Πᾶσα γραφὴ θεόπνευστος καὶ ὠφέλιμος ἀρχὴν ἔχουσα καὶ πηγὴν τῆς εὐσεβείας ἀληθείας τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας εὐσεβείας . ἀπὸ γὰρ τοῦ ἁγίου καὶ προσκυνητοῦ πνεύματος ὥσπερ ἀπό τινος εὐθαλοῦς καὶ γονίμου πηγῆς πάντα πηγάζει τὰ θεῖα βαθεῖα νάματα. καὶ ὅσα ὁ νόμος διαγορεύει, ὅσα προφῆται θεσπίζουσιν, ὅσα ἀπόστολοι κηρύττουσι, πάντα ταῦτα ταῦτα πάντα τῷ ἁγίῳ πνεύματι ἀληθινῶς ἀπεικάζεται καὶ ἐπιγράφεται. πάντα γὰρ ἐνεργεῖ τὸ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πνεῦμα διαιροῦν διαιρῶν ἰδίᾳ ἑκάστῳ, καθὼς βούλεται. διὰ τοῦτο πάντα ἀπαστράπτει ἀ Blattausfall. τὰ κάλλη τῆς εὐσεβείας καὶ λάμπουσιν οἱ λόγοι τῆς ἀληθείας καὶ βρύουσι θησαυροὶ τῆς ἐνθέου σοφίας· θησαυροὶ οὐκ ἐν γῇ κατακρυπτόμενοι , ἀλλʼ ἐν τῷ βάθει τῆς εὐσεβείας θεωρούμενοι· θησαυροὶ ψυχὰς εὐφραίνοντες, ἐννοίας φωτίζοντες, τὴν οἰκουμένην ἐπιστρέφοντες, πᾶσαν τοῦ Ἀδὰμ τὴν πτωχείαν πλουτίζοντες. ὥσπερ γὰρ εἰς πολλὴν εἰς πολλὴν γὰρ κατηνέχθη ταπείνωσιν ὁ τὸ πρωτότυπον κάλλος τῆς εὐσεβείας ἀποδυσάμενος ἀποδυσάμενος τῆς εὐσεβείας , οὕτως ὁ τῇ εὐσεβείᾳ συζῶν καὶ ταῖς ἀρεταῖς κομῶν πλουτεῖ καὶ ἀγάλλεται οὕτως οὕτω διὰ τῆς σωτῆρος ἡμῶν τοῦ θεοῦ λόγου συγκαταβάσεως ἐπλουτίσθη Läßt eine Lücke von ca. 21 Buchstaben. Zeichen dafür, dass der Korrektor eine Handschrift der a-Gruppe vor sich hatte? Oder wird in der b-Gruppe, wo der Text vorhanden ist, die Lücke durch eine aus 1Kor 1,5 erschlossene Formulierung ergänzt? Die a-Lesart paßt zum etwas später kommenden ὁ πλουτῶν τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας, ὁ κομῶν ταῖς ἀρεταῖς. . καὶ μαρτυρεῖ Παῦλος ὧδέ πη πῶς λέγων· εὐχαριστῶ τῷ θεῷ, ὅτι ἐν παντὶ ἐπλουτίσθητε ἐν αὐτῷ, ἐν παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει. ὁ γὰρ θεοῦ λόγον δεχόμενος πλουτεῖ, ὁ δὲ μὴ δεχόμενος θεοῦ λόγον πτωχεύει. καὶ μαρτυρεῖ Ἡσαΐας Ἱερεμίας λέγων· καί εἶπον· ἴσως ἴσος πτωχοί εἰσι, διὰ τοῦτο οὐ δύνανται δύναται ἀκούειν λόγον κυρίου. ἀλλʼ ὁ μὲν πτωχεύων ὀνειδίζεται ὀνιδίζεται , ὁ δὲ πλουτῶν ἀγάλλεται, ὁ πλουτῶν τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας, ὁ κομῶν ταῖς ἀρεταῖς τῆς ἐγκάρπου φιλοσοφίας· οἷος ἦν ὁ Δαυῒδ Δαυῒδ ὁ λέγων· ἐγὼ δὲ ὡσεὶ ἐλαία κατάκαρπος ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ. ἐλαία ἐλαίον κατάκαρπος , οὐ φύλλοις κομῶσα, ἀλλὰ καρποῖς καρποὺς εὐσεβείας βρύουσα βρίθουσα . ἔστι γὰρ ψυχὴ πολλάκις πολλάκης κομῶσα μὲν τοῖς κλάδοις καὶ τοῖς φύλλοις, καρπὸν δὲ μὴ φέρουσα, ὡς περὶ τοῦ Ἰσραήλ Ἱερεμίας ἔλεγεν Ἱερεμίας ἔλεγε περὶ τοῦ Ἰσραήλ · ἄμπελος εὐκληματοῦσα ὁ Ἰσραήλ · Zitat falsch zugeschrieben. εὐκληματοῦσα, οὐκ εὐκαρποῦσα. ἀλλʼ ἐκείνη μὲν ἡ ἄμπελος τοιαύτη, ὁ δὲ προφήτης ἀγάλλεται λέγων· ἐγὼ δὲ ὡσεὶ ἐλαία κατάκαρπος, οὐκ ἐν τοῖς ἔξω κομῶσα, ἀλλʼ ἐν ἀλλὰ τοῖς ἔσω βρύουσα βρίθουσα , ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ ἐλαία κατάκαρπος· οὐδὲ οὐδὲν γάρ ἐστι καλὸν τὸ ἔξω τοῦ οἴκου τοῦ θεοῦ πολιτεύεσθαι. εὑρήσεις εὑρήσης γοῦν πολλοὺς καὶ ἐκτὸς τοῦ λόγου τῆς ἀληθείας ἔργοις ἀγαθοῖς κατὰ τὸ φαινόμενον διαλάμποντας· εὑρήσεις ἂν ἄνδρας συμπαθεῖς, ἐλεήμονας, δικαιοσύνῃ προσέχοντας· ἀλλʼ οὐδεὶς καρπὸς τοῖς ἔργοις αὐτῶν , ἐπειδὴ ἠγνόησαν ἠγνώησαν τὸ ἔργον τῆς ἀληθείας. καλὰ μὲν γὰρ καὶ τὰ ἔργα, ἀλλὰ δεῖ προηγεῖσθαι τὸ ἔργον τῶν ἔργων τὸ ἀνώτατον ἀνώτατον ἡ πίστις . καὶ γὰρ Ἰουδαίων ποτὲ λεγόντων πρὸς τὸν κύριον· τί ποιήσομεν ποιήσωμεν , ἵνα ἐργασώμεθα τὰ ἔργα τοῦ θεοῦ; ἀπεκρίνατο πρὸς αὐτούς· Τοῦτό ἐστι τὸ ἔργον τοῦ θεοῦ, ἵνα πιστεύσητε εἰς ὃν ἀπέστειλεν ἐκεῖνος. ὁρᾷς ὅρᾳ ὅρα , πῶς τὴν πίστιν ἔργον ἐκάλεσεν; οὐκοῦν ἅμα ἐπίστευσας, ἅμα καὶ τοῖς ἔργοις ἐκόμασας ἐκόμησας , οὐχ ὅτι δὲ ἐλλείπει ἐλλείπῃ πρὸς τὰ ἔργα, ἀλλʼ ὅτι καθʼ ἑαυτὴν ἡ πίστις πλήρης πλήρις ἐστὶν ἔργων ἀγαθῶν ἀγαθῶν ἔργων ἀγαθῶν ; τὰ μὲν γὰρ ἔργα εἰς ἀνθρώπους καὶ ἐξ ἀνθρώπων, ἡ δὲ πίστις οὐκ οὐκ ἐξ ἀνθρώπων πρὸς τὸν θεόν· ἡ πίστις τὸν τὸ ἐπιστρεφόμενον πολίτην οὐρανῶν ἀποδείκνυσιν· ἡ πίστις τὸν ἀπὸ γῆς ἄνθρωπον θεοῦ συνόμιλον ἀπεργάζεται· οὐδέν ἐστιν ἔξω πίστεως ἀγαθόν. ἐοίκασι δέ μοι, ἀδελφοί, ἵνα εἰκόνι εἰκόνη τινὶ χρήσωμαι χρήσομαι τοῦ λόγου, ἐοίκασιν οἱ ἔργοις κομῶντες ἀγαθοῖς καὶ τὸν θεὸν τῆς εὐσεβείας ἀγνοήσαντες λειψάνοις νεκρῶν καλὰ μὲν ἐνδεδυμένοις, αἴσθησιν δὲ τῶν καλῶν οὐκ ἔχουσι. τί γὰρ ὄφελος ὤφελος ψυχῆς νεκρᾶς τῷ μὲν θεῷ λόγῳ νενεκρωμένης λόγων νεκρωμένης , τοῖς δὲ ἀγαθοῖς ἔργοις περιβεβλημένης· τὰ ἔργα ἐπʼ ἐλπίδι γίνεται ἀμοιβῆς καὶ στεφάνων. εἰ δὲ τὸν ἀγωνοθέτην ἀγονοθέτην ἀγνοεῖς, ὑπὲρ τίνος ἀθλεῖς; οὐ δεῖ μὲν τὴν πίστιν γυμνὴν εἶναι τῶν ἔργων, ἵνα μὴ ὑβρίζηται ὑβρίζεται · πλὴν ἀνωτέρα τῶν ἔργων ἡ πίστις. ὥσπερ γὰρ ἐν τιμῇ τημῇ τοῖς ἀνθρώποις ἔδει ἔδει πρῶτον προηγεῖσθαι τὸ ζῇν καὶ οὕτως τὸ τρέφεσθαι – τὸ γὰρ συνέχον συνέχων τὴν ζωὴν ἡμῶν ἐστὶν ἡ τροφή –, οὕτως δεῖ δὴ προηγεῖσθαι ἡμῶν τῆς ζωῆς τὴν εἰς τὸν Χριστὸν ἐλπίδα, τρέφεσθαι δὲ καὶ τοῖς ἔργοις τοῖς ἀγαθοῖς. τὸν μὴ τρεφόμενον καθʼ ἑκάστην ἡμέραν καθʼ ἑκάστην ἐγχωρεῖ ζῇν ζωὴν πολλάκις, τὸν δὲ μὴ ζῶντα οὐκ ἐγχωρεῖ ζῇν τρέφεσθαι. ἐνήστευσε Μωϋσῆς ἡμέρας τεσσαράκοντα, ἀλλʼ ἐπειδὴ εἶχεν ἐν ἑαυτῷ τὸν ζῶντα λόγον, οὐδὲν αὐτὸν ἐζημίωσεν ἡ τῶν γηΐνων ἔνδεια. οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ τὴν ψυχὴν καταστάσεως· δεῖ μὲν τοῖς ἔργοις τρέφεσθαι, δεῖ δὲ πρὸ τῶν προτῶν πρωτῶν ἔργων τὴν πίστιν ἐνδύεσθαι· ἄνευ πίστεως τὸν ἐργαζόμενον ἔργα δικαιοσύνης οὐ δύνῃ παραστῆσαι ζήσαντα, ἄνευ δὲ ἔργων τὸν πιστὸν δύναμαι δεῖξαι καὶ ζήσαντα καὶ βασιλείας οὐρανῶν ἀξιωθέντα. οὐδεὶς ἄνευ πίστεως ἔζησεν· ὁ δὲ λῃστὴς πιστεύσας μόνον ἐδικαιώθη παρὰ τῷ φιλανθρώπῳ θεῷ . καὶ μή μοι λέγε· οὐκ ἔσχε καιρὸν πολιτεύσασθαι πολιτεύεσθαι καλῶς . οὐδὲ γὰρ ἐγὼ τοῦτο φιλονεικῶ, ἀλλʼ ἐκεῖνο ἐκεῖνω μόνον παρέστησα, ὅτι ἡ πίστις μόνη καθʼ ἑαυτὴν ἔσωσεν. εἰ γὰρ ἐπέζησε τῇ πίστει