Sed si certaminis nomine deus nobis matyria proposuisset, per quae cum aduersario experiremur, ut, a quo libenter homo elisus est, eum iam constanter elidat, hic quoque liberalitas magis quam acerbitas dei praeest. euulsum enim hominem de diaboli gula per fidem iam et per uir tutem inculcatorem eius uoluit efficere, ne solummodo euasisset, uerum etiam euicisset inimicum. amauit, qui uocauerat in salutem, inuitare et ad gloriam, ut, qui gaudeamus liberati, exulte mus etiam coronati. agonas istos, contentiosa sollemnia et super stitiosa cer tamina Graecorum et religionum et uoluptatum, quanta gratia saeculum celebret iam et Africae licuit. adhuc Carthaginem singulae ciuitates gratuland o inqui etant donatam Pythico agone post stadii senectutem. ita ab ae dignissimum creditum est studiorum experimentum committere, artes corpor um et uocum de praestantia expendere, praemio indice, spectaculo iudice, sen tentia uoluptate. qua nuda sunt proelia, non nulla sunt uulnera; pugni q uassant, cal ces arietant, caestus dilaniant, flagella dilacerant. nemo t amen agonis praesidem suggillans erit, quod homines uiolentiae obiectat. iniuriarum actiones extra stadium. sed, quantum liuores illi et cruores et uibices nego tiantur, intende: coronas scilicet et gloriam et dotem, priuilegia publica, stipendia ciuica, imagines, statuas et, qualem potest praestare saeculum, de fama aeternitatem, de 1 nausiabit A, nausei abit B 3 si A, et B proponit B 5 helisus A 7 uerba per uirtutem in AB post 8 efficere collocata reposui 8 deuicisset B 9 qui Urs : qua A, quae B, quos Lat, quem Hartelius 10 et om. B qui om. A gaudemus Ivm, gaudebamus OeMerus 12 Graecorum B, gregorum A, graecarum Gel uoluntatum A 13 iam et A, etiam et B, etiam Gel liquit Gel Carthaginem B, certamine A 14 (inqui)etan A 16 committere, artes corporum scripsi: committere artes, corporum uttigo 17 praesentia exprimere ABmg, praestantiam expendere Gel inlice fort . 18 uoluntate A, uolutante Sccd nulla Lat non del. Lat 19 sunt om. A cassant B caluae Faber cestus A 20 praeside A suggillauerit Gel 21 uiolentae A obiectat Rig: oblectant A, obiectet B 23 (nego)tientur A intende scripsi: intendet A, intendit B, intendis Gel 24 ciuica] ciuitatem Lat statutas A 25 de fama om. A memoria resurrectionem. pyctes ipse non queritur dolere se, nam uult; corona premit uulnera, palma sanguinem obscurat; plus uictoria tumet quam iniuria. hunc tu laesum existimabis, quem uides laetum? sed nec uictus ipse de agonotheta casum suum exprobrabit. deum dedecebit artes et disciplinas suas educere in medium, in hoc saeculi spatium, in spectaculum hominibus Let angelis et uniuersis potestatibus? carnem atque animam probare de cons tan tia atque tolerantia? dare huic palmam, huic honorem, illi ciuitatem, illi stipendia? etiam quosdam reprobare et castigatos cum ignominia submouere? nimirum praescribis deo, quibus temporibus aut modis aut locis de famil ia sua iudicet, quasi non et praeiudicare iudici congruat. quid nunc, si n on certa minis nomine in martyria fidem exposuisset, sed et proprii prof ec tus, nonne oportebat illam habere aliquem spei cumulum, cui stu dium suum cogeret uotumque suspenderet, quo eniteretur ascendere, Lcum terrena, quoque officia in gradus aestuent? aut quomodo multae mansion es apud patrem, si non pro uarietate meritorum? quomodo et stella ab stella distabit in gloria, nisi pro diuersitate radiorum? por ro et si fi dei propterea congruebat sublimitati et claritatis aliqua prolatio , tale quid esse oportuerat illud emolumenti, quod magno constaret: l abore, cruciatu, tormento, morte. sed respice conpensatio nem, cum c aro et anima dependitur — quibus in homine carius nihil 19] cf. 1 Cor. 15, 41 . 