Eadem igitur forma cetera quoque ad martyrii statum pertinere defendimus. qui pluris, inquit, fecerit etiam animam suam quam me, non est me dignus, id est qui maluerit uiuere me negando quam mori confitendo, et, qui animam suam inuenerit, perdet ill am, qu i uero perdiderit mei causa, inueniet illam. perinde Lenim in uenit eam qui negat lucri faciendo uitam, ut perdet in gehe nnam qui se putat negando lucri facere eam. perdet autem eam ad prae sens qui confessus occiditur, sed et inuenturus eam in Luitam aete/nam. ipsi denique praesides cum cohortantur negationi, serua animam am tuam! dicunt, et, noli animam tuam perdere! quomodo l oquer etur Christus, nisi quomodo tractaretur Christianus? sed cum prohibet meditari responsionem ad tribunal, famulos suos instruit, S piritum sanctum responsurum repromittit, et cum in carcere fra trem uul t uisitari, confessoris imperat curam, et cum deum uindictam f actu rum electorum suorum affirmat, passiones consolatur illorum, et iam in parabola seminis post cespitem arefacti persecutio num figurat ardorem. haec si non ita accipiuntur, quemad modum pronu ntiantur, sine dubio praeter quam sonant sapiunt, et aliud in uo cibus erit, aliud in sensibus, ut allegoriae, ut parabolae, ut aenigmata. quemcumque igitur 6] Luc. 14, 26. 8] Matth. 10, 39. 18] cf. ibid. 10, 19. 19] cf. ibid. 25, 36. 20] cf. Luc. 18, 7. 22] cf. Matth. 13, 3 sq. 1 iste A, hic B saluus erit B 2 totus ABmg, tutus B hic ovi. A macherae A, maceriae B 3 terras B 6 inquid A 8 me om. A et om. B 9 perdit A 10 perdiderit illam B perinde scripsi: proinde AB 11 eam A, ille B negarit B ut perdet Iim 13 et om. B 14 cohortantur B, ortantur A 15 et A, ei B 17 sed & A 19 carcerem A 20 confessoris Gel: confessuris AB 22 sermonis A in persecutionum AB; in om. Gel 25 erit aliud in sensibus om. A 26 ut parabolae B, et parabole A enigmata A quemcunque B, quacumque A, quodcunque hm . conceperint uentum argumentationis scorpii isti, quocunque se acumine inpegerint, una iam linea est, ad ipsas res prouocabuntur, an secundum scripturas transigantur. siquidem tunc aliud significabitur in scripturis, si non id ipsum reperiatur in rebus. quod enim scriptum est, hoc euenire oportebit. porro tunc eueniet quod est scriptum, si non aliter eueniet. ecce a utem et odio habemur ab omnibus hominibus nominis causa, quom odo et scriptum est, et tradimur etiam a proximis, quomodo et scr iptum est , et perducimur ad potestates et interrogamur et torquem ur et confitemur et trucidamur, quomodo et scriptum est. sic dominus edixit . si aliter edixit haec, cur non aliter eueniunt quae edix it , id est quemadmodum edixit? atquin non aliter eueniunt quam edixit; ergo sicut eueniunt, ita edixit et sicut edixit, ita eueniunt. nam nec licuisset aliter euenire quam edixit nec ip se aliter edixisset quam euenire uoluisset. ita non aliud s ignifica bunt scripturae istae quam in rebus recognoscimus: aut, si no ndum aguntur illa quae praedicantur, quomodo haec quae aguntur praedicata non sunt? non sunt enim haec praedicata qua e agun tur, si alia sunt quae praedicantur et non haec quae ag un tur. at nunc quia ipsa sunt in rebus quae in uocibus aliter dicta cre duntur, quid fieret, si aliter facta inuenirentur? sed haec erit peruersitas fidei, probata non credere, non probata p raesume re. cui peruersitati illud quoque opponam, ut, si haec, q uae sic aguntur quemadmodum scripta sunt, non erunt ipsa quae praedic antur, alia quo que non debeant sic agi quemadmodum scripta sunt, n e et ipsa horum exemplo periclitentur excludi, siquidem aliud in uocibu\'s, aliud in rebus est, et relinquitur nec praedicata uideri, cum euenerint, si 1 uentum AB, uenenum Itm 4 significabatur A 5 uenire A 6 est A, et B aliud A 8. 