καὶ ἔργων ἠμέλησεν, ἐξέπιπτε τῆς σωτηρίας. τὸ δὲ σκοπούμενον νῦν καὶ ζητούμενον, ὅτι καὶ ἡ πίστις καθ’ ἑαυτὴν ἔσωσεν, ἔργα δὲ καθʼ ἑαυτὰ οὐδαμοῦ τοὺς ἐργάτας ἐδικαίωσεν ἐδικαίωσαν . καὶ θέλεις θέλης ἰδεῖν ἀκριβῶς, ὅτι ἔργα ἄνευ πίστεως οὐ ζωοποιεῖ; μεμαρτύρητο Κορνήλιος ἐπὶ ἐλεημοσύναις ἐλαιημοσύναις καὶ προσευχαῖς· ἀλλὰ Χριστὸν ἠγνόει θεῷ θεὸν μὲν πιστεύων, τὸν δὲ τοῦ θεοῦ θεὸν λόγον οὐδέπω μεμαθηκώς. καὶ ἐπειδὴ ἔργα ἦν καλὰ πολλὰ καὶ θαυμαστὰ, ἤρεσκε μὲν τῷ τῶν ἀγαθῶν βραβευτῇ καὶ ἐραστῇ θεῷ· ἀλλʼ ἐπειδὴ ἐπειδὴ ἐπεὶ εἶδεν ὁ τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἀληθείας ἀληθείας μέγας ὀφθαλμὸς, ὁ ἀπροσωπόληπτος καὶ δίκαιος κριτὴς ὀφθαλμὸς, ὁ μέγας κριτὴς , ὅτι καλὰ μὲν τὰ ἔργα, νεκρὰ δέ ἐστιν οὐκ ἔχοντα πίστιν, ἀποστέλλει ἄγγελον θεῖον βραβεύοντα τοῖς ἔργοις ἄγγελον , ὥστε τὸν καλῶς ἀθλοῦντα στεφανῶσαι τῇ πίστει· ὅς ὥς φησι πρὸς αὐτόν· Κορνήλιε , αἱ προσευχαί σου καὶ αἱ ἐλεημοσύναι σου ἀνέβησαν εἰς μνημόσυνον ἐνώπιον τοῦ θεοῦ. εἰ τοίνυν εἰσηκούσθη ἡ δέησις, φησὶ , καὶ αἱ αἱ ἐλεημοσύναι ἐδέχθησαν ἀνέβησαν , τί μοι τὸ λεῖπον εἰς δικαιοσύνην; πέμψον οὖν ἀλλὰ πέμψον εἰς Ἰόππην Ἰόπην , φησί , καὶ μετακάλεσαι μετακάλεσε ὃς ἐλθὼν λαλήσει σοι τὰ τὰ ῥήματα, ἐν οἷς σωθήσῃ σωθήσει σὺ καὶ ὅλος ὁ οἶκός σου. οὐκοῦν οὐκ εἶχε εἶχον τὰ ἔργα σωτηρίαν· εἰ γὰρ, ἐξ ὧν κηρύττει Πέτρος , σώζεται καὶ αὐτὸς καὶ ὁ οἶκος αὐτοῦ, οὐκ εἶχεν οὐδέπω οὐδέποτε ὁ Κορνήλιος ἐκ τῶν Maiuskelfehler (Korrektur vermeintlicher Dittographie)? ἔργων τὴν σωτηρίαν, ἕως αὐτῷ τοῖς ἔργοις ἐβράβευσεν ἡ πίστις. διὰ τοῦτο καὶ Πέτρος , ὁ μακάριος καὶ τίμιος Χριστοῦ ἀπόστολος ὁ μακάριος καὶ φίλος Χριστοῦ καὶ τίμιος Χριστοῦ ἀπόστολος , ἐλθὼν ἐκ τῆς Ἰόππης Ἰόπ π ης καὶ θεασάμενος τοῦ θεοῦ τὴν χάριν τὴν χάριν τοῦ θεοῦ ἐκχυθεῖσαν ἐκχεθεῖσαν ἐν τοῖς τότε νενομισμένοις ἀλλοφύλοις ἐπιγνώμων ἐπιγνώμον γενόμενος τῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως λέγει· ἐπʼ ἀληθείας καταλαμβάνομαι καταλαμβάνωμαι , ὅτι οὐκ ἔστι προσωπολήπτης ὁ θεός· ἀλλʼ ὅτι ἐν παντὶ ἔθνει ὁ ποιῶν φοβούμενος αὐτὸν καὶ ποιῶν φοβούμενος αὐτὸν καὶ ἐργαζόμενος ἐργαζόμενος δικαιοσύνην δεκτὸς αὐτῷ ἐστίν. οὐκ εἶπεν ὅτι ἐν παντὶ ἔθνει ὁ ποιῶν δικαιοσύνην σώζεται , ἀλλὰ δεκτός αὐτῷ ἐστι, τουτέστιν ἄξιος γίνεται τοῦ δεχθῆναι . δεῖ τοίνυν προλάμπειν τῶν ἔργων τὴν πίστιν καὶ ἀκολουθεῖν τῇ πίστει τὰ ἔργα. καὶ μή τις τὴν πίστιν ὑβριζέτω διʼ ἀκαρπίαν τῇ ἀκαρπίᾳ μήτε τὰ ἔργα ὑβριζέτω τῇ ἀπιστίᾳ ἀπιστίᾳ ἀποστασίᾳ . γενοῦ ἐλαία κατάκαρπος, ἀλλʼ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ. τὸ μὲν γὰρ ἐλαίαν ἐλαία εἶναι κατάκαρπον ἑρμηνεύει κατὰ τὰ ἔργα, τὸ δὲ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ τὴν πίστιν δείκνυσι δείκνυσει . Τίνα δὲ τὰ ἔργα τοῦ θεοῦ; ἅπαντες ἴσμεν, ἐὰν ἐργάζεσθαι θέλωμεν· οὐδὲν γάρ ἐστι κρυπτόν. τὰ μὲν γάρ τῶν δογμάτων ἀμφιβάλλεται ἀμφιβάλεται , τὰ δὲ τῶν ἔργων οὐ κέκρυπται· ἡ γὰρ φύσις ὑπαγορεύει ὑ ἀ παγορεύει τοὺς νόμους. οἴδαμεν ἐξ ἑαυτῶν τί καλὸν καὶ τί πονηρόν. ἔθηκεν γὰρ ὁ θεὸς νόμον ἐν τῇ φύσει ἄγραφον, τὸν φωτίζοντα ἡμῶν τὰς διανοίας. μηδεὶς λεγέτω· οὐκ ἀνέγνων ἀνέγνω νόμον, οὐκ οἶδα τὰ τοῦ νόμου· ἐὰν γὰρ ἀρνήσῃ τὸν κοινὸν νόμον, ἐλέγχει σε ὁ τῆς φύσεως νόμος. θέλεις θέλης μαθεῖν, ὅτι ἐν τῇ φύσει ἔπηξεν ὁ θεὸς τοὺς νόμους τοὺς διακρίνοντας, τί καλὸν καὶ τί πονηρόν; αὐτὴν ἡμῶν τὴν ἀναστροφὴν ἐρώτησον, πῶς ἅπαντες οἱ ποιοῦντες τὰ κακὰ φεύγουσι τῶν κακῶν τὴν προσηγορίαν προσηγορίαν καὶ ὅπως ἄκουε· καὶ ὅπως ἄκουε · ὁ μοιχὸς μοιχεύει, μοιχὸς δὲ ἀκούων αἰσχύνεται. εἰπὲ τῷ ὁμολογουμένῳ ὁμολογημένῳ ὁμολογουμένος ὁμολογουμένως ὁμολογουμέν μοιχῷ μοιχέ καὶ ὃ ὁ ποιῶν ἥδεται τοῦτο , ἀκούων αἰσχύνεται σχύνεται . καίτοι καὶ τί εἰ ἡ καλὸν ἡγῇ τὴν ἁμαρτίαν, τί φεύγεις τὴν προσηγορίαν; εἰπὲ τῷ ἐπιόρκῳ ἐπίορκε καὶ εἰς ὕβριν λαμβάνει τὴν τὰ προσηγορίαν τῶν ἰδίων ἔργων· οὕτως αὐτὴ ἡ φύσις κράζει, ὅτι