1 nam A, non B 2 praemit A corr . uulnera om. A plus uictoria tumet quam iniuria Rig: plus uictoria tu . et quam iniuria A, plus uictoria tuum est quam iniuriatum B, plus uictoriatum est quam iniuriatum .Pam, plus uictoriarum est quam iniuriarum Lat, plus uictoria tamen est quam iniuria Harrisius, plus uictoria tum est quam iniuria alii 4 agonitheta A 5 dedecebit B, decebit ABmg 6 in medium ABmg, remedium B saeculo A corr . 7 carnen ex carmen A 9 stipendium B 11 praescribes B 12 et om. A praeiudare A 13 qui Gel nunc si non A, nunc sine B, si non Gel 14 et om. B 17 gradu B 18 aput A 19 a A . 20 praeterea fort . 21 sublimitatis Urs claritati Gel 22 constaret ....... abore A; pretio euanuisse putat Oehlerus: mihi nihil deesse uidetw 24 nihil carius B est, al terum ni anus dei, alterum flatus, — ipsa dependi in profectum quorum est profectus, ipsa erogari quae lucri fiant, eadem pretia quae et merces. prospexerat et alias deus inbecillitates condicionis humanae, aduersarii insidias, rerum fallacias, saeculi retia, etiam post lauacrum periclitaturam fidem, perituros plerosque rursum post salutem, qui uestitum obsoletassent nuptialem, qui faculis oleum non praeparassent, qui requirendi per montes et saltus et umeris essent reportandi. posuit igitur secunda solacia et extrema praesidia, dimicationem martyrii et lauacrum sanguinis exinde secuturum. de cuius felicitate Dauid: beati quorum dimissae sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata. beatus cui non inputauerit deus delictum. proprie enim martyribus nihil iam reputari potest, quibus in lauacro ipsa uita deponitur. sic dilectio ope rit multitudinem peccatorum, quae deum scilicet diligens ex totis uiribu s suis , quibus in martyrio decertat, ex tota anima sua, quam pro deo po nit, homi nem martyrem excudit. haec tu remedia, consilia, iudicia, spec tacula etiam dei atrocitatem uocabis? sanguinem hominis deus concupiscit? et tam en ausim dicere, si et homo regnum dei, si et homo certam salutem, si et homo secundam regenerationem. nul la conpensatio inuidiosa est in qua aut gratiae aut iniuriae co mmunis est ratio. Incutiat adhuc scorpius homicidam deum uentilans, horre bo pla ne spurcum blasphemiae flatum de haeretico ore foetentem, sed et tale m deum de fiducia rationis amplectar, qua ratione etiam ipse se plus quam ho micidam pronuntiauit ex sophiae suae persona, uoce Solomonis. sophia , inquit, 11] Ps. 31,1 sqq. 14] cf. 1 Petr. 4,8. Matth. 22, 37. 28] Prou. 9,2. 1 adflatus B 2 profectum Iwn: profectu AB 3 alias B, has A 4 conditionis A fallatias A 7 nuptialem-praeparassent om. A 9 et om. A 10 securum ABvng 11 dimissa sunt delicta et quorum opertae sunt iniquitates B 12 beatus uir cui B reputauerit B 13 delictorum B 19 iudicabis B 20 si homo certam salutem om. A et ante homo add. Oiacoonius 21 nulla Urs: nulli AB 24 incuciat A 25 adflatum B heretico A fetentem A 26 et om. A 28 sofiae A solonis A inquid A . iugu-lauit filios suos. sophia sapientia est. sapienter utique in gulauit, dum in uitam, et rationaliter, dum in gloriam. o parricidLii ingenium) | o sceleris artificium! o argumentum crudelitatis, quae idcirco occidit, ne moriatur quem occiderit! et ideo quid sequitur? sophia in exitibus cantatur hymnis; cantatur enim et exitus martyrum. sophia in plateis de constantia agit; bene enim filios suos iugulat. super summos autem muros confisa dicit, cum quidem secundum Eseiam hic exclamat: ego deisum; et hic uociferatur: in nomineIacob; et alius inscribit: in nomine Israelis.s o bonam matrem! opto et ipse in filios eius redigi, ut ab ea occidar; opto occidi, ut filius fiam. solum autem iugulat filios suos, an et torquet? a udio enim et alibi dicentem deum: uram illos sicut uritur aurum, et proba bo i llos sicuti probatur argentum. utique per tormenta ignium et supp lici orum, per martyria fidei examinatoria. scit et apostolus qualem deum a dscripserit, cum scribit: si deus filio suo non pepercit, sed pro nobis tra didit illum, quomodo non et cum illo omnia condonauit nobis? uides, quo modo etiam proprium suum filium primogenitum et unigenitum so phia diuina iugulauerit, utique uicturum, immo et ceteros in uitam re dacturum. possum dicere cum sophia dei: Christus est qui se tradidit pro deli ctis nostris. iam et semetipsam sophia trucidauit. uerba non so no solo sapiunt ut, sed et sensu, nec auribus tantummodo audienda sunt, sed et ment ibus. crudelem deum, qui non intellegit, credit. quamquam et non inte llegenti posita sententia est, quae temeritatem cohibeat aliter in tellegendi. quis enim, inquit, cognouit sensum domini? 5] cf. Prou. 1, 20. 8] Es. 45, 5. 13] Zach. 13,19. 17] Rom. 8, 32. 22] ibid. 4, 25. 28] ibid. 11, 33. 1.5.6 sofia A 2 inuitam B ingloriam B 5 exitu A canitur B 6 de constantia] constantiam Pam 8 dicitur fort . quis B eseiam A, Esaiam B 9 scribit A 10 isra.elis A 11 fiam B, filiam A 13 sicuti B argentum Pam 14 aurum Pam 18 illum om. A et non Gel 20 iugulauerat A 21 possim A 22 sofia A sic semper 23 sophiam B 24 so ....... nt A, aut sono aut solo omissum fuit 26 quanquam A intelligendi Gel 28 inquid A dei B _,. aut quis illi consiliari us fuit, qui eum instruat, aut uiam intellegentiae quis demonstrauit illi? sed enim Scytharum Dianam aut Gallorum Mercurium aut Afrorum Saturnum hominum uictima placari apud saeculum licuit, et Latio ad hodiernum Ioui media in urbe humanus sanguis ingustatur, nec quisquam retractat aut non rationem praesumit aliquam aut inaestimabilem dei sui uoluntatem. si noster quoque deus propriae hostiae nomine martyria sibi depostulasset, quis illi exprobrasset funestam religionem et lugubres ritus et aram rogum et pollinctorem sacerdotem, et non beatum amplius reputasset quem deus comedisset? Unum igitur gradum insistimus et in hoc solum prouocamus, an praecepta sint a deo ma r tyria, ut credas ratione praecepta, si praecepta cognoueris, quia ni hil deus non ratione praeceperit. siquidem honorata est apud illu m mors religiosorum ipsius, ut canit Dauid, non, opinor, ista communis et om nium debitum — atquin ista etiam ignominiosa est ex elogio tra nsgres sionis et merito damnationis — sed illa quae in ipso aditur ex te stimo nio religionis et proelio confessionis pro iustitia et sacramento. si cut Eseias, uidete inquit, quomodo perit iustus, et nemo excipi t cor de, et uiri iusti auferuntur, et nemo animaduertit; a f acie enim iniustitiae perit iustus et erit honor sepulturae eius. habes hic quo que et praedicationem et remunerationem martyriorum. a pri mordio enim iustitia uim patitur. statim ut coli deus coepit, inuidiam religio sortita est. qui deo placuerat, occiditur, et quidem a fratre re. quo pro cliuius impietas alienum sanguinem insectaretur, a suo au insectata in sectata est 16] cf. Ps. 105, 5. 20] Es. 57,1. 4 liquuit Pam 5 Latiari Ciacconius ad] in Gel 6 rationem praesumit aliquam Gel: ratione praesumit aliqua AB 7 inaestimabile A . uoluntate Oehlerm 9 ille A lugebres A 10 beatum om. A 18 ista A . 20 esaeias A, Esaias B uidete Pam: uidet B, uide A . inquid A corr . 23 sepultura A 26 cepit Rig 27 (pro)clius A 28 sectaretur A au... ..... sectata A insectata del. Pam est. Denique uel est, denique wulgo; correxi denique non modo iustorum, uerum etiam et prophetarum. Dauid exagitatur, Helias fugatur, Hieremias lapidatur, Eseias secatur, Zacharias inter altare et aedem trucidatur perennes cruoris sui maculas silicibus assignans. ipse clausula legis et prophetarum nec prophetes, sed angelus dictus contumeliosa caede truncatur in puellae salticae lucar. et utique qui spiritu dei agebantur, ab ipso in martyria dirigebantur etiam patiendo quae et praedicassent. proinde et tr ina fraternitas, cum dedicatio imaginis regiae turbam urgeret offi c ii, non ignorauerunt, quid fides, quae sola in illis captiua non fuerat, exi ger et, moriendum scilicet aduersus idololatrian. meminerant enim et Hieremiae scribentis ad eos, quibus illa captiuitas imminebat: et nunc ui debitis deos Babyloniorum aureos et argenteos et ligneos por tari super umeros ostentantes nationibus timorem. cauete igitur, ne et uos con similes sitis allophylis et timore capiar mini, dum aspicitis turbas ador antes retro eos et ante, sed dicite in animo uestro: te domine ad orare debemus. itaque dixerunt a deo concepta fiducia, quanto uigo re anim i condicionales illas minas regis excutiunt: non habemus necessi tatem respondendi huic tuo imperio. est enim deus noster, quem colimus, potens eruere nos de fornace ignis et ex manibus tuis, et tunc m anifestum fiet tibi, quod neque idolo tuo famulabimur nec ima ginem t uam auream, quam statuisti, adorabimus. o martyrium et sine passione perfectum! satis passi, satis exusti sunt, quos propterea deus texit, ne potestatem eius mentiti uiderentur. nam et Danielum, nullius praeter dei supplicem et idcirco a Chaldaeis delatum ac depostulatum, 6] cf. Matth. 14, 3 sqq. 13] Bar. 6, 8 sqq. 20] Dan. 3,16. 2 Esaias B 6 salticae Gel: psalticae B, ipjsalticae A . 7 etiam Gel: ut etiam B, ut et iam A ut iam patienda Hartelius 9 turbam Iim: urbem AB officii scripsi: officio AB ignouerunt A . 12 quibus B, quos A . 16 allofilis A 18 *dicite A 19 coepta A quando Gel 20 illas om. B excuciunt A . 21 respondenti A . 24 famulabimur Gel: famulabitur AB 27 existi ex exusti sic A 28 mentiri A danihelum A, Danielem B 29 suplicem A idcirco a callatum ac postolatum A . XX. Tert. I . 11 statim utique conclusa et usitata feritas leonum deuorasset, si Dar ii digna praesumptio de deo falli debuisset. ceterum pati oportebat omnem dei praedicatorem atque cultorem, qui ad idololatrian prouocatus negasset obsequium, secundum illius quoque rationis statum, qua et praesentibus tunc et posteris deinceps commendari ueritatem oporteb at , pro qua fidem diceret passio ipsorum defensorum eius, quia ne mo noluisset frustra occidi, nisi compos ueritatis. talia a primordio et praecepta et exempla debitricem martyrii fidem ostendunt. Superest, ne antiquitas suum forte habuerit sacrament um , nouitatem Christianam recensere, quasi et de deo aliam ac proinde de disciplina quoque aemulam, cuius sophia filios suos iugulare non norit. plane, alia in Christo et diuinitas et uoluntas et schola, qui martyria aut nulla in totum aut aliter intellegenda mandarit, qui neminem ad huiusmodi discrimen hortetur, qui pro eo passis nihil repromittat, quia pati eos nolit, et ideo praeceptorum princip ia de ducens, beati, inquit, qui persecutionem patiuntur ob iustitia m, quoniam ipsorum est regnum caelorum? hoc quidem absolute ad omnes; dehinc pro prie ad apostolos ipsos: beati eritis, cum uos dedecora uerint et per secuti fuerint et dixerint aduersus uos omnia mala p ropter me i gaudete e.t exultate, quoniam merces uestra plurima in cael o: sic enim faciebant et prophetis patres illorum: ut etiam prophetaret, quod et ipsi occidi haberent ad exemplum prophetarum. quamquam etsi omnem hanc persecutionem condicionalem in solos tunc apostolos destinasset, utique per illos cum toto sacramento, cum propagine nominis, cum traduce spiritus sancti in nos quoque spectasset etiam 17] Matth. 5, 10 sqq. Luc. 6, 23. +3 dei om. A ad om. A 4 idololatriam B 5 quia B 7 defensorem A 8 frustra om. B 10 forte B, quoque A 11 nouitate A 12 de add. Hartelius sofia A 13 iugulandadol A non om. Å 14 qui om. B 15 intellegenda andarit A neminem ad] in A 16 repromittat A 18 inquid A 19 ipsorum A, illorum B 24 illorum A, eorum B 26 quanquam A 27 condicionabilem B 28 per om. A persecutionis obeundae disciplina ut in hereditarios discipulos et apostolici seminis frutices. nam et si rursus ad apostolos dirigit: ecce ego mittam uos tamquam oues in me dio luporum, et: cauete ab hominibus; tradent enim uos in consessus et in synagogis suis flagellabunt uos et ad praesides et ad reges perducemini mei causa in testimonium illis et nationibus et cetera, tum autem subicit: tradet autem frater fratrem et pater filium in mortem et insurgent filii in parentes et mortificabunt eos, manifeste iniquitatem istam in ceteros pronuntiauit, quam in apostolis non inuenimus. nemo enim eorum aut fratrem aut patrem passus est traditorem, quod plerique iam nostri. dehinc ad apostolos reuocat: et eritis odio omnibus propter nomen meum. quanto magis nos, quos a parentibus quoque tradi oportet? ita ipsa hac permixtione nunc ad apostolos, nunc ad omnes disponendo eundem in uniuersos nominis exitum effundit, in quibus consede rit no men cum odii sui lege. qui autem sustinuerit usque in finem, iste saluu s fiet. quid sustinendo, nisi persecutionem, nisi traditionem, Lnisi oc cisionem? nec enim aliud est sustinere in finem quam pati finem. et ide o: non est discipulus super magistrum, statim sequitur, nec seruus super dominum suum, quia cum magister et dominus ipse perpessus sit persecutionem et traditionem et occisionem, multo magis serui et discipuli eadem expendere debebunt, ne quasi superiores exempti de iniquitate uideantur, quando hoc ipsum sufficere eis ad gloriam debeat, aequari passionibus domini et magistri; ad quarum tolerantiam aedificans monet non eos timendos, qui solum corpus occidant, animam autem interficere non ualeant, sed 3] Matth. 10, 16 sqq. 13] ibid. 10, 22. 18] ibid. 21] ibid. 10,24. 28] ibid. 10, 28. 2 et si AB, et Gel, et sic Oehlerus 3 mitto B tanquam A . 4 tradent enim uos om. A . 6 posterius ad om. B 7 cetera, tum HaIrlelius: cetera cum AB, cetera. cum wulgo distmguitw 9 surgent A 12 traditorem om. A 15 ipsa hac permistione B, ipsam hanc traditionem ABmg 17 effudit A . considerit A 24 eadem Urs: eandem AB 11* illi potius metum consecrandum, qui et corpus et animam occidere et perdere possit in gehennam. quinam hi solius corporis interemptores, nisi praesides et reges supra dicti, homines opinor? quis etiam animae dominator, nisi deus solus? quis iste ignium comminator, nisi is, sine cuius uoluntate nec passerum alter in terram cadit, id est nec altera ex duabus subs tan tiis hominis, caro aut anima? quia et capillorum apud eum re gestus est numerus. nolite ergo metuere, cum insuper dicit, multis pass eribus antistatis, non frustra, id . est non sine emolumento casuros in ter ram repromittit , si magis ab hominibus quam a deo occidi deligamus. o mnis igitur, qui in me confessus fuerit coram hominibus, et ego co nfitebor in illo coram patre meo, qui in caelis est. et omnis, qui me neg auerit coram hominibus, et ego negabo illum coram patre meo, qui in ca est . manifesta, ut opinor, definitio et ratio est tam confessionis qu am nega tionis, etsi dispositio diuersa est. qui se Christianum confietu r, Christi se esse testatur, qui Christi est, in Christo sit necesse est. si in Christo est, in Christo utique confitetur; cum se Christianum confitetur. hoc enim non potest esse nisi sit in Christo. porro in Christo confitendo Christum quoque con- fitetur, qui sit in ipso, dum et ipse in illo est, utpote Christianus. nam et si diem dixeris, lucis rem ostendisti, quae diem praestat, licet non dixeris lucem. ita etsi non directo pronuntiauit qui me confessus fuerit, non est diuersus actus quotidianae confessionis a sensu dominicae pronuntiationis. quod enim est qui se confitetur, id est Christianum, 5] cf. Matth. 10, 29. 8] ibid. 10, 31. 11] ibid. 10, 32 sqq. 1 alterum et om. A animas A 2 gehenna A 3 intemptores B 4 anime A 5 iste ignium Rig: iste nisi ignium AB commitor A nisi is om. A 7 aut** A 8 est om. A 9 insuper Iwn: super B, om. A 11 eligamus B 14 omni A negauerit me B 16 est et definitio et ratio tam B 18 se om. B 19 si in Christo est om. A confitetur cum se Christianum om. A 21 quoque om. A 22 ipso scripsi: Christo AB 23 et sup. uers. A, ut Urs ostendis A 27 quod enim est] quid enim? fort . qui A, cum B etiam id, per quod est, confitetur, id est Christum. proinde qui se negauit Christianum, in Christo negauit, negando se esse in Christo, dum negat se Christianum; et Christum autem in se negando, dum se in Christo negat,. Christum quoque negabit. ita et qui in Christo negauerit, Christum negabit et qui in Christo confessus fuerit, Christum confitebitur. suffe cis set igitur, etsi de confitendo tantummodo dominus pronuntiasset. ex for ma enim confessionis contrario quoque eius praeiudicaretur, id est negationi, perinde negationem negatione rependi a domino, quem admodum confessione confessionem. et ideo cum in forma confes sioni s etiam negationis condicio intellegatur, apparet non ad alium modum negationis pertinere, quod de ea aliter dominus pronunti auit, qu am de confessione dicendo, qui me negauerit, non, qui in me . prospexerat enim et hanc uim plerumque in expugnatione nominis subsecuturam, ut qui se Christianum negasset, ipsum quoque Christum comp elleretur blasphemando negare. sicut non olim t pro auspice cum tota fide quorundam colluctatum hoc modo horruimus. itaque frustra erit dicere: etsi me negauero Christianum, non negabor a Christo, non enim ipsum negaui. ex illa enim negatione tantundem tenebitur, quia se Christianum negando Christum in se negans etiam ipsum negauit. plus est autem quod et confusioni confusionem comminatur: qui me confusus fuerit coram hominibus, et ego confundar eum coram patre meo, qui est in caelis. sciebat enim a confusione uel maxime formari negationem, mentis statum in fronte consistere, priorem esse pudoris quam corporis plagam. Qui uero non hic, id est non intra hunc ambitum terrae nec per hunc commeatum uitae nec apud homines huius 3 in Christo esse B se om. A 5 negabit A, negauit B 9 proinde B negatione negationem B, negationi negationem Eig 10 confessioni confessionem A 12 conditio A non om. B negotiationis A 13 deus B 16 ipse B 18 ante auspice duae litterae perierunt in A; Tertullianus tale quid scripsisse uidetur non olim praesidem aliquem diabolo auspice proconsulem non olim improbo auspice Hartelius cum in B 19 negauero B, negabo A 21 quia scripsi: qua AB 23 confusionis A corr . 24 confessus A 25 in caelis est B 26 negotiationem A communis naturae confessionem putant constitutam, quanta praesumptio est aduersus omnem ordinem rerum in terris istis et in uita ista et sub huma nis potestatibus experiundarum? nimirum cum animae d e corpori bus excesserint et per singula tabulata caelorum de receptu dispi ci coeperint et interrogari arcana illa haereticorum sacra men ta, tunc confitendum apud ueras potestates et ueros homine s, T eletos scilicet et Acinetos et Abascantos Valentini. nostra tes enim, inquiunt, nec ipse Demiurgus constanter homines proba bat, quos stillicidium situlae et puluerem areae et sputamen et locustas deputauit, etiam inrationalibus iumentis adaequauit. pal ne, ita scriptum. non tamen idcirco aliud hominis genus int ellegen dum praeter nos, quos, quia constat esse, comparatio ne potuit induere salua et proprietate generis et singularitate. neque enim si uita uitiata est, ut despectui iudicata despectis compararetur, statim natura sublata est, ut alia in nomine eius deputaretur. atquin seruatur natura, etsi suffunditur uita, nec alios nouit Christus homines quam de quibus dicit: quem me aiunt esse homines? et: quomodo uultis ut faciant uobis homines, ita et uos facite illis. uide an seruauerit genus, a quibus et testimonium sui expectet et in quos iustitiae uicem mandat. illos autem caelestes homines si expostulem mihi ostendi, facilius Aratus Persea et Cephea et Erigonam et Ariadnam inter sidera deliniabit. quis autem prohibuit dominum illic etiam confessionem hominum faciendam manifeste .18] Matth. 