9. 11 et ante scriptum est om. A 11 sicut A 12 quae A, quam B id est-15 euenire quam edixit om. A 15 licuisset et B; et del. Gel 17 istae om. A recognoscitur Gel at Gel 18 haec quae aguntur Gel: aguntur haec quae B, aguntur (quae) A 21 nunc quia] cum Ciacconius et in B 22 acta B 23 erit B, est Rig 26 alia scripsi: illa B quoque Oehlerus: quae B, (que) A 28 aliut A 29 et om. A, ita Itm euenerit A aliter praedicantur, quam euenire habent. et quomodo credentur quae non erunt praedicata quia non ita sunt praedicata quomodo eueniunt? ita haeretici quae praedicantur non ut probata sunt credendo ea quae nec P raedicata sunt credunt. Quis nunc medullam scripturarum m agis nosset, quam ipsa Christi schola? quos et sibi discipulos dominus ado patuit omnia utique edocendos et nobis magistros adordina uit o mnia utique docturos. cui potius figuram uocis suae decla rasset, qu am cui effigiem gloriae suae reuelauit, Petro Iohan ni Iacobo et postea Paulo, quem paradisi quoque conpotem fecit ante martyrium ? an et illi aliter, quam sentiunt, scribunt, fallaciae magistri, non ueritatis? Petrus quidem ad Ponticos, quanta en im, inquit, gloria, si non delinquentes ut puniamini sustine tis? ha ec enim gratia est, in hoc et uocati estis, quoniam et Christus passus est pro nobi s, relinquens uobis exemplum semetipsum, uti adsequa mini ues tigia ipsius. et rursus: dilecti, ne epauescatis usti onem: q uae agitur in uobis in temptationem, quasi nouum accidat uobis. et enim secundum quod communicatis passionibus Christi, gaudete, U ti et in reuelatione gloriae eius gaudeatis exultan tes. si dedec oramini in nomine Christi, beati estis, quod gloria et dei spiritus requiescit it in uobis, dum ne quis uestrum patiatur ut homicida aut fur aut maleficus aut alieni speculator, si autem ut Christian us , ne erubescat, glorificet autem dominum in nomine isto. Iohannes ue ro, ut etiam pro fratribus nostris animas ponamus; hortatur negans ti morem esse in dilectione. perfecta enim dilectio foras abicit timorem, quoniam 13] 1 Petro 2,20 sqq. 17] ibid. 4,12 sqq. 29] 1 Ioh. 4,18. 2 erint A quia non ita erunt (immo sunt) praedicata add. Rig 3 quodo A heretici que A 4 ne A 5 qui A medullas B 7 adordinauit A, ordinauit B 8 utaque A corr . 13 inquit om. A delinquentes ut scripsi: ut delinquentes AB si (ut delinquentes et colaphizati sustinetis? sed si) non ut delinquentes punimini et sustinetis, haec gratia Harnackius 17 dilectione expauescatis B 23 quoniam Gel gloriae Itm requiescet B 24 ut Ont. A 26 dm A 27 uero ut B, ue .. A; Hild uoculam ut ab A afuisse coniecit timor poenam habet, et qui timet non est perfectus in di lectione. quem timorem intellegi praestet, nisi negationis aucto rem? quam \'dilectionem perfectam adfirmat, nisi fugatricem tim o ris et animatricem confessionis? qua poena timore m puniat , nisi quam negator relaturus est cum corpore et a nima occi dendus in gehenna? quodsi pro fratribus, quanto magis pro domino moriendum docet, satis de apocalypsi quoque sua instructus haec suadere? mandauerat etenim spiritus