τὸ φαῦλον ἀλλότριον τοῦ ἔργου τοῦ θεοῦ. καὶ ὃ ἐποίησεν ὁ θεὸς καλὸν καὶ καλὸν λίαν καὶ οὕτω καλὸν, ὅτι καὶ τοῖς κακοῖς ἐμφύρεται καὶ τὴν κακίαν αἰσχύνεται αἰσχύνει . εἰπὲ τῷ σώφρονι σῶφρον καὶ ᾧ τῷ ἔργῳ ᾧ τῷ ἔργῳ οὐ τῷ ἔργῳ τῷ ἔργῳ οὐ τῷ ἔργῳ οὐδὲ τὸ ἔργον ἥδεται αἰδεῖται ὡς καὶ οὐδὲ τὴν προσηγορίαν αἰσχύνεται . κάλεσον τὸν δίκαιον δίκαιον καὶ τῷ ἔργῳ στεφανοῦται καὶ τῇ προσηγορίᾳ σεμνύνεται· κἂν γὰρ διʼ εὐλάβειαν παραιτήσηται τὸ ὄνομα, ἀλλʼ ἐν τῇ ψυχῇ δέχεται τὴν εὐφημίαν τῇ εὐφημίᾳ . Ἐννόησον, ὅση ὡς ἡ πῶς ἡ κακία ἐν κόσμῳ πολιτεύεται καὶ πρόσωπον οὐκ ἔχει. καὶ πῶς οὐκ ἔχει πρόσωπον; ἐὰν λεπτομερῶς λεπτῶς ἐρευνήσῃς ἐρευνήσις , οὐδεμίαν εὑρήσεις εὑρήσῃς κακίαν ἐξ οἰκείου προσώπου φαινομένην φαινομαίνην · ἀλλʼ ἐὰν μὴ δανείσηται δανήσηται δυνήσεται πρόσωπον ἀρετῆς, οὐ φαίνεται· καὶ ὅπως πῶς , ἄκουε· ὁ ψευδόμενος οὐχ ὁμολογῶν ὁμολογὸν τὸ ψεῦδος ψεύδεται φαίνεται , ἀλλʼ ἀληθείαν ὑποκρινόμενος ἀπατᾷ· ὁ ψευδόμενος ἀδικῶν οὐ κηρύττει ὅ ἐστιν, ἀλλὰ σχηματίζεται ὃ μὴ ἔστι, καὶ τότε τὴν ἀδικίαν ἐργάζεται ἀπεργάζεται . ὁμοίως ὁ καὶ δόλιος οὐ δείκνυσι τὸν δόλον, ἀλλὰ σχηματίζεται τὴν φιλίαν καὶ πραγματεύεται τὴν πονηρίαν· ὁ μοιχὸς οὐχ ὁμολογήσας τὴν ἄθεσμον μοιχείαν ἐπιπηδᾷ ἐπειπηδᾷ ἐπει πηδᾷ ἐπεισπηδᾷ τῷ οἴκῳ, ἀλλὰ πλάσμα σωφροσύνης ἐνδυόμενος ἐνδυσάμενος εἰς τὸ στόμα ἐνυβρίζει κἂν ὑβρίζη τὰ θεῖα. ὁρᾷς, ὅτι οἰκεῖον οὐκ ἔχει οὐκ ἔχει οἰκεῖον πρόσωπον ἡ κακία. ὁμοίως καὶ ὁ συκοφάντης, ὅταν εἰσέλθῃ εἰσέλθει εἰσέθη εἰσέλθ ῃ εἰς δικαστήριον, οὐ τοῦτο ὁμολογήσας ὅπερ ἐστὶν εἰσέρχεται, ἀλλὰ μάρτυρα ἀληθείας προστησάμενος τῷ σχήματι, διὰ τοῦ ψεύδους τὸν μάρτυρα τῆς κακίας ἐνδείκνυται. οὕτω κακία πρόσωπον ἴδιον οὐκ ἔχει, ἐάν μὴ δανείσηται δανήσηται πρόσωπον ἀρετῆς. διὰ τοῦτο ὁ σωτὴρ ἔλεγεν· ἐλεύσονται πρὸς ὑμᾶς ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι λοίκοι ἅρπαγες. ἀλλ’ εἰς τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν.