτη καὶ φαίνεται. γέγονε μὲν γὰρ εἰς τὸ ὁρᾶν τὸν θεὸν καὶ ὑπ’ αὐτοῦ φωτίζεσθαι· αὕτη δὲ ἀντ ί ὶ τοῦ θεοῦ τὰ φθαρτά καὶ τὸ σκότος ἐζήτησεν, ὥς που καὶ τὸ πνεῦμα πνα 
 
 ἐγγράφως φησὶν· ὁ θεὸς θς τὸν ἄνθρωπον ἄνον ἐποίησεν εὐ θὺ θῆ , αὐ τοὶ δὲ ἐζήτησαν λογισμοὺς πολλούς. κακίας δὴ οὖν εὕρεσις καὶ ἐπ ινοί ίνοι α τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις ἐξ ἀρχῆς οὕτω γέγονε 42 
 καὶ πέπλασται. πῶς δ έ ὲ καὶ εἰς τὴν τῶν εἰδώλων μα νίαν καταβεβήκασιν, ἤδη λέγειν ἀναγκαῖον· ἵνα γινώ σκης ὅτι ὅλως ἡ τῶν εἰδώλων εὕρεσις οὐκ ἀπὸ ἀγαθοῦ, ἀλλ’ ἀπὸ κακίας γέγονε. τὸ δὲ τὴν ἀρχὴν ἔχον κακὴν, ἐν οὐδενί ποτε καλὸν κριθείη, ὅλον ὂν φαῦλον· οὐκ ἀρ κεσθεῖσα δὲ d(eleatur) in 1 ms. τῇ τῆς κακίας ἐπινοίᾳ ἡ τῶν ἀνθρώπων ἀνων ψυχὴ, κατ’ ὀλίγον καὶ εἰς τὰ χείρονα ἑαυτὴν ἐξάγειν ἤρξατο· μα θοῦσα γὰρ διαφορὰς ἡδονῶν , καὶ ζωσαμένη τὴν τῶν θείων λήθην · , ἡδομένη δὲ καὶ πρὸς τὰ τοῦ σώματος πάθη · , καὶ πρὸς μόνα τὰ παρόντα καὶ τὰς τούτων δόξας ἀποβλέ πουσα, ἐνόμισε μηδὲν ἔτι πλέον εἶναι τῶν βλεπο μένων, ἀλλὰ μόνα τὰ πρόσκαιρα, καὶ τὰ σωματικὰ εἶναι τὰ καλά. ἀποστραφεῖσα δὲ καὶ ἐπιλαθομένη ἑαυτὴν εἶναι κατ’ εἰκόνα τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ θυ , 7A/7 οὐκέτι μὲν διὰ τῆς ἐν αὐτῇ δυνάμεως, τὸν θεὸν θν λόγον καθ’ ὃν καὶ γέγονεν ὁρ ᾶ ᾷ · ἔξω δὲ ἑαυτῆς γενομένη, τὰ οὐκ ὄντα λογίζεται καὶ ἀνατυποῦται· ἐπικρύψασα γὰρ ταῖς ἐπιπλοκαῖς τῶν σωματικῶν 4 ἐπιθυμιῶν, τὸ ὡς ἐν 
 αὐτῇ αὐτῆ κάτοπτρον, δι’ οὗ μόνο ν υ 
 alii μόνον ὁρᾶν ἠδύνατο τὴν εἰκόνα τοῦ πατρός πρς , οὐκέτι μὲν ὁρᾷ, ἃ δεῖ ψυχὴν νοεῖν· παντί δὲ περιφέρεται, καὶ μόνα ἐκεῖνα ὁρ ᾶ ᾷ τὰ τῇ αἰσθήσει προσ πίπτοντα, · ὅθεν δὴ πάσης σαρκικῆς ἐπι θυμίας γέμουσα, καὶ ἐν ταῖς τούτων δόξαις ταραττομένη, 
 al. ἐν, al. ****** omittunt. λοιπὸν ὃν ἐπελάθετο ἐν τῇ διανοί α ᾳ θεὸν, τοῦτον ἐν σω ματικοῖς καὶ αἰσθητοῖς ἀναπλάττεται, τοῖς φαι νομένοις τ ή ὴ ν τοῦ θεοῦ θυ προσηγορίαν ἀνατιθεῖσα, καὶ μό να ταῦτα δοξάζουσα, ἅπερ αὐτή βούλεται καὶ ὡς ἡ δέ η α ὁρ ᾶ ᾷ · προηγεῖται τοίνυν αἰτία τῆς εἰδωλολατρίας ἡ κακία. μαθόντες γὰρ οἱ ἄνθρωποι ἀνοι τὴν οὐκ οὖσαν κακίαν ἑ αυτοῖς ἐπινοεῖν, οὕτω καὶ τοὺς οὐκ ὄντας θεοὺς, ἑαυτοῖς ἀνεπλάσ σ σ αντο· οἷον δὲ εἴ τις εἰς βυθὸν καταδὺς μη κέτι [μὲν] βλέποι τὸ φῶς, μὴ δὲ τὰ ἐν τῷ φωτὶ φαινόμενα, διὰ τὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ πρὸς τὸ κάτω νεῦμα, καὶ τὴν τοῦ ὕδατος ἐπικειμένην ἐπίχυσιν αὐτῷ· μόνα δὲ τὰ ἐν τῷ βυθῷ αἰσθόμενος νομίζοι μηδὲν πλέον ἐκείνων εἶναι, ἀλλ’ αὐτὰ τὰ φαινόμενα αὐτῷ τῶν ὄντων εἶναι τὰ κύρια, οὕτω καὶ οἱ πάλαι τῶν ἀνθρώπων ἀνων παράφρονες 27 κα ταδῦντες εἰς τὰς τῶν σαρκῶν Bas. solus σαρκικῶν ἐπιθυμίας καὶ φαντασίας, καὶ ἐπιλαθόμενοι τῆς περὶ in 1 ms. τοῦ 
 θεοῦ θυ ἐννοίας καὶ δόξης, ἀμυ δρῷ τῷ λογισμῷ , μᾶλλον δὲ ἀλογίᾳ χρησάμενοι, τὰ φαι νόμενα θεοὺς ἀνετυπώσαντο, τὴν κτίσιν παρ ά ὰ τὸν κτί σαντα δοξάζοντες, καὶ τὰ ἔργα μᾶλλον ἐκθειάζοντες, ἤπερ τὸν τούτων αἴτιον καὶ δημιουργὸν δεσπότην θεόν· ὥσπερ δὲ κατὰ τὸ προλεχθ έ ὲ ν παράδειγμα οἱ εἰς τὸν βυθὸν καταδυόμενοι, ὅσ ον ῳ 
 al. ὅσον μᾶλλον ἐπικατα βαίνουσι, τοσοῦτον primus καὶ εις εἰς τὰ σκοτεινότερα καὶ βαθύτερα ὁρμῶσιν· οὕτω καὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων ἀνων πέπονθε γένος· οὐ γὰρ ἁπλὴν ἔσχον τὴν εἰδωλολατρίαν, οὐδὲ ἀφ’ ὧν 36 ἤρξαν το, ἐν τούτοις καὶ διέμειναν, ἀλλ’ ὅσον τοῖς πρώτοις 
 Bas. ἐχρόνιζον ἐνεχρόνιζον, τοσοῦτον ἑαυτοῖς καινοτέρας ἐφεύρισ κον δεισιδαιμονίας· καὶ κόρον οὐ λαμβάνοντες τῶν πρώτων, ἄλλοις πάλιν ἐνέπιπτον ἐνεπίμπλαντο 
 1. 3. ἐνεπίμπλαντο Bas. ἀνεπίμ πλαντο κακ. κακοῖς, προκόπ τοντες ἐν τοῖς αἰσχίστοις, καὶ πλεῖον ἑαυτῶν ἐπεκ τείνοντες τὴν ἀσέβειαν· τοῦτο δὲ καὶ ἡ θεία γραφὴ in 1 ms. μαρτυρ μαρ 
 τύρεται λέγουσα· ὅταν ἔλθῃ ἀσεβὴς εἰς βάθ η ος κακῶν al βάθη 
 καταφρονεῖ· ἄρτι γὰρ ἀπεπήδησεν ἡ διάνοια τῶν 
 ἀνθρώπων ἀνων ἀπὸ θεοῦ θυ · καὶ καταβαίνοντες ταῖς ἐννοίαις καὶ τοῖς λογισμοῖς οἱ ἄνθρωποι ἄνοι πρώτοις οὐρανῷ οὐνῷ καὶ ἡλίῳ, καὶ σελήνη, καὶ τοῖς ἄστροις τὴν τοῦ θεοῦ θυ τιμὴν ἀνέ θηκαν· ἐκείνους οὐ μόνον θεοὺς εἶναι νομίζοντες, ἀλ λὰ καὶ τῶν ἄλλων τῶν μετ’ αὐτο ύ ὺ ς αἰτίους τυγχάνειν· εἶτ’ ἐπικαταβαίνοντες τοῖς σκοτεινοῖς λογισμοῖς, αἰθέρα θεοῦκαὶ τὸν ἀέρα, καὶ τὰ ἐν τῷ ἀέρι προσηγόρευσαν θεούς· 52 
 προβαίνοντες δὲ τοῖς κακοῖς, ἤδη καὶ τὰ στοιχεῖα, καὶ τὰς ἀρχὰς τῆς τῶν σωμάτων συστάσεως, τὴν θερμὴν καὶ τὴν ψυχρὰν καὶ τὴν ξηρὰν καὶ τὴν ὑγρὰν οὐσίαν 8A/8 θεοὺς ἀνύμνησαν. ὡς δὲ, οἱ τέλεον πεσόντες περὶ τὴν γῆν ἰλυσπῶνται δίκην τῶν ἐν τῇ χέρσῳ κοχλιῶν· οὕτως οἱ ἀσεβέστατοι τῶν ἀνθρώπων ἀνων , πεσόντες καὶ καταπεσόντες ἀπὸ τῆς περὶ 
 θεοῦ θυ φαντασίας, λοιπὸν καὶ ἀνθρώπους ἀνους καὶ ἀνθρώπων ἀνων μορφ ά ὰ, ς, τῶν μὲν ἔτι ζώντων , τῶν δ έ ὲ καὶ μετὰ θάνατον , 
 ὡς εἰς θεοὺς ἀνέθηκαν, ἔτι δὲ καὶ χείρονα βουλευόμενοι καὶ λογιζό μενοι, ἤδη καὶ εἰς λίθους καὶ ξύλα καὶ ἑρπετὰ, ἔνυ δρά τε, κα ί ὶ χερσαῖα , καὶ εἰς τ ά ὰ τῶν ἀλόγων ἀνήμερα ζῶα · , τὴν θείαν καὶ ὑπερκόσμιον τοῦ θεοῦ θυ προσηγορίαν 9 
 μετήνεγκαν, πᾶσαν τιμὴν θεοῦ θυ αὐτοῖς ἀπονέμοντες , 
 καὶ τὸν ἀληθινὸν καὶ ὄντ ο ω ς ὄντα d(eleatur) in 2 1 ms. θεὸν τὸν τοῦ χριστοῦ χῦ 
 πατέρα πρα ἀ ποστρεφόμενοι· εἴθε δὲ κἂν μέχρι τούτων εἱστήκει τῶν ἀφρόνων ἡ τόλμα, καὶ μὴ περαιτέρω βαίνοντες ἑ αυτοὺς ταῖς ἀσεβείαις ἐνέφυρον· τοσοῦτον γάρ τινες καταπεπτώκασι τῇ διανοίᾳ καὶ ἐσκοτίσθησαν τὸν νοῦν, ὥστε καὶ τὰ μ ήδ’ ὅ ηδό λως μηδαμῶς ὑπάρχοντα, μὴ δὲ ἐν τοῖς γενομένοις φαινόμενα, ὅμως ἑαυτοῖς ἐπινοῆσαι καὶ θεοποιῆσαι. λογικὰ γὰρ ἀλόγοις ἐπι μίξαντες, καὶ ἀνόμοια τῇ φύσει ἐνείραντες, ὡς θεοὺς θρησκεύουσιν, οἷοι εἰσὶν οἱ παρ’ αἰγυπτίοις κυνοκέ φαλοι ὀφ καὶ ἀ ὀ φιοκέφαλοι καὶ ὀνοκέφαλοι, καὶ ὁ παρὰ λίβυσι κριοκέφαλος ἄμμων· ἄλλοι δὲ τὰ μέρη τῶν σωμάτων, κεφαλὴν καὶ ὦμον καὶ χεῖρα καὶ πόδα καθ’ ἑαυτὰ διελόντες, ἕκαστον εἰς θεοὺς ἀνέθηκαν, καὶ 25 
 ἐξεθείασαν· ὥσπερ οὐκ ἀρκούμενοι ἐξ ὁλοκλήρου τοῦ σώματος ὅλου ὅλου σώματος ἔχειν τὴν θρησκείαν· ἐπιτείνοντες δὲ τὴν ἀσέβειαν ἕτεροι, τὴν πρόφασιν τῆς τούτων αἱ εὑ 
 ρέσεως B εὑρέσεως, ** et reliqui καὶ τῆς ἑαυτῶν κακίας τὴν ἡδονὴν καὶ τὴν ἐπι θυμίαν θεοποιήσαντες, προσκυνοῦσιν, οἷος ἐστὶν ὁ παρ’ αὐτοῖς ἔρως καὶ ἡ ἐν πάφ ω ῳ ἀφροδίτη· οἱ δὲ, ὥσπερ αὐτῶν αὐτῶν ὥσπερ φιλοτιμούμενοι τοῖς χείροσιν, ἐτόλμησαν τοὺς παρ’ αὐτῶν ἄρχοντας, ἢ καὶ τοὺς τούτων παῖδας εἰς θεοὺς ἀνα θεῖναι· ἢ διὰ τιμὴν τῶν ἐξ ἀρξάντων, ἢ διὰ φόβον τῆς αὐτῶν τυραννίδος, ὡς ὁ ἐν κρήτῃ παρ’ αὑτοῖς Bas. solus αὐτῶν περιβόη τος ζεὺς· καὶ ὁ al. deess 
 ἐν ἀρκαδίᾳ ἑρμῆς· καὶ παρὰ μὲν ἰν δοῖς διόνυσος· παρὰ δὲ αἰγυπτίοις ἴσις καὶ ὄσιρις καὶ ὦρος· καὶ ὁ νῦν ἀδριανοῦ τοῦ ῥωμαίων βασιλέως παι δικὸς ἀντίνοος, ὃν καίπερ εἰδόντες in 2 1 . ms. εἰδότες 
 ἄνθρωπον ἄνον , καὶ ἄνθρωπον ἄνον οὐ σεμνὸν ἀλλ’ ἀσελγείας ἔμπλεον, διὰ φόβον τοῦ προ στάξαντος σέβουσιν. ἐπιδημήσας γὰρ ἀδριανὸς τῇ χώρᾳ τῶν αἰγυπτίων, τελευτήσαντα τὸν τῆς ἡδονῆς αὐ τοῦ ὑπηρέτην ἀντίνοον, ἐκέλευσε θρησκεύεσθαι· αὐ τὸς μὲν καὶ μετὰ θάνατον ἐρῶν τοῦ παιδός· ἔλεγχον δὲ ὅμως καθ’ ἑαυτοῦ, καὶ γνώρισμα κατὰ πάσης εἰ δωλολατρίας παρέχων, ὅτι οὐκ ἄλλως εὑρέθη παρὰ τοῖς 
 ἀνθρώποις ἀνοις αὕτη, ἢ δι’ ἐπιθυμίαν τῶν πλασμένων, κα 
 θὼς καὶ ἡ σοφία τοῦ θεοῦ θυ προμαρτύρεται λέγουσα· ἀρ 
 χὴ πορνείας ἐπίνοια εἰδώλων· καὶ μή τι Bas. μήτοι solus θαυμάσης, μὴ δὲ μακρὰν πίστεως εἶναι τὸ λεγόμενον νομίσῃς, ὅπου γε καὶ οὐ πολλῷ πρότερον, ἢ τάχα καὶ μέ χρι νῦν ἡ ῥωμαίων σύγκλητος τοὺς πώποτε αὐτῶν ἐξ ἀρχῆς ἄρξαντας βασιλέας, ἢ πάντας, ἢ νοῦς οὓς ἂν αὐτοὶ βούλ ο ω νται καὶ κρίν ου ω σι , 
 δογματίζουσιν in 2 1 ms. δογματίζοντες ἐν θεοῖς 36 
 εἶναι, καὶ θρησκεύεσθαι θεοὺς γράφουσιν. 9A/9 οἷς μὲν γὰρ ἀπεχθάνονται, τούτους ὡς πολεμίους τὴν φύσιν ὁμολογοῦσι καὶ ἀνθρώπους ἀνους ὀνομάζουσιν· οὓς δ έ ὲ κατα θυμίους ἔχουσι, τούτους δι’ ἀνδραγαθίαν θρησκεύε σθαι προστάττουσιν· ὥσπερ ἐπεξουσίας ἔχοντες τὸ θεοποιεῖν αὐτοί, ἄνθρωποι ἄνοι τυγχάνοντες καὶ εἶναι θνητοὶ μὴ ἀρνούμενοι· ἔδει δὲ θεοποιοῦντας αὐτο οὺς οὺς, μᾶλλον εἶναι θεοὺς αὐτούς· τὸ γὰρ ποιοῦν τοῦ ποιμένου κρεῖτ τον εἶναι Bas. δοκεῖ δεῖ· καὶ ὁ κρίνων, τοῦ κρινομένου ἐξ ἀνάγ κης ἄρχει· καὶ ὁ διδοὺς, πάντως ὃ ἔχει χαρίζεται· ὥσ περ ἀμέλει καὶ πᾶς βασιλεὺς ὃ μὲν ἔχει, χαρίζεται· τῶν δὲ λαμβανόντων κρείττων καὶ μείζων 11 ἐστίν· εἴπερ οὖν οὓς ms. 2 1 ἐθέλουσιν θέλουσιν αὐτοὶ, τούτους θεοὺς δογματίζουσιν εἶναι, ἔδει καὶ αὐτοὺς πρῶτον εἶναι θεούς· ἀλλὰ τὸ θαυ μαστὸν τοῦτο ἐστὶν ἐστὶ τοῦτο, , ὅτι αὐτοὶ ἀποθνήσκοντες ὡς ἄνθρωποι ἄνοι , ἐλέγχουσι τὴν ἑαυτῶν περὶ τῶν θεοποιηθέντων ὑπ’ αὐτῶν ψῆφον εἶναι ψευδῆ. τοῦτο δὲ τ ό ὸ ἔθος, οὐ καινὸν, οὐδὲ ἀ πὸ τῆς ῥωμαίων ἤρξατο βουλῆς, ἀλλ’ ms. 2 1 ἦν ἢ ἄνωθεν προγι γνόμενον, καὶ προμελετώμενον ἐπὶ τ ή ὴ ν τῶν εἰδώλων 
 ἐννοί ἔννοι αν. καὶ γὰρ οἱ πάλαι παρ’ ἕλλησι διαβεβοημένοι θεοὶ ζεὺς, καὶ ποσειδῶν, καὶ ἀπόλλων, καὶ ἥφαιστος καὶ ἑρμῆς, καὶ ἐν θηλείαις ἥρα , καὶ δήμητρα , καὶ ἀ θηνά , καὶ ἄρτεμις, ταῖς θησέως τοῦ παρὰ τοῖς ἕλλησιν ἱστορουμένου διαταγαῖς, ἐκρίθησαν λέγεσθαι θεοί· καὶ οἱ μὲν διαταξάμενοι ὡς ἄνθρωποι ἄνοι ἀποθνήσκοντες, θρηνοῦνται· οὓς δὲ διετάξαντο, οὗτοι ὡς θεοὶ προσ κυνοῦνται· ὢ πολλῆς ἐναντιότητος καὶ μανίας· τὸν διαταξάμενον εἰδότες, οὓς ms. 2 1 διετάξαντ διετάξατο προτιμῶσι. καὶ εἴθε μέχρις ἀῤῥένων εἱστήκει τούτων ἡ εἰδωλομανία 1. et 3. Bas. εἰδωλολα τρία , καὶ μὴ εἰς θηλείας κατέφερον τὴν θείαν προση γορίαν· καὶ γὰρ καὶ γυναῖκας, ἃς οὐδὲ εἰς κοινὴν περὶ πραγμάτων συμβουλίαν λαμβάνειν 32 ἀσφα λὲς, ταύτας τῇ τοῦ θεοῦ θυ τιμῇ θρησκεύουσι καὶ σέβου σιν· ὡς αἱ μὲν παρὰ θησέως διαταγεῖσαι, ms. 2 1 ὡς ἃς προειρή καμεν· παρὰ δὲ αἰγυπτίοις, ἴσις , καὶ κόρη, καὶ νεω τέρα, καὶ παρ’ ἄλλοις ἀφροδίτη ν · τὰ γὰρ τῶν ἄλλων ὀνό ματα οὐδὲ λέγειν εὐαγὲς ἡγοῦμαι, πάσης χλεύης ὄντα μεστά. πολλοὶ γὰρ οὐ μόνον ἐν τοῖς πάλαι, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς καθ’ ἡμᾶς χρόνοις ἀποβαλόντες φίλτα τα καὶ ἀδελφοὺς καὶ συγγενεῖς 40 καὶ γυναῖκας. πολ λαὶ δὲ καὶ ἄνδρας ἀπο 41 βαλοῦσαι , οὓς πάντας ἤλεγ ξεν ἡ φύσις ἀνθρώπους ἀνους εἶναι θνητοὺς, τούτους καὶ ταύτας διὰ τ ό ὸ πολὺ περὶ αὐτῶν πένθος ἀναζωγραφήσαντες, κα ί ὶ θυσίας ἀναπλάσαντες, ἀνέθηκαν· οὓς οἱ μετὰ ταῦτα διὰ τὴν πλάσιν, καὶ τὴν τοῦ τεχνήτου φιλοτιμίαν ίαν 46 
 θεοὺς ἐθρήσκευσαν· πρᾶγμα πάσχοντες οὐ κατὰ φύσιν· οὓς γὰρ οἱ γονεῖς ὡς μὴ ὄντας θεοὺς ἐθρήνησαν· οὐκ ἂν γὰρ εἴπερ ἤ ᾔ δεισαν αὐτοὺς θεοὺς, ὡς ἀπολλoμέ νους ἐκόψαντο· τούτου γὰρ χάριν οὐ μόνον οὐ ms. 2 1 
 νομίζοντες 
 θεοὺς εἶναι αὐτοὺς αὐτοὺς εἶναι θεοὺς , ἀλλὰ μὴ δ’ ὅλως ὑπάρχειν ἐν εἰκόν α ι 
 εἰκόνι 
 τούτους ἐτυπώσαντο· ἵνα τὸ τοῦ 
 Bas. et 1.3 μηκέτι εἶναι τὴν διά τῆς εἰκόνος δόκησιν ὁρῶντες παραμυθῶνται 3. παραμένουσαν , τούτοις ὅμως οἱ ἄφρονες, ὡς θεοῖς εὔχονται, καὶ τὴν τοῦ ἀ ληθινοῦ θεοῦ θυ τιμὴν τούτοις περιτιθέασιν· ἐν γοῦν αἰγύπτῳ εἰς ἔτι καὶ νῦν ὁ ἡ ms. 2 1 . περὶ ὀσίρεως 10A/10 καὶ ὤρου καὶ τύφω νος καὶ τῶν ἄλλων θρῆνος τῆς ἀπωλείας ἐπιτελεῖται, καὶ τὰ ἐν δωδώνῃ χαλκεῖα, καὶ οἱ ἐν κρήτῃ κορύβαν τες, τὸν δία μὴ εἶναι θεὸν ἐλέγχουσιν, ἀλλ’ ἄνθρωπον ἄνον , καὶ τοῦτον ἐκ πατρὸς πρς ὠμοβόρου γενόμενον. καὶ τό γε 5 θαυμα στὸν, ὅτι καὶ ὁ πάνυ παρ’ ἕλλησι σοφὸς καὶ πολλὰ καυ χησάμενος ὡς περὶ θεοῦ θυ διανοηθεὶς ὁ πλάτων, εἰς τὸ ν 
 πειραῖα μετὰ σω μ κ άτους κατέρχεται, τὴν ἀνθρώπου ἀνου τέ χνῃ πλασθεῖσαν ἄρτεμιν προσκυνήσων· ταύτας δὲ καὶ τὰς τοιαύτας τῆς εἰδωλομαν εί ι ας εὑρέσεις, ἄνω 
 θεν καὶ πρὸ πολλοῦ προδιε προε δίδασκεν Bas. προ ἐδίδασκεν simplex ἡ γραφὴ λέγουσα· 
 ἀρχὴ πορνείας ἐπίνοια εἰδώλων· εὕρεσις δὲ αὐτῶν, 
 φθορὰ ζωῆς. οὔτε γὰρ ἦν ἀπ’ ἀρχῆς, οὔτε εἰς τὸν αἰῶνα 
 ἔσται. κενοδοξία γὰρ ἀνθρώπων ἀνων ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον, καὶ 15 
 
 διὰ τοῦτο σύντομον αὐτῶν τὸ τέλος ἐπενοήθη· ἀώρῳ 
 γὰρ πένθει τρυχόμενος πατὴρ πηρ τοῦ ταχέως ἀφαιρεθέντος 
 τέκνου εἰκόνα ποιήσας, τὸν τότε νεκρὸν ἄνθρωπον ἄνον , νῦν ὡς ζῶν 
 τα ἐτίμησε, καὶ παρέδωκε τοῖς ὑποχειρίοις μυστή 
 ρια καὶ τελετάς. εἶτ’ ἐν χρόνῳ κρατηθὲν ita 1.3. at Bas. κρατυνθὲν vide Biblia τὸ ἀσεβὲς 
 ἔθος, ὡς νόμος ἐφυλάχθη, καὶ τυράννων ἐπιταγαῖς 
 ἐθρησκεύετο τὰ γλυπτά, οὓς ἐν ὄψει μὴ δυνάμενοι 
 τιμᾶν ἄνθρωποι ἄνοι διὰ τὸ μακρὰν οἰκεῖν, τὴν πόῤῥωθεν ὄψιν 
 ἀνατυπωσάμενοι, ἐμφανῆ εἰκόνα τοῦ τετιμημένου 
 βασιλέως ἐποίησαν, ἵνα τὸν ἀπόντα ὡς παρόντα κο 
 λακεύωσι διὰ τῆς σπουδῆς· εἰς ἐπίτασιν δὲ θρησ 
 κείας καὶ τοὺς ἀγνο ο ῦντας ἡ τοῦ τεχνίτου προετρέψατο 
 φιλοτιμία· ὁ μὲν γὰρ ἴσως τῷ κρατοῦντι βουλόμενος 
 ἀρέσαι, ἐξεβιάσατο τῇ τέχνῃ τὴν ὁμοιότητα ἐπὶ τὸ 30 
 
 κάλλιον· τὸ δὲ πλῆθος ἐφελκόμενον, διὰ τὸ εὔχαρι 
 τῆς ἐργασίας, τὸν πρὸ ὀλίγου τιμηθέντα ἄνθρωπον ἄνον , νῦν σέ 
 βασμα ἐλογίσαντο· Basil. solus ἐλογίσαντο, reliqui vi *** καὶ τοῦτο ἐγεγόνει τῷ βίῳ εἰς Bas. solus ὡς ἔνε- ἔνε 
 δρον· ὅτι ἢ συμφορᾷ, ἢ τυραννίδι δουλεύσαντες ἄν 
 θρωποι, τὸ ἀκοινώνητον ὄνομα λίθοις καὶ ξύλοις πε 
 ριέθηκαν. τοιαύτης τοίνυν τῆς τῶν εἰδώλων εὑρέσεως, ἐπὶ μάρτυρι τῇ γραφῇ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις ἀρξαμένης καὶ ἀναπλασθείσης, ὥρα λοιπόν σοι καὶ τὸν κατ’ αὐτῆς ἔλεγχον ἀποδεῖξαι· οὐ τοσοῦτον ἔξωθεν, ὅσον ἀφ’ ὧν οὗτοι περὶ αὐτῶν φρονοῦσι τὰ τεκμήρια λαμβά νοντ α ε ς. εἰ γάρ τις τῶν παρ’ αὐτοῖς λεγομένων θεῶν, ἵνα πρῶτον ἀπὸ τούτων τῶν κάτωθεν ἄρξωμαι, λάβοι τὰς πράξεις, εὑρήσει μὴ μόνον οὐκ εἶναι αὐτοὺς θεοὺς, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀνθρώπων ἀνων 
 44 τοὺς αἰσχίστους γεγονότας. οἷον γὰρ, οἷόν ἐστιν ἰδεῖν τοὺς παρὰ ποιηταῖς τοῦ διὸς ἔρωτας καὶ τὰς ἀσελγείας, οἷόν ἐστιν αὐτὸν ἀκούειν· ἁρπάζοντα μὲν τὸν γανυμήδην, καὶ τὰς κλοπιμαίους ἐργαζόμενον μοιχείας. δεδειότα δὲ καὶ δειλιῶντα μὴ παρὰ γνώμην αὐτοῦ τὰ τῶν τρῷων ἀπόλλη ν ται τείχη· οἷόν ἐστιν ἰδεῖν 50 αὐ τὸν ἀχθόμενον ἐπὶ τῷ θανάτῳ τοῦ υἱέος αὐτοῦ σαρπ ι η 
 δῶνος· καὶ βουλόμενον αὐτῷ βοηθῆσαι καὶ μὴ δυνά μενον· καὶ ἐπιβουλόμενον Bas. [μὲν] ὑπὸ τῶν ἄλλων [ λεγομένων ] 
 abest [λεγ.] V *** Basil 
 θεῶν, ἀθηνᾶς δὴ λέγω καὶ ἥρας καὶ ποσειδῶνος· βοη θούμενον δὲ ὑπὸ θέτιδος γυναικὸς καὶ τοῦ ἑκατον τάχει ρος ρου αἰγα ιῶ ίω νος· καὶ νικώμενον ὑπ ό ὸ ἡδονῶν, δου λεύοντα 57 δὲ γυναιξί. 11A/11 καὶ δι’ αὐτὰς ἐν ἀλόγοις ζώοις τετράποσί τε καὶ πτηνοῖς ταῖς φαντασίαις παρακιν δυνεύοντ αι α · καὶ πάλιν αὐτὸν μὲν κρυπτόμενον διὰ τὴν τοῦ πατρὸς πρὸς ἐπιβουλήν· τὸν δὲ κρόνον ὑπ’ αὐτοῦ δεσμούμενον · , κἀκεῖνον ἀποτέμνοντα τὸν πατέρα πρα · ἆρ’ οὖν ἄξιον τοῦτον ὑπονοεῖν θεὸν, τοσαῦτα δράσαντα, καὶ διαβληθέντα, ἃ μὴ δὲ οἱ κοινοὶ ῥωμαίων νόμοι καὶ τοὺς ἁπλῶς ἀνθρώπους ἀνους ἐπιτρέπουσι ποιεῖν; ἵνα γὰρ ἐκ πολλῶν ὀλίγα μνημονεύσω διὰ τὸ πλῆθος, τίς ἰδὼν αὐτοῦ τὴν εἰς σεμέλην , καὶ λήδαν , καὶ ἀλκμή νην , καὶ ἄρτεμιν , καὶ λητῶ , καὶ μαῖαν , καὶ εὐρώπην, 10 
 καὶ δανάην καὶ ἀντιόπην παρανομίαν καὶ φθορὰν; ἢ τίς ἰδ ώ ὼ ν τὴν εἰς τὴν ἰδίαν αὐτοῦ ἀδελφ ή ὴ ν ἐπιχεί ρησιν καὶ τόλμαν, ὅτι τὴν αὐτὴν ἀδελφ ή ὴ ν εἶχε καὶ γυναῖκα, οὐκ ἂν χλευάσειε , καὶ ζημιώσειε θανά τῳ; ὅτι μὴ μόνον ἐμοίχευσεν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐκ τῆς μοιχείας αὐτῷ γενομένους γενομένους αὐτῷ παῖδας 17 θεοποιήσας ἀνέ θηκεν ἐπικάλυμμα τῆς παρανομίας αὐτοῦ, τὴν τῆς θεο ποιίας φαντασίαν κατασκευάζων· ὧν εἰσὶ διόνυσος, καὶ ἡρακλῆς, καὶ διόσκοροι, καὶ ἑρμῆς, καὶ περσεὺς καὶ σώ τειρα· τίς ἰδὼν τὴν τῶν λεγομένων θεῶν ἀκατάλακτον ἔριν 
 ἔριν πρὸς 
 αὐ ἑαυ τοὺς ἔριν ἐν ἰλίῳ, τῶν ἑλλήνων καὶ τῶν τρώων χάριν οὐ καταγνώσεται τῆς ἀσθενείας αὐτῶν; ὅτι διὰ τὴν πρὸς ἀλλήλους φιλονεικίαν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἀνους παρώξυναν. τίς ἰδὼν ὑπὸ μὲν διομήδους τιτρωσκομένους ἄρεα καὶ ἀφροδίτην, ὑπὸ δὲ ἡρακλέους τὴν ἥραν καὶ τὸν ὑποχθόνιον, ὃν καλοῦσι θεὸν ἀϊδωνέα· καὶ διό νυσον μὲν ὑπὸ περσέως, ἀθηνᾶν δὲ ὑπὸ ἀρκάδος, καὶ τὸν ἥφαιστον ῥιπτόμενον καὶ χωλαίνοντα Bas. χωλεύοντα solus οὐ κα ταγνώσεται τῆς φύσεως, καὶ ἀποστραφήσεται μὲν τὸ τοῦ 
 
 
 εἶναι αὐτοὺς ἔτι λέγειν λέγειν αὐτοὺς εἶναι ἔτι θεούς; φθαρτοὺς δὲ καὶ πα θητοὺς αὐτοὺς ἀκούων, οὐδὲν ἄλλο ἢ ἀνθρώπους ἀνους 
 [αὐτοὺς καὶ ἀνθρώπους] Basil. solus ἀσθενεῖς 33 
 ἐπιγνώσεται, καὶ μᾶλλον τοὺς τρώσ ο α ντας, ... καὶ τρώσοντας ἢ τοὺς τρω θέντας θαυμάσειεν; ἢ τίς ἰδὼν τὴν ἄρεος πρὸς ἀφρο δίτην μοιχείαν, καὶ τὸν ἡφαίστου κατ’ ἀμφοτέρων κα τασκευαζόμενον δόλον, καὶ τοὺς ἄλλους λεγομένους θεοὺς ἐπὶ θέαν τῆς μοιχείας ὑπὸ τοῦ ἡφαίστου καλουμένους καὶ αὐτοὺς ἐρχομένους, καὶ ὁρῶντας αὐτῶν τὴν ἀσέλ γειαν, οὐκ ἂν γελάσειε, καὶ καταγνώσεται τῆς φαυλό τητος αὐτῶν; ἢ τίς οὐκ ἂν γελάσειεν ὁρῶν τὴν ἡρακλέους πρὸς τ ὸ ὴ ν ὀμφάλην ἐκ μέθης παραφροσύνην καὶ ἀσω τίαν; τὰς γὰρ καθ’ ἡδονὴν αὐτῶν πράξεις, καὶ τοὺς παρα λόγους αὐτῶν ἔρωτας, καὶ τὰς ἐν χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ καὶ χαλκῷ καὶ σιδήρῳ καὶ λίθοις καὶ ξύλοις θεοπλα στίας, οὐ δεῖ διελέγχειν μετὰ σπουδῆς τῶν πραγμάτων 27 
 καὶ ἀφ’ ἑαυτῶν ἐχόντων τὸ μῦσος· καὶ δι’ ἑαυτῶν ἐπιδεικ νυμένων τὸ τῆς πλάνης γνώρισμα, ἐφ’ οἷς μάλιστα καὶ οἰκτιρήσειεν ἄν τις τοὺς ἀπατωμένους ἐν αὐ τοῖς. τῇ γὰρ ἑαυτῶν γυναικὶ μισοῦντες τὸν ἐπιβαί νοντα μοιχὸν, τοὺς τῆς μοιχείας διδασκάλους θεο ποιοῦντες οὐκ αἰσχύνονται. καὶ ταῖς ἀδελφαῖς αὐ τοὶ οὐκ ἐπιμιγνύμενοι, τοὺς τοῦτο ποιήσαντας προσ κυνοῦσι, καὶ ὁμολογοῦντες εἶναι κακὴν κακὸν τὴν παι δοφθορίαν, τοὺς ἐπὶ ταύτῃ διαβαλλομένους θρησκεύου σι· καὶ ἃ μὴ δὲ ἐν ἀνθρώποις ἀνοις εἶναι ἐπιτρέπουσιν οἱ νόμοι, ταῦτα τοῖς ὑπ’ αὐτῶν ὀνομαζομένοις Bas. 1.3 [εἶναι] θεοῖς περιτιθέν τες οὐκ ἐρυθριῶσιν· εἶτα προσκυνοῦντες λίθοις καὶ ξύλοις, οὐχ ὁρῶσιν ὅτι τὰ μὲν ὅμοια τοῖς ποσὶ πα τοῦσι καὶ καίουσι· τὰ δὲ τούτων μέρη θεοὺς προσα γορεύουσι· καὶ ἃ πρὸς ὀλίγον εἰς χρῆσιν εἶχον, ταῦτα διὰ παραφροσύνην γλύψαντες σέβουσιν· οὐχ ὁρῶν τες, οὐδὲ λογιζόμενοι τὸ σύνολον, ὅτι οὐ θεοὺς ἀλλὰ τὴν τέχνην τοῦ γλύψαντος προσκυνοῦσιν· ἕως μὲν γὰρ ἄξ ι υ στός ἐστιν ὁ λίθος, καὶ ἡ ὕλη ἀργὴ, ἐπὶ τοσοῦτον ταῦτα πατοῦσι καὶ τούτοις εἰς ὑπηρεσίας τὰς ἑαυτῶν πολλάκις καὶ τὰς ἀτιμωτέρας χρῶνται. ἐπειδ’ἂν δ’ ὁ τεχνίτης εἰς αὐτ ά ὰ τῆς ἰδίας ἐπιστήμης ἐπιβ άλλη άλῃ τὰς 12 
 συμμετρίας, καὶ ἀνδρὸς ἢ γυναικὸς εἰς τὴν ὕλην σχῆμα τυπώσῃ, τότε δὴ χάριν ὁμολογήσαντες τῷ τεχνίτῃ, λοιπὸν ὡς θεοὺς προσκυνοῦσι, μισθοῦ πα ρὰ τοῦ γλύψαντος αὐτοὺς ἀγοράσαντες. πολλάκις δὲ καὶ αὐτὸς ὁ ἀγαλματοποιὸς, Bas. solus ὡς ἐπιλ ὥσπερ ἐπιλαθό μενος, ὧν [ αὐτὸς ] 
 Bas. d(eleatur) εἰργάσατο, τοῖς 18 ἰδίοις ἔργοις προσεύ χεται· καὶ ἃ πρὸ ὀλίγ ον ου κατέξεε καὶ κατέκοπτε, ταῦτα μετὰ τὴν τέχνην θεοὺς προσαγορεύει· ἔδει δὲ εἴ περ ἦν θαυμάζειν ταῦτα, τὴν τοῦ ἐπιστήμονος τέχνην ἀποδέχεσθαι , καὶ μὴ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ πλασθέντα τοῦ πεποιηκότος προτιμᾶν· οὐ γὰρ ἡ ὕλη τὴν τέχνην, ἀλλ’ ἡ ὕλη τέχνη τὴν τέχνην ὕλην ἐκόσμησε, καὶ ἐθεοποίησε· πολ λ ῶ ῷ οὖν μᾶλλον δικαιότερον ἦν τὸν τεχνίτην αὐτοὺς προσκυνεῖν, ἤπερ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ πεποιημένα· ὅτι τὲ καὶ προϋπῆρχε τῶν ἐκ τέχνης θεῶν· καὶ ὅτι ὡς ἐβουλήθη, οὕτω καὶ γεγόνασι· νῦν δὲ παραγκωνισάμενοι τὸ δί καιον, καὶ τὴν ἐπιστήμην καὶ τὴν τέχνην ἀτιμάσαν τες, τὰ μετ’ ἐπιστήμης καὶ τέχνης γεγονότα προσκυνοῦ σι· καὶ τοῦ ποιήσαντος ἀνθρώπου ἀνου ἀποθνήσκοντος, τὰ ὑπ’ αὐ τοῦ γενόμενα ὡς ἀθάνατα τιμῶσιν· ἃ εἰ μὴ τύχοιεν 32 
 τῆς καθ’ ἡμέραν ἐπιμελείας, πάντως τῷ χρόνῳ διὰ τὴν φύσιν ἀφανίζονται· πῶς δὲ οὐκ ἄν τις αὐτοὺς οἰκτειρή σειε καὶ κατὰ τοῦτο, ὅτι βλέποντες αὐτοὶ, τ οὺς οῖς μὴ βλέ 
 οντας ουσιν προσκυνοῦσι· καὶ ἀκούσ αν ον τες αὐτοὶ, τοῖς μὴ ἀκούουσι Bas. τοὺς μὴ ἀκούοντας ... ... 
 προσεύχονται· καὶ ἔμψυχοι καὶ λογικοὶ κατὰ φύσιν ὄντες οἱ ἄνθρωποι ἄνοι , τοὺς μὴ δ’ὅλως κινουμένους, ἀλλὰ ἀψύχους ὄντας, ὡς θεοὺς προσαγορεύουσι· καὶ τό γε θαυμαστὸν, ὅτι οὓς αὐτοὶ φυλάττουσιν ὑπ’ἐξου σίαν ἔχοντες, τούτοις ὡς δεσπόταις δουλεύουσι. καὶ 
 μήτι Bas. μήτοι νομίσης ταῦτα με λέγειν ἁπλῶς, ἢ ψεύδεσθαι κατ’ αὐτῶν· ἔστι μὲν γὰρ καὶ τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡ πίστις ἀπαντῶσα τούτων· καὶ πάρεστι τοῖς βουλομένοις ὁρᾶν 
 τὰ τοιαῦτα Bas. solus ταῦτα . κρείττων δὲ μαρτυρία περὶ τούτων ἐστὶ καὶ παρὰ τῆς θείας γραφῆς, προδιδασκούσης ἄνωθεν 
 καὶ λεγούσης, τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον καὶ 28 
 
 χρυσίον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων ἀνων · ὀφθαλμοὺς ἔχουσι , καὶ οὐκ 
 ὄψονται· στόμα ἔχουσι , καὶ οὐ λαλήσουσιν· ὦτα ἔχουσι , 
 
 καὶ οὐκ ἀκούσονται· ῥίνας ἔχουσι , καὶ οὐκ ὀσφρανθή 
 σονται. χεῖρας ἔχουσι , καὶ οὐ ψηλαφήσουσιν· πόδας ἔ 
 χουσι , καὶ οὐ περιπατήσουσιν· οὐ φωνήσουσιν ἐν τῷ 
 λάρυγγι αὐτῶν· ὅμοιοι αὐτοῖς γένοιντο οἱ ποιοῦντες αὐτά. οὐδὲ προφητικὴ δὲ τούτων ἀπέστη μέμψις. ἀλλ’ ἔστι καὶ ἐν τούτοις ὁ κατ’ αὐτῶν ἔλεγχος λέγοντος τοῦ πνεύματος πνς · Da B 13 αἰσχυνθήσονται οἱ πλάσαντες θεόν θν , καὶ 
 γλύφοντες πάντα μάταια· καὶ πάντες ὅθεν ἐγέ 
 νοντο ἐξηράνθησαν. καὶ κωφοὶ ἀπὸ ἀνθρώπων ἀνων συναχθήτωσαν πάντες, καὶ στήτωσαν ἅμα, [ καὶ ἐντραπήτωσαν καὶ d(eleatur) a ms. 1 
 
 αἰσχυνθήτωσαν ἅμα· ] ὅτι ὤξυνε τέκτων ἐστὶ σίδηρον, 
 καὶ σκεπάρνῳ εἰργάσατο αὐτό· καὶ ἐν τερέ τρῳ ἐρύθμισεν αὐτό. ms. 1 καὶ ἔστησεν αὐτὸ τῷ 
 βραχίονι τῆς ἰσχύος αὐτοῦ· καὶ πεινάσει καὶ ἀσθενήσει, 
 καὶ οὐ μὴ πί ει ῃ ὕδωρ· ξύλ α ον γὰρ ἐκλεξάμενος τέκτων, 
 ἔστησεν αὐτὸ ἐν μέτρ ω ῳ · καὶ ἐν κόλλῃ ἐρύθμισεν αὐτὸ ἐρύθρωσεν ms. 1 , 
 καὶ ἐποίησεν αὐτὸ ὡς μορφὴν ἀνδρός, καὶ ὡς ὡραιο 
 
 al. τάτου τάτ ου α 
 ἀνθρώπου ἀνου , ἔστησεν αὐτ ῷ ὸ ἐν οἴκῳ· καὶ d(eleatur) a ms. 1 ὃ ἔκοψε ξύ 
 λον ἐκ τοῦ δρυμοῦ, καὶ ὃ ἐφύτευσεν ὁ κύριος κς , καὶ ὑετὸς 
 ἐμήκυνεν ἵνα ᾖ ἀνθρώποις ἀνοις εἰς καῦσιν, καὶ λ άβω αβὼ ν ἀπ’ αὐ 
 τοῦ θερμανθῇ, καὶ καύσαντες ἔπεψαν ἔπεμψαν ms. 1 ἄρτους ἐπ’ 
 αὐτῷ, τὸ δὲ λοιπὸν εἰργάσαντο εἰς θεοὺς, καὶ προσεκύνη 
 σαν al. αὐτοὺς αὐτ οὺς οῖς , οὗ τὸ ἥμισυ αὐτοῦ κατέκαυσ ε αν πυρὶ· 
 
 al. τῷ ἡμίσυ καὶ ἐπὶ τῷ ἡμίσυ τοῦ ἡμίσεως αὐτοῦ κρέας ὀπτήσας, ἔφαγε καὶ 
 ἐνεπλήσθη· καὶ θερμανθεὶς, εἶπεν· ἡδύ μοι ὅτι ἐθερ 
 μάνθην al. προσεκύνησε καὶ εἶδον πῦρ· τὸ δὲ λοιπὸν προσεκύν ησε ει ησε λέ 
 γων, ἐξελοῦμαι , ὅτι ὁ θεός θς μου εἶ σύ· οὐκ ἔγνωσαν· φρο 
 νῆσαι ὅτι ἀπημαυρώθησαν τοῦ βλέπειν τοῖς ὀφθαλμοῖς 
 αὐτῶν, καὶ τοῦ νοῆσαι τῇ καρδίᾳ· καὶ οὐκ ἀνελογίσατο ἐν Bas. et ... τῇ 
 καρδίᾳ αὐτοῦ· οὐδὲ ἀνελογίσατο τῇ ψυχῇ αὐτοῦ· 
 οὐδὲ ἔγνω τῇ φρονήσει, ὅτι τὸ ἥμισυ αὐτοῦ κατέ 
 καυσεν ἐν πυρὶ, καὶ ἔπεψεν ἐπὶ τῶν ἀνθράκων αὐ 
 τοῦ ἄρτους· καὶ ὀπτήσας κρέας ἔφαγε, καὶ τὸ λοι 
 πὸν αὐτοῦ εἰς βδέλυγμα ἐποίησε, καὶ προσκυ 
 νοῦσιν αὐτό. γνῶτε ὅτι σποδὸς ἡ καρδία αὐτῶν καὶ 
 πλανῶνται· καὶ οὐδεὶς δύναται ἐξελέσθαι τὴν ψυ 
 χὴν αὐτῶν· ἴδετε καὶ οὐκ ἐρεῖται ὅτι ψεῦδος ἐν τῇ δε ξιᾷ μου. πῶς οὖν οὐκ ἄθεοι παρὰ πᾶσι κριθεῖεν, 
 οἱ καὶ παρὰ καὶ περὶ ms. 1 τῆς θείας γραφῆς ἀσεβείαν κατηγορούμε νοι; ἢ πῶς οὐκ ἂν εἶεν κακοδαίμονες οἱ οὕτω φανε ρῶς ἐλεγχόμενοι τὰ ἄψυχα θρησκεύοντες ἀντὶ τῆς 
 ἂν γένοιτο d(eleatur) ms. 1 ἀληθείας; ποία δὲ τού των τοις ἐλπὶς; ἢ τίς ἂν αὐτοῖς γένοιτο τούτοις ... γένηται ms. 3 
 
 συγγνώμη, πεποιθῶσιν ἐπὶ τὰ ἄλογα καὶ ἀκίνητα, ἃ ἀντὶ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ σέβουσιν; εἴθε γὰρ εἴθε κἂν χω ρὶς σχήματος αὐτοῖς τοὺς θεοὺς ἔπλαττεν ὁ τεχνίτης, ἵνα μὴ τῆς ἀναισθησίας φανερὸν ἔχωσι τὸν ἔλεγχον. ὑ πέκλεψαν γὰρ ἂν τὴν ὑπόνοιαν τῶν ἀκεραίων, ὡς αἰ σθομένων τῶν εἰδώλων, εἰ μὴ τὰ σύμβολα τῶν αἰσθήσεων, οἷον ὀφθαλμοὺς , καὶ ῥῖνας , καὶ ὦτα , καὶ χεῖρας , καὶ στόμα εἶχον ἀκινήτως Bas. solus κινούμενα κείμενα πρὸς τὴν τῆς αἰσθήσεως χρῆσιν, καὶ τὴν τῶν αἰσθητῶν ἀντίληψιν· νῦν δὲ, ἔχον τες οὐκ ἔχουσι , καὶ στήκοντες οὐ στήκουσι, καὶ καθεζό μενοι οὐ καθέζονται· οὐ γὰρ ἔχουσι τούτων τὴν ἐνέργειαν, ἀλλ’ ὡς ὁ πλάσας ἠθέλησεν, οὕτω καὶ μένουσι κείμενοι· 
 θεοῦ θυ μὲν γνώρισμα μηδὲν παρέχοντες· ἄψυχοι δὲ κα θόλου μόνον ἀνθρώπου ἀνου τέχν η ῃ φαινόμενοι τεθέντες· εἴθε δὲ καὶ οἱ τῶν τοιούτων ψευδοθέων κήρυκες καὶ μάντεις, ποιη ταὶ λέγω καὶ συγγραφεῖς, ἁπλῶς θεοὺς αὐτοὺς εἶναι γεγραφήκεισαν· ἀλλὰ μὴ καὶ τὰς πράξεις αὐτῶν πρὸς ἔλεγχον ἀθεότητος καὶ αἰσχροποιοῦ πολιτείας al. γεγραφήκεισαν ἀνα γε 
 γραφήκεισαν· ἠδύναντο γὰρ καὶ μόνῳ τῷ τῆς θεότητος 
 2B/12 ms.1. ἀφαρπᾶσαι ὀνόματι τὴν ἀλήθειαν ὑφαρπάσαι· μᾶλλον δὲ τοὺς πολλοὺς ἀπὸ τῆς ἀληθείας πλανῆσαι· νῦν δὲ ἔρωτας καὶ ἀσελγείας διηγούμενοι τοῦ διὸς · , καὶ παιδοφθο ρίας τῶν ἄλλων · , καὶ ζηλωτυπίας πρὸς ἡδονὴν τῶν θη λειῶν · , καὶ φόβους καὶ δειλίας, καὶ τὰς ἄλλας κακίας οὐδὲν ἄλλο, ἢ ἑαυτοὺς ἐλέγχουσιν ὅτι οὐ μόνον οὐ περὶ θεῶν διηγοῦνται, ἀλλ’ οὐδὲ περὶ ἀνθρώπων ἀνων σεμνῶν· 
 αἰσχρῶν περὶ δὲ αἰσχρ ὸν οῦ καὶ τοῦ καλοῦ μακρὰν ὄντων μυ θολογοῦσιν. ἀλλ’ ἴσως περὶ τούτων οἱ δυσσεβεῖς ἐπὶ τὴν ἰδιότητα τῶν ποιητῶν καταφεύξονται, λέγοντες 
 abest ab ... τῶν ποιητῶν ἴδιον εἶναι [ τὸν ] χαρακτῆρα τὰ μὴ ὄντα πλάτ τεσθαι καὶ ψεύδεσθαι περὶ μύθων εἰς ἡδονὴν τῶν ἀκου όντων· οὗ χάριν καὶ τὰ περὶ τῶν θεῶν αὐτοὺς πεποιηκέναι 
 solus Bas. πάντως φήσουσιν· ἀλλ’ αὕτη καὶ πάντων μᾶλλον ἡ πρόφασις αὐτοῖς ἔ ἕ ωλος δειχθήσεται, ἀφ’ ὧν αὐτοὶ περὶ τούτων ἔχουσι δόξαν, καὶ προτίθενται· εἰ γὰρ τὰ παρὰ ποιηταῖς ἐστὶ πλάσματα καὶ ψευδῆ, ψευδὴς ἂν εἴη καὶ αὐτ ή, ὴ ἡ πε ρὶ τοῦ διὸς , καὶ κρόνου , καὶ ἥρας , καὶ ἄρεος , καὶ τῶν ἄλλων ὀνομασία· ἴσως γὰρ ὡς αὐτοὶ φασ ί ι, καὶ τὰ ὀνό ματα πέπλασται· καὶ οὐκ ἔστι μὲν ὅλως ζεὺς, οὐδὲ κρόνος, οὐδὲ ἄρης· πλάττονται δὲ τούτους ὡς ὄντας οἱ ποιηταὶ πρὸς ἀπάτην τῶν ἀκουόντων. πλαττόντων 22 
 δὲ τῶν ποιητῶν τὰ μὴ ὄντα, πῶς [ ὡς ] ὄντας αὐτοὺς dee. ab Basil. et 3 . ... [ὡς] θρησκεύου σιν; ἢ ἴσως γὰρ ἂν πάλιν φήσωσι τὰ μὲν ὀνόματα οὐ πλάτ τονται, τὰς δὲ πράξεις ψεύδονται κατ’ αὐτῶν· ἀλλὰ καὶ τοῦτο οὐδὲν ἧττον πρὸς ἀπολογίαν αὐτῶν οὐκ ἀσφα λές· εἰ γὰρ τὰς πράξεις ἐψεύσαντο, ἐψεύσαντο πάντως καὶ τὰ ὀνόματα, ὧν καὶ τὰς πράξεις εἶναι διηγήσαντο· ἢ , εἰ ms. 1 
 ἀληθεύουσι περὶ τὰ ὀνόματα, ἀληθεύουσι καὶ περὶ τὰς πράξεις ἐξ ἀνάγκης· ἄλλως τε, οἱ εἶναι τούτους θε οὺς μυθολογήσαντες, ἴσασιν ἀληθῶς, καὶ ἃ δεῖ θεοὺς πράττειν· καὶ οὐκ ἂ ἄ ν ποτε τὰς ἀνθρώπων ἀνων θεοῖς προσάψ ει οιεν ἐν νοίας· ὥσπερ οὐδὲ τὸ τοῦ πυρὸς ἔργον τῷ ὕδατι τίς ἀναθήσει· τὸ μὲν γὰρ καίει, τὸ δὲ ἔμπαλιν τὴν οὐσίαν ἔ χει ψυχρὰν· εἰ μὲν οὖν αἱ πράξεις εἰσ ί ὶ θεῶν ἄξιαι, θεοὶ ἂν εἶεν καὶ οἱ τούτων ἐργάται· εἰ δὲ ἀνθρώπων ἀνων 
 εἰσὶ ἐστὶ ms. 1 , καὶ 
 ἀνθρώπων ἀνων οὐ καλῶν τὸ μοιχεύειν, καὶ τὰ προειρημένα ἔρ γα, ἄνθρωποι ἄνοι ἂν εἶεν οἱ ταῦτα πράξαντες καὶ οὐ θεοί· κατ’ ἀλλήλους γὰρ ταῖς οὐσίαις καὶ τὰς πράξεις εἶναι χρή· ἵνα καὶ ἐκ τῆς ἐνεργείας ὁ πράξας μαρτυριθῇ, καὶ 21 
 ἐκ τῆς οὐσίας ἡ πρᾶξις γνωσθῆναι δυνηθῆ· ὥσπερ οὖν εἴ τίς διαλεγόμενος περὶ ὕδατος καὶ πυρὸς, καὶ τὰς τούτων ἐνεργείας ἀπαγγέλλων, οὐκ ἂν εἶπε τὸ μὲν ἐπαγγ- ms. 1 ὕ δωρ καίειν, τὸ δὲ πῦρ ψύχειν· οὐδ’ εἴ τις περὶ ἡλίου καὶ γῆς διηγεῖτο, ἔλεγεν ἂν τὴν μὲν γῆν φωτίζειν, τὸν δὲ ἥλιον βοτάναις καὶ καρποῖς σπεί ζ ρ εσθαι, ἀλλὰ καὶ λέγων βοτάνας καὶ καρποὺς ms. 1 πᾶ σαν παραπληξίαν ὑπερέβαλεν, οὕτως οὐκ ἂν οἱ παρ’ αὐ τοῖς συγγραφεῖς, καὶ μάλιστα μᾶλλον Bas. solus ὁ πάντων ἐξοχώτατος ποιητής, εἴπερ ᾔδεισαν θεοὺς εἶναι τὸν δία καὶ τοὺς ἄλ λους, τοιαύτας αὐτοῖς περιέθηκαν πράξεις · , αἳ μὴ 56 
 εἶναι θεοὺς αὐτοὺς ἐλέγχουσιν· ἀλλὰ μάλλον ἀνθρώπους ἀνους εἶναι εἶναι2 d(eleatur) in * ms. , 
 m.s. * καὶ ἀνθρώπους ἀνους οὐ σώφρονας· ἢ εἰ ἐψεύσαντο ὡς ποιηταὶ, καὶ σὺ τούτων καταψεύδῃ· διατί μὴ καὶ ms. 1 ἐπὶ τῆς ἀνδρείας τῶν ἡρώων ἐψεύσαντο· καὶ ἀντὶ μὲν ἀνδρείας ἀσθένειαν, ἀν τὶ δὲ ἀσθενείας, ἀνδρείαν ἐπλάσαντο· ἔδει γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ διὸς 3B/15 καὶ τῆς ἥρας, οὕτῳ καὶ τοῦ μὲν ἀχιλλ έαν έως 
 
 ms. o. αν ἀν αν δρείαν καταψεύσασθαι, τοῦ δὲ θερσίτου δύναμιν θαυμάσαι· καὶ τοῦ μὲν ὀδυσσέως, ἀσυνεσίαν δια βαλεῖν, τοῦ δὲ νέστορος παραφροσύνην πλάσασθαι· καὶ τοῦ μὲν διομήδους καὶ ἕκτορος γυναικείας πράξεις· τῆς δὲ ἑκάβης ἀνδρείαν μυθολογῆσαι, ἐπὶ πάντων γὰρ ὡς αὐτοὶ λέγουσιν, ἔδει τοὺς ποιητὰς πλάττεσθαι καὶ ψεύ δεσθαι· νῦν δὲ τοῖς μὲν ἀνθρώποις ἀνοις τὴν ms. 1 μὲν ἀλήθειαν ἐφύλαξαν, 
 al. καταψεδε- τῶν δὲ λεγομένων θεῶν, οὐκ ἐφοβήθησαν καταψεύ δε σα 
 σθαι· καὶ τοῦτο γὰρ ἄν τις αὐτῶν εἴποι, ἐν μὲν ταῖς πε ρὶ ἀσελγείας αὐτῶν πράξεσι ψεύδονται· ἐν δὲ τοῖς ἐπαίνοις ὅταν πατέρα πρα θεῶν καὶ ὑπάτων m.s. o. ὕπατον καὶ ὀλύμπιον καὶ ἐν οὐρανῷ οὐνῷ βασιλεύοντα ὑπάτων λέγωσι ms. 1 τὸν δία, οὐ πλάτ τονται, ἀλλ’ ἀληθεύοντες λέγουσι· τοῦτον δὲ οὐ μόνον μόνος ms. 1 ἐ γὼ, ἀλλὰ abest Bas. 
 [ καὶ ] πᾶς ὅστις ἐλέγξειε κατ’ αὐτῶν εἶναι τὸν λόγον· πάλιν γὰρ ταῖς πρώταις ἀποδείξεσιν ἡ ἀλήθεια κατ’ αὐτῶν φανήσεται· αἱ μὲν γὰρ πράξεις, ἀνθρώπους ἀνους 
 αὐτοὺς εἶναι ἐλέγχουσι· τὰ δὲ ἐγκώμια ὑπὲρ τὴν ἀνθρώπων ἀνων ἐστὶ φύσιν· ἑκάτερον δὲ τούτων ἀκατάλληλόν ἐστι πρὸς ἑαυτό· οὔ τε γὰρ τῶν ἐν vide Bas. fol. ** ** ἀνθρώποις ἀνοις 
 
 οὐρανοῖς οὐνοῖς ἴδιόν ἐστι ταῦτα τοιαῦτα πράττειν, οὔτε τοὺς τὰ τοιαῦτα πράττοντας ὑπονοεῖν τις δύναται θεούς. 
 [ἢ] abest Basil. solο τί οὖν ὑπολείπεται ἀπολείπεται ms. νοεῖν· [ ἢ ] ὅτι τὰ μὲν ἐγκώμια ψευ δῆ καὶ κεχαρισμένα τυγχάνει· αἱ δὲ πράξεις 29 τυγχάνειν ms. 1 ἀληθεύου σαι ἀληθεύοντας ms. 1 κατ’ αὐτῶν. καὶ τοῦτο ἀληθὲς ἐκ τῆς συνηθείας ἄν τις ἐπιγνώσεται· οὐδεὶς γὰρ ἐγκωμιάζων τινὰς, [ καὶ ] 
 [καὶ] abest a Basil. solο 
 κατηγορεῖ τῆς τούτων πολιτείας, ἀλλὰ μᾶλλον οἷς εἰσὶν αἱ πράξεις αἰσχραὶ, τούτους διὰ τὸν ἐκ τούτων ψόγον ἐπαίρουσι τοῖς ἐγκωμίοις, ἵνα τῇ τούτων ὑπερβολῇ τοὺς ἀκούοντας ἀπατήσαντες, ἐπικρύψωσι τὴν ἐκείνων παρανομίαν· ὥσπερ οὖν εἴ τις ἐγκωμιάσαι τινὰ προθέ μενος, μὴ εὑρίσκει ms. 1. εὑρίσκοι μὲν ἐκ πολιτείας, μ ὴ η δὲ ἐξ ἀρετῆς τῆς ψυχῆς τὴν πρόφασιν τῶν ἐγκωμίων, διὰ τὴν ἐν τού τοις αἰσχύνην, ἄλλως δὲ αὐτοὺς ἐπαίρ ει οι Bas. et al. τὰ ὑπὲρ αὐτοὺς αὐτοῖς χαριζόμενος, οὕτω καὶ οἱ παρ’ αὐτοῖς θαυμαστοὶ ποιηταὶ, δυσωπούμενοι ἐπὶ ταῖς αἰσχραῖς πράξεσι 6τῶν λεγομένων παρ’ αὐτοῖς θεῶν, τὸ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἄνον αὐτοῖς προ σῆψαν ὄνομα· οὐκ εἰδότες ὅτι οὐ ταῖς ὑπὲρ ἄνθρωπον ὑπονοίαις ἐπισκιάσουσιν αὐτῶν τὰ ἀνθρώπινα, ἀλλὰ μᾶλλον τοῖς ἀνθρωπίνοις αὐτῶν ἐλαττώμασι τὰς θεοῦ ἐννοίας μὴ ἁρμόζειν αὐτοῖς διελέγξουσι· καὶ ἔγωγε νομίζω καὶ παρὰ γνώμην αὐτοῖς εἰρῆσθαι τὰ τούτων πά θη καὶ τὰς τούτων πρ ᾶ ά ξεις· ἐπεὶ ms. 1 ἐπειδὴ γὰρ τὴν τοῦ θεοῦ θυ ἀκοι νώνητον , ὡς εἶπεν ἡ γραφὴ , προσηγορίαν καὶ τιμὴν τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς, ἀλλ’ ἀνθρώποις ἀνοις θνητοῖς ἐσπούδαζον ἀναθεῖ ναι· καὶ μὴν μέγα Bas. et 1 et 3 καὶ δυσσεβὲς B. ἀσεβὲς alii ***** ἦν τὸ ὑπ’ αὐτῶν τολμώ μενον· τούτου ἕνεκεν καὶ ἄκοντες ὑπὸ τῆς ἀληθείας ἠναγκάσθησαν τὰ τούτων ἐκθέσθαι πάθη, ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα τὰ τούτων πάθη, ms. 1 τὰ τούτων πάθη, ms. 1 πρὸς ἔλεγχον τοῦ μὴ εἶναι τούτους θεοὺς ἐν ταῖς περὶ αὐτῶν γραφαῖς κείμενα πᾶσι φαίνηται. τίς οὖν ἀπολογία, τίς ἀπόδειξις περὶ τοῦ εἶναι τούτους 51 
 θεοὺς γένοιτ’ ἂν τοῖς ἐν τούτοις δεισιδαιμονοῦσιν· ἐκ 53 μὲν γὰρ τῶν λεγχθέντων μικρῷ πρότερον ἀνθρώπους ἀνους αὐτοὺς καὶ ἀν θρώπους ἀσέμνους ὄντας ὁ λόγος ἀπέδειξεν· εἰς ἐκεῖνο δὲ τάχα τραπήσονται, καὶ μέγα φρονήσουσιν ἐπὶ τοῖς ὑπ’ αὐτῶν εὑρεθεῖσι τῷ βίῳ χρησίμοις, λέγοντες διὰ ταῦτα 
 58 αὐτοὺς καὶ θεοὺς ἡγεῖσθαι, ὅτι 2B/16 τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις χρήσιμοι γεγόνα σι· ζεὺς μὲν γὰρ λέγεται πλαστικὴν τέχνην ἐσχηκέναι· πο σειδ ῶ ὼ ν δὲ τὴν τοῦ κυβερνήτου· καὶ ἥφαιστος μὲν τὴν ms. 1 χαλ κευτικήν· ἀθηνὰ δὲ τὴν ὑφαντικήν· καὶ ἀπόλλων μὲν τὴν μουσικήν· ἄρτεμις δὲ τὴν κυνηγετικήν, καὶ ἥρα 
 ms. 1 τὸν στολισμόν· δήμητρα δὲ τὴν γεωργίαν· καὶ ἄλλοι ἄλλας, ὡς [ οἱ ] 
 abest a Bas. ἱστο ροῦντες περὶ αὐτῶν ἐξηγήσαντο· ἀλλὰ ταῦτας καὶ τὰς τοιαύτας ἐπιστήμας, οὐκ αὐτοῖς μόνοις ἔδει τοὺς ἀν θρώπους ἀναθεῖναι, ἀλλὰ τῇ κοινῇ τῶν ἀνθρώπων ἀνων φύσει· εἰς ἣν ἀτενίζοντες ἄνθρωποι ἄνοι τὰς τέχνας ἐφευρίσκουσι· τὴν γὰρ τέχνην καὶ οἱ πολλοὶ λέγουσι φύσεως αὐτὴν ms. 1 εἶναι μίμημα. εἰ τοίνυν ἐπιστήμονες περὶ ἃς ἐσπούδα ζον σαν τέχνας σαν ms. 1 γε γόνασιν, οὐ διὰ τοῦτο καὶ θεοὺς αὐτοὺς νομίζειν ἀνάγκη, ἀλ λὰ μᾶλλον ἀνθρώπους ἀνους · οὐ γὰρ ἐξ αὐτῶν αἱ τέχναι, ἀλλ’ ἐν ταύ ταις καὶ αὐτοὶ τὴν male Basil. τέχνην φύσιν ἐμιμήσαντ α ο · ὄντες γὰρ ἄνθρωποι ἄνοι 
 κατὰ φύσιν, δεκτικοὶ ἐπιστήμης κατὰ τῶν περὶ αὐτῶν 
 m.s.o. τεθέντα 
 τι τε θέντα ὅρον, οὐδὲν θαυμαστὸν εἰ τῇ ἀνθρωπίνῃ ἀνίνῃ διανοίᾳ, καὶ αὐτοὶ εἰς τὴν ἑαυτῶν φύσιν ἀποβλέποντες, καὶ ταύτης ἐπι στήμην λαβόν τες, τὰς τέχνας ἐπενόησαν· ἢ εἰ διὰ τὰς τῶν τεχνῶν εὑρέσεις, θεοὺς αὐτοὺς ἄξιον ἀναγορεύεσθαι λέγουσιν, ὅ ὥ ρα καὶ τοὺς τῶν ἄλλων τεχνῶν εὑρετὰς θεοὺς ἀναγορεύειν, καθ’ ὃν λόγον κἀκεῖνοι τῆς τοιαύτης ὀνομασίας ἐξιώθησαν. γράμματα μὲν γὰρ ἐφεῦρον φοίνικες· ποίησιν δὲ ἡρωϊκὴν ὅμηρος· καὶ διαλεκτικὴν μὲν ζήνων ὁ ἐλεάτης· ῥητορικὴν δὲ 27 
 τέχνην, κόραξ ὁ συρακούσιος· καὶ καρπὸν μὲν μελισσών, ἀρισταῖος· σίτου δὲ σπορὰν τριπτόλεμος· καὶ νόμους μὲν λυκοῦργος ὁ σπαρτιάτης, καὶ σόλων ὁ ἀθηναῖος· τῶν δὲ γραμμάτων τὴν σύνταξιν καὶ ἀριθμ ητικήν ούς , ούς Bas. et ... καὶ μέ τρα καὶ στάθμια παλαμήδης ἐφεῦρε· καὶ ἄλλοι ἄλ λα καὶ διάφορα τῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων ἀνων ἀπήγγειλαν χρήσιμα κατὰ τὴν [ τῶν ] 
 ἀνθρώπων ἀνων 
 primus τῶν ἱστορησάντων μαρτυρίαν· εἴπερ οὖν αἱ ἐπιστῆ μαι θεοποιοῦσι, καὶ διὰ ταύτας εἰσὶ θεοὶ γλυπτοὶ, ἀνάγ κη καὶ τοὺς ὕστερον ἐκείνων ἐφευρετὰς τῶν ἄλλων γενο μένους εἶναι κατ’ αὐτοὺς θεούς· ἢ εἰ μὴ τούτους ἀξιοῦ σι τῆς τοῦ θεοῦ θυ τιμῆς, ἀλλ’ ἀνθρώπους ἀνους ἐπιγινώσκουσιν, Bas. ἀκολουθεῖ et 3. alii primus , 2.1 θον ἀκόλου θον ἂν εἴη καὶ τὸν δία καὶ τὴν ἥραν, καὶ τοὺς ἄλλους μὴ δὲ ms.1 
 ὀνομάζεσθαι θεούς, ἀλλὰ καὶ αὐτοὺς ἀνθρώπους γεγε νῆσθαι πιστεύειν· καὶ κατὰ περιττόν, ὅτι μὴ δὲ σεμνοὶ γεγόνασιν, ὡς καὶ ἀπ’ αὐτῆς τῆς διὰ διὰ d(eleatur) ms.1 τῶν ἀγαλμάτων γλυφῆς, οὐδὲν ἕ τερον, ἢ ἀνθρώπους ἀνους αὐτοὺς ἐλέγχουσι· τ ινὰ ίνα γὰρ ἄλλην αὐτοῖς γλύφοντες ἐπιβάλλουσι μορφήν, ἢ τὴν ἀῤῥένων καὶ 22 
 γυναικῶν, καὶ τῶν ἔτι κατωτέρω τούτων καὶ ἀλόγων ὄντων τὴν φύσιν· πετεινῶν παντοίων, τετραπόδων ἡμέ ρων τε καὶ ἀγρίων, καὶ ἑρπετῶν ὅσα γῆ καὶ θάλασσα, καὶ πᾶσα τῶν ὑδάτων ἡ φύσις φέρει. εἰς γὰρ τὴν τῶν παθῶν καὶ ἡδονῶν ἀλογίαν πεσόντες οἱ ἄνθρωποι ἄνοι , καὶ πλέον οὐδὲν ὁρῶντες, ἢ ἡδονὰς καὶ σαρκὸς Bas. sol. σαρκῶν ἐπιθυμίας, ὡς ἐν τούτοις τοῖς ἀλόγοις τὴν διάνοιαν ἔχοντες, ἐν ἀλόγοις καὶ τὸ θεῖον ἀνεπλάσαντο κατὰ τὴν ποικιλίαν τῶν παθῶν ἑαυτῶν· καὶ θεοὺς τοσούτους γλύψαντες, τετραπόδων τε ms. 1 γὰρ εἰκό ν αι ες καὶ ἑρπετῶν καὶ πετεινῶν εἰσὶ παρ’ αὐτοῖς· καθὼς καὶ ὁ τῆς θείας καὶ ἀληθοῦς εὐσεβ 53 είας ἑρμηνεύς φησιν· 
 ἐματαιώθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν· καὶ ἐσκο 
 τίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία, φάσκοντες εἶναι σοφοὶ 
 56 
 ἐμωράνθησαν· καὶ ἤλλαξαν 5B/17 
 sol. Bas. ἠλλάξαντο τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου et ms. ἀοράτου 
 
 
 θεοῦ θυ ἐν ὁμοιώματ α ι εἰκόνος φθαρ τῆς τοῦ 
 ἀνθρώπου ἀνου 
 , καὶ πετεινῶν , 
 
 καὶ τετραπόδων , καὶ ἑρπετῶν· διὸ καὶ παρέδωκεν αὐ 
 τοὺς adid. ὁ θεὸς εἰς πάθη ἀτιμίας. προπαθόντες γὰρ τὴν ψυχὴν ταῖς τῶν ἡδονῶν ἀλογίαις , ὡς προεῖπον, ἐπὶ τὴν τοιαύτην θεο πλαστίαν κατέπεσον· καὶ πεσόντες λοιπ ὸ ό ν, ὡς παρο φθέντες primus παραδοθέντες *** ****. ἐν τῷ ἀποστραφῆναι τὸν θεὸν αὐτοὺς, οὕτως 17 
 ἐν αὐτοῖς κυλίονται, καὶ ἐν ἀλόγοις τὸν τοῦ λόγου πατέρα πρα 
 θεὸν ἀπεικάζουσι· περὶ ὧν οἱ παρ’ ἕλλησι λεγόμενοι φι λόσοφοι καὶ ἐπιστήμονες, ἐλεγχόμενοι μὲν οὐκ ἀρνοῦν ται ἀνθρώπων ἀνων εἶναι καὶ ἀλόγων μορφὰς καὶ τύπους τοὺς φαινομένους αὐτῶν θεούς· ἀπολογούμενοι δὲ λέγουσι, διὰ τοῦτο αὐτοὺς ἔχειν, ἵνα διὰ τούτων τὸ θεῖον αὐτοῖς ἀ ποκρίνηται καὶ φαίνηται· οὐκ ἄλλως γὰρ αὐτ ῶν ὸν 
 ὸν m.s.o τὸν ἀό ρατον δύνασθαι γνῶναι, ἢ διὰ τῶν τοιούτων ἀγαλμά των καὶ τελετῶν· οἱ δὲ ἔτι τούτων φιλοσοφώτεροι καὶ βαθύτερα λέγειν νομίζοντες , φασ ι ὶ, διὰ τοῦτο ταῦτα κατεσκευάσθαι, καὶ τετυπῶσθαι πρὸς ἐπίκλησιν καὶ ἐπιφανείαν θείων ἀγγέλων καὶ δυνάμεων· ἵνα διὰ τού των ἐπιφαινόμενοι, γνωρίζ ου ω σιν αὐτοῖς περὶ τῆς τοῦ ω 
 
 θεοῦ θυ γνώσεως· καὶ εἶναι τούτους, ὥσπερ γράμματα τοῖς τοῖς 
 
 ἀνθρώποις ἀνοις · οἷς ἐντυγχάνοντες, δύνανται γινώσκειν περὶ τῆς 23 τοῦ 
 θεοῦ θυ καταλήψεως ἀπὸ τῆς δι’ αὐτῶν γινομένης τῶν θείων ἀγγέλων ἐπιφανείας. ταῦτα μὲν οὕτως ἐκεῖνοι μυ θολογοῦσιν· οὐ γὰρ θεολογοῦσι , μὴ γένοιτο· ἐὰν δέ τις ἐξε τάσῃ τὸν λόγον μετ’ ἐπιμελείας, εὑρήσει 27 τούτων οὐκ ἔλατ τον τῶν προτέρων πρότερον m.s.o. δειχθέντων, τὴν δόξαν εἶναι ψευδ ήν ῆ . εἴποι γὰρ ἄν τις πρὸς αὐτοὺς παρελθὼν ὑπ’ ἐπ’ m.s.o. ἀληθείᾳ κρινούσῃ, πῶς ἀποκρίνεται, ἢ γνωρίζεται θεὸς θς διὰ τούτων· πότερον διὰ τὴν περικειμένην αὐτοῖς ὕλην, ἢ διὰ τὴν 
 ἐν 
 ἑ αυτοῖς μορφήν· εἰ μὲν γὰρ διὰ τὴν ὕλην, τίς ἡ χρεία τῆς μορφῆς; καὶ μὴν μὴ πρὶν πλασθῆναι ταῦτα, διὰ πά σης ἁπλῶς ὕλης ἐπιφαίνεσθαι τὸν θεόν· μάτην δὲ καὶ τοὺς ναοὺς οὗτοι περιετείχισαν συγκλείοντες ἕνα λίθον, ἢ ξύλον, ἢ χρυσοῦ μέρος πάσης τῆς γῆς πε πληρωμένης τῆς τούτων οὐσίας· ἡ εἰ δὲ ἡ ἐπικειμένη μορφὴ αἰτία γίνεται τῆς θείας ἐπιφανείας, τίς ἡ χρεία τῆς ὕλης τοῦ χρυσοῦ καὶ τῶν ἄλλων; καὶ μὴ μᾶλλον δι’ αὐ τῶν τῶν φύσι φύσει ζώων ὧν εἰσὶ μορφαὶ τὰ γλύμματα, τὸν θεὸν θν 
 ἐπιφαίνεσθαι; κ άλλι αλλί ον γὰρ ἂν ὑπερὶ τοῦ θεοῦ θυ δόξα κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἐγεγόνει, εἰ διὰ ζώων ἐμψύχων λογικῶν τε καὶ ἀλόγων ἐπιφαίνετο, καὶ μὴ ἐν ἀψύχοις καὶ ἀκινήτοις προσεδοκᾶτο· ἐφ’ οἷς μάλιστα καθ’ ἑαυτῶν ἀσέβειαν ἐργάζονται· τὰ γὰρ φ υσί ύσει ζ ωά ῶα , τετράποδά τε καὶ πετεινά καὶ ἑρπετά βδελυττόμενοι καὶ ἀποστρεφόμενοι, ἢ διὰ τὴν ἀγριότητα, ἢ διὰ τὴν ῥυπαρίαν, ὅμως τοὺς τούτων τούτων 5 
 τύπους ἐν λίθοις καὶ ξύλοις καὶ χρυσῷ γλύψαντες θεοποιοῦσιν· ἔδει δὲ αὐτὰ μᾶλλον τὰ ζῶντα θρησκεύειν αὐτοὺς, ἢ τοὺς τούτων τύπους ἐν τύποις τούτοις m.s.pr. ** ** ***. vide Bas. προσκυνεῖ σθαι· ἢ τάχα τούτων μὲν οὐδὲν, οὔτε ἡ μορφὴ, οὔτε ἡ ὕλη αἰτία τῆς θεοῦ θυ παρουσίας ἐστί· μόνη δὲ ἡ μετ’ ἐπι στήμης τέχνη τὸ θεῖον ἐκκαλεῖται, ἅτε δὴ μίμημα τῆς φύσεως αὐτὴ τυγχάνουσα· ἀλλ’ εἰ διὰ τὴν ἐπιστήμην 6Β/18 
 ἐπιφοιτᾷ τὸ θεῖον τοῖς γλύμμασι ν , τίς πάλιν ἡ χρεία τῆς ὕλης οὔσης τῆς ἐπιστήμης ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις · εἰ γὰρ ὅλως διὰ τὴν τέχνην ἐπιφαίνεται ὁ θεὸς θς , καὶ διὰ τοῦτο θρησ κεύονται ὡς θεοὶ τὰ γλύμματα, ἔδει τοὺς ἀνθρώπους ἀνους τῆς τέ χνης ὄντας ἀρχηγοὺς, προσκυνεῖσθαι καὶ θρησκεύε σθαι, ὅσοι ὅσω ms. 1 καὶ λογικοὶ καὶ τὴν ἐπιστήμην ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς. περὶ δὲ τῆς δευτέρας αὐτῶν καὶ βαθυτέρας δῆθεν ἀπολογίας, καὶ ταῦτα ἄν τις ἀκολούθως εἴποι, εἰ οὐ δι’ διὰ τὴν 
 αὐτοῦ αὐτὴν ms. 1 τοῦ θεοῦ θυ 
 τὴν ἐπιφάνειαν ταῦτα ὑμῖν πεποί ηται ὧ ἕλληνες, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀγγέλων ἐκεῖ παρουσίαν, διατί τὰ ἀγάλματα δι’ ὧν ἐπικαλεῖσθαι τὰς δυνάμεις, κρείττονα, καὶ ὑ πὲρ αὐτὰς τὰς ἐπικληθείσας δυνάμεις 
 ποιεῖτε· χάριν γὰρ τῆς περὶ θεοῦ θυ καταλήψεως γλύφοντες τὰς μορφὰς ὡς φατὲ, αὐτοῦ τοῦ θεοῦ θυ τὴν τιμὴν καὶ προ σηγορίαν, αὐτοῖς τοῖς γλύμμασι περιτίθετε; πρᾶγ μα πάσχοντες οὐκ εὐαγές· ὁμολογοῦντες γὰρ ὑπε ραίρειν τὴν τοῦ θεοῦ θυ δύναμιν τῆς τῶν ἀγαλμάτων σμι κρότητος· [καὶ] m.s.o διὰ τοῦτο μὴ τολμῶντες τὸν θεὸν θν δι’ αὐτῶν· Bas. ἑαυτῶν , τὰς δὲ ἐλάττω δυνάμεις ἐπικαλεῖσθαι, αυτοὶ ταύτας ὑπερβάν τες οὗ τὴν παρουσίαν ἐφοβήθητε, τούτου τὴν προσηγο ρίαν ms. 1 καὶ ξύλοις ἀνεθή κατε· τοῖς λίθοις καὶ τοῖς ξύλοις ἀνεθήκατε· καὶ θεοὺς ἀντὶ λίθων καὶ τέχνης ἀνθρώπων ἀνων ὀνομάζετε καὶ προσκυνεῖτε. εἰ γὰρ καὶ ὡς γράμματα εἰσὶν ὑμῖν ταῦτα ὡς ψεύδεσθε τῆς ἐπὶ θεὸν, θεωρίας, οὐ δίκαιον τὰ σημαίνοντα τοῦ ση μαινομένου προτιμᾶν. οὐδὲ γὰρ ἐ εἰ γράφοι τ ί ὶ ς τῷ βασιλεῖ τὸ βασιλέως ms. 1 
 ὄνομα ἀκινδύνως ἔχ ει οι τὸ γράμμα προτιμῶν Bas. sol. προτιμᾶν τοῦ βα σιλέως, ἀλλ’ ὁ τοιοῦτος θάνατον μὲν ἔχει τὴν ζημίαν· τὸ δὲ γράμμα τῇ τοῦ γράψαντος ἐπιστήμῃ τετύπωται· οὕτω καὶ ὑμεῖς, εἴπερ ἐῤῥωμένον ἔχετε τὸν λογισμὸν, οὐκ ἂν τὸ τηλικοῦτον τῆς θεότητος γνώρισμα, εἰς ὕλην κα 
 τα τε φέρετε· ἀλλὰ καὶ τὸ γλύμμα οὐκ ἂν προετιμήσατε Bas. solus καταφέρετε 
 τοῦ γλύψαντος ἀνθρώπου ἀνου · εἰ γὰρ καὶ ὅλως ὡς γράμματα Bas. solus γράμμα 
 σημαίνουσι τὴν τοῦ θεοῦ θυ ἐπιφάνειαν, καὶ διὰ τοῦτο ὡς θεὸν σημαίνοντα θεοποιίας εἰσὶν ἄξια, ἀλλὰ γοῦν τὸν ταῦτα γλύψαντα καὶ χαράξαντα, φημὶ δὴ πάλιν τὸν τεχνίτην, πολλῷ πλέον ἔδει θεοποιηθῆναι, ὡς μᾶλλον ἐκείνων δυνατώτερον καὶ θειότερον ὑπάρχοντα, ὅσῳ κᾀκεῖνα κατὰ τὴν αὐτοῦ βούλησιν ἐξέσθη καὶ τετύ πωται· εἰ τοίνυν τὰ γράμματα θαύματός ἐστιν ἄ ξια, πολλῷ πλέον ὁ γράψας ὑπεραίρει τῷ θαύματι, διὰ τὴν τέχνην καὶ τὴν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμην· οὐκ οῦν εἰ μὴ διὰ τοῦτο θεοὺς αὐτοὺς ἄξιον νομίζειν, πά λιν αὐτοὺς ἄν τις ἔροιτο περὶ τῆς τῶν εἰδώλων μανίας, τὴν αἰτίαν τῆς τοιαύτης αὐτῶν μορφῆς παρ’ αὐτῶν ἀ ξιῶ ἀξιῶν ms.o μαθεῖν. εἰ μὲν γὰρ ὅτι ἀνθρωπόμορφόν ἐστι τὸ θεῖον, διὰ τοῦτο οὕτω τετύπωται, διατὶ καὶ ἀλόγων αὐτῷ τύπους περιτιθέασιν, εἰ δὲ ζώων ἀλόγων ἐστίν ὁ τού του τύπος, διατί καὶ λογικῶν αὐτῷ περιτιθέασι γλυ φὰς; εἰ δὲ τὸ συναμφότερόν ἐστι καὶ ἐξ ἀμφ ότερο οτέρω ν κατειλήφασι τὸν θεὸν θν , ὅτι τε ἀλόγων καὶ λογικῶν ἔχει τοὺς τύπους, τί διαιροῦσι τὰ συνημμένα; καὶ ζ χωρί σ ζ ου σι τὴν ἀλόγων καὶ ἀνθρώπων ἀνων γλυφὴν · , καὶ οὐ πάντοτε ἐξ ἀμφοτέρων αὐτ ῶν ὸν γλύφουσιν ὁποῖα τὰ παρὰ τοῖς αὐτὸν ms.o 
 μύθοις ἐστὶ πλάσματα, ἡ σκύλα , καὶ ἡ χάρυβδις , 
 καὶ ὁ ἱπποκένταυρος, καὶ ὁ παρ’ αἰγυπτίοις ms.o. κυνοκέφ κυ κ νο κέφαλος ἄννουβις· ἔδει γὰρ ἢ μόνους αὐτοὺς οὕτω 7B/19 
 γράφεσθαι διφυεῖς, ἢ μίαν αὐτῶν ἐχόντων μορφὴν, μὴ καὶ τὴν ἄλλην ἀναπλάττεσθαι κατ’ αὐτῶν. καὶ πάλιν εἰ ἀῤῥενικαὶ τούτων εἰσὶν αἱ μορφαὶ, διατὶ καὶ θηλειῶν αὐτοῖς περιτιθέασι τύπους; εἰ δὲ [καὶ] Bas. solus θηλυκῶν εἰ σὶ, διατί καὶ ἀῤῥενικῶν κατ’ αὐτῶν ψεύδονται τὰς μορ φάς· εἰ δὲ πάλιν τὸ συναμφότερον εἰσὶν, ἔδει μὴ διαιρεῖ σθαι, ἀλλ’ ἀμφότερα συνάπτεσθαι, καὶ γίνεσθαι κατὰ τοὺς λεγομένους ἑρμαφροδί τας τους · ἵνα μὴ μόνον ἀσέ βειαν καὶ συκοφαντίαν, ἀλλὰ καὶ γέλωτας αὐτῶν ἡ δεισιδαιμονία τοῖς ὁρῶσι παράσχῃ· καὶ ὅλως εἰ σωμα τοειδὲς τὸ θεῖον ὑπολαμβάνουσιν , ὥστε καὶ γαστέρα , 
 καὶ χεῖρας , καὶ πόδας , καὶ πάλιν αὐχένα καὶ στήθη καὶ τὰ ἄλλα τὰ πρὸς γένεσιν ἀνθρώπων ἀνων μέλη ἐπινοεῖν αὐτῷ καὶ ἀναπλάττειν, ὅρα εἰς ὅσην ἀσέβειαν καὶ ἀθεό τητα καταπέπτωκε τούτων ὁ νοῦς, ὥστε τοιαῦτα 
 νοεῖ ἐπινοεῖν περὶ τοῦ θείου· ἀκολουθεῖ γὰρ αὐτῷ καὶ τὰ ἄλλα τοῦ σώματος [ πάντως ] πάσχειν, ὥστε καὶ τέμνεσθαι abest a Bas. 
 καὶ διαιρεῖσθαι , καὶ πάλιν ἐξ ὅλου φθείρεσθαι· ταῦτα δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα οὐκ ἴδια θεοῦ θυ , ἀλλὰ μᾶλλον τῶν ἐπὶ γῆς σωμάτων ἐστίν· ὁ μὲν γὰρ θεὸς ἀσώματός ἐστι καὶ ἄφθαρτος καὶ ἀθάνατος, οὐδἑνὸς εἰς ὁτιοῦν δεόμενος· ταῦτα δὲ καὶ φθαρτὰ καὶ σωμάτων εἰσὶ τύποι, καὶ τῆς παρ’ αὐτῶν ἐπιδεόμενα χρείας ὥσπερ 
 Bas. sol. ἀνακαινιζομένους, καὶ πρότερον εἴρηται· πολλάκις γὰρ ὁρῶμεν ἀνακαινουμέ νους τοὺς παλαιωθέντας, καὶ οὓς ὁ χρόνος, ἢ ὑετὸς, ἢ ἄλλό τι τῶν ἐπὶ γῆς ζώων ἠφάνισε, τούτους ἀναπλατ τομένους· ἐφ’ ὧ ᾧ ἄν τις αὐτῶν καταγνώσηται τῆς παρα φροσύνης· ὅτι ὧν αὐτοὶ ποιηταὶ τυγχάνουσι, τούτους θεοὺς ἀναγορεύουσι· καὶ οὓς αὐτοὶ ταῖς τέχναις πε ρικοσμοῦσιν , ἕνεκα τοῦ μὴ φθαρῆναι, παρὰ τούτων 30 
 αὐτοὶ σωτηρίαν σριαν αἰτοῦσι· καὶ οὓς οὐκ ἀγνοοῦσι δεομένους τῆς αὐτῶν ἐπιμελείας, παρὰ τούτων αὐτοὶ τὰς ἑαυτῶν χρείας ἀξιοῦσιν ἀναπληροῦσθαι· καὶ οὓς ἐν μικροῖς οἰκίσκοις κατακλείουσι, τούτους οὐρανοῦ οὐνοῦ καὶ γῆς ἁπά σης δεσπότας οὐκ αἰσχύνονται καλοῦντες. οὐ μόνον δὲ ἐκ τούτων ἄν τις αὐτῶν τὴν ἀθεότητα καταμά θοι, ἀλλὰ καὶ ἀφ’ ὧν ἐν αὐτοῖς τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν ἐστὶν ἀσύμφωνος ἡ δόξα· εἰ γὰρ αὐτοὶ θεοί εἰσιν ὡς λέγουσι καὶ περὶ αὐτῶν φιλοσοφοῦσι, τίνι τις πρόσ θηται τούτων; καὶ ποίους ἂν αὐτῶν κρίν ει η κυριωτέρους· η ms.o. 
 ἵνα, ἢ τὸν θεὸν θαῤῥήσῃ προσκυνῶν· ἤ ὥς φασιν ἐν αὐτοῖς μὴ διστάζ ειν ῃ γινώσκων τὸ θεῖον· οὐ γὰρ οἱ αὐτοὶ ῃ ms.o. 
 παρὰ πᾶσιν ὀνομάζονται θεοί· ἀλλ’ ὅσα κατὰ τὸ πλεῖ στον ἐστὶν ἔθνη, τοσοῦτοι καὶ θεοὶ ἀναπλάττονται· ἔστι δὲ ὅπου καὶ μία χώρα καὶ μία πόλις πρὸς ἑ αυτὰς στασιάζουσι περὶ τῆς τῶν εἰδώλων δεισιδαιμονίας. φοίνικες γοῦν Bas. solus γὰρ , οὐκ ἴσασι τοὺς παρ’ αἰγυπτίοις λε γομένους θεούς· οὐδὲ αἰγύπτιοι τὰ αὐτὰ τοῖς παρὰ φοίνιξι προσκυνοῦσιν εἴδωλα· καὶ θρύσκαι Σκύθαι ms. o. σκύθαι μὲν τοὺς περσῶν, πέρσαι δὲ τοὺς σύρων οὐ παραδέχονται θεούς. ἀλλὰ καὶ πελασγοὶ μὲν τοὺς ἐν θράκῃ θεούς διαβάλλουσι· θρ ᾴ ά κες ita m.s. θράκες δὲ τοὺς παρὰ θηβαίοις θηβαίων ms. 1 οὐ γινώσκουσιν· ἰνδοὶ δὲ κατὰ ἀράβων, καὶ ἄρα βες κατ’ αἰθιόπων· καὶ αἰθίοπες κατ’ αὐτῶν ἐν τοῖς εἰδώλοις διαφέρονται· καὶ σύροι μὲν τὰ κιλίκων οὐ σέβουσι· καππαδοκῶν δὲ τὸ γένος ἄλλους παρὰ τούτους τούτων ms.1 ὀνομάζουσι θεούς· καὶ βιθυνοὶ μὲν ἑτέρους, 59 8B/20 
 ἀρμένιοι δὲ ἄλλους ἑαυτοῖς ἀνεπλάσαντο· καὶ τί μοι 
 abest [δεῖ] a reliquis ** 
 [ δεῖ ] πολλῶν; ἠπειρῶται παρὰ in 1 ms. περὶ τοὺς ἐν ] ταῖς ] νήσοις ἄλλους θεοὺς προσκυνοῦσι, καὶ νησιῶται παρὰ τοὺς ἐν ταῖς ἠ πείροις θρησκεύουσι· καὶ ὅλως ἑκάστῃ πόλ ει ις καὶ κώμ ῃ η 
 πόλις καὶ κώμη m.s.o τοὺς ἐκ γειτόνων οὐκ εἰδυῖα θεοὺς τοὺς ἑαυτῆς in 1. ms. ἑαυτοὺς προκρί νει, καὶ μόνους τούτους εἶναι νομίζει θεούς. περὶ γὰρ τῶν ἐν αἰγύπτῳ μυσαρῶν, οὐδὲ λέγειν ἐστὶ πᾶσιν 
 ἐν ὀφθαλμοῖς m.s.o. ἐπ’ ὀφθαλμῶν ὄντων· ὅτι ἐναντίας καὶ μαχομένας ἀλλήλας m.s. 
 ἔχουσι ν ἀλλήλας τὰς θρησκείας αἱ πόλεις· καὶ οἱ ἐκ γειτόνων σπουδάζουσιν ἀεὶ κατὰ τῶν πλησίον τὰ ἐναν τία σέβειν· ὁ γοῦν παρ’ ἑτέροις προσκυνούμενος ὡς θεὸς κροκόδ η ει λος, οὗτος παρὰ τοῖς πλησίον βδέλυγ μα νομίζεται· καὶ ὁ παρ’ ἑτέροις λέων ὡς θεὸς θρησ κευόμενος, τοῦτον οἱ ἀστυγείτονες οὐ μόνον οὐ θρη σκεύουσιν, ἀλλὰ καὶ εὑρόντες ἀποκτένουσιν ὡς θη ρίον· καὶ ὁ παρ’ ἄλλοις ἀνατεθεὶς ἰχθὺς, οὗτος ἄλλων ms.1 ἐν ἄλλω 
 
 ἀλήθεται τροφή ἁλίσκεται · ὅθεν δὴ πόλεμοι καὶ στάσεις καὶ πᾶσα φθόνων ms.1 φόνων πρόφασις , καὶ πᾶσα τῶν παθῶν ἡδο νὴ παρ’ αὐτοῖς ἐστι· καὶ τό γε θαυμαστὸν, ὅτι , ὡς οἱ ἱστο ρήσαντες ἐξηγοῦνται , παρ’ αἰγυπτίων οἱ πελασγοὶ μα θόντες τὰ ὀνόματα τῶν θεῶν, οὐκ ἴσασιν οὗτοι τοὺς παρ’ αἰγυπτίων 3 et Bas. αἰγυπτίοις θεοὺς, ἀλλὰ ἄλλους παρ’ ἐκείνους ms.1 ἐκείνων θρησ κεύουσι· καὶ ὅλως πάντων τῶν ἐν εἰδώλοις μανέν των ἐθνῶν, διάφορος ἐστὶν ἡ δόξα καὶ ἡ θρησκεία, καὶ οὐ τὰ αὐτὰ παρὰ τοῖς αὐτοῖς εὑρίσκεται· καὶ εἰ κότως γε τοῦτο πάσχουσιν· ἐκπεσόντες γὰρ ἀπὸ τῆς πρὸς τὸν ἕνα θεὸν κατανοήσεως, εἰς πολλὰ καὶ διάφορα καταπεπτώκασι· καὶ ἀποστραφέντες τὸν ἀληθῶς τοῦ πατρὸς πρς λόγον, τὸν πάντων σωτῆρα σρα 
 χριστὸν χν , [ εἰ κότως ] 
 abest a B. εἰς πολλὰ τὴν διάνοιαν ἔχουσι ῥεμβομένην· καὶ ὥσπερ οἱ τὸν ἥλιον ἀποστραφέντες καὶ ἐν σκο τεινοῖς γενόμενοι τόποις πολλὰς ἂνόδους κυκλεύουσιν ὁδ ῷ οὺς . ὁδοὺς. m.s.o καὶ τοὺς μὲν παρόντας οὐχ ὁρῶσι, τοὺς δὲ μὴ ὄν τας φαντάζονται ὡς παρόντας· καὶ βλέποντες οὐ βλέ πουσι· τὸν αὐτὸν τρόπον οἱ τὸν θεὸν ἀποστραφέντες καὶ σκοτισθέντες τὴν ψυχὴν, ῥεμβόμενον ἔχουσι τὸν νοῦν, καὶ τὰ οὐκ ὄντα ὡς μεθύοντες καὶ μὴ ὁρῶντες φαντάζονται. ταῦτα δὲ οὐ μικρὸς ἔλεγχός ἐστι τῆς ἀ ληθῶς ms.1 ἀληθοῦς ἀθεότητος αὐτῶν· διαφόρων γὰρ ὄντων καὶ πολ λῶν, κατὰ πόλεις καὶ χώρας πόλιν καὶ χώραν θεῶν, καὶ τοῦ ἑτέρου τὸν m.s.o. πόλιν καὶ χώραν 
 τοῦ ἑτέρου ἀναιροῦντ ες ος 
 θεὸν θν , οἱ πάντες παρὰ πάντων m.s.o. ἀναιροῦτος 
 ἀναιροῦνται· καὶ γὰρ οἱ παρ’ ἄλλοις νομιζόμενοι θεοὶ, τῶν παρ’ ἄλλοις λεγομένων θεῶν γίνονται θυσί α αι 
 αι m.s.o. θυσίαν 
 καὶ σπον δαὶ· καὶ ἄλλων αἱ θυσίαι ἄλλων ἔμπαλιν εἰσὶ θεοί. αἰ γύπτιοι δὲ τὸν βοῦν καὶ τὸν ἄπιν μόσχον ὄντα σέβου σι· καὶ τούτους ἄλλοι τῷ διὶ θύουσι· κἂν ms.1 ὡς καὶ γὰρ μὴ αὐ τοὺς ἐκείνους οὓς ἀνατεθείκασι θύσωσιν, ἀλλὰ τὰ ὅ μοια θύοντες τὰ αὐτὰ προσάγειν δοκοῦσι. λίβυες πρόβατον, ὃ καλοῦσιν ἄμμωνα, θεὸν ἔχουσι· καὶ τοῦτο πολλοῖς παρ’ ἑτέρων εἰς θυσί ας αν σφάζεται. ἰνδοὶ m.s.o. θυσίαν 
 τὸν διόνυσον θρησκεύουσι συμβολικῶς οἷον οἶνον αὐτὸν m.s.ο. οἶνον 
 ὀνομάζοντες, καὶ τοῦτον τοῖς ἄλλοις σπένδουσιν ἕτε ροι· ἄλλοι ποταμοὺς καὶ κρήνας, καὶ πάντων μάλι στα αἰγύπτιοι τὸ ὕδωρ προτετιμήκασι, καὶ θεοὺς ἀναγορεύουσι, καὶ ὅμως ἄλλοι, καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ ταῦτα θρησκεύοντες αἰγύπτιοι τοὺς τῶν ἄλλων ῥύ πους καὶ τοὺς ἑαυτῶν ἀπονίπτονται τοῖς ὕδασι, καὶ τὸ λείψανον μετὰ ἀτιμίας ἐκρίπτουσι· σχεδὸν δὲ 
 9B/21 πᾶσα ἡ τῶν αἰγυπτίων εἰδωλοποιία, τῶν παρ’ ἄλλοις θεῶν ἐστι θυσία· ὥστ’ ἂν αὐτοὺς καὶ παρ’ αὐτῶν ἐκεί νων χλευάζεσθαι , ὅτι μὴ θεοὺς, ἀλλὰ τὰ τῶν ἄλλων ἔτι τε καὶ παρ’ αὐτοῖς ἀποτροπιάσματα καὶ θυσίας ὄν τα θεοποιοῦσιν· ἤδη δέ τινες εἰς τοσαύτην ἀσέβειαν καὶ παραφροσύνην ἐξηνέχθησαν, ὡς καὶ ἀνθρώπους ἀνους αὐτοὺς τοὺς 
 ἀνθρώπους ἀνους , ὧν εἰσὶ τύποι καὶ μορφαὶ, τοῖς παρ’ αὐτοῖς ψευ δοθέοις κατασφάττειν καὶ θυσίας προσάγειν. καὶ οὐχ ὁρῶσιν οἱ κακοδαίμονες, ὅτι τὰ σφαγιαζόμενα θύ ματα, ἀρχέτυπά εἰσι τῶν ὑπ’ αὐτῶν πλασθέντων καὶ προσκυνουμένων θεῶν· καὶ οἷς προσάγουσι τοὺς ἀν θρώπους· σχεδὸν γὰρ τὰ ὅμοια τοῖς ὁμοίοις, ἢ μᾶλλον τὰ κρείττονα τοῖς ἐλάττωσι προσάγουσιν· ἔμψυχα γὰρ ἀψύχοις θύουσι, καὶ λογικὰ τοῖς ἀκινήτοις προ σάγουσι. σκύθαι γὰρ οἱ καλούμενοι ταύριοι τῇ παρ’ αὐτοῖς παρθένῳ καλουμένῃ τοὺς ἀπὸ ναυαγίων καὶ ὅσους ἂν λάβωσι τῶν ἑλλήνων, εἰς θυσίαν θυσίας ms. 1 ἀναφέρου σι· τοσοῦτον ἀσεβοῦντες κατὰ τῶν ὁμογενῶν ἀνθρώπων ἀνων , καὶ οὕτως ἐλέγχοντες τῶν θεῶν αὐτῶν τὴν ὠμότητα· ὅτι οὓς ἡ πρόνοια ἀπὸ θαλάσσης ἐκ κινδύνων διέ σωσε, τούτους αὐτοὶ κατασφάττουσι · , μονονουχ ί ὶ κα τὰ τῆς προνοίας γινόμενοι· ὅτι τὴν ἐκείνοις 23 32 εὐεργε σίαν, τῇ ἑαυτῶν θηριώδει ψυχῇ κατακρύπτουσιν· ἄλλοι δὲ τῷ ἄρει ἐπειδ ’ἂ ὰ ν ἐκ πολέμων ἐπανέλθωσι καὶ νίκας φέρωσι, τὸ τηνικαῦτα εἰς ἑκατοντάδας διε λόντες τοὺς ληφθέντας, καὶ ἀφ’(ἐφ’ ms.1) ἑκάστης ἕνα λαμβάνοντες, τοσούτους κατασφάττουσιν, ὅσους ἂν κατὰ κατασφάζουσιν ms.1. 
 μίαν ἑκατοντάδα ἐκλέξωνται. οὐ μόνοι δὲ [ οἱ ] 
 abest ab aliis σκύ θαις διὰ τὴν ἐν βαρβάροις ἔμφυτον αὐτοῖς ἀγριό τητα τὰ τοιαῦτα μυσαρὰ δρῶσιν, ἀλλ’ ἴδιόν ἐστι τοῖς τῶν εἰδώλων καὶ δαιμόνων κακίας τοῦτο τὸ δράμα. καὶ γὰρ αἰγύπτιοι ἔθυον μὲν πάλαι τῇ ἥρᾳ τοιαῦτα σφάγια· φοίνικες δὲ καὶ κρῆτες τὸν κρόνον ἐν ταῖς τεκνοθυσίαις αὐτῶν B. ἑαυτῶν ἰλάσκοντο· καὶ οἱ πάλαι δὲ ῥω μαῖοι τὸν καλούμενον λατιάριον δία ἀνθρωποθυσίαις B. et 3. Λατηάριον 
 ἐθρήσκευον· καὶ ἄλλοι ἄλλως, καὶ πάντες ἁπλῶς ἐμί αινον καὶ ἐμιαίνοντο. ἐμιαίνοντο μὲν αὐτοὶ δρῶντες τὰ φονικά· ἐμίαινον δὲ τοὺς ἑαυτῶν ναοὺς τοιαύταις κα πνίζοντες θυσίαις. ἀπὸ δὴ τούτων τὰ κακὰ τοῖς ἀν θρώποις εἰς πλῆθος ἔφθασεν· ὁρῶντες γὰρ ἐν τούτοις τοὺς παρ’ αὐτοῖς Bas. solus αὐτῶν ἡδομένους δαίμονας, εὐθέως καὶ αὐ τοὶ τοῖς τοιούτοις Bas. solus τοὺς τοιούτους πλημμελήμασι τοὺς ἑαυτῶν θεοὺς ἐμιμήσαντο· ἴδιον ἡγούμενοι κατόρθωμα τὴν πρὸς τὰ κρείττονα , ὡς αὐτοὶ νομίζουσι , μίμησιν. ἔνθεν ἀ νδροφονίαις καὶ τε κνο κτονίαις, καὶ πάσαις ἀσελγείαις ἡττήθησαν οἱ ἄνθρωποι ἄνοι · καὶ γὰρ σχεδὸν πᾶσα πόλις, πά σης ἀσελγείας ἐστὶ μεστή, δι’ ὁμοιότητα τρόπων τῶν παρ’ αὐτοῖς θεῶν γινομένη· καὶ οὐκ ἔστι σώφρων ἐν τοῖς εἰδώλοις, εἰ μὴ μόνος ὁ παρ’ αὐτοῖς ἐπ’ ἀσελγείᾳ μαρ τυρούμενος. γυναῖκες γοῦν ἐν εἰδώλοις τῆς φοινί κης ἐπαρχ ms.1 πάλαι προεκαθέζοντο· ἀπαρχόμεναι Bas. παρερχόμενοι et γράφεται ἀπαρχόμενοι. primus ἐπαρ χόμεναι. **** *** *** τοῖς ἐκεῖ 
 θεν θεοῖς 
 θεοῖς m.s.o. ἑαυτῶν τὴν τοῦ σώματος ἑαυ αὐ τῶν μισθαρνίαν· νομίζουσαι τῇ πορνείᾳ τὸν τὴν 
 θεὸν θν ἑαυτῶν primus ἑαυτοῖς ἱλάσκεσθαι· 
 εὐωδίαν ms.1 καὶ εἰς εὐμένειαν ἄγειν ἑαυτῶν αὐτὴν διὰ τούτων· ἄνδρες primus εὐωδίαν 
 δὲ τὴν φύσιν ἀρνούμενοι, καὶ μηκέτι εἶναι θέλον τες ἄῤῥενες, τὴν γυναικῶν πλάττονται φύσιν· ὡς ἐκ τούτων καταθύμια καὶ τιμὴν τῇ μητρὶ μρὶ τῶν παρ’ 59 αὐ τοῖς λεγομένων θεῶν ποιοῦντες. πάντες δὲ ὁμοῦ τοῖς αἰσχίστοις βιοῦσι · , καὶ τοῖς χείροσιν ἑαυτοῖς ἀ ἁ μιλλῶν ται· 10B/22 καὶ ὡς εἶπεν ὁ ἅγιος τοῦ χριστοῦ χῦ διάκονος παῦλος, αἵ τε γὰρ θήλειαι αὐτῶν, μετήλλαξαν Bas. αντο τὴν φυσικὴν χρῆ 
 σιν εἰς τὴν παρὰ φύσιν· ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἄῤῥενες ἀ 
 φέντες τὴν φυσικὴν χρῆσιν τῆς θηλείας, ἐξεκαύθη 
 σαν ἐν τῇ ὀρέξει αὐτῶν εἰς ἀλλήλους · , ἄῤῥενες ἐν ἄρ σεσι τὴν ἀσχημοσύνην κατεργαζόμενοι. ταῦτα δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα πράσσοντες, ὁμολογοῦσι καὶ ἐλέγχουσι , καὶ τοὺς λεγομένους αὐτῶν θεοὺς τοιοῦτον ἐσχηκέναι τὸν βίον. ἐκ μὲν γὰρ διὸς, τὴν παιδοφθορίαν καὶ τὴν μοιχείαν· ἐκ δὲ ἀφροδίτης, τὴν πορνείαν· καὶ ἐκ μὲν ῥέας, τὴν ἀσέλγειαν· ἐκ δὲ ἄρεος τοὺς φόνους. καὶ ἐξ ἄλλων ἄλ λα τοιαῦτα μεμαθήκασιν, ἃ οἱ νόμοι μὲν κολάζουσι· πᾶς δὲ σώφρων ἀνὴρ ἀποστρέφεται. ἆρ’ οὖν ἄξιον ἔ τι τούτους νομίζειν εἶναι d(eleatur) a ms.1. θεοὺς , τοὺς τὰ τοιαῦτα ποιοῦν τας; καὶ μὴ μᾶλλον τῶν ἀλόγων ἀλογωτέρους ἡγεῖσθαι τούτους διὰ τὴν ἀσέλγειαν τῶν τρόπων; ἆρ’ ἄξιον τοὺς θρησκεύοντας αὐτοὺς, νομίζειν ἀνθρώπους; καὶ μὴ μᾶλλον ὡς ἀλόγων ἀλογωτέρους, καὶ τῶν ἀψύχων ἀ ψυχοτέρους οἰκτείρειν; εἰ γὰρ ἐλογίζοντο τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς τὸν νοῦν, οὐκ ἂν ἐν τούτοις καταπεπτώκει σαν ὅλοι πρηνεῖς, καὶ τὴν ἀληθῆ τὸν ἀληθινὸν ἠρνοῦντο τοῦ χριστοῦ χῦ 
 πατέρα πρα 
 θεόν θν . ἀλλ’ ἴσως οἱ ἐπαναβεβηκότες τούτων καὶ περὶ τὴν κτίσιν ἐπτοημένοι, δυσωπούμενοι τοὺς τοῖς 
 τοῖς ms. o. περὶ τῶν βδε λυγμάτων ἐλέγχο υς ις , ἐλέγχοις ** *** ** εἰδώλοις 
 ἐκ εὐ κατάγνωστα μὲν καὶ εὐέλε κ γ 
 κτα παρὰ πᾶσιν ὄντα ταῦτα, οὐκ ἀρνήσονται καὶ αὐτοί· ἐ κείνην δὲ αὐτοῖς ἀσφαλῆ τὴν δόξαν καὶ ἀναντ ήρ ίῥ ητον εἶναι οἰήσονται · τὴν πρὸς τὸν κόσμον καὶ τὰ τοῦ κόσ μου μέρη θρησκείαν· καυχήσονται γὰρ οὐχ ὡς λίθους καὶ ξύλα καὶ μορφὰς ἀνθρώπων ἀνων καὶ ἀλόγων πτηνῶν τε καὶ ἑρπετῶν καὶ τετραπόδων ἁπλῶς, ἀλλ’ ἥλιον καὶ σε λήνην καὶ πάντα τὸν κατ’ οὐρανὸν κόσμον· καὶ γῆν αὖ πάλιν καὶ σύμπασαν τοῦ ὑγροῦ τὴν φύσιν σέβον τες καὶ θρησκεύοντες· καὶ φήσουσι μὴ δύνασθαί τι νας ἀποδεῖξαι καὶ τούτους μὴ εἶναι φύσει θεούς· 36 πᾶ σιν ὄντος φανεροῦ, ὅτι οὔτε ἄψυχα, οὔτε ἄλογα τυγ χάνει· ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνθρώπων ἀνων ὑπεραίρει φύσιν· τῷ τὰ μὲν ἐν οὐρανοῖς οὐνοῖς , τὰ δὲ ἐπὶ τῆς γῆς κατοικεῖν· ἄξιον δὲ οὖν ms.1 καὶ περὶ τούτων ἰδεῖν καὶ διερευνῆσαι. πάντως γὰρ καὶ ἐν τού τοις ὁ λόγος εὑρήσει τὸν ἔλεγχον ἀληθῆ κατ’ αὐτῶν· 
 πλὴν δ’ ἡμᾶς ἐπι δεῖν ms.1 
 πρὶν δὲ ἡμᾶς ἰδεῖν πρὶν δὲ ἰδεῖν ἡμᾶς καὶ τῆς ἀποδείξεως ἄρξασθαι, ἀρ κεῖ τὴν κτίσιν αὐτὴν κατ’ αὐτῶν μονονουχὶ βοῆσαι, καὶ δεῖξαι τὸν αὐτῆς ποιητὴν καὶ δημιουργὸν θεὸν τὸν καὶ ταύτης καὶ τοῦ παντὸς βασιλεύοντα m.s.o 
 τὸν πατέρα πρα τοῦ κυρίου κυ ἡμῶν ἰησοῦ ἰῦ 
 χριστοῦ χῦ · ὃν ἀποστρέφονται μὲν οἱ δοκησίσοφοι· τὴν δὲ παρ’ αὐτοῦ γενομένην κτίσιν προσκυνοῦσι καὶ θεοποιοῦσι· καίτοι προσκυνοῦσαν καὶ αὐτὴν καὶ ὁμολογοῦσαν, ὃν ἐκεῖνοι δι’ αὐτὴν ἀρ νοῦνται κύριον. οὕτω γὰρ τοὺς ἀνθρώπους ἀνους εἰς τὰ ταύτης μέρη κεχηνότες καὶ θεοὺς νομίζοντας ταῦτα, δυσωπή σῃ ἂν καλῶς αὐτοὺς ἡ τῶν μερῶν πρὸς ἄλληλα χρεία· γνωρίζει δὲ καὶ σημαίνει τὸν καὶ αὐτῶν ὄντα κύριον κν καὶ ποιητ ήν, ὴν τὸν τοῦ λόγου πατέρα πρα , τῇ ἀν αν τιῤῥήτῳ προστάξει τῆς εἰς αὐτὸν ὑπακοῆς· ᾗ φησι [ καὶ ] ἡ θεία νομοθεσία· * *** ** *** primo [καὶ] 
 
 οἱ οὐρανοὶ οὐνοὶ διηγοῦνται δόξαν θεοῦ θυ · ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ 
 ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα. πίστις δὲ τούτων οὐκ ἀφανής, ἀλλὰ καὶ λίαν ἐναργές ἐστι τῆς τοῖς τὸν ὀφθαλμὸν τῆς 58 δια νοίας μὴ πάντη πεπηρωμένον ἔχουσιν· εἰ γάρ τις καθ’ ἑαυτὰ τὰ μέρη τῆς κτίσεως λάβοι, καὶ ἕκαστον ἰδί α ᾳ 
 νοήσει · , οἷον ἥλιον καθ’ ἑαυτὸν μόνον καὶ σελήνην χω ρὶς, 11 B/23 61 καὶ γῆν αὖ καὶ ἀέρα, καὶ τὴν θερμὴν καὶ ψυ χρ ὰν άν, 
 καὶ ξηρὰν ms.1. καὶ ὑγρὰν οὐσίαν διελ ώ ὼ ν ἀπὸ τῆς πρὸς ἄλληλα συναφῆς, ἕκαστον ἐκλάβοι καθ’ἑαυτό καὶ ἰδία θεω ρήσειεν, εὑρήσει πάντως μηδὲν ἱκανούμενον ἑαυτῷ, ἀλλὰ πάντα τῆς ἀλλήλων χρείας δεόμενα· καὶ ταῖς παρ’ ἀλλήλων ἐπικουρίαις συνιστάμενα. ἥλιος μὲν γὰρ τῷ σύμπαντι οὐρανῷ οὐνῷ συμπεριφέρεται καὶ ** ms. p. et 3 Bas. *** περι φέρεται simplex ἐμπεριέ χεται· καὶ ἐκτὸς τῆς ἐκείνου κυκλοφορίας, οὐκ ἄν πο τε γένοιτο· σελήνη δὲ καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα μαρτυροῦσι τὴν παρὰ ἡλίου γενομένην αὐτοῖς ἐπικουρίαν· γῆ δὲ πάλιν οὐκ ἄνευ ὑετῶν ὑετῶν τοὺς καρποὺς ἀποδιδοῦσα φαίνεται φαί νεται · οἱ ms. p. οὐ δὲ ὑετοὶ, χωρὶς τῆς τῶν νεφελῶν χρείας, οὐκ ἂν καταβαῖεν ἐπὶ γῆς· ἀλλ’ οὐδὲ νέφη χωρὶς τοῦ ἀέ ρος, καθ’ ἑαυτὰ ἂν φανείη καὶ συσταίη ποτέ· ὅ , τε ἀὴρ, οὐχ’ ὑφ’ ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ὑπὸ [ μὲν ] τοῦ αἰθέρος διακαίεται· ὑπὸ abest a Bas. 
 δὲ τοῦ ἡλίου καταλαμπόμενος λαμπρύνεται. καὶ πη γαὶ μὲν καὶ ποταμοὶ οὐκ ἄνευ τῆς γῆς συστήσονταί ποτε· γῆ δὲ οὐκ ἀφ’ ἑαυτῆς ἐρήρεισται· ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τὴν τῶν ὑ δάτων οὐσίαν συνέστηκεν· ἐμπεριέχεται δὲ καὶ αὕ τη κατὰ τὸ μέσον συνδεθεῖσα τοῦ παντός, ἥ, τε θάλασσα καὶ ὁ ἔξωθεν περιρρέων τὴν σύμπασαν γῆν μέγας ὠκεανός ὑπό ἀνέμων κινεῖται καὶ φέρεται, ὅποι δ’ ἂν αὐτὴ αὐτὸν ἡ τῶν ἀνέμων προσρήσσ η ῃ βία· καὶ αὐτοὶ δὲ αὐτὸν ms. 
 οἱ ἄνεμοι, οὐκ ἐν ἑαυτοῖς, ἀλλὰ κατὰ τοὺς περὶ τούτων εἰ πόντας, ἐκ τῆς πρὸς τὸν ἀέρα τοῦ αἰθέρος διακαύσεως καὶ θερμότητος, ἐν αὐτῷ τῷ ἀέρι συνίστανται· καὶ δι’ αὐτοῦ πανταχοῦ πνέουσι· περὶ γὰρ τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐξ ὧν καὶ συνέστηκεν ἡ τῶν σωμάτων φύσις, τὴν θερμὴν λέγω καὶ τὴν ψυχρὰν , ξηράν τε καὶ ὑγρὰν οὐσίαν, τίς τοσοῦτον ἀπέστραπται τὴν διάνοιαν, ὥστε μὴ εἰδέναι ὅτι ὁμοῦ μὲν συνημμένα ταῦτα συνίστανται· 
 13.6. διαιρούμενα δὲ καὶ καθ’ ἑαυτὰ γινόμενα, λοιπὸν καὶ ἀλλήλων εἰσὶν ἀναιρετικὰ ταῦτα κατὰ τὴν τοῦ πλεο νάζοντος ἐν αὐτοῖς ἐπικράτειαν· θερμόν τε γὰρ, ὑπὸ ψυχροῦ πλεονάσαντος ἀναιρεῖται· καὶ ψυχρὸν πά λιν ὑπὸ τῆς θερμῆς ἀφανίζεται δυνάμεως· ξηρόν τε αὖ ὑπὸ τοῦ ὑγροῦ δι’ὑγραίνεται· καὶ τοῦτο ὑπὸ τοῦ ἑτέ ρου ξηραίνεται· πῶς οὖν ταῦτα [ ἂν ] εἶεν θεοὶ δεόμενα abest a Bas. solo 
 
 ; τῆς παρ’ ἑτέρων ἐπικουρίας; ἢ πῶς παρὰ τούτων αἰτεῖσθαί 
 p. προσήκει Bas. ** *** τι προσῆκε, καὶ αὐτῶν Bas. sol. αὐτὸ ἀπαιτούτων παρ’ ἀλλήλων τὴν εἰς ἑαυτὰ αὐτὰ χρείαν · ; εἰ γὰρ περὶ θεοῦ θυ λόγος ἐστὶ, μηδενὸς αὐ τὸν ἐπιδεᾶ εἶναι, ἀλλ’ αὐτάρκη ς καὶ πλήρη ἑαυτοῦ · , καὶ ἐν αὐτῷ τὰ πάντα συνεστηκέναι· συστήκειν· καὶ μᾶλλον αὐτὸν συστήκειν ms.o 
 
 ἐνδιδόντα ms.p. τοῖς πᾶσιν ἐπιδιδόναι · , πῶς ἥλιον καὶ σελήνην καὶ τὰ ἄλλα μέρη τῆς κτίσεως οὐκ ὄντα τοιαῦτα, ἀλλὰ καὶ [τὰ] Basil. solus λει πόμενα ms.p. λεγόμενα * in marg. δεόμενα τῆς ἀλλήλων χρείας, ἀναγορεύειν ἄξιον θεοὺς; ἀλλ’ ἴσως διαιρούμενα μὲν, καὶ καθ’ ἑαυτὰ λαμβανό μενα, ἐπιδεῆ εἶναι αὐτὰ καὶ αὐτοὶ συνομολογοῦσι· τῆς ἀποδείξεως ἐπ’ ὀφθαλμῶν οὔσης· ὁμοῦ δὲ πάν τα συνάπτοντες, καὶ ὡς ms.1 εἰς ἓν ἀποτελοῦντες μέγα σῶμα, τὸ ὅλον θεὸν 53 εἶναι φήσουσι· συστάντος γὰρ τοῦ ὅλου, οὐκ ἔτι μὲν ἔξωθεν αὐτοῖς χρεία γενήσεται· ἑαυτῷ δὲ τὸ ὅλον ἱκανὸν καὶ αὔταρκες γενήσεται πρὸς πάντα λέ ξουσιν οἱ δοκησίσοφοι, ἵνα καὶ ἐντεῦθεν ἐλεγχθῶ σιν· οὗτος δὲ ὁ λόγος καὶ μᾶλλον αὐτῶν τὴν ἀσέβειαν μετὰ μεγάλης ἀπαιδευσίας οὐκ ἔλαττον τῶν πρό σθεν ἀποδείξει. 12B/27 59 εἰ γὰρ τὸ καθ’ ἕκαστον συναφθὲν, τὸ ὅλον ἀναπληροῖ, καὶ τὸ ὅλον ἐκ τῶν καθ’ ἓν συνίσταται, τὸ ὅλον ἄρα ἐκ μερῶν συν ίσταται έστη , καὶ ἕκαστον τοῦ συνέστη ms.o ὅ λου μέρος ms.1 μέρη τυγχάνει. τοῦτο δὲ τῶν περὶ θεοῦ θυ ἐννοιῶν 4 
 πολὺ πόῤῥωθε ν καθέστηκεν· ὁ γὰρ θεὸς ὅλον ἐστὶ καὶ οὐ μέρη, καὶ οὐκ ἐκ διαφόρων συνέστηκεν, ἀλλ’ αὐτὸς τῆς πάντων συστάσεως ἐστὶ ποιητής. θέα γὰρ ὅσην ἀσέβειαν κατὰ τοῦ θείου ταῦτα λέγοντες ἐξηγοῦνται, εἰ γὰρ ἐκ μερῶν συνέστηκε, πάντως αὐτὸς ἑαυτοῦ ἀνόμοιος φανήσεται, [καὶ] ms.o ἐξ ἀνομοίων ἔχων τὴν συμπλήρωσιν· εἰ γὰρ ἥλιός ἐστιν, οὐκ ἔστι σελήνη· καὶ εἰ σελήνη ἐστίν, οὐκ ἔστι γῆ· καὶ εἰ γῆ τυγχάνει, οὐκ ἂν εἴη θάλασσα· καὶ οὕτως ἐφ’ ἑκάστου λαμβάνων ἄν τις, εὑρήσει τὴν ἀτοπίαν τοῦ τοιούτου αὐτῶν λόγου. τοῦτο δ’ ἄν τις καὶ ἐκ τοῦ καθ’ ἡμᾶς ἀνθρωπείου σώματος ἰδὼν καταγνοίη τούτων. ὡς γὰρ ὁ ὀφθαλμὸς οὐκ ἔστιν ἀκοὴ, οὐδὲ ἡ ἀκοὴ χεὶρ, οὐδὲ ἡ γαστὴρ ἐστὶ στέρνα, οὐδ’ αὖ πάλιν ὁ αὐχὴν ἐστ ί ὶ 
 πο ὺ ύ ς, ἀλλ’ ἕκαστον τούτων ἰδίαν ἔχει τὴν ἐνέργειαν, καὶ ἐκ τούτων διαφόρων ὄντων, ἓν συνίσταται σῶμα· συ νημμένα μὲν ἔχοντα μέρη κατὰ τὴν χρείαν· διαιρού μενα δὲ κατὰ τὴν τοῦ χρόνου παρουσίαν, ὅταν ἡ φύσις ἡ συνάξασα ταῦτα διέλη, ὡς ὁ προστάξας θεὸς βούλε ται, οὕτω · συγγνώμην δὲ ὁ λόγος ἐχέτω παρ’ αὐτοῦ συγγνώμης m.s.o. 24 
 τοῦ κρείττονος, εἰ τὰ μέρη τῆς κτίσεως συνά γοντες πτοντες εἰς ms. o. συνάπτοντες 
 ἓν σῶμα θεὸν θν ἀναγορεύουσιν, ἀνάγκη αὐτὸν μὲν sol. Bas. ἀναγορεύσουσιν 
 καθ’ ἑαυτὸν ἀνόμοιον ἑαυτῷ εἶναι, ὥσπερ ἐδείχθη· διαιρεῖσθαι δὲ πάλιν κατὰ τὴν τῶν μερῶν εἰς τὸ μερίζεσθαι γενομένην φύσιν, καὶ ἄλλως Bas. sol. ὅλως δ’ ἄν τις αὐ τῶν ἐλέγξειε τὴν ἀθεότητα κατὰ τὴν τῆς ἀληθείας θεωρίαν· εἰ γὰρ ὁ θεὸς ἀσώματός ἐστι, καὶ ἀόρατος, καὶ ἄψαυστος τῇ φύσει, πῶς σῶμα τὸν θεὸν ἐπινοοῦ σι; καὶ τὰ φαινόμενα τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ ὧν ψαύο μεν τῇ χειρὶ θρησκεύουσι τῇ [τοῦ] Basil./primus τῇ τιμῆ τοῦ 
 θεοῦ θυ τιμῇ· καὶ πάλιν εἰ ὁ περὶ θεοῦ κρατεῖ λόγος, δυνατὸν αὐτὸν εἶναι κατὰ πάντα· καὶ μὴ δὲν [μὲν] m.s.o αὐτοῦ κρατεῖν, αὐτὸν δὲ τῶν πάντων κρατεῖν, καὶ δεσπό τ ζ ειν, πῶς οἱ τὴν δεσπόζειν κτί σιν θεοποιοῦντες, οὐχ ὁρῶσιν αὐτὴν ἐκτὸς οὖσαν τοῦ τοιούτου περὶ θεοῦ ὅρου· ἡλίου μὲν γὰρ ὑπὸ γῆν γενομένου, τὸ φῶς ἡ γῆ σκιάζει μὴ ὁρᾶσθαι· σελήνην δὲ μεθ’ ἡμέραν ὁ ἥλιος ἐπικρύπτει τῇ τοῦ φωτὸς λαμπηδόνι· καὶ γῆς μὲν τοὺς καρποὺς πολ λάκις · χάλαζα βλάπτει· τὸ πῦρ δὲ εἰ γένοιτό τις Basil. τὸ δὲ πῦρ ***** solus ******* 
 ὑδάτων πλημμύρα, σβέννυται· καὶ χειμῶνα μὲν 45 
 ἔαρ παραγκωνίζεται· θέρος δὲ τὸ ἔαρ ὑπερβῆναι τοὺς ὅρους οὐκ ἐπιτρέπει· καὶ αὐτὸ πάλιν ὑπὸ τοῦ μετο πώρου κωλυόμενον, τὰς ἰδίας ὥρας ἐξέρχεσθαι· εἴπερ οὖν ἦσαν θεοὶ, ἔδει τούτους μὴ ὑπ’ ἀλλήλων 
 ms.1. ἐπικρ- ἡττᾶσθαι καὶ ὑποκρύπτεσθαι· ἀλλὰ πάντοτε ἀλλή λοις συνεῖναι, καὶ κοινὰς ἅμα τὰς εὐεργεσίας ἐνεργείας 
 ἐνεργείας ἐπιτελεῖν. Bas. et 3 primus ἐνεργείας ἀποτελεῖν ἐπιτε λεῖν· ms.1. ἀποτελεῖν ἔδει μεθ’ ἡμέραν καὶ μετὰ νύκτα, ἥλιον ὁμοῦ καὶ σελήνην, καὶ τὸν ἄλλον τῶν ἀστέρων χορὸν ἴσως 52 ἔ χειν τὸ φῶς, καὶ τοῦτο πᾶσι λάμπειν καὶ παρ’ αὐτῶν καταυ γάζεσθαι· ms.1. καὶ πάντα παρ’αὐτῶν παραυγά ζεσθαι. ἔδει θέρος ὁμοῦ καὶ χειμῶνα, καὶ ἔαρ καὶ μετόπ ο ω ρον ἀπαρ άλλα αλλά κτως καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ συνίστα σθαι· ἔδει τὴν θάλασσαν ταῖς πηγαῖς ἐπιμίγνυσθαι ἐπισμίγεσθαι ms.1. 
 
 Par C/25 39 καὶ κοινωνὸν ἀνθρώποις ἀνοις τὸ πόμα παρέχειν· ἔδει νηνεμίας καὶ τῶν ἀνέμων τὰς πνοὰς ἐν ταὐτῷ γίνεσθαι· ἔδει τὸ πῦρ ὁμοῦ καὶ τὸ ὕδωρ κοινὴν καὶ μίαν ἀνθρώποις τὴν χρείαν παρέχειν· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ βλάβην ἄν τις ἐξ αὐτῶν ὑπέμει νε θεῶν ὄντων κατ’ αὐτοὺς· καὶ μηδὲν ἐπὶ βλάβῃ, ἐπ’ ὠφελεία δὲ μᾶλλον πάντα ποιούντων· εἰ δὲ ταῦτα γίνε σθαι ἀδύνατον, διὰ τὴν πρὸς ἄλληλα ἐναντιότητα, πῶς οἷόν τε ταῦτα ἀλλήλοις ἐναντία καὶ μαχόμενα , καὶ μὴ 
 ms.o. ἀλλήλοις δυνάμενα ἀλλήλων ἀλλήλοις συστῆναι; ἔτι θεοὺς ὀνομάζειν, ἢ θεοῦ θρησκεύεσθαι τιμαῖς; τὰ δὲ πρὸς ἑαυτὰ ἀσύμ φωνον v. Basil. solus ἀσύμφωνα τὴν φύσιν ἔχοντα, πῶς ἂν ἄλλοις εὐχομένοις εἰρήνην παρέχοιεν, καὶ ὁμονοίας αὐτοῖς γένοιντο πρύ τανεις; οὔτε οὖν ἥλιος εἰκότως, οὔτε σελήνη, οὔτε ἄλλό τι μέρος τῆς κτίσεως, πολλῷ δὲ πλέον οὐδὲ τὰ ἐν λίθοις καὶ χρυσῷ καὶ ταῖς ἄλλαις ὕλαις ἀγάλ ματα, οὐδὲ οἱ παρὰ ποιηταῖς μυθευόμενοι, ζεὺς καὶ ἀπόλλων καὶ οἱ ἄλλοι εἶεν ἀληθῶς θεοὶ , ὡς ὁ λόγος ἀ πέδειξεν· ἀλλὰ τὰ μὲν αὐτῶν μέρη τῆς κτίσεως ἐστί· τὰ δὲ αὐτῶν ἄψυχα τυγχάνει· τὰ δὲ μόνον ἄνθρωποι ἄνοι θνη τοὶ 196 γεγόνασι· διὸ καὶ ἡ περὶ ταῦτα θρησκεία, καὶ θεο ποιία, 20 οὐκ εὐσεβείας, ἀλλὰ ἀθεότητος καὶ πάσης ἀσε βείας ἐστὶν εἰσήγησις, καὶ μεγάλης πλάνης ἔλεγχος, ἀπὸ τῆς πρὸς τὸν ἕνα καὶ μόνον ἀληθινὸν θεὸν θν γνώσεως, 
 abest a solo Bas. λέγω δὴ τὸν τοῦ χριστοῦ χῦ 
 πατέρα πρα . ὅτε τοίνυν ταῦθ’ οὕτως ἐλέγ χεται καὶ δέδεικται ἡ παρὰ τοῖς ἕλλησιν εἰδωλολατρία m.s.o 
 πάσης ἀθεότητος οὖσα μεστὴ, καὶ οὐκ ἐπ’ ὠφελεία, ἀλλ’ ἐπ’ ἄλλῳ ἀπωλείᾳ τῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων ἀνων εἰσαχθεῖσα, φέρε λοιπὸν, ὡς ἐξ ἀρχῆς ὁ λόγος ἐπηγγείλατο τῆς πλάνης διελεγχθείσης είσης 
 τὴν τῆς ἀληθείας ὁδὸν ὁδεύσωμεν, καὶ θεωρήσωμεν τὸν ἡγεμόνα καὶ δημιουργὸν τὸν τοῦ πατρὸς πρς λόγον· ἵνα δι’ αὐτοῦ καὶ τὸν τούτου πατέρα πρα 
 [θεὸν] m.s.o κατανοήσωμεν· καὶ γνῶσιν ἕλληνες ὅσον τῆς ἀληθείας ἑαυτοὺς ἀπεσχοίνισαν· τὰ μὲν προειρημένα οὐδὲν ἕτερον, ἢ πλάνη τῷ βίῳ διη λέγχθη· ἡ δὲ τῆς ἀληθείας ὁδὸς, πρὸς τὸν ὄντ ο ω ς ὄντα θεὸν ω 
 ἕξει τὸν σκοπόν· πρὸς δὲ τὴν ταύτης γνῶσιν καὶ ἀκριβῆ κατάληψιν, οὐκ ἄλλων ἡμῖν ἐστὶ χρεία· ἀλλ’ ἡμῶν αὐτῶν. ἐστὶν ἡμῖν ms. o 
 οὐδ’ ὥσπερ ἐστὶν αὐτὸς ὁ θεὸς ὑπεράνω πάντων, οὕτω 38 
 καὶ ἡ πρὸς τούτων ὁδὸς πόῤῥωθεν, ἢ ἔξωθεν ἡμῶν ἐ στιν· ἀλλ’ ἐν ἡμῖν ἐστί, καὶ ἀφ’ ἡμῶν εὑρεῖν τὴν ἀρχὴν 
 δυνατὸν, καθὼς καὶ μωϋσῆς ἐδίδασκε λέγων· τὸ ῥῆμα 
 τῆς πίστεως, ἐντὸς τῆς καρδίας σου ἐστὶν. ὅπερ καὶ ὁ 
 
 σωτὴρ σηρ σημαίνων καὶ βεβαιῶν ἔλεγεν· ἡ βασιλεία τοῦ 
 
 θεοῦ θυ , ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν. ἔνδον γὰρ ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντες τὴν πίστιν καὶ τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ θυ , δυνάμεθα ταχέως θεωρῆσαι καὶ νοῆσαι τὸν τοῦ παντὸς βασιλέα τοῦ πατρὸς πρς τὸν σωτῆρα σρα σωτήριον λόγον· καὶ μὴ προφασιζέσθωσαν ἕλληνες, οἱ ms.o. σωτήριον 
 τοῖς εἰδώλοις θρησκεύοντες· μὴ δὲ ἄλλός τις ἁπλῶς al. λατρεύοντες 
 ἑαυτὸν ἀπατάτω ὡς τὴν τοιαύτην ὁδὸν οὐκ ἔχων, καὶ διὰ τοῦτο τῆς ἀθεότητος ἑαυτοῦ πρόφασιν εὑρίσκων. πάντες γὰρ εἰς αὐτὴν ἐπιβεβήκαμεν καὶ ἔχομεν, εἰ καὶ μὴ πάντες αὐτὴν ὁδεύειν, ἀλλὰ παροδεύειν ἐκ βαίνοντες θέλουσι, διὰ τὰς ἔξωθεν αὐτοὺς ἑλκούσας 54 
 ἡδονὰς τοῦ βίου. καὶ εἴ τις ἂν ἔροιτο, τίς ἂν εἴη αὕτη, φημὶ δὴ τὴν ἑκάστου ψυχὴν εἶναι, καὶ τὸν ἐν αὐτῇ νοῦν. 
 ms.o. μόνον δύναται δι’ αὐτοῦ γὰρ δύναται μόνον θεὸς θεωρεῖσθαι, καὶ 59 νοεῖσθαι· 2C/26 ἐκτὸς εἰ μὴ ὥσπερ τὸν θεὸν ἠρνήσαντο, οὕτω καὶ 1 
 ψυχὴν ἔχειν παραιτήσονται οἱ ἀσεβεῖς. εἰκότως τοῦτο πρὸ τῶν ἄλλων λέγοντες. οὐ γὰρ ἐχόντων ἐστὶ οὖν ἀρνεῖσθαι τὸν τούτου ποιητὴν καὶ δημιουργὸν θεόν. ὅτι μὲν οὖν ἕκαστος ἀνθρώπων ἀνων ψυχὴν ἔχει καὶ ταύτην λογικήν, καὶ τοῦτο ἀναγκαῖον ἐστι δεῖξαι δι’ ὀλίγων διὰ τοὺς ἀκεραίους· ἐ πεὶ μάλιστα τινὲς ἀπὸ τῶν αἱρέσεων ἀρνοῦνται καὶ τοῦτο. οἰόμενοι μηδὲν m.s. πλέον εἶναι τὸν ἄνθρωπον, ἢ τὸ φαινόμε νον εἶδος τοῦ σώματος· ἵνα ταύτης δειχθείσης, φανερώτε ρον m.s. πλέον δι’ ἑαυτῶν, τὴν τὸν κατὰ τῶν εἰδώλων ἔλεγχον ἔχειν δυνη θῶσι. πρῶτον μὲν οὖν οὐ μικρὸν γνώρισμα τοῦ λογικὴν 
 15a εἶναι τὴν ψυχὴν τῶν ἀνθρώπων ἀνων 
 τὴν τῶν ἀνθρώπων ἀνων ψυχὴν , ἐκ τοῦ πρὸς τὰ ἄλογα διαλ λάττειν αὐτήν· διὰ τοῦτο γὰρ ἐκεῖνα μὲν καλεῖν ἄλογα ἡ φύσις εἴωθε ν · ἐπειδὴ τὸ τῶν ἀνθρώπων ἀνων 
 τῶν ἀνθρώπων ἀνων τὸ γένος ἐστὶ λογικόν· 15 ἔ πειτα δὲ καὶ τοῦτο πρὸς ἀπόδειξιν, οὐ τὸ τυχὸν ἂν εἴη, ἐκ τοῦ μόνον τὸν ἄνθρωπον τὰ ἔξωθεν ἑαυτοῦ λογίζεσθαι καὶ ἐνθυμεῖσθαι τὰ μὴ παρόντα, καὶ πάλιν ἐπιλογίζεσθαι 
 καὶ ἐνθυμεῖσθαι τὰ μὴ παρόντα, καὶ πάλιν ἐπιλογίζε σθαι καὶ κρίσει τὸ κρεῖττον τῶν λογισμῶν αἱρεῖσθαι· τὰ μὲν γὰρ ἄλογα, μόνα τὰ παρόντα βλέπει καὶ πρὸς μόνα τὰ ἐν ὀφθαλμοῖς ὁρμᾷ· κἂν μετὰ ταῦτα τὴν βλάβην 
 ἔχειν m.s.o. ἔχῃ . ὁ δὲ ἄνθρωπος ἄνος οὐ πρὸς τὰ βλεπόμενα ὁρμ ᾶ ᾷ , ἀλλὰ 
 primus ἐν ὀφθαλμοῖς τῷ λογισμῷ τὰ ἐν ὀφθαλμοῖς δι’ὀφθαλμῶν ὁρώμενα κρίνει· πολ λάκις *** habet διὰ ὀφθαλ μῶν vide fol. 13. *** ****.*.20. γοῦν ὁρμήσας, κεκράτηκε τῷ λογισμῷ· καὶ λογισάμενος, πάλιν ἐπελογίσατο· καὶ αἰσθάνεται 26 
 ἕκαστος εἰ τῆς ἀληθείας γένοιτο φίλος, ὅτι ἄλλος παρὰ τὰς σωματικὰς αἰσθήσεις ἐστὶν ὁ τῶν ἀνθρώπων ἀνων νοῦς. διὰ τοῦτο γοῦν ὡς ἄλλος ὢν, αὐτῶν τῶν αἰσθήσεων γίνεται κριτής· καὶ ὧν ἐκεῖναι ἀντιλαμβάνονται, ταῦτα οὕτως διακρίνει, καὶ ἀ ναμιμνήσκει· καὶ δείκνυσιν αὐταῖς τὸ κρεῖττον· ὀφθαλ μοῦ μὲν γάρ ἐστι μόνον τὸ ὁρᾶν, καὶ ὤτων τὸ ἀκούειν, καὶ στόματος γεύεσθαι, καὶ ῥινὸς ὀδμῶν ἀντιλαμβάνεσθαι, καὶ χειρῶν τὸ ἅπτεσθαι· ἄλλα δεῖ ὁρᾶν καὶ ἀκούειν, καὶ ὧν ἅπτεσθαι δεῖ , καὶ γεύεσθαι , καὶ ὀδμᾶσθαι, οὐκέτι τῶν αἰσθήσεών ἐστιν, ἀλλὰ καὶ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ ταύτης νοῦ διακρῖναι· ἀμέλει καὶ ξίφους λ άβε αβέ σθαι δύναται ἡ χεὶρ, καὶ δηλητηρίου γεύσασθαι τὸ στόμα, ἀλλ’ οὐκ οἶδεν ὅτι βλάπτει ταῦτα, εἰ μὴ ὁ νοῦς διακρίν η ῃ · καὶ ἔοικέ γε τὸ τοιοῦτον· ἵνα ἐπὶ εἰκόνος αὐτὸ θεωρήσωμεν λύρᾳ καλῶς κατεσκευασμέν η ῃ · καὶ τῷ ταύτην κρατοῦντι μουσικῷ μετ’ ἐπιστήμης· ὡς γὰρ αἱ ἐν τῇ λύρᾳ νευραὶ ἑκάστη μὲν ἔχει τὸν ἴδιον φθόγγον, ἡ μὲν βαρύν, ἡ δέ 24 ὀ ξύν, ἡ δὲ μέσον, ἡ δὲ ὀξύτονον, ἡ δὲ ἄλλον , ἀδιάκρι τος δέ ἐστιν αὐτῶν ἡ ἁρμονία καὶ ἀδιάγνωστος ἡ σύν θεσις χωρὶς τοῦ ἐπιστήμονος. τότε γὰρ καὶ ἡ ἁρμονία αὐτῶν δείκνυται καὶ ἡ σύνταξις ὀρθ ὴ ή , ὅτε ὁ κατέχων τὴν λύραν πλήξῃ τὰς νευρὰς καὶ ἁρμονίως ἑκάστης ἅψ ε η ται, τοῦτον τὸν τρόπον καὶ τῶν αἰσθήσεων ἐν τῷ η m.s.o. σώ ματι ὡς λύρας ἡρμοσμένων, ὅταν ὁ ἐπιστήμων νοῦς αὐτῶν ἡγεμονεύῃ, τότε καὶ διακρίνει ἡ ψυχή, καὶ οἶ δεν ὃ ποιεῖ καὶ πράττει· τοῦτο δὲ μόνον ἴδιον ἀνθρώπων ἀνων ἐστ ί ὶ , καὶ τοῦτό ἐστι τὸ λογικὸν τῆς ψυχῆς τῶν ἀνθρώπων ἀνων , ᾧ χρωμέ νη διαλλάττει τῶν ἀλόγων, 35 καὶ δείκνυσιν ὅτι ἀληθῶς ἄλλη παρὰ τὸ φαινόμενον ἐν σώματι ἐστί ἐστί ἐν σώματι · πολλάκις γοῦν 
 37 κειμένου τοῦ σώματος 3C/27 ἐπὶ γῆς, τὰ ἐν οὐρανοῖς οὐνοῖς φαντά ζεται καὶ θεωρεῖ ὁ ἄνθρωπος ἄνος · καὶ πολλάκις τοῦ σώματος 
 *** aspiratus m.s.o. ἡρεμοῦντος καὶ ἡσυχάζοντος , καὶ καθεύδοντος, κινεῖ ται ἔνδον ὁ ἄνθρωπος ἄνος καὶ τὰ ἔξωθεν ἑαυτοῦ θεωρεῖ· χώ ρας ἀποδημῶν καὶ περιπατῶν καὶ ἀπαντῶν τοῖς γνωρίμοις· καὶ πολλάκις διὰ τούτων, τὰς μεθ’ 6 ἡμέ ραν πράξεις ἑαυτοῦ μαντευόμενος καὶ προγινώσκων· ms.1. γινώσκων 
 τοῦτο δὲ τί ἂν εἴη ἕτερον, ἢ ψυχὴ λογική; ἐν ᾗ λογίζε ται B. A. et 3/ -νοεῖ τα/ so m i νοεῖτα τα καὶ ἀπονοεῖ νοεῖ τὰ ὑπὲρ αὐτῶν ἑαυτὸν ὁ ἄνθρωπος ἄνος · καὶ τοῦτο δ’ ἂν ἑαυτὸν B.et 1 
 εἴη πρὸς ἀπόδειξιν ἀκριβῆ τοῖς ἔτι πρὸς ἀναίδειαν τῆς ἀλογίας τετραμμένοις, πῶς τοῦ σώματος θνη τοῦ κατὰ φύσιν ὄντος λογίζεται ἄνθρωπος ἄνος τὰ περὶ ἀθα νασίας, καὶ πολλάκις ἑαυτῷ τὸν θάνατον ὑπὲρ ἀ ρετῆς προσκαλεῖται· ἢ πῶς προσκαίρου τοῦ σώμα τος ὄντος, τὰ αἰώνια φαντάζεται ἄνθρωπος ἄνος · ὥστε τῶν μὲν ἐμποδῶν καταφρονεῖν, εἰς ἐκεῖνα δὲ τὸν πόθον ἔχειν· τὸ μὲν οὖν σῶμα οὐκ ἂν ἑαυτὸ περὶ ἑαυτοῦ τοιαῦτα λογίσηται· καὶ οὐκ ἂν τὰ ἔξωθεν ἑαυτοῦ λογίζοιτο· θνητὸν γὰρ καὶ πρόσκαιρόν ἐστιν· ἀνάγκη δὲ ἕτερον εἶναι τὸ τὰ ἐναντία καὶ παρὰ τὴν φύσιν τοῦ σώματος λογι ζόμενον. τί οὖν ἂν d(eleatur) in p. ms. εἴη τοῦτο πάλιν, ἡ ψυχὴ λογικὴ καὶ ἀθάνατος. καὶ γὰρ οὐκ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἔνδοθεν αὕτη 
 sol. B. τοῦ σώματος τῷ σώματι ὡς ὁ μουσικὸς τῇ λύρᾳ ἐνηχεῖ τὰ κρείτ τονα· πῶς δὲ πάλιν κατὰ φύσιν ὢν ὁ ὀφθαλμὸς εἰς τὸ ὁρᾶν, καὶ ἡ ἀκοὴ εἰς τὸ ἀκούειν, τὰ μὲν ἀποστρέφον ται, τὰ δὲ αἱροῦνται· τίς γὰρ ὁ τὸν ὀφθαλμὸν τοῦ ὁρᾶν ἀποστρέφων; ἢ τίς τὴν ἀκοὴν κατὰ φύσιν οὖσαν ἀ κουστικὴν ἀποκλεί ου ει τοῦ ἀκούειν; ἢ τίς τὴν γεῦσιν κατὰ 39 
 φύσιν οὖσαν γευστικ ή ὴ ν, κωλύει πολλάκις τῆς φυσικῆς ὁρμῆς; τίς δὲ τὴν χεῖρα κατὰ φύσιν οὖσαν εἰς τὸ ἐνερ γεῖν, ἐπέχει τοῦ ψαύειν τινός; τίς δὲ τὴν ὄσφρησιν καὶ αὐτὴν εἰς τὸ ὁδμᾶσθαι γενομένην ἀποστρέφει τοῦ μὴ ἀντιλαμβάνεσθαι; τίς ὁ ταῦτα κατὰ τῶν φυσικῶν τοῦ σώματος ἐνεργειῶν, ἢ πῶς τὸ σῶμα τὴν φύσιν ἀ ποστραφὲν, ἐπιστρέφεται πρὸς τὰς ἑτέρου συμβουλίας ας 
 καὶ πρὸς τὸ ἐκείνου νεῦμα ἡνιοχεῖται; ταῦτα γὰρ οὐδὲν ἕτερον, ἢ ψυχὴν λογικὴν ἀποδείκνυσιν ἡγεμονεύουσαν τοῦ σώματος· οὐδὲ γὰρ ἑαυτὸ τὸ σῶμα πέφυκεν ἐ λαύνειν, ἀλλ’ ὑφ’ ἑτέρου ἄγεται καὶ φέρεται· ὥσπερ οὐ δὲ ἵππος ἑαυτὸν ὑποζεύγνυσιν, ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ κρατοῦν τος ἐλαύνεται· διὰ τοῦτο γοῦν καὶ νόμοι μὲν ἀνθρώποις ἀνοις 
 τὰ καλὰ μὲν πράττειν, τὴν δὲ κακίαν ἀποστρέφε σθαι· τοῖς δὲ ἀλόγοις ἀλόγιστα τὰ κακὰ μένει καὶ ἄ κριτα, ἅτε δὴ τῆς λογιότητος λογικότητος καὶ τῆς κατὰ λόγον λογικότητος m.s.o. 
 διανοίας ἐκτὸς τυγχάνουσιν· εἶναι μὲν οὖν ψυχὴν λογικὴν ἐν ἀνθρώποις ἀνοις ἐκ τῶν προειρημένων νομίζω δεδεῖ χθαι· ὅτι δὲ καὶ ἀθάνατος γέγονεν ἡ ψυχὴ, καὶ τοῦ το ἀναγκαῖον εἰδέναι ἐν τῇ ἐκκλησιαστικῇ διδασκα λίᾳ πρὸς ἔλεγχον τῆς τῶν εἰδώλων ἀναιρέσεως· γένοι το δ’ ἂν οὖν ἡ περὶ τούτων γνῶσις ἐγγυτέρω μᾶλλον ἐκ τῆς περὶ τοῦ σώματος γνώσεως, καὶ [ ἐκ ] τοῦ πρὸς abest a Bas. 
 