14,13. 19] Matth. 7,12; Luc. 6,31. 1 naturae communis B 3 et prius om.A. subi A 4 excesserunt A 5 receptu Lat: recepto B, respecto A, praecepto Rig 6 archana A hereticorum A 7 theletos Rig et om. A Abascantos et Acinetos Rig: aginetos et abascantos A, Abascantos et Aginetos B, Abascantos et Ageratos Urs, Abascantos et Agennetos Iun 8 ipse demiurgus A, ipsi eadem iurgiis B 9 probabit B probabat ueros esse (non esse Pam) Pam, Rig stilicidium A 10 aereae A 13 quos Lat: quod AB 14 singulatate A 15 adiudicata fort . dispectis A 17 adquin A 18 Christus B, dominus A 20 ita et uos A, et uos ita B, et ita uos Rig 23 Aratus om. A Persea et Cephea et B, perseacen et A aerigona A, Erigonem B 24 Ariadnen B deliniabat B dns A 25 manifeste om. B determinare, ubi suam futuram aperte pronuntiauit, ut ita esset positum: qui in me confessus fue rit coram hominibus in caelis, et ego in illo confitebor coram patre meo, qui in caelis est ? eripere me debuit ex isto terrenae confessionis errore, quam suscipi noluisset, si caelestem praecepisset, quia nullos alios homines noueram praeter incolas terrae, ne ipso quidem adhuc tunc in caelis homine conspecto. quae porro fides rerum, ut post excessum ad superna subleuatus illic probarer, quo non nisi iam pro batus inponerer, illic de receptu examinarer, quo nisi ad mittendu s peruenire non possem? Christiano caelum ante patet quam U ia; quia nulla uia in caelum, nisi cui patet caelum; quod qui attigerit, intrabit. quas mihi potestates ianitrices adfirmas iuxta Romanam superstitionem, t Barnum quendam et Forculum et Limentinum? quas a cancellis ordinas potestates? si umquam legisti apud Dauid: auferte portas, principes, uestri, et subleuentur portae aeternae, et intrabit rex gloriae, si item audisti apud Amos: qui ascensum suum aedificat in caelos, et profusionem suam fundat in terras, scito et ascensum illum exinde conplanatum uestigiis domini et introitum exinde reseratum uiribus Christi, nec ullam moram aut quaestionem in limine Christianis occursuram, qui non dinosci habe ant il lic, sed agnosci, nec interrogari, sed admitti. nam etsi adhuc clau sum putas caelum, memento claues eius hic dominum Petro et per eum ecclesiae reliquisse, quas hic unusquisque interrogatus atque confessus feret secum. sed asseuerat diabolus illic confitend um ut, suadeat hic negandum. pulchra uidelicet documenta praemit tam, bonas mecum claues 2] Matth. 10,32. 16] Ps. 24, 7. 18] Amos 9, 6. 1 ut] at Iun 3 in caelis om. A in illum B 4 & ex A 5 si Gel: etsi A Tt 7 ante in tres litterae perierunt: tunc .. no in sic Hild*; fortasse dittographia olim fuit 9 sublatus B probarer Urs: prober AB 10 praecepto ABmg, recepto Urs - exanimarer A 14 Cardum Gel, Cardeam Pam, Ianum Rig, Carnum Hild quandam Pam 16 legistis A uestras B 18 aedificat* A 19 promissionem Bmg cito A 21 reseruatum B 22 quaescionem A 24 eius om. A 25 dns A feram, timorem eorum, qui solum corpus occidunt, animae autem nihil faciunt: commendatus ero huius praecepti desertione, honeste in caelestibus stabo, qui in terrenis stare non potui, sustinebo maiores potestates, qui minoribus cessi, merebor utique admitti iam exclusus. suppetit adhuc dicere: si in caelestibus confitendum, et hic negandum est. nam ubi alterum, ibi utrumque. aemula enim quaeque concurrunt. etiam persecutionem in caelis agitari oportebit, quae confessionis negationisue materia est. quid itaque cessas, audacissime haeretice, totum ordinem Christianae concussionis in superna transferre et inprimis ipsum nominis odium illic collocare, ubi ad patris dexteram praesidet Christus? illic constitues et synagogas Iudaeorum, fontes