 αὐτὴν ms.p. τὸ σῶμα διαλλάττειν αὐτήν. ὁ εἰ γὰρ ἄλλην αὐτὴν ms.p. ὁ λόγος εἰ ms.o. ἀπέ δειξε παρὰ ms.p. περὶ τὸ σῶμα· ἔστι δὲ τὸ σῶμα φύσει θνητὸν, ἔσται Bas. solus ἀνάγ κη τὴν ψυχὴν ἀθάνατον εἶναι τῷ μὴ εἶναι κατὰ τὸ σῶμα· καὶ πάλιν εἰ ἡ ψυχὴ τὸ σῶμα κινεῖ ὡς δέδεικται, 57 
 καὶ οὐχ 16.a ὑπὸ ἄλλων αὐτὴ κινεῖται. ἀκόλουθόν ἐστιν ὑφ’ ἑαυτῆς κινουμένην τὴν ψυχὴν, καὶ μετὰ τὴν εἰς γῆν ἀπόθεσιν τοῦ σώματος, κινεῖσθαι πάλιν αὐτὴν ἀφ’ ms.p. ἑφ’ἑαυτοῦ *** ὑφ’ἑαυτῷ vide fol.19 pri 
 ἑαυτῆς· οὐ γὰρ ἡ ψυχὴ ἐστὶν ἡ ἀποθνήσκουσα, ἀλλὰ διὰ τὴν ταύτης ἀναχώρησιν, ἀποθνήσκει τὸ σῶμα· εἰ μὲν οὖν ἐκινεῖτο καὶ αὕτη ὑπὸ τοῦ σώματος, ἀκόλουθον ἦν ἀναχωροῦντος τοῦ κινοῦντος, ἀποθνήσκειν αὐτήν· εἰ δὲ ἡ ψυχὴ κινεῖ καὶ abest a p. ms. τὸ σῶμα, ἀνάγκη μᾶλλον αὐτὴν ἑαυτὴν κινεῖν· ἑαυτὴ δὲ κινουμένη, ἐξ ἀνάγκης καὶ μετὰ τὸν τοῦ σώματος θάνατον ζῆ· ἡ γὰρ κίνησις τῆς ψυχῆς, οὐδὲν ἕτερον ἐστίν, ἢ ἡ ζωὴ αὐτῆς· ὥσπερ ἀμέλει καὶ τὸ σῶμα τότε ζῆν λέγομεν, ὅτε κινεῖται, καὶ τότε θά νατον αὐτοῦ εἶναι, ὅτε τῆς κινήσεως παύεται. τοῦτο δὲ καὶ ἀπὸ τῆς ἐν σώματι καθάπαξ ἐνεργείας αὐ τῆς, φανερώτερον ἄν τις ἴδοι. εἰ γὰρ καὶ ὅτε τὸ σῶμα ἐπιβέβηκε καὶ συνδέχεται τούτῳ, οὐ κατὰ τὴν τοῦ συνδέδεται ms.p. 
 σώματος σμικρότητα συστέλλεται καὶ συμμετρεῖται, 
 primus τούτου ἔπὶ κλίνης κειμέ [καὶ μὴ κινουμένου,] ἀλλ’ ὡς ἐν θανάτῳ κοιμωμένου καὶ τὴν ἑαυτοῦ.***** ********* *****. Bas. ἐπὶ κλίνης τούτου κειμέ νου καὶ μὴ κινομένου, ἀλλ’ ὡς ἐν θανάτῳ κο ἀλλὰ πολλάκις ἐπὶ κλίνης τούτου κειμένου, καὶ [καὶ μὴ κινομένου] ὡς ἐν θανάτῳ κοιμωμένου, αὕτη κατὰ τὴν ἑαυτῆς inquit primus * marg. ἄλλου κοιμωμένου δύνα μιν γρηγορεῖ, καὶ ὑπερεκβαίνει τὴν τοῦ σώματος φύ σιν· καὶ ὥσπερ ἀποδημοῦσα τούτου, μένουσα ἐν τῷ σώματι, τὰ ὑπὲρ γῆν φαντάζεται καὶ θεωρεῖ · , πολλάκις δὲ καὶ τοῖς ἔξω τῶν γηΐνων σωμάτων ἁγίοις καὶ ἀγ γέλοις συναντ ᾶ ᾷ . καὶ πρὸς αὐτοὺς ἀφικνεῖται τῇ τοῦ 25 
 νοῦ θαῤῥοῦσα καθαρότητι, πῶς οὐχὶ μᾶλλον καὶ πολλ ῶ ῷ πλέον ἀπολυθεῖσα τοῦ σώματος, ὅτε ὁ συν δήσας αὐτὴν βούλεται θεὸς θς φανερωτέραν ἕξει τὴν ἀθανασίας γνῶσιν; εἰ γὰρ καὶ συνδεθεῖσα σώματι τὴν ἐκτὸς τοῦ σώματος ζωὴν ἔζη, πολλ ῶ ῷ πλέον καὶ μετὰ θάνατον τοῦ σώματος ζήσεται · , καὶ οὐ παύσεται 
 solus Bas. ******* τὸ ζῆν, διὰ λό γου τοῦ κυρίου ἡμῶν ἰησοῦ ἰῦ 
 χριστοῦ χῦ · διὰ τοῦ ζῆν διὰ τὸν οὕτως αὐτὴν ποιήσαντα θεὸν, διὰ τοῦ ἑαυτοῦ λόγου τοῦ κυρίου κυ ἡμῶν ἰησοῦ ἰῦ 
 χριστοῦ χῦ · διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἀθά νατα καὶ αἰώνια λογίζεται καὶ φρονεῖ, ἐπειδὴ, καὶ ἀθά νατός ἐστιν. καὶ ὥσπερ τοῦ σώματος θνητοῦ τυγχάνοντος, θνητά καὶ αἱ τούτου θεωροῦσιν αἰσθήσεις, οὕτως ἀθά νατα θεωροῦσαν καὶ λογιζομένην τὴν ψυχὴν, ἀνάγκη καὶ αὐτὴν ἀθάνατον εἶναι καὶ ζῆν ἀεί ἀεί ζῆν · αἱ γὰρ περὶ τῆς ἀθανασίας ἔννοιαι καὶ θεωρίαι, οὐδέποτε αὐτὴν 
 ms.1 ἀφίουσι ἀφιᾶσι μένουσαι ἐν αὐτῇ· καὶ ὥσπερ ἔκκαυμα ἐν αὐτῇ γινόμεναι πρὸς ἀσφάλειαν τῆς ἀθανασίας. διὰ τοῦτο γοῦν καὶ τῆς περὶ θεοῦ θεωρίας ἔχει τὴν ἔννοιαν. καὶ αὐτὴ ἑαυτῆς γίνεται ὁδὸς, οὐκ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἐξ ἑαυ τῆς λαμβάνουσα τὴν τοῦ θεοῦ θυ λόγου γνῶσιν καὶ κατά ληψιν. λέγομεν οὖν , καθάπερ εἴρηται πρότερον, ὥσ περ τὸν θεὸν θν ἠρνήσαντο, καὶ ἄψυχα θρησκεύουσιν, ms.p. σέβουσιν 
 οὕτω καὶ τὴν d(eleatur> in p.ms.) ψυχὴν οὐκ ἔχειν λογικὴν νομίζοντες, αὐ τόθεν ἔχουσι τῆς παραφροσύνης τὴν ἐπιτιμίαν ἐν ἐπιθυμίαν ms.p. ἀ λόγοις καταριθμούμ έ ε νοι· καὶ διὰ τοῦτο ὡς ἄψυχοι ἐν ἀψύχοις ἔχοντες τὴν δεισιδαιμονίαν, ἐλέους καὶ χειραγωγίας εἰσὶν ἄξιοι· εἰ δὲ ψυχὴν ἀξιοῦσιν ἔχειν, καὶ ἐπὶ τῷ λογικῷ μέγα φρονοῦσιν, εἰκότως τοῦτο ποι οῦντες, 6.6 διατί ὡς μὴ ἔχοντες ψυχὴν παρὰ λόγον τολμῶ σι, abest a solo Bas 
 [ καὶ ] οὐχ ἃ δεῖ φρονεῖν φρονοῦσιν, ἀλλὰ κρείττονας ἑαυτοὺς d(eleatur) in p. ms. 
 καὶ τοῦ θείου ποιοῦσι. ψυχὴν γὰρ ἀθάνατον ἔχοντες, καὶ 5C/29 
 μὴ βλεπομένην αὐτοῖς, τὸν θεὸν ἐν τοῖς βλεπομέ νοις καὶ θνητοῖς ἀπεικάζουσιν; ἢ διατί ὥσπερ ἀπέστη σαν ἀπὸ τοῦ θεοῦ θυ , οὕτως οὐ καταφεύγουσι πάλιν πρὸς αὐτόν· δύνανται γὰρ ὥσπερ ἀπεστράφησαν τῇ διανοίᾳ τὸν θεὸν, καὶ τὰ οὐκ ὄντα ἀνεπλάσαντο εἰς θεοὺς, οὕτως ἀναβῆναι τῷ νῷ τῆς ψυχῆς καὶ πάλιν ἐπιστρέψαι πρὸς τὸν θεὸν θν . ἐπιστρέψαι δὲ δύνανται, ἐὰν ὃν ἐνεδύσαντο ῥ ῦ ύ 
 πον πάσης ἐπιθυμίας ἀπόθωνται, καὶ τοσοῦτον ἀ πονίψωνται ἕως ἂν ἀπόθωνται, πᾶν τὸ συμβεβηκὸς ἀλλότριον τῇ ψυχῇ· καὶ μόνην [ αὐτὴν ] ὥσπερ γέγονεν, abest adest reliquis mss. ἀποδεί ξωσιν· ἵν’ οὕτως ἐν αὐτῇ θεωρῆσαι τὸν τοῦ πατρὸς πρς λόγον καθ’ ὃν καὶ γεγόνασιν ἐξ ἀρχῆς δυνηθῶσι. κατ’ εἰκό να γὰρ θεοῦ θυ πεποίηται, καὶ καθ’ ὁμοίωσι ν γέγονεν, ὡς καὶ ἡ θεία σημαίνει γραφὴ ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ θυ λέγουσα· 
 ποιήσωμεν ἄνθρωπον ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν ἡμε 
 τέραν. ὅθεν καὶ ὅτε πάντα τὸν ἐπιχυθέντα ῥ ῦ ύ πον τῆς ἁμαρτίας ἀφ’ ἑαυτῆς ἀπο τίθε τιθῆ ται· καὶ μόνον τὸ κατ’ B ἀποτιθῆται 3. ἀποτιθεῖται 1. ἀποτίθεται 
 εἰκόνα καθαρὸν φυλάττει, εἰκότως διαλαμπρυνθέν τος τούτου , ὡς ἐν κατόπτρῳ θεωρεῖ τὴν εἰκόνα τοῦ πατρὸς τὸν λόγον· καὶ ἐν αὐτῷ τὸν πατέρα πρα · οὗ καὶ ἔστιν εἰκὼν ὁ σωτὴρ σηρ 
 λογίζεται. ἢ εἰ μὴ αὐτάρκης ἐστὶν, ἡ παρὰ τῆς ψυχῆς δι δασκαλία διὰ τὰ ἐπιθολοῦντα ταύτης ἔξωθεν τὸν νοῦν, καὶ μὴ ὁρᾶν αὐτὴν τὸ κρεῖττον· ἀλλ’ ἔστι πάλιν καὶ ἀπὸ τῶν φαινομένων τὴν περὶ τοῦ θεοῦ θυ γνῶσιν κα ταλαβεῖν, τῆς κτίσεως ὥσπερ γράμμασι διὰ τῆς τά ξεως καὶ ἁρμονίας τὸν ἑαυτῆς δεσπότη ς ν 
 , καὶ ποιητὴν B δεσπότην ** ita recte vi vide *** 
 σημαινούσης καὶ βοώσης· ἀγαθὸς γὰρ ὢν καὶ φιλ άνθρωπος άνος 
 ὁ θεός θς , καὶ κηδόμενος τῶν ὑπ’ αὐτοῦ γενομένων ψυχῶν. ἐπειδὴ ἀόρατος καὶ ἀκατάληπτός ἐστι τὴν φύσιν, ἐ πέκεινα πάσης γεννητῆς οὐσίας ὑπάρχων· καὶ διὰ 32 
 τοῦτο ἔμελλε τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀτυχεῖν τῆς περὶ αὐτοῦ γνώσεως· τῷ τὰ Bas. τὸν solus μὲν ἐξ οὐκ ὄντων εἶναι· τὸν δὲ ἀγέννητον, τούτου ἕνεκεν τὴν κτίσιν οὕτῳ διεκόσ μησε ν 
 ὁ θεὸς θς τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ ὁ θεὸς θς 
 · ἵν’ ἐπειδὴ τὴν φύσιν ἐ στὶν ἀόρατος, κἂν ἐκ τῶν ἔργων γινώσκεσθαι δυνη θῇ τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις · ἐκ γὰρ τῶν ἔργων πολλάκις ὁ τεχνί της καὶ μὴ ὁρώμενος γινώσκεται· καὶ οἷόν τι λέ γουσι περὶ τοῦ ἀγαλματοποιοῦ φειδίου, ὡς τὰ φιδίου ms. 1. τού του δημιουργήματα ἐκ τῆς συμμετρίας, καὶ τῆς πρὸς ἄλληλα τῶν μελῶν ἀναλογίας, ἐμφαίνειν καὶ μερῶν ms. 1. 
 μὴ παρόντα φειδίαν τοῖς ὁρῶσιν, οὕτω δεῖ νοεῖν ἐκ τῆς τοῦ φιδίαν ms. 1. 
 κόσμου τάξεως τὸν τούτου ποιητὴν καὶ δημιουργὸν θεὸν, κἂν τοῖς τοῦ σώματος ὀφθαλμοῖς μὴ θεωρεῖ ται· οὐ γὰρ κατεχρήσατο τῇ ἀοράτῳ φύσει αὐτοῦ ὁ θεός θς · μή τις τοῦτο προφασιζέσθω, καὶ παντελῶς ἑαυ τὸν ἄγνωστον τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις ἀφῆκεν· ἀλλ’ ὡς προεῖπον, οὕ τω διεκόσμησε τὴν κτίσιν, ὥστε καὶ μὴ ὁρώμε νον αὐτὸν τῇ φύσει, ὅμως ἐκ τῶν ἔργων γινώσκεσθαι· καὶ τοῦτο οὐ παρ’ ἐμαυτοῦ φημί, ἀλλ’ ἀφ’ ὧν ἀπὸ περὶ ms. 1. τῶν περὶ ms. 1. θεο λόγων 52 ἔμαθον, ὧν εἷς ἐστιν ὁ παῦλος, ῥωμαίοις μὲν 
 7 
 γράφων οὕτω· τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως μου κόσμου 
 
 τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται. λυκάοσι δὲ παῤ 
 ῥησιαζόμενος καὶ λέγων· καὶ ἡμεῖς ὁμοιοπαθεῖς ἐσ 
 μὲν ὑμῖν ἄνθρωποι εὐαγγελιζόμενοι ὑμᾶς ἀπὸ τῶν 
 ματαίων ἐπιστρέφειν ἐπὶ θεὸν ζῶντα, ὃς ἐποίησε τὸν 59 
 
 
 οὐρανὸν οὐνὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν , καὶ πάντα τὰ 
 ἐν αὐτοῖς· ὃς ἐν ταῖς παρ ω ῳ χημέναις γενεαῖς εἴασε πάν 
 τα τὰ ἔθνη πορεύεσθαι ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν· καὶ τοιαῦ καίτοι ουκ 3 
 ms. 1. γε 
 
 
 κ ἀμάρτυρον ἑαυτὸν ἀφῆκεν ἀγαθουργῶν· οὐρανό οὐνό θεν 
 ms.1 ἡμῖν 
 ὑμῖν διδοὺς ὑετοὺς καὶ καιροὺς καρποφόρους , ἐμ 
 πιπλῶν τροφῆς ms.p. ζωῆς εὐφροσύνης τὰς καρδίας ὑμῶν ms.p. αὐτῶν . τίς γὰρ ὁρῶν τὸν οὐρανοῦ οὐνοῦ κύκλον καὶ τὸν δρόμον ἡλίου καὶ σελήνης , καὶ τῶν ἄλλων ἀστέρων τὰς θέσεις καί τὰς περιπολήσεις , ἐναντίας μὲν καὶ διαφόρους γινομένας, ἐν δὲ τῇ διαφορᾷ, ὁμοίαν τὴν τάξιν παρὰ πάντων ὁ μοῦ ms.p σωζωμένων σωζομένην, οὐκ ἐνθυμεῖται, ὅτι οὐκ αὐτὰ ἑαυ τὰ ἐστιν mss.o. [αὐτὰ] mss.o 
 , ἀλλ’ ἕτερός τις ἐστιν ὁ διακοσμῶν [αὐτὰ] ποιητὴς; τίς δὲ ὁρῶν ἥλιον ἀνατέλλοντα καθ’ μεθ’ ms.p. ἡμέραν, σελήνην δὲ φαίνου σαν κατὰ νύκτα , καὶ φθίνουσαν , καὶ πληρουμένην ἀπαραλλάκτως κατὰ τὸν τῶν ἡμερῶν ἴσον πάντως ἀριθμὸν καὶ τῶν ἄστρων, τὰ μὲν διατρέχοντα καὶ ποι κίλως ms. ἐναλλ- 
 διαλλάττοντα ἐναλλάττοντα τοὺς δρόμους, τὰ δὲ ἀπλανῶς κινούμενα, οὐκ ἂν ἔννοιαν λάβοι ὅτι πάντως ἐστὶν ὁ κυβερνῶν αὐτὰ δημιουργ ὸ ό ς; τίς ὁρῶν τὰ ἐναντία τῇ φύσει συνημμένα, καὶ σύμφωνον ἔχοντα τὴν ἁρμο νίαν, οἷον τίς acuté mss o. τίς ἰδὼν πῦρ ψυχρῷ ms. 1. ψυχρὸν, καὶ ξηρὸν ὑγρῷ 22 κεκραμ μένον, καὶ ταῦτα εἰ μὴ] Baseliensis sol. ms.1. ἀντιστοῦντα μὴ ἀντιστατοῦντα πρὸς ἄλληλα, ἀλλ’ ἕν ἀποτελοῦντα ὡς ἐξ ἑνὸς τὸ σῶμα, οὐκ ἂν ἐνθυμηθείη ἔξωθεν εἶναι τούτων τὸν ταῦτα συνάψαντα; ms.p. γράψαντα τίς ἰδὼν χειμῶνα παραχωροῦντα ἔαρι, καὶ ἔαρ θέρει, καὶ θέρος 
 [] abest soli Bas. μετοπώρῳ, καὶ ὅτι ἐναντία [ὄντα] ταῦτα τῇ φύσει· τὸ μὲν γὰρ ψύχει, τὸ δὲ καίει· τὸ δὲ τρέφει , τὸ δὲ φθίνει, ὅμως τὰ πάντα ἴσην καὶ ἀβλαβῆ τοῖς ἀνθρώποις ἀνοις ἀποτελοῦν τα τὴν χρῆσιν, οὐκ ἂν ἐννοήσειεν, ὅτι ἔστι τ ί ι ίς κρείτ των τούτων, ὁ τὴν ἰσότητα παρέχων πᾶσιν καὶ κυβερ νῶν τὰ πάντα, κἂν μὴ βλέπῃ τοῦτον. τίς ὁρῶν ἐν ἀέ ρι τὰς νεφέλας ὑποβασταζομένας , καὶ ἐν νεφέλαις τὴν τοῦ ὕδατος τῶν ὑδάτων δεθεῖσαν βαρύτητα, οὐκ ἔννοιαν τῶν ὑδάτων m.s.o λαμ βάνει τοῦ ταῦτα δήσαντος καὶ προστάξαντος γενέσθαι· ἢ τίς ὁρῶν αὐτὴν τὴν γῆν βαρυτάτην οὖσαν τῇ φύσει ἐπὶ τὸ ὕδωρ ἐ ἑ δρασθεῖσαν καὶ ἀκίνητον μένουσαν ἐπὶ τὸ φύσει κινούμενον, οὐ διανοηθήσεται εἶναί τινα τὸν 
 v. ms.1 ταῦτα ταῦτην διαταξάμενον καὶ ποιήσαντα θεόν; τίς ἰδὼν 40 
 τὴν κατὰ καιρὸν τῆς γῆς καρποφορίαν, καὶ οὐρανό οὐνό 
 θεν υἱ ὑ ετοὺς καὶ ποταμῶν ἐπιῤῥοίας, καὶ πηγῶν ἀναβλήσεις, καὶ ζώων ἐξ ἀνομοίων γονὰς, καὶ ταῦτα οὐκ ἀεί, ἀλλ ά ὰ κατὰ καιροὺς ὡρισμένους γινόμενα; καὶ ὅλως τίς κατανοήσας ἐν ἀνομοίοις καὶ ἐναντίοις, τὴν ἴσην καὶ ὁμοίαν παρ’ αὐτῶν ἀποτελουμένην τά ξιν, οὐκ ἂν ἐνθυμηθείη ὅτι ἔστι μία δύναμις ἡ ταῦτα 
 v. ms.p. διακοσμησα μένη ταῦτα διακοσμήσασα, καὶ διέπουσα ὡς ἂν αὐτὴ αὐτῇ δοκῇ μένουσα Bas. et 3. αὐτῇ δοκῇ. primus αὐτῇ δοκεῖ 
 καλῶς· αὐτὰ μὲν γὰρ καθ’ ἑαυτὰ, οὐκ ἂν συσταίη καὶ 
 φανῇ μή φανῆναι ποτε δυνηθείη , διὰ τὴν πρὸς ἄλληλα τῆς mss.o. φανῆναι φύ σεως ἐναντιότητα· τὸ μὲν γὰρ ὕδωρ φύσει βαρ ύ ὺ καὶ κά τω ῥέον ἐστὶν· αἱ δὲ νεφέλαι κοῦφαι καὶ τῶν ἐλαφρῶν καὶ τῶν ἄνω φερῶν τυγχάνουσι· καὶ ὅμως τὸ βαρύτε ρον ὕδωρ ὁρῶμεν ἐν ταῖς νεφέλαις βασταζόμενον· καὶ πάλιν ἡ μὲν γῆ βαρυτάτη ἐστί· τὸ δ’ αὖ πάλιν d(eleatur) in p. ms. ὕδωρ, 56 
 κουφότερον ἐστὶ ταύτης, καὶ ὅμως , ὑπὸ τῶν 58 ἐλαφρο τέρων τὸ βαρύτερον βαστάζεται, 7C/34 καὶ οὐ καταφέρε ται, ἀλλ’ ἕστηκεν ἀκίνητος ἡ γῆ· καὶ τὸ μὲν ἄῤῥεν οὐ ταὐτόν ἐστι τῷ θήλει, καὶ ὅμως εἰς ἓν συνάγεται, καὶ μία παρ’ ἀμφοτέρων ἀποτελεῖται Bas. sol. τελεῖται simpl. γένεσις τοῦ ὁμοίου ζώου· καὶ συνελόντι φάναι · , τὸ ψυχρὸν τῷ θερμῷ 5 Bas. sol. φᾶναι 
 ἐναντίον ἐστὶ· καὶ τὸ ὑγρὸν τῷ ξηρῷ μάχεται, καὶ ὅ μως sol. Bas. συνεισελθόντα 3 συνελθόντα. 1. abest ****** συνελθόντα, οὐ στασιάζει πρὸς ἑαυτὰ, ἀλλ’ ἐξ ὁμονοίας, ἓν σῶμα καὶ τὴν πάντων γένεσιν Bas. sol. ἐπιτελοῦσιν ἀπο τελοῦσιν· οὐκ ἂν οὖν μαχόμενα καὶ ἐναντία ὄντα τῇ φύσει ἑαυτὰ συνήγαγον, εἰ μὴ κρείττων ἦν καὶ κύριος κς 
 ὁ συνδήσας αὐτά· ᾧ καὶ αὐτὰ τὰ στοιχεῖα , ὥσπερ δοῦλα δεσπότou ὑπακούοντα , 
 ἡ εἴ κει καὶ πείθεται· καὶ οὐκ εἰς τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἕκαστον σκοποῦν ἀντι μάχεται πρὸς τὸ ἕτερον· ἀλλὰ τὸν συνδήσαντα κύριον κν 
 γινώσκοντα, ὁμόνοιαν ἔχουσι πρὸς ἑαυτά· φύσει μὲν ὄντα ἐναντία, τῇ δὲ τοῦ κυβερνῶντος βουλήσει φι λιάζοντα· ἐπεὶ εἰ μὴ κρείττονι προστάξει ἐγεγόνει τού των μία κράσις, πῶς ἂν τὸ βαρὺ τῷ ἐλαφρῶ · , ἢ τὸ ξηρῶν τῷ ὑγρῷ · , ἢ τὸ περιφερὲς τῷ ὀρθῷ · , ἢ τὸ πῦρ τῷ ψυχρῷ · , ἢ ὅλως ἡ θάλασσα τῇ γῇ · , 
 ἢ ὁ ἥλιος τῇ σε λήνη · , ἢ τὰ ἄστρα τῷ οὐρανῷ οὐνῷ · καὶ ὁ ἀὴρ ταῖς νεφέλαις ἐμίγη καὶ συνῆλθεν, ἀνομοίου οὔσης τῆς ἑκάστου πρὸς τὸ ἕτερον φύσεως· ἔμελλε γὰρ καὶ μεγάλη στάσις γίνεσθαι πρὸς αὐτά· τοῦ μὲν, καίοντος· τοῦ δὲ ψύχον τος, καὶ τοῦ μὲν βαρέως κάτω, τοῦ δὲ κούφου ἐκ τῶν ἐναντίων ἄνω ἕλκοντος· καὶ τοῦ μὲν ἡλίου φωτίζον τος, τοῦ δὲ ἀέρος σκοτίζοντος· καὶ γὰρ καὶ τὰ ἄστρα ms. 1 ἀστέρες 
 ἐστασίασαν ἂν πρὸς ἑαυτά· ms.1 ἑαυτοὺς ὅτι τὰ μὲν, ἀνωτέρ ῳ· ω, 
 (ms. 1 ἀνώτερ)α τὰ 
 ms. 1 οἱ δὲ δὲ , κατωτέρω τὴν θέσιν ἔχ ει η · καὶ ἡ νὺξ δὲ οὐκ ἂν πα ρεχώρησε τῇ (ἡμ)έρᾳ ἡμέρᾳ, ἀλλ’ ἔμενεν ἂν πάντως μαχομένη (ἂν) d(eleatur) in 1 ms. 
 πρὸς αὐτὴν καὶ στασιάζουσα· τούτων δὲ γινομένων, B. et 3 γιγνομένων πριμυσ γενομ- 
 λοιπὸν ἦν ἰδεῖν, οὐκέτι κόσμον, ἀλλ’ ἀκοσμίαν· οὐ κέτι τάξιν, ἀλλ’ ἀταξίαν· οὐκέτι σύστασιν, ἀλλ’ ἀσύστα τον ὅλον· οὐκέτι μέτρα, ἀλλ’ ἀμετρίαν· τῇ γὰρ ἑκά στου στάσει καὶ μάχη, ἢ πάντα ἀνηροῦντο, ἢ τὸ κρατῶν ms.p. κρατού μενον μόνον ἐφαίνετο· καὶ τοῦτο πάλιν τὴν τοῦ παν τὸς ἀκοσμίαν ἐδείκνυε. μόνον γὰρ γενόμενον καὶ λει πόμενον τῇ τῶν ἄλλων χρείᾳ, ἀνάρμοστον τὸ ὅλον ἐποίει· ὥσπερ εἰ καὶ μόνος ποὺς, καὶ μόνη χεὶρ ἀπομείνασα, οὐκ ἂν ἔσω σκεν σεν 
 (ὁλόκληρον τὸ σῶμα) ms.p. ἐν ἄλλῳ τὴν τοῦ σώματος δόξαν ὁλόκληρον τὸ σῶμα. ποῖος γὰρ κόσμος ἦν εἰ μόνος μόνον ms.p. ἥλιος ἔφαινεν · ; ἢ σελήνη μόνη περιεπό λει, ἢ νὺξ μόνη ἦν, ἢ ἡμέρα ἀεὶ ἐτύγχανε· ποία δὲ πάλιν ἦν ἁρμονία, εἰ μόνος ἦν ὁ οὐρανὸς οὐνὸς χωρὶς τῶν m.s.o. 
 ἀ στέρων ἄ στρων , ἢ τὰ ἄστρα χωρὶς τοῦ οὐρανοῦ οὐνοῦ ; τί δὲ καὶ 26 χρήσι μον, εἰ μόνη θάλασσα ἦν, καὶ εἰ μόνη γῆ χωρὶς ὑδά των καὶ τῶν ἄλλων τῆς κτίσεως μερῶν ἔκ ο ε ιτο; πῶς ἔκειτο 
 
 δὲ δ’ἂν καὶ ἄνθρωπος ἄνος ἐφάνη, ἢ ὅλως ζῶον ἐπὶ γῆς τῶν στοιχείων πρὸς ἑαυτὰ στασιαζόντων καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ κρατοῦν τος καὶ μὴ δυναμένου πρὸς τὴν τῶν σωμάτων σύ στασιν ἀρκεῖν; οὐκ ἂν γὰρ ἐκ μόνου θερμοῦ, ἢ μόνου ψυχροῦ, ἢ μόνου ὑγροῦ ἢ ξηροῦ συνέστη τ ί ὶ τῶν ἄλλων ὅλων ms.p. , ἀλλ’ ἦν ἄτακτα πάντα καὶ ἀσύνθετα καθόλου, ἀλλ’ 
 οὐκ οὐδ’ ἂν αὐτὸ τὸ δοκοῦν κρατεῖν, ἠδυνήθη ἂν συστῆναι χωρὶς τῆς τῶν ἄλλων ἐπικουρίας· οὕτω γὰρ καὶ νῦν συ νέστηκεν. ἐπεὶ οὖν οὐ κατ’ἀξίαν οὐκ ἀταξία , 8C/32 ἀλλὰ τάξις ἐστὶν ἐκ τῷ παντὶ, καὶ οὐκ ἀμετρία, ἀλλὰ συμμετρία, καὶ οὐκ ἀκοσμία, ἀλλὰ κόσμος καὶ κόσμου παναρμόνιος σύνταξις, ἀνάγκη λογίζεσθαι καὶ ms.o λαμβάνειν ἔννοιαν τοῦ ταῦτα συναγαγόντος καὶ συσφίγξαντος · , καὶ συμφω νίαν ἐργαζομένου πρὸς αὐτὰ δεσπότου· κἂν γὰρ μὴ τοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρᾶται, ἀλλ’ ἀπὸ τῆς τάξεως καὶ 7 συμ 
 φωνίας τῶν ἐναντίων , ἐννοεῖν ἐστι τὸν τούτων ἄρχοντα καὶ (ἐστι) Bas. sol. ἐπὶ 
 κοσμήτορα καὶ βασιλέα. ὥσπερ γὰρ πόλιν ἐκ πολλῶν καὶ διαφόρων ἀνθρώπων ἀνων συνεστῶσαν, μικρῶν καὶ μεγά λων, καὶ d(eleatur) in ms. πλουσίων καὶ πενήτων, καὶ πάλιν (καὶ πάλιν) d(eleatur) in ms. γερόντων καὶ νεωτέρων καὶ ἀῤῥένων καὶ θηλεῶν εἰ θεωρή σομεν σαιμεν ms.o. 
 εὐτάκτως οἰκουμένην· καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ διαφόρους μὲν ὄντας, ὁμονοοῦντας δὲ πρὸς ἑαυτοὺς, καὶ μήτε μήγε ms.1. 
 τοὺς πλουσίους κατὰ τῶν πενήτων, μήτε τοὺς μεγά λους κατὰ τῶν μικρῶν, μήτε τοὺς νέους κατὰ τῶν γε ρόντων γινομένους, ἀλλὰ πάντας κατὰ τὴν ἰσομοιρίαν εἰρηνεύοντας· εἰ ταῦτα βλέπ ο οι μεν, πάντως ἐννοοῦμεν ms.o. βλέποιμεν 
 ὅτι ἄρχοντος παρουσία τὴν ὁμόνοιαν πρυτανεύει , κἂν μὴ ὁρῶμεν αὐτ ὸ ό ν· ἡ μὲν γὰρ ἀταξία ἀναρχίας ἐστὶ γνώ ρισμα· ἡ δὲ τάξις τὸν ἡγεμονεύοντα δείκνυσι. καὶ γὰρ τὴν ἐν τῷ σώματι τῶν μελῶν πρὸς ἑαυτὰ συμφωνίαν ὁρῶντες, ὅ τι οὐ μάχεται ὁ ὀφθαλμὸς τῇ ἀκοῇ, οὐδὲ ἡ χεὶρ τῷ ποδὶ στασιάζει, ἀλλ’ ἕκαστον τὴν ἰδίαν ἀποτελεῖ χρείαν ἀστασιάστως, ἐννοοῦμεν ἐκ το ῦ ύ του πάντως εἶναι ψυχὴν, ἐν τῷ σώματι, τὴν τούτων ἡγε μονεύουσαν, κἂν μὴ βλέπωμεν αὐτήν· 
 πάντως οὕ τως ἐν τῇ τοῦ παντὸς τάξει καὶ ἁρμονία, τὸν τοῦ 28 παν τὸς νοεῖν ἡγεμόνα θεὸν ἀνάγκη ἀνάγκη θεὸν · καὶ τοῦτον ἕνα καὶ οὐ πολλοὺς. καὶ ἡ τάξις δὲ αὕτη τῆς διακοσμήσεως· καὶ ἡ τῶν πάντων μεθ’ ὁμονοίας ἁρμονία, οὐ πολλοὺς ἀλλ’ ἕνα τὸν αὐτῆς ἄρχοντα καὶ ἡγεμόνα δείκνυσι λό γον· οὐκ ἂν γὰρ εἴπερ ἦσαν πολλοὶ τῆς κτίσεως ἄρχον τες, 18.b ἐσώζετο τοιαύτη τάξις τῶν πάντων, ἀλλ’ ἦν πά λιν ἄτακτα πάντα διὰ τοὺς πολλοὺς ἕλκοντ ας ος 
 ἕλκοντος m.s.o. ἑκά στου πρὸς τὴν ἑαυτοῦ βούλησιν [ τὰ ] πάντα, καὶ abest a ****** μαχο μένου πρὸς τὸν ἕτερον· 37 ὥσπερ γὰρ ἐλέγομεν τὴν πολυ θεότητα ἀθεότητα εἶναι, οὕτως ἀνάγκη τὴν πολύ αρ χον χίαν ἀναρχίαν εἶναι· ἑκάστου γὰρ τὴν τοῦ ἑτέρου ἀρ χὴν ἀναιροῦντος, οὐδεὶς ἐφαίνετο λοιπὸν ὁ ms.1. ἄρχων, ἀλλ’ ἦν ἀναρχία παρὰ πᾶσιν· ἔνθα δὲ μὴ ἔστιν ἄρχων, ἐ κεῖ πάντως ἀταξία γίνεται· καὶ ἔμπαλιν ἡ τῶν πολ λῶν καὶ διαφόρων μία τάξις καὶ ὁμόνοια, ἕνα καὶ τὸν ἄρχοντα δείκνυσι· καθάπερ γὰρ ms.1. εἴ τις πόῤῥωθεν ἀκούων ἀκούει 
 ἀκούει Bas. et 3. 
 λύρας ἐκ πολλῶν καὶ διαφόρων νευρῶν χορδῶν ms.1. συγκειμένης καὶ θαυμάζοι τούτων τὴν ἁρμονίαν τῆς συμφωνίας, ὅτι μὴ μόνον ἡ βαρεία τὸν ἦχον ἀποτελεῖ, μὴ δὲ μόνη ἡ 
 (μὴ δὲ μόνη) ἢ ms.1. ὀξεῖα· μὴ δὲ μόνη ἡ μέση· ἀλλὰ πᾶσα κατὰ τὴν ἴσην μέσ· 
 ἀντίστασιν ἀλλήλαις συνηχοῦσι, καὶ πάντως ἐκ τούτων τούτου ms.1. 
 
 ἐννοεῖν ms.1. ἐννοεῖ, οὐχ ἑαυτὴν κινεῖν τὴν λύραν, ἀλλ’ οὐδὲ ὑπὸ πολ λῶν αὐτὴν τύπτεσθαι· ἕνα δὲ εἶναι μουσικὸν τὸν ἑκά στης νευρᾶς ἦχον, πρὸς τὴν ἐναρμόνιον συμφωνίαν κεράσαντα · τῇ ἐπιστήμῃ , κἂν μὴ τοῦτο τοῦτον βλέπῃ, οὕτῳ Β τοῦτον ** et ***** ** primus πα ναρμονίου οὔσης τῆς τάξεως ἐν τῷ κόσμῳ παντί· καὶ μήτε τῶν ἄνω πρὸς τὰ κάτω· μήτε τῶν κάτω πρὸς τὰ ἄνω στασιαζόντων. 9C/33 ἀλλὰ μιᾶς τῶν πάντων ἀποτελου μένης τάξεως, ἕνα καὶ μὴ πολλοὺς νοεῖν, ἀκόλουθόν ἐστι τὸν ἄρχοντα καὶ βασιλέα πάσης [ τῆς ] κτίσεως, τὸν abest Bas. sol. 
 τῷ ἑαυτοῦ φωτὶ τὰ ms.p. πάντα καταλάμποντα καὶ 4 κινοῦν τα· οὐδὲ γὰρ πολλοὺς εἶναι δεῖ νομίζειν τοὺς τῆς κτίσεως ἄρχοντας καὶ ms.o ποιητὰς, ἀλλὰ πρὸς εὐσέβειαν ἀκριβῆ καὶ ἀλήθειαν, ἕνα τὸν ταύτης δημιουργὸν πιστεύειν προσή κει· καὶ τοῦτο τῆς κτίσεως αὐτῆς ἐμφανῶς δεικνυού σης· γνώρισμα γὰρ ἀσφαλὲς τοῦ ἕνα τὸν ποιητὴν εἶναι τοῦ παντὸς ἐστὶ τοῦτο, τὸ μ ή ὴ πολλοὺς, ἀλλ’ ἕνα εἶναι τὸν κόσμον· ἔδει γὰρ , εἴπερ ἦσαν πολλοὶ θεοί, πολλοὺς εἶναι καὶ διαφόρους τοὺς κόσμους , · οὔτε γὰρ ἔπρεπε τοὺς πολ λοὺς ἕνα κόσμον κατασκευάζειν, οὔτε τὸν ἕνα ὑπ ό ὸ 
 πολλῶν ποιεῖσθαι διὰ τ ά ὰ ἐκ τούτων δεικνύμενα ἄτο πα· πρῶτον μὲν ὅτι, εἰ ὑπ ό ὸ πολλῶν ὁ εἷς ἐγεγόνει κόσ μος, ἀσθένεια τῶν ποιησάντων ἦν· ὅτι ἐκ πολλῶν ἓν ἔρ γον ἀπετελέσθη· καὶ ἐκ τούτου γνώρισμα, οὐ τὸ τυ χὸν ἦν τῆς ἀτελοῦς ἑκάστου πρὸς τὸ ποιεῖν ἐπιστήμης· εἰ γὰρ ἤρκει εἷς οὐκ ἂν οἱ πολλοὶ τὴν ἀλλήλων ἀνεπλή ρουν ἔλλειψιν· ἐν θεῷ θῷ δὲ λέγειν εἶναι τ ί ,ὶ ἐλλιπὲς, 21 
 ἀσε βὲς οὐ μόνον οὐ μόνον ἀσεβὲς , ἀλλὰ καὶ πέρα τῶν ἀθεμίτων ἐστί· καὶ γὰρ καὶ τεχνίτην ἐν ἀνθρώποις ἀνοις , οὐκ ἄν τις εἴποι τέλειον , ἀλλὰ ἀσθενῆ, εἰ μὴ μόνος, ἀλλὰ μετὰ πολλῶν ἓν ἀποτελοίη τὸ ms.1. 
 ἔργον· εἰ δὲ ἕκαστος μὲν ἠδύνατο τὸ ὅλον ἀποτελέσαι· 
 m.s.o οἱ 
 εἰ οἱ πάντες δὲ εἰργάσαντο διὰ τὴν τοῦ γιγνομένου κοινω νίαν, γελοῖον μὲν ἂν εἴη τὸ τοιοῦτο · ν. εἰ [ δὲ ] διὰ δόξαν abest a aliis ἕκα στὸς εἰργάσατο, ἵνα μὴ ὡς ἀδύνατος ὑπονοηθ ῆ ῇ , κενο δοξίαν δὲ πάλιν ἐν θεοῖς λέγειν τῶν ἀτοπωτάτων ἐστὶν. 
 ἱκανὸς ms.o. ἔπειτα εἰ ἕκαστος δυνατὸς ἱκανὸς ἦν πρὸς τὴν τοῦ ὅλου δημι ουργίαν, τίς ἡ χρεία τῶν πολλῶν ἑνὸς αὐτάρκους γινο μένου πρὸς τὸ πᾶν· ἄλλως τε ἀσεβὲς καὶ ἄτοπον ἂν 
 19a φανείη· εἰ τὸ μὲν ποίημα ἓν τυγχάνει · , οἱ δὲ ποιήσαντες διάφοροι καὶ πολλοί· λόγου ὄντος φυσικοῦ τὸ ἓν καὶ τέλειον τῶν διαφόρων κρεῖττον εἶναι· καὶ τοῦτο δὲ ἰστέον, ὅτι εἰ ὑπὸ πολλῶν ὁ κόσμος ἐγεγόνει, διαφόρους εἶχε καὶ τὰς κινήσεις καὶ ἀνομοίους ἑαυτῷ· πρὸς ἕκαστον γὰρ τῶν ποιησάντων ἀποβλέπων, διαφόρους εἶχε καὶ τὰς κινήσεις· ἐν δὲ τῇ διαφορᾷ καθάπερ εἴρηται 40 πρότε ρον, πάλιν ἦν ἀκοσμία καὶ τοῦ παντὸς ἀταξία· ἐπειδὴ ἐπεὶ ms.p. 
 οὐ δὲ ms.o ναῦς ὑπὸ πολλῶν κυβερνωμένη κατ’ ὀρθὸν πλευσεῖ ται, εἰ μὴ εἷς ταύτης τοὺς οἴακας κρατοίη κυβερνήτης· οὐδὲ λύρα ὑπὸ πολλῶν κρουομένη, σύμφωνον ἀποτε λέσει τὸν ἦχον, εἰ μὴ εἷς ὁ ταύτην πλήττων εἴη τεχνίτης. οὐκοῦν μιᾶς οὔσης τῆς κτίσεως, καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ 
 d(eleatur) 
 κόσμου, καὶ μιᾶς τῆς τούτου τάξεως, ἕνα δεῖ νοεῖν ms.p. νοεῖναι καὶ τὸν ταύτης βασιλέα καὶ δημιουργόν· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ δημιουργὸς , ἕνα τὸν σύμπαντα κόσμον πε ποίηκεν · , ἵνα μὴ τῇ τῶν πολλῶν συστάσει, πολλοὶ καὶ οἱ ms.o 
 
 ms.p. νομίζοιν δημιουργοὶ νομίζοιντο· ἀλλ’ ἑνὸς ὄντος τοῦ ποιητοῦ ποιήματος , εἷς ποιήματος ms.o 
 καὶ ὁ τούτου ποιητὴς πιστεύηται. καὶ οὐχ ὅτι εἷς ἐστὶν ὁ δημιουργὸς , διὰ τοῦτο καὶ εἷς ἐστιν ὁ κόσμος· ἠδύνατο γὰρ καὶ ἄλλους κόσμους ποιῆσαι ὁ θεός, ἀλλ’ ὅτι εἷς ἐστιν ὁ κόσμος ὁ γενόμενος, ἀνάγκη καὶ τὸν τούτου δημιουργὸν ἕνα πιστεύειν εἶναι· τίς οὖν ἂν εἴη ὁ τοιοῦτος οὗτος , 10C/34 mss. οὗτος καὶ τοῦ το γὰρ ἀναγκαῖον μάλιστα δηλῶσαι καὶ λέγειν , 
 ὅτι ἵνα μὴ ἵνα mss. 
 τῇ περὶ τούτων Basil. τούτου ἀγνοία πλανηθείς τις, ἕτερον ὑπολά β ει ῃ , καὶ εἰς τὴν αὐτὴν πάλιν τοῖς πρότερον Bas. solus τὴν προτέραν ἀθεότητα ἐμπέσῃ· νομίζω δὲ μηδένα περὶ τούτου τὴν διάνοιαν ἀμφίβολον ἔχειν· εἰ γὰρ δὴ τοὺς παρὰ ποιηταῖς λεγομέ νους θεοὺς, οὐκ εἶναι θεοὺς ὁ λόγος ἔδειξε · , καὶ τοὺς τὴν κτίσιν θεοποιοῦντας ἤλεγξε πλανωμένους, καὶ κα θόλου τὴν τῶν ἐθνῶν εἰδωλολατρίαν, ἀθεότητα καὶ ἀ σέβειαν οὖσαν , ἀπέδειξεν · , ἀνάγκη πᾶσα τούτων ἀναι ρουμένων, λοιπὸν παρ’ ἡμῖν εἶναι τὴν ἀσεβῆ εὐσεβῆ ms. Bas. et p. θρησκείαν· καὶ τὸν παρ’ ἡμῶν προσκυνούμενον καὶ κηρυττόμενον, τοῦτον μόνον εἶναι θεὸν θν ἀληθῆ τὸν [καὶ] m.s.o τῆς κτίσεως κύριον κν καὶ 13 
 πάσης ὑποστάσεως δημιουργόν· τίς δὴ οὖν ἐστιν οὗτος, ἀλλ’ ἢ ὁ πανάγιος καὶ ὑπερεπέκεινα πάσης γεννητῆς οὐσίας, ὁ τοῦ χριστοῦ χῦ πατ ή ὴ ρ, ὅστις καθάπερ ἄριστος κυβερ νήτης τῇ ἰδίᾳ σοφίᾳ καὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ τῷ κυρίῳ κῳ ἡμῶν ἰησοῦ ἰῦ 
 
 ms.p. καὶ σωτῆρι χριστῷ τὰ πανταχοῦ διακυβερνᾶ 
 χριστῷ χῷ τὰ πανταχοῦ κυβερνᾷ σωτηρίως καὶ διακοσμεῖ, καὶ ποιεῖ ὡς ἂν αὐτῷ καλῶς ἔχειν δοκ ῆ ῇ · ἔχει δὲ καλῶς, ὡς ms.p. δοκεῖ 
 γέγονε , καὶ ὁρῶμεν γιγνόμενα, ἐπειδὴ καὶ τοῦτο βού λεται, καὶ τοῦτο οὐκ ἄν τις ἀπιστήσειεν· εἰ μὲν γὰρ ἄλογος ἦν ἡ τῆς κτίσεως κίνησις, καὶ ἁπλῶς ἐφέρετο τὸ πᾶν, καλῶς ἄν τις καὶ τοῖς λεγομένοις ἠπίστησεν· εἰ δὲ, λόγῳ καὶ σοφίᾳ καὶ ἐπιστήμῃ συνέστηκε, καὶ παντὶ κόσμῳ διακεκόσμηται, ἀνάγκη τὸν ἐπικείμενον καὶ διακοσ μήσαντα τοῦτον, οὐκ ἄλλόν τινα, ἢ λόγον εἶναι τοῦ θεοῦ θυ . λόγον δέ φημι, οὐ τὸν ἐν ἑκάστῳ τῶν λεγομένων γενομένων συμ πεπλεγμένον καὶ συμπεφυκότα, ὃν δὴ καὶ σπερ ματικόν τιν α ες εἰώθασι καλεῖν, ἄψυχον ὄντα καὶ τινὲς ms.o μη δὲν λογιζόμενον μήτε νοοῦντα· ἀλλὰ τῇ ἔξωθεν τέ χνῃ μόνον ἐνεργοῦντα κατὰ τὴν τοῦ ἐπιβάλλοντος αὐ τὸν ἐπιστήμην· οὐδὲ οἷον ἔχει τὸ λογικὸν γένος λόγον· τὸν ἐκ συλλαβῶν συγκείμενον , καὶ ἐν ἀέρι σημαινόμενον, 32 
 ἀλλὰ τὸν τοῦ ἀγαθοῦ καὶ θεοῦ θυ τῶν ὅλων ζῶντα καὶ ἐνεργῆ θεὸν, αὐτὸν λόγον αὐτολόγον λέγω, ὃς ἄλλος μέν ἐστι τῶν γεννητῶν καὶ αὐτολόγον m.B.3. primus αὐτόλογον ****** ** ****** 
 πάσης τῆς κτίσεως· ἴδιος δὲ καὶ μόνος τοῦ ἀγαθοῦ 
 πατρὸς πρς ὑπάρχει λόγος, ὃς τόδε τὸ πᾶν διεκόσμησε καὶ φωτίζει τῇ ἑαυτοῦ προνοίᾳ· ἀγαθοῦ γὰρ d(eleatur) in p. ms. 
 πατρὸς πρς ἀγαθὸς λόγος ὑπάρχων, αὐτὸς τὴν τῶν πάντων διεκόσμησε τά ξιν διάταξιν, mss.o · τὰ μὲν ἐναντία τοῖς ἐναντίοις συνάπτων· ἐκ τούτων δὲ μίαν διακοσμῶν ἁρμονίαν. οὗτος θεοῦ δύναμις καὶ 
 θεοῦ θυ σοφία ὢν, οὐρανὸν οὐνὸν μὲν περιστρέφει· γῆν δὲ ἀναρτήσας ἀναρτίσας ms.p. , καὶ ἐπὶ μηδενὸς κειμένην, τῷ ἰδίῳ νεύματι ἤ ἥ δρασε· τού τῳ φωτιζόμενος ἥλιος τὴν οἰκουμένην καταυγάζει, καὶ σελήνη μεμετρημένον ἔχει τὸ φῶς· διὰ τοῦτον τοῦτο ms.p. καὶ τὸ ὕδωρ ἐπὶ νεφελῶν κρέμαται. καὶ ὑετοὶ τὴν γῆν κρεμμᾶται ms.1. ἐπικλύ ζουσι· καὶ ἡ μὲν θάλασσα περιορίζεται· ἡ δὲ γῆς γῆ παντοίοις φυτοῖς ms.p. κοσμᾶ κομ ᾶ ᾷ καὶ χλοηφορεῖ. καὶ εἴ τις ἄπιστος ζητοίη περὶ τῶν λεγομένων, εἰ ὅλ ο ω ς ἐστὶ λόγος θεοῦ θυ , μ έ αί νοιτο μὲν ὁ ω mss.o μαίνοντο τοιοῦ το ν ἀμφιβάλλων περὶ λόγου θεοῦ θυ · ἔχει δὲ ὅμως ἐκ τῶν ὁρωμένων τὴν ἀπόδειξιν· ὅτι πάντα λόγῳ καὶ ms. 1. 
 θεοῦ θυ καὶ σοφίᾳ συνέστηκε· καὶ οὐκ ἂν ἡδράσθη τί τῶν λεγομένων γενομένων εἰ μὴ al. γενομένων et γινομένων 
 λόγῳ ἐγεγόνει · , καὶ λόγῳ τῷ θείῳ , καθάπερ ἐλέ γ χθη· ἐλέχθη λό γος δὲ ὢν, οὐ κατὰ τὴν τῶν ms. p. 
 ἀνθρώπων ἀνων ὁμοιότητα 11C/31 35 ὥσπερ εἶπον , ἐστὶ , 
 συγκείμενο ν ς ἐκ συλλαβῶν, ἀλλὰ τοῦ ἑαυτοῦ πατρὸς πρς εἰκών ἐστιν ἀπαράλλακτος. ἄνθρωποι ἄνοι μὲν γὰρ ἐκ μερῶν συγκείμε νοι , καὶ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γενόμενοι, συγκείμενον ἔχουσι καὶ διαλυόμενον τῶν ἑαυτῶν λόγον· ὁ δὲ θεὸς θς ὢν ἐστι , καὶ οὐ σύνθε τος· διὸ καὶ ὁ τούτου λόγος ὤν ἐστι , καὶ οὐ σύνθε τος, ἀλλ’ εἷς καὶ μονογενὴς θεὸς, ὁ καὶ ἐκ πατρὸς οἷα πηγῆς ἀγαθῆς ἀγαθὸς προελθὼν, τὰ πάντα διακοσμεῖ καὶ συνέχει. ἡ δὲ αἰτία δι’ ἣν ὅλως λόγος ὁ τοῦ θεοῦ θυ λόγος τοῖς 9 ὁ λόγος B. et pr. at 3. vi. *** γενο μένοις ἐπιβέβηκεν, ἔστιν ἀληθῶς θαυμαστὴ καὶ γνωρί ζουσα, ὅτι οὐκ ἄλλως ἔπρεπεν, ἢ οὕτω γενέσθαι ὥσπερ καὶ ἔστι ἐστί . τῶν μὲν γὰρ γεννητῶν ἔ ἐ στιν ἡ φύσις , ἅτε δὴ ἐξ οὐκ ὄντων ὑποστάσ ουν α , ῥευστή τις καὶ ἀσθενὴς καὶ θνητὴ καθ’ ἑαυτὴν συγκρινομένη τυγχάνει· mss.o. · ὁ δὲ τῶν ὅλων θεὸς ἀγαθὸς καὶ ὑ π ὲ έ ρκαλλος τὴν φύσιν ἐστί. διὸ καὶ φιλ άνθρωπός άνός ἐστιν. ἀγα θῷ γὰρ περὶ οὐδενὸς [ ἂν ] γένοι 16 το φθόνος. ὅθεν οὐδὲ τὸ abest a B. solo 
 εἶναί τι νι φθονεῖ. ἀλλ ά ὰ πάντας εἶναι βούλεται, ἵνα καὶ φι λανθρωπεύεσθαι δύνηται· ὁρῶν οὖν τὴν γεν ν ητὴν πᾶ σαν φύσιν, ὅσον κατὰ τοὺς ἰδίους αὐτῆς λόγους ῥευστὴν οὖσαν καὶ διαλυομένην, ἵνα μὴ τοῦτο πάθῃ καὶ πά λιν εἰς τὸ μὴ εἶναι ἀναλυθῆ τὸ ὅλον, τούτου ἕνεκεν τῷ ἑαυτοῦ καὶ ἀϊδίῳ λόγῳ ποιήσας τὰ πάντα, καὶ οὐσιώσας τὴν κτίσιν, οὐκ ἀφῆκεν αὐτὴν τῇ ἑαυτῆς φύσει φέρεσθαι καὶ χειμάζεσθαι · , ἵνα μὴ καὶ κινδυνεύσῃ πάλιν εἰς τὸ μὴ εἶναι· ἀλλ’ ὡς ἀγαθὸς τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ καὶ αὐτῷ ὄντι θεῷ θεῷ 
 τὴν σύμπασαν διακυβερνᾷ καὶ καθίστησιν· ἵνα τῇ τοῦ λόγου ἡγεμονίᾳ καὶ προνοίᾳ, καὶ διακοσμήσει 28 φωτι ζομένη ἡ κτίσις, βεβαίως διαμένειν δυνηθῆ· ἅτε δὴ τοῦ ὄντως ὄντος ἐκ πατρὸς πρς λόγο ς υ μεταλαμβάνουσα καὶ βοηθουμένη δι’ αὐτοῦ εἰς τὸ εἶναι, μὴ ἄρα πάθῃ ὅπερ [ἂν] mss.o ἔ παθεν, εἰ μὴ ὁ λόγος αὐτὴν ἑτέρει ἐτήρει· · λέγω δὴ τὸ μὴ εἶναι, ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ θεοῦ θυ τοῦ ἀοράτου πρωτότοκος πάσης κτίσεως· ὅτι δι’ αὐτοῦ κα ί ὶ ἐν αὐτῷ συνέστηκε τὰ πάντα τά τε ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, καὶ αὐτ ὸ ό ς ἐστ ὶ ι ν ἡ κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, οἱ τῆς ἐκκλησίας ἀληθείας διάκονοι διδάσκουσιν ἀληθείας mso. *** *** exemplo ἐκκλησίας 
 ἐν ἁγίοις γράμμασιν. αὐτὸς γο ὖ ῦ ν ὁ παντοδύναμος καὶ παντέλειος ἅγιος ὁ τοῦ πατρὸς πρς λόγος, ἐπιβὰς τοῖς πᾶσι καὶ πανταχοῦ· τὰς ἑαυτοῦ δυνάμεις ἐφαπλώ σας, καὶ φωτίσας τά τε φαινόμενα, καὶ τὰ ἀόρατα πάντα εἰς ἑαυτὸν συνέχει καὶ συσφίγγει, μηδὲν ἔρημον τῆς ἑαυτοῦ δυνάμεως ἀπολελιπῶς · , ἀλλά πάντα καὶ διὰ πάντων, καὶ ἕκαστον ἰδία καὶ ἀθρόως ὁμοῦ τὰ ὅλα ζωοποιῶν καὶ διαφυλάττων, τάς τε ἀρχὰς πά σης αἰσθητῆς οὐσίας, αἵπερ εἰσ ί ὶ θερμὴ καὶ ψυχρὰ, καὶ ὑγρὰ καὶ ξηρ ά· ὰ εἰς ἓν συγκεραννύων, ποιεῖ μὴ ἀντιστατεῖν, ἀλλὰ μίαν καὶ σύμφωνον ἀποτελεῖν ἁρ μονίαν· δι’ αὐτὸν καὶ τὴν αὐτοῦ δύναμιν, οὔτε τὸ πῦρ τὸ ψυχρῷ μάχεται, οὔτε τὸ ὑγρὸν τῷ ξηρῷ· ἀλλ’ ὡς φίλα καὶ ἀδελφὰ καθ’ ἑαυτὰ ὄντα ἐναντία, [ καὶ ] 
 52 d(eleatur) ms.o 
 συνελθόντα ὁμοῦ, τά τε φαινόμενα ζωογονεῖ, καὶ τοῦ εἶναι τοῖς σώμασιν ἀρχαὶ γίνονται , τούτῳ τῷ θεῷ θῷ λόγῳ πειθόμενα· τὰ μὲν, ἐπὶ γῆς ζωογονεῖται· τὰ δὲ, ἐν τοῖς οὐρανοῖς οὐνοῖς συνίσταται· καὶ διὰ τοῦτο ν θάλαττα μὲν τοῦτον mss.o 
 πᾶσ ι α καὶ ὁ μέγας ὠκεανὸς ὅροις 12C/32 
 [ τοῖς ] ἰδίοις ἔχουσι abest a reliquis 
 τὴν ἑαυτῶν κίνησιν· ἡ δὲ ξηρὰ πᾶσα χλοηφορεῖ καὶ κομ ᾶ ᾷ παντοίοις καὶ διαφόροις φυτοῖς , ὡς προεί ρηται· καὶ ἵνα μὴ τὸ καθέκαστον ἐπὶ φανεροῖς ὀνο μάζων ἐνδιατρίβω, οὐδέν ἐστι τῶν ὄντων καὶ γινο μένων, ὃ μὴ ἐν αὐτῷ καὶ δι’ αὐτοῦ γέγονε καὶ ἔστη 
 κεν· ἧ ᾗ φησι καὶ ὁ θε όλο ολό γος ἀνήρ· ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Bas. et 3 θεολογίας alias saepe aput ****** οἱ θεολόγοι ἄνδρες λό 
 γος καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεὸν θν 
 , καὶ θεὸς θς ἦν ὁ λόγος. 
 πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο 
 οὐδὲ ἓν [ ὃ γέγονεν ] · οἷον γὰρ εἴ τις λύραν μουσικὸς ἁρ μοσάμενος καὶ τὰ βαρέα τοῖς ὀξέσι, καὶ τὰ μέσα τοῖς ἄλλοις τῇ τέχνῃ συναγαγὼν, ἓν τὸ σημαινόμενον μέλος ἀποτελοίη, οὕτω καὶ ἡ τοῦ θεοῦ θυ σοφία τὸ ὅλον ὡς λύραν 13 
 ἐπέχων, καὶ τὰ ἐν ἀέρι τοῖς ἐπὶ γῆς συναγαγών · , καὶ τὰ ἐν οὐρανῷ οὐνῷ τοῖς ἐν ἀέρι · , καὶ τὰ ὅλα τοῖς κατὰ μέ ρος συνάπτων καὶ περιάγων τῷ ἑαυτοῦ νεύματι καὶ θελήματι, ἕνα τὸν κόσμον καὶ μίαν τὴν τούτου τάξιν ἀποτελεῖ καλῶς καὶ ἡρμοσμένως, αὐτὸς μὲν ἀκίνητος μένων παρὰ τῷ πατρὶ πρὶ · πάντα δὲ κινῶν τῇ ἑαυ τοῦ συστάσει, ὡς ἂν ἕκαστον τῷ ἑαυτοῦ δοκῆ πατρὶ πατρὶ δοκῆ . τὸ γὰρ παράδοξον αὐτοῦ τῆς θεότητος τοῦτό ἐστιν· ὅτι ἕνι ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ νεύματι πάντα ὁμοῦ καὶ οὐκ ἐκ διαστημάτων, ἀλλ’ ἀθρόως ὅλα τά τε ὀρθὰ καὶ τὰ περιφερῆ· τὰ ἄνω , 
 
 Bas. solus μέσω τὰ μέσα , τὰ κάτω· τὰ ὑγρὰ , τὰ ψυχρὰ, [ τὰ θερμὰ ], τὰ abest Bas. soli 
 φαινόμενα καὶ τὰ ἀόρατα περιάγει · καὶ διακοσμεῖ κατὰ τὴν ἑκάστου φύσιν· ὁμοῦ γὰρ τῷ αὐτοῦ νεύματι B. τῶ αὐτῷ μεύματι αὐ τοῦ ** et reliquis *** sine 
 τῷ αὐτοῦ νεύματι B. habet τῷ αὐ τοῦ νεύματι vide fol.20. fac.1.lin.4. ******** , τὸ μὲν ὀρθὸν ὡς ὀρθόν· τὸ δὲ περιφερὲς περιάγεται· τὸ δὲ μέσον ὡς ἔστι κινεῖται· τὸ θερμὸν θερμαίνεται , καὶ 
 B.3.et 1. ὅλα τὸ ξηρὸν ξηραίνεται· καὶ τὰ ἄλλα ὅλα ὡς ἔχει φύσεως 30 ζωο ποιεῖται καὶ συνίσταται παρ’ αὐτοῦ· καὶ θαυμαστή τις καὶ θεία ἀληθῶς ἁρμονία ἀποτελεῖται δι’ αὐτοῦ. καὶ εἶναι ἵνα 
 ἐκ παραδείγματος τὸ τηλικοῦτον Bas. sol. τοιοῦτον νοηθείη· ἔστω τὸ λεγό μενον ὡς ἐν εἰκόνι χοροῦ μεγάλου· ὡς τοίνυν τοῦ χο ροῦ συνεστῶτος ἐκ διαφόρων ἀνθρώπων ἀνων , παίδων , γυναικῶν αὖ καὶ γερόντων , καὶ τῶν ἔτι νέων· καὶ ἑνὸς τοῦ καθηγε μόνος σημαίνοντος · , ἕκαστος μὲν κατὰ τὴν φύσιν ἑαυ τοῦ Bas et pr. φωνεῖ aliis duo φανῇ καὶ δύναμιν φανῇ φωνεῖ · ὁ μὲν ἀνήρ, ὡς ἀνήρ· ὁ δὲ παῖς, ὡς παῖς· ὁ δὲ γέρων, ὡς γέρων· καὶ ὁ νέος, ὡς νέος· πάντες δὲ μίαν ἀποτελοῦσιν ἁρμονίαν· ἢ ὡς ἡ καθ’ ἡμᾶς ψυχὴ ἐν ταυτῷ τὰς ἐν ἡμῖν αἰσθήσεις κατὰ τὴν ἑκάστης ἐνέργειαν κινεῖ · , ὥστε παρόντος πράγμα τος ἑνὸς τὰς πάσας ὁμοῦ κινεῖσθαι · , καὶ τὸν μὲν ὀφ θαλμὸν, ὁρᾶν· τὴν δὲ ἀκοὴν, ἀκούειν, τὴν δὲ χεῖρα 45 
 ἅπτεσθαι· καὶ τὴν ὄσφρησιν ἀντιλαμβάνεσθαι· καὶ τὴν γεῦσιν γεύεσθαι· πολλάκις δὲ καὶ τὰ ἄλλα μέ ρη τοῦ σώματος, ὥστε καὶ τοὺς πόδας περιπατεῖν· ἢ additur * hab. alii 
 [ἢ] ἵνα καὶ τρίτῳ παραδείγματι τὸ λεγόμενον σημανθῇ ἔοικεν οἰκοδομηθείση μάλιστα μεγάλ ια ῃ πόλει · , καὶ πόλει, οἰ κονομουμένῃ ἐπὶ παρουσίᾳ τοῦ καὶ ταύτην οἰκοδο μήσαντος ἄρχοντος καὶ βασιλέως· ἐκείνου γὰρ παρόν τος καὶ προστάττοντος, καὶ πρὸς πάντα τὸν ὀφθαλ μὸν τείνοντος, ἑπόμενοι πάντες, οἱ μὲν ἐπὶ τὴν γεωρ γίαν, οἱ δὲ ἐπὶ τοὺς ὑδραγωγοὺς ὑδρευσόμενοι σπεύ δουσιν· ἄλλος δὲ σι τη τι σόμενος προέρχεται· καὶ ὁ μὲν, ἐπὶ τὴν βουλὴν βαδίζει· ὁ δέ, ἐπὶ τήν ἐκκλησίαν εἰσέρχεται· καὶ ὁ μὲν δικαστὴς ἐπὶ τὸ δικάζειν· ὁ δὲ Pa D/33 37 
 ἄρχων, ἐπὶ τὸ θεσμοθετεῖν· καθίσταται δὲ εὐθέως ὁ μὲν τεχνίτης ἐπὶ τὴν ἐργασίαν· ὁ δὲ ναύτης ἐπὶ τὴν θάλα σσ ττ αν κατέρχεται· ὁ τέκτων ἐπὶ τὸ τεκτο νεύειν· ὁ ἰατρὸς ἐπὶ τὴν θεραπείαν· ὁ οἰκοδόμος ἐπὶ τὴν οἰκοδο μίαν· μὴν, καὶ ὁ μὲν, εἰς τὸν ἀγρὸν βαδίζει, οἰκοδομὴν mss.o 
 ὁ δὲ ἀπὸ τοῦ ἀγροῦ ἐπανήκει ἀνέρχεται· · καὶ οἱ μὲν περὶ τὴν ἀνέρχεται reliqui omnes 
 πόλιν ἀναστρέφονται· οἱ δὲ ἀπὸ τῆς πόλεως ἐξέρ χονται, καὶ πάλιν εἰς αὐτὴν ἐπανέρχονται· πάντα δὲ ταῦτα τῇ παρουσίᾳ τοῦ ἑνὸς ἄρχοντος , καὶ τῇ τούτου διατάξει γίνονται, καὶ συνίστανται· κατὰ ταῦτα δὴ καὶ ἐπὶ τῆς συμπάσης κτίσεως κἂν μικρὸν ᾖ τὸ παράδειγμα, ὅμως μείζονι διανοίᾳ χρὴ νοεῖν· ὑπὸ 
 μιᾶς γὰρ γὰρ μιᾶς ῥ ο ι πῆς νεύματός τινος τοῦ θεοῦ θυ λόγου , ὁμοῦ ms.o. ῥιπῆς 
 τὰ πάντα διακοσμεῖται , καὶ τὰ οἰκεῖα παρ’ ἑκάστου γίνεται · , καὶ παρὰ πάντων ὁμοῦ μία τάξις ἀποτελεῖ ται· νεύματι γὰρ καὶ ταῖς δυνάμεσι τοῦ ἐπιστατοῦν τος καὶ ἡγεμονεύοντος τῶν πάντων θείου καὶ πατρι πρι κοῦ λόγου· οὐρανὸς οὐνὸς μὲν περιστρέφεται· τὰ δὲ ἄστρα κινεῖ ται· καὶ ὁ μὲν ἥλιος φαίνει· ἡ δὲ σελήνη περιπολεῖ· καὶ [ ὁ ] ἀὴρ μὲν ὑπ’ αὐτοῦ φωτίζεται· αἰθὴρ δὲ abest a reliquis θερμαί νεται· ἄνεμοι πνέουσι· τὰ ὄρη εἰς ὕψος ἀνατεταμένα i*** nullo *** μένα *** in ***** hab. 
 