persecutionum, apud quas apostoli flagella perpessi sunt, et populos nationum cum suo quidem circo, ubi facile conclamant: usque quo genus tertium? sed et fratres nostros et patres et filios et socrus et nurus et domesticos nostros ibidem exhibere debetis, per quos traditio disposita est; item reges et praesides et armatas potestates, apud quas causa pugnanda est. erit certe etiam carcer in caelo carens sole aut ingratis luminosus et uincula la fortasse de zonis et eculeus axis ipse qui torquet. tum si lapidandus Christianus, grandines aderunt, si urendus, fulmina prae manu sunt, si trucidandus, Orionis armati ma nu s operabitur, si bestiis finiendus, ursas septentrio emittet, zodiacus tauros et leones. haec qui sustinuerit in finem, iste erit saluus. ergone et finis in caelis et passio et occisio et prima confessio? et ubi caro omnibus istis necessaria? ubi corpus, quod solum ab hominibus habet occidi? haec nobis etiam ludicrum in modum certa ratio mandauit nec ullus obicem praescriptionis 1] cf. Matth. 10, 28. 1 anime A 2 ero] ergo Hartelius 5 utique A, denique B 6 et hic A, uel B, est, hic fort . nam A, ne B, nae Gel 7 ibidem B 8 negationisuae A 10 christiane A concusisionis A corr . 12 dextera A illi B 15 tertium AB, tetrum Urs sed et patrem et fratres et filios A 17 debebis Urs 19 quas B, quos A pugnanda B, purganda ABmg etiam B, & A 21 torqueat Iwn 22 manus Pam: munus AB 24 septenario A mittaet A istius extrudet, ut non omnem ordinem persecutionis, omnem eius causam formam paraturam illuc transferre cogatur, ubi confession i for um dederit. siquidem confessio a persecutione deducitur et persecutio in confessione finitur nec possunt non una sequi quae et aditum et exitum, id est initium finemque disponunt. p or o et odium nominis hic erit et persecutio hic erumpit et traditio hic producit et interrogatio hic compellit et carnificina hic desaeuit; at totum hunc ordinem in terris confessio uel negatio expungit. igitur si cetera hic, nec confessio alibi; si confessio alibi, nec cetera hic. enimuero non alibi cetera, itaque nec confessio in caelo. aut si aliam uolunt esse rationem interrogationis et confessionis caelestis, utique et ordinem suum illi struere debebunt alium longe et ab ista dispositione diuersum, quae s crip turis notatur. et possumus dicere: uiderint, dum hic or do terrenae interrogationis et confessionis ex mater ia de currens persecutionis et discordiae publicae omni no salu us sit, sua e fide ut ita credendum sit, sicut et scribitur, ita intellegendum sit, sicuti auditur. hic omnem ordinem sustinemus ipso domino non aliam regionem mundi destinante. quid enim post confessionis et negationis terminum subiungit? ne putaueritis ue nisse me, uti pacem mittam in terram, sed machaeram, certe in terram. ueni enim diuidere hominem aduersus patrem suum et filiam aduersus matrem suam et socrum aduersus nurum suam, et inimici hominis domestici sui. sic enim efficitur, ut tradat frater fratrem in mortem et pater filium et insurgant filii in parentes et mori 21] Matth. 10, 34 sqq. 26] ibid. 10,21 sqq. 2 causae B formam scripsi: firmam AB 3 confessione ut uidetur A 8 at scripsi: et AB 9 expugit A 11 aliam B, iam A esse A 12 rationis A interrogationis et om. A caelestibus A 14 diuersumque scripturis B possimus A 16 ex B, et A 17 omnino scripsi: in notmerij AB post sit uirgulam posui, post fide sustuli sua e fide scripsi: suae fidei AB ut add. Urs 18 sicuti B, uti A 19 sustinemus scripsi: sustinens AB, sustineo Gel 20 destinante Gel: destinantem AB 22 sed macheram A, non ueni sed ut machaeram B 25 suam om. A homini Gel eos faciant. et qui sustinuerit in finem, iste sit saluus. adeo totus hic ordo dominicae machaerae non in caelum missae, sed in terram, illic constituit etiam confessionem, quae in finem sustinendo passura est mortem.