 21/a d(eleatur) o.m.s. ἵστα ν ται· ἡ θάλασσα κυμαίνει, καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ζῶα τρέ φεται· ἡ γῆ ἀκίνητος μένουσα , καρποφορεῖ, καὶ ὁ ἄν θρωπος πλάττεται, καὶ ζῆ , καὶ θνήσκει πάλιν· καὶ ἁ πλῶς πάντα ψυχοῦται καὶ κινεῖται· τὸ πῦρ καίει , τὸ ὕδωρ ψύχει, πηγαὶ ἀναβλύζουσι· ποταμοὶ πλημμυ ροῦσι· καιροὶ καὶ ὧραι παραγίνονται· ὑετοὶ κατέρχονται· τὰ νέφη πληροῦται· χά ζ λ αζα γίνεται· χι ώ ὼ ν καὶ κρύσταλ λος γί πή γνυται· πετεινὰ ἵπτα ν ται· ἑρπετὰ πορεύεται· ἔνυδρα νήχεται· θάλα σσ ττ α πλέεται· γῆ σπείρεται , καὶ κατὰ τοὺς ἰδίους καιροὺς χλοηφορεῖ· φυτὰ αὔξει· καὶ τὰ μὲν, νεάζει· τὰ δὲ, πεπαίνεται· τὰ δὲ , 
 αὐξάνεται αὐξάνοντα m.s.o. *** ** **** ***** ***** ***** γη ράσκει καὶ φθίνει· καὶ τὰ μὲν ἀφανίζεται, τὰ δὲ γεν νᾶται καὶ φαίνεται· ταῦτα δὲ πάντα, καὶ ἔτι πλείω τού των, ἃ διὰ τὸ πλῆθος οὐκ ἰσχύομεν ἡμεῖς λέγειν, ὁ παρα δοξοποιὸς καὶ θαυματοποιὸς τοῦ θεοῦ λόγος φωτίζων καὶ ζωοποιῶν, τῷ ἑαυτοῦ νεύματι κινεῖ καὶ διακοσμεῖ, ἕνα τὸν κόσμον ἀ ποτελῶν οὐκ ἔξωθεν ἑαυτοῦ καὶ τὰς ἀοράτους δυνά μεις ἀφείς· καὶ γὰρ καὶ ταύτας οἷα δὴ καὶ αὐτῶν ποιητὴς ὑπάρχων, συμπεριλαβὼν ἐν τοῖς ὅλοις, συνέχει καὶ ζωο ποιεῖ πάλιν τῷ ἑαυτοῦ νεύματι, καὶ τῇ ἑαυτοῦ προνοία· οίᾳ· 
 καὶ τούτου οὐκ ἄν τι ς γένοιτο πρὸς ἀπιστίαν ἐφόδιον· ὡς γὰρ τῇ ἑαυτοῦ προνοίᾳ, καὶ σώματα μὲν αὔξει, ψυχὴ δὲ 
 [ ἡ ] λογικὴ κινεῖται, καὶ τὸ λογίζεσθαι καὶ τὸ ζῆν ἔχει· καὶ abest a Bas 
 τοῦτο οὐ πολλῆς ἀποδείξεως δεῖται· ὁρῶμεν γὰρ τὰ γι νόμενα· οὕτω δὴ πάλιν αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ θυ λόγος, ἑνὶ καὶ ἁπλῷ νεύματι τῇ ἑαυτοῦ δυνάμει· τό ν τε ὁρατὸν κόσμον καὶ τὰς ἀοράτους δυνάμεις κινεῖ καὶ συνέχει· τόν τε ὁρατὸν κόσμον καὶ τὰς ἀοράτους δυνάμεις κινεῖ καὶ συνέχει, ἑκάστῳ τὴν ἰδίαν ἐνέργειαν ἀποδιδοὺς, d(elatur)· 
 ὥστε τὰς μὲν θείας θειοτέρως κινεῖσθαι· τὰ δὲ ὁρατὰ ὥσπερ καὶ ὁρᾶται· αὐτ ό ὸ ς δὲ ἐπὶ πάντων ἡγεμών τε καὶ βασιλεὺς καὶ σύστασις γινόμενος τῶν πάντων, τὰ πάντα πρὸς δόξαν καὶ γνῶσιν τοῦ ἑαυτοῦ πατρὸς πρς ἐργάζε ται· μονονουχὶ διὰ τῶν φαινομένων γινομένων ἔργων αὐτοῦ ms.o. γενομένων et γινομ. δι 
 δάσκων καὶ λέγων· ἐκ μεγέθους καὶ καλλονῆς κτισ 
 μάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργὸς θεωρεῖται al. ὁρᾶται ag**ferunt varia s**ph**a mss. · ὥσπερ γὰρ ἀναβλέψαντας εἰς τὸν οὐρανὸν οὐνὸν 
 , καὶ ἰδόντας τὸν κόσ μον αὐτοῦ καὶ τὸ τῶν ἄστρων φῶς, 34/D/2 ἔστιν ἐνθυμεῖσθαι τὸν ταῦτα διακοσμοῦντα λόγον οὕτων νοοῦντας λόγον 
 θεοῦ θυ , νοεῖν ἐστιν ἀνάγκη, καὶ τὸν τούτου πατέρα πρα θεὸν, ἐξ οὗ προϊὼν εἰκότως τοῦ ἑαυτοῦ 
 πατρὸς πρς ἑρμηνεὺς καὶ ἄγγελος λέγεται· καὶ τοῦτο ἐκ τῶν καθ’ ἡμᾶς τ ί ὶ ς ἂν ἴδοι· εἰ γὰρ δὴ λόγου προϊόντος παρὰ ἀ νθρώπων, ἐνθυμούμεθα [ τὴν τούτου ] πηγὴν εἶναι τὸν abest a solo Bas. 
 νοῦν , καὶ τῷ λόγῳ ἐπιβάλλοντες, τὸν νοῦν σημαινόμε νον ὁρῶμεν τῷ λογισμῷ, πολλῷ πλέον μείζονι φαν τασία καὶ ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ τοῦ λόγου τ ή ὴ ν δύναμιν ὁρῶντες , ἔννοιαν λαμβάνομεν καὶ τοῦ ἀγαθοῦ πατρὸς πρς 
 
 αὐτοῦ, ὡς αὐτὸς ὁ σωτήρ φησιν· ὁ ἐμ έ ὲ ἑωρακὼς, ἑώρακε τὸν πατέρα πρα μου. ταῦτα δὲ καὶ πᾶσα θεόπνευστος γρα φὴ φανερώτερον καὶ κατὰ μεῖζον κηρύττει, ἀφ’ ὧν δὴ καὶ ἡμεῖς τεθαῤῥηκότες ταῦτα σοὶ γράφομεν· καὶ σὺ ταύταις ἐντυγχάνων, δυνήσῃ τῶν λεγομένων ἔχειν τὴν πίστιν· λόγος γὰρ ἐκ μειζόνων βεβαιούμε νος, ἀναντ ή ί ρητον ἔχει τὴν ἀπόδειξιν· ἄνωθεν τοίνυν περὶ τῆς τῶν εἰδώλων ἀναιρέσεως προησφαλίζετο 
 τὸν [ τῶν ] ἰουδαίων λαὸν ὁ θεῖος λόγος λέγων· οὐ ποιήσεις abest reliquis 
 
 σεαυτῷ εἴδωλον· οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ 
 
 οὐρανῷ οὐνῷ ἄν ῳ ω καὶ ἐπὶ τῆς γῆς κάτω· τὴν δὲ αἰτίαν τῆς 
 τούτων καθαιρέσεως, ἑτέρως σημαίνει λέγων· τὰ 
 εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον καὶ χρυσίον , ἔργα χειρῶν 
 ἀνθρώπων. στόμα ἔχουσι , καὶ οὐ λαλήσουσιν· ὀφθαλ 
 μοὺς ἔχουσι , καὶ οὐκ ὄψονται· ὦτα ἔχουσι , καὶ οὐκ 
 ἀκούσονται· ῥῖνας ἔχουσι , καὶ οὐκ ὀσφρανθήσονται· 
 χεῖρας ἔχουσι , καὶ οὐ ψηλαφήσουσι· πόδας ἔχουσι , 
 
 καὶ οὐ περιπατήσουσιν· οὐ σεσιώπηκε δὲ τὴν περὶ τῆς κτίσεως διδασκαλίαν. ἀλλὰ καὶ μᾶλλλον εἰδὼς αὐτῶν τὸ κάλλος, ἵνα μή τινες τῷ κάλλει τούτων ἐνα ἀ 
 ποβλέψαντες, οὐχ ὡς ἔργα θεοῦ θυ , ἀλλ’ ὡς θεοὺς θρη σκεύσωσι· προασφαλίζεται τοὺς ἀνθρώπους ἀνους λέγων· καὶ 
 μὴ ἀναβλέψας τοῖς ὀφθαλμοῖς , καὶ ἰδὼν τὸν ἥλιον 
 καὶ τὴν σελήνην καὶ πάντα τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ οὐνοῦ 
 
 πλανηθεὶς προσκυνήσης αὐτοῖς, ἃ ἀπένειμε κύριος κς 
 
 ὁ θεός θς σου πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τοῖς ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ οὐνοῦ . ἀπένειμε δὲ, οὐκ εἰς τὸ εἶναι θεοὺς αὐτοῖς αὐτά, ἀλλ’ ἵνα τῇ τούτων ἐνεργεί α ᾳ , γινώσκουσιν οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, τὸν τῶν ἁ πάντων δημιουργὸν θεὸν ὥσπερ εἴρηται· ὁ γὰρ ἰουδαίων πάλαι λαὸς κατὰ πλεῖον εἶχε τὴν διδα σκαλίαν· ὅτι μὴ μόνον ἐκ τῶν τῆς κτίσεως ἔργων, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν θείων γραφῶν εἶχον τὴν περὶ θεοῦ θυ γνῶ σιν· καὶ καθόλου δὲ τοὺς ἀνθρώπους ἀνους 
 sol. Bas. τοῖς ἀν θρώποις ἀπὸ τῆς περὶ τὰ εἴ δωλα πλάνης καὶ ἀλόγου φαντασίας ἀφέλκων, φη σίν· οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ· οὐχ ὡς ὄντων δὲ θεῶν ἄλλων κωλύει τούτους αὐτοὺς ἔχειν, ἀλλ’ ἵνα μή τις τὸν ἀληθινὸν ἀποστραφεὶς θεὸν, ἑαυτῷ τὰ μὴ ὄντα θεοποιεῖν ἄρξηται· ὁποῖοι εἰσὶν οἱ παρὰ ποιηταῖς καὶ συγγραφεῦσιν ὀνομασθέντες καὶ δειχ θέντες οὐκ ὄντες θεοί· καὶ αὐτὴ δὲ ἡ λέξις τὸ μὴ εἶναι αὐτοὺς θεοὺς δείκνυσι · , δι’ ἧς φησιν, οὐκ ἐσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι· ὅπερ ἐπὶ μέλλοντος σημαίνεται· τὸ δὲ ἐπι μέλλουσι ἐπὶ μέλλουσι γινόμενον, οὐκ ἔστι τότε ὅτε ταῦτα λέγεται· ἆρ’ οὖν ἀνελὼν τὴν τῶν ἐθνῶν, ἢ εἰδώλων αθεότητα, 54 σε σιώπηκεν ἡ ἔνθεος διδασκαλία· 35/D/3 καὶ ἁπλῶς ἀφῆ 6κε τὸ τῶν ἀνθρώπων ἀνων γένος ἄμοιρον τῆς τοῦ θεοῦ θυ γνώσεως φέ ρεσθαι; οὐχί γε, ἀλλὰ καὶ προαπαντ ᾶ ᾷ τ ῆ ῇ διανοίᾳ 
 λέγουσα· ἄκουε ἰσραήλ, κύριος κς ὁ θεός θς σου, κύριος κς εἷς ἐστι· 
 καὶ πάλιν, ἀγαπήσεις κύριον κν τὸν θεόν θν σου ἐν ὅλῃ καρδίᾳ 
 σου , καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ἰσχύϊ σου· καὶ πάλιν , 
 κύριον κν τὸν θεόν θν 
 
 σου προσκυνήσεις, καὶ αὐτῷ μόνω λατρεύσεις, καὶ 
 πρὸς αὐτὸν κολληθήση· ὅτι δὲ καὶ ἡ διὰ πάντων καὶ εἰς πάντα τοῦ λόγου πρόνοια καὶ διακόσμησις ἀπὸ πάσης [ τῆς ] 
 abest ab o.ms. θεοπνεύστου γραφῆς μαρτυρεῖται, ἀρ κεῖ τὰ νῦν λεγόμενα δεῖξαι τοῦ λόγου τὴν πίστιν, ᾗ 
 φασὶν οἱ θεολόγοι ἄνδρες, ἐθεμελίωσας τὴν γῆν καὶ 
 διαμένει τῇ διατάξει σου al. omnes · διαμένει ἡ 
 ἡ ἡμερ ἡμέρα· καὶ πάλιν· 
 ψάλλατε τῷ θεῷ θῷ ἡμῶν ἐν κιθάρα, τῷ περιβάλλον 
 τι τοὺς οὐρανοὺς οὐνοὺς 
 τὸν οὐράνον ἐν νεφέλαις, τῷ ἑτοιμάζοντι τῇ γῇ τὸν οὐρανὸν 
 
 ὑετόν· τῷ ἐξαγαγόντι ἐν ὄρεσι χόρτον, καὶ χλόην 
 τῇ δουλείᾳ τῶν ἀνθρώπων ἀνων · καὶ διδόντι τοῖς κτήνεσι 
 τροφήν· διατίνος δὲ δίδωσιν, ἢ δι’ οὗ καὶ τὰ πάντα γέγονε· δι’ οὗ γὰρ γέγονε, δι’ αὐτοῦ καὶ ἡ τῶν πάντων ἀκολούθως ἐστ ί ὶ πρόνοια· τίς οὖν ἂν εἴη οὗτος, ἢ ὁ τοῦ 
 
 θεοῦ θυ λόγος; περὶ οὗ καὶ ἐν ἑτέρῳ [ψαλμῷ] addit tertius λέγει· τῷ λόγῳ κυρίου κυ οἱ 
 
 οὐρανοὶ οὐνοὶ ἐστερεώθησαν, καὶ τῷ πνεύματι πνι τοῦ στόματος αὐτοῦ 
 πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν· καὶ γὰρ τὰ πάντα ἐν αὐτῷ 
 διάγεται Bas. et 3us διαλέγεται primus καὶ δι’ αὐτοῦ γενόμενα δι αλέ ά γεται· ἀφ’ ὧν καὶ ἡμᾶς πεί 
 θει λέγουσα· αὐτὸς εἶπε , καὶ ἐγενήθησαν, αὐτὸς ἐνε 
 τείλατο , καὶ ἐκτίσθησαν· καθὼς καὶ ὁ πάντ ων μέγας α μέγας 
 μωϋσῆς ἐν ἀρχῇ τῆς κοσμοποιίας βεβαιοῖ τὸ λε γόμενον ἐξηγούμενος καὶ λέγων· καὶ εἶπεν ὁ θεὸς θς , ποιή 
 σωμεν ἄνθρωπον ἄνον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν , καὶ καθ’ ὁμοίωσιν· ἐπειδὴ καὶ τὴν οὐρανοῦ οὐνοῦ καὶ γῆς καὶ πάντων ὑφιστὰς 
 γένεσιν, αὐτῷ εἶπεν ὁ πατήρ πήρ , γενηθ εί ή τω οὐρανὸς οὐνὸς 
 , καὶ 
 συναχθ εί ή τω τὰ ὕδατα , καὶ ὀφθ εί ή τω ἡ ξηρά· καὶ ἐξα 
 γαγέτω ἡ γῆ βοτάνην καὶ πᾶν ζῶον· ἀφ’ ὧν καὶ ἰου δαίους ἄν τις ἐλέγξειεν, οὐ γνησίως ἐφιστάνοντας ταῖς γραφαῖς· τίνι γὰρ ἄν τις εἴποι πρὸς αὐτοὺς, ὡμίλει ὁ θεὸς, ἵνα καὶ προστάττων λαλ εῖ ῇ · εἰ μὲν οὖν τοῖς γι γνομένοις προσέταττε καὶ ὡμίλει, περιττὸς ἦν ὁ λόγος· οὔπω γὰρ ἦν, ἀλλ’ ἔμελλε γίνεσθαι· οὐδεὶς δὲ τῷ μὴ ὄντι λαλεῖ· οὐδὲ εἰς τὸ γενέσθαι προστάττει καὶ λαλεῖ τὸ μηδέπω γενόμενον· vide Bas. et primus et 3us τῷ μηδέπω γενομένῳ προστάττει καὶ λαλεῖ· εἰ γὰρ τοῖς ἐσομέ νοις προσέταττεν ὁ θεὸς θς , ἔδει λέγειν αὐτὸν, γενοῦ οὐ ρανὲ καὶ γενοῦ γῆ· καὶ ἔξελθε βοτάνη, καὶ ποιή θητι ἄνεμε ἄνθρωπε · νῦν δὲ τοῦτο μὲν οὐκ ἐποίησε· προστάτ τει δὲ λέγων· ποιήσωμεν ἄνθρωπον ἄνον , καὶ , ἐξελθέτω βο τάνη· ἀφ’ ὧν δείκνυται ὁ θεὸς ὡς πλησίον τινὶ διαλε γόμενος περὶ τούτων· ὡς οὐκοῦν ἀνάγκη συνεῖναί τινα τούτῳ, ᾧ καὶ ὁμιλῶν ἐποίει τὰ ὅλα· τί , οὖν ἂν εἴη, εἰ μὴ ὁ τούτου λόγος; τίνι γὰρ ἄν τις φαίη θεὸν ὁμολογεῖν ὁμιλεῖν, , ἢ τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ; ἢ τίς τούτω συνῆν ποιοῦντι τὴν γεννητὴν πᾶσαν οὐσίαν, ἢ ἡ τούτου σοφία 
 ἡ λέγουσα· ἡνίκα ἐποίει τὸν οὐρανὸν οὐνὸν καὶ τὴν γῆν συμ 
 παρήμην αὐτῷ· ἐν δὲ τῇ οὐρανοῦ οὐνοῦ καὶ γῆς ὀνομασί α ᾳ , πάντα τὰ ἐν οὐρανῷ οὐνῷ καὶ γ ῆ ῇ γενητὰ συμπεριλαμβάνει. συνὼν δὲ ὡς σοφία καὶ ὡς λόγος, τὸν πατέρα πρα βλέπων ἐδη μιούργει τὸ πᾶν καὶ συνίστη, καὶ διεκόσμει· supra 53 35/D/4 καὶ δύνα μις δὲ ὢν τοῦ πατρὸς πρς , τὰ ὅλα εἰς τὸ εἶναι ἰσχυροποίει, 
 ἧ φησι καὶ ὁ σωτήρ σήρ · πάντα ὅσα βλέπω τὸν πατέρα πρα ποιοῦν 
 τα, κἀγῴ ὁμοίως ποιῶ· καὶ δι’ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν τὰ 
 πάντα γεγονέναι, οἱ ἱερ οί οὶ τούτου διδάσκουσι μαθ ή σεται η ταί · καὶ ὅτι ἀγαθὸν ἐξ ἀγαθοῦ γέννημα, καὶ ἀληθινὸς θεὸς ὑπάρχων · , δύναμίς ἐστι τοῦ πατρὸς πρς καὶ σοφία καὶ λόγος · , οὐ κατὰ μετοχὴν ταῦτα ὤν, οὐδὲ ἔξω θεν 26 ἐπιγινομένων τούτων αὐτῷ κατὰ τοὺς αὐτοῦ με τέχοντας καὶ σοφιζομένους δι’ αὐτοῦ, καὶ δυνατοὺς καὶ λογικοὺς ἐν αὐτῷ γινομένους, ἀλλ’ αὐτοσοφία αὐτο λόγος, αὐτοδύναμις ἰδία τοῦ πατρός πρς ἐστιν· αὐτοφῶς , 
 αὐτοαλήθεια , αὐτοδικαιοσύνη , αὐτοαρετή· ν κ αὶ μὴν al. ναί *** male 
 καὶ χαρακτὴρ καὶ ἀπαύγασμα καὶ εἰκών· καὶ συνε λόντι φράσαι, καρπὸς παντέλειος τοῦ πατρός πρς ὑπάρχ ων ει · ὑπάρχει, Bas. et 3us. primus ** *** ὑπάρχων 
 καὶ μόνος ἐστὶν υἱός· εἰκὼν ἀπαράλλακτος τοῦ πατρός πρς · τίς οὖν ἄν τίς ἐξαριθμήσειε τὸν πατέρα πρα , ἵνα καὶ τοῦ λόγου τούτου τὰς δυνάμεις ἐξεύροι; ἔστι γὰρ ὥσπερ τοῦ πατρὸς πρς λόγος καὶ σοφία, οὕτω καὶ τοῖς γε ν νητοῖς γενητοῖς m.s.o 
 συγκαταβαίνων, γίνεται πρὸς τὴν τοῦ γεννήτορος γνῶ σιν καὶ ἔννοιαν· αὐτοαγιασμὸς καὶ αὐτοζωὴ, καὶ θύ ρα , καὶ ποιμὴν , καὶ ὁδὸς , καὶ βασιλεὺς , καὶ ἡγεμών, καὶ ἐπὶ πᾶσι σωτὴρ σὴρ 
 , καὶ ζωοποιὸς , καὶ φῶς ὡς καὶ 
 καὶ m.s.o *** mal* ** *** ὡς πρόνοια τῶν πάντων· τοιοῦτον ἆρα ἀγαθὸν καὶ δημιουργὸν υἱὸν ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ 
 αὐ ἑαυ τοῦ ὁ πατὴρ πὴρ , οὐκ ἀφανῆ αὐτὸν τοῖς γενητοῖς ἀπέκρυψεν· ἀλλὰ καὶ ὁσημέραι τοῦτον ἀποκαλύπ τει τοῖς πᾶσι διὰ τῆς τῶν πάντων δι’ αὐτοῦ συστάσεως καὶ ζωῆς· ἐν αὐτῷ δὲ , καὶ δι’ αὐτοῦ , καὶ ἑαυτὸν ἐμφαίνει· 
 καθὼς ὁ σωτήρ σηρ φησιν, ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ πρὶ 
 , καὶ ὁ πατὴρ πὴρ ἐν ἐμοί· ὥστε ἐξ ἀνάγκης εἶναι τὸν λόγον ἐν τῷ γεννήσαντι· καὶ τὸν γεννηθέντα σὺν τῷ πατρὶ πρὶ διαιωνίζειν. τούτων δὲ οὕ τως ἐχόντων, καὶ οὐδενὸς ἔξωθεν αὐτοῦ τυγχάνοντος, ἀλλὰ καὶ οὐρανοῦ οὐνοῦ καὶ γῆς καὶ πάντων τῶν ἐν αὐτοῖς ἐ ξηρτημένων αὐτοῦ, ὅμως ἄνθρωποι ἄνοι παράφρονες παραγ κωνισάμενοι τὴν πρὸς τοῦτο ν γνῶσιν καὶ εὐσέβειαν, τὰ οὐκ ὄντα πρὸ τῶν ὄντων ἐτίμησαν· καὶ ἀντὶ τοῦ ὄντως ὄντος θεοῦ θυ , τὰ μὴ ὄντα ἐθεοποίησαν· τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα λατρεύοντες. πρᾶγμα πάσχον τες ἀνόητον καὶ δυσσεβές· ὅμοιον γὰρ εἴ τις τὰ ἔρ γα πρὸ τοῦ τεχνίτου θαυμάσειε· καὶ τὰ ἐν τῇ πό λει δημιουργήματα καταπλαγεὶς, τὸν τούτων δη μιουργὸν καταπατοίη· ἢ ὡς εἴ τις τὸ μὲν μουσικὸν ὄργανον ἐπαινοίη, τὸν δὲ συνθέντα καὶ ἁρμοσάμε νον ἐκβάλλοι· ἄφρονες καὶ πολλοὶ πολὺ τὸν ὀφθαλμὸν πε πλη πη ρωμένοι· πῶς γὰρ ἄλλως ἂν ἔγνωσαν ἂν ἔγνωσαν ἄλλως οἰκοδο μὴν, ἢ ναῦν, ἢ λύραν, μὴ οὐχὶ τοῦ ναυπηγοῦ ἐρ γασαμένου, καὶ τοῦ ἀρχιτέκτονος οἰκοδομήσαντος καὶ τοῦ μουσικοῦ συνθέντος. ὥσπερ οὖν ὁ ταῦτα λογι ζόμενος μαίνεται, καὶ ὑπερεπέκεινα πάσης μανίας ἐστὶν, οὕτως οὔ μοι δοκοῦσιν ὑγιαίνειν τὴν διάνοιαν οἱ τὸν θεὸν μὴ ἐπιγινώσκοντες, καὶ τὸν τούτου λόγον μὴ θρησκεύοντες, τὸν σωτῆρα σρα τῶν πάντων τὸν κύριον κν ἡμῶν 
 ἰησοῦν ἰν 
 χριστὸν χν , δι’ οὗ τὰ πάντα ὁ πατὴρ πὴρ διακοσμεῖ, καὶ συνέχει , 
 καὶ προνοεῖται τῶν ὅλων· εἰς ὃν σὺ τὴν πίστιν ἔχων καὶ τὸ θεοσεβὲς ὦ φιλόχριστε ex *** **** apparet initio **** orationis ὦ μακαριε nomini propria *** **** ** vult ********* , χαῖρε καὶ εὔελπις γίνου· ὅτι τῆς εἰς αὐτὸν πίστεως καὶ εὐσεβείας ἀθανασία καὶ βασιλεία οὐρανῶν οὐνῶν ἐστὶν ὁ καρπὸς , μόνον ἐὰν κατὰ τοὺς αὐτοῦ νόμους, ἡ ψυχὴ κεκοσμημένη γένηται· ὥσπερ γὰρ τοῖς κατ’ αὐτὸν πολιτευομένοις ἔστι τὸ ἔπαθλον ζωὴ αἰώνιος, οὕτω τοῖς τὴν ἐναντίαν καὶ μὴ τὴν τῆς ἀρετῆς ἀτραπὸν ὁδεύουσιν · , αἰσχύνη μεγάλη καὶ κίνδυνος ἀ σύγγνωστος ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως· ὅτι καίτοι γνόντες Basil. νοήσαντες· ******** ***** et γνόντες 
 τὴν τῆς ἀληθείας ὁδὸν, ἐναντία ὧν ἔγνω σαν ἔπραξαν.