ad angelum ec clesiae S myrnaeorum: ecce diabolus ex numero tuo coniciet in carce rem, ut temptemini diebus decem. esto fidelis ad mo rtem usque, et da bo tibi uitae coronam. item ad Pergamenorum de Anti pa, fide lissimo martyre, interfecto in habitatione sata nae. item , ad Philadelphenorum, quod a temptatione ultima libe raretur , qui domini nomen non negarat. exinde uictoribus qu ibusque promittit nunc arborem uitae et mortis ueniam secundae, nun c latens man na cum calculo candido et nomine ignoto, nunc f erreae uir gae potestatem et stellae matutinae claritatem, n unc albam uesti i nec deleri de libro uitae et columnam fieri in dei te mplo in nomine dei et domini et Hierusalem caelestis inscriptam, nunc residere cum domino in throno eius, quod aliquando Zebedaei filiis negabatur. quinam isti tam beati uictores, nisi proprie martyres? illorum etenim uictoriae, quorum et pugnae, eorum uero pugnae, quorum et sanguis. sed et in terim sub altari martyrum animae placidum quiescunt et fiducia ultionis patientiam pascunt et indutae stolis candi d am claritatis usurpant, donec et alii consortium illorum 9] Apoc. 2, 10. 12 sq. 12] cf. Apoc. 2, 3. 22] cf. Matth. 20, 20 sq. 2 praestat B 4 qua poena timorem Aug. Neander: quam poenam timore AB 6 gehennam B 7 apocalipsi A 9 smyrneorum A 10 coniicit B 11 mortem usque et dabo B, mo ........ bo A; usque afuit ab A 14 filadelphenoru A 15 uictorib: qu ......... A, uietori cuique B; Oehlerus quibusque A habuisse intellexit 21 inscripta A do A 22 zebedei A 23 propriae A 26 ultionis ultionis A patientiam paseunt et indutaest olis A, patientiam pascunt et indutae stolis Bmg, om. B 27 candidam ABmg, candidae B usurpant donec et alii B, susuraiit onec (ante 0 lacuna unius litterae) alii A illarum B gloriae impleant. nam et rursus innumera multitudo albati et palmis uictoriae insignes reuelantur, scilicet de Antichristo triumphantes, sicut u nus ex presbyteris, hi sunt, ait, qui ueniunt ex illa pres sura m agna et lauerunt uestimentum suum et candidauerunt ipsum in sang uine agni. uestitus enim animae caro. sordes qui dem bap tismate abluuntur, maculae uero martyrio candi dantur . quia et Eseias ex russeo et coccino niueum et laneum reprom ittit. magna etiam Babylon cum describitur ebria sanctorum cruore, sine dubio ebrietas eius martyriorum poculis ministra tur, quorum formido quid relatura sit aeque osten ditur. inter omnes enim reprobos, immo ante omnes, timidi. timidis autem, inquit, dehinc C eteris particula in stagno ignis et sulfuris. sic timor [ in epistola] ei us, quem dilectio foras abicit, habet poenam. Paulus uero apo stolus de persecutore, qui primus ecclesiae sanguinem fudit postea, gladium stilo mutans et conuertens machaeram in aratrum, lupus rapax Beniamin, dehinc ipse adferens escam secundum Iacob, qualiter martyria iam et sibi optabilia commendat! cum de Thessalonicensibus gaudens, uti, inquit, gloriemur in uob is in ecclesiis dei pro tolerantia uestra et fide in omnibus persecu tio nibus et pressuris, quibus sustinetis ostentamen iusti iudi- cii dei, ut digni habeamini regno eius, pro quo et patimini. sic ut et ad Romanos: non solum autem, uerum etiam exultantes in pressuris, certi, quod pressura tolerantiam perficiat, tole ran tia uero probationem, probatio autem spem, spes uero non confundit. 3] Apoc. 7, 14. 7] cf. Es. 1, 18. 12] Apoc. 21,8. 21] 2 Thess. 1, 3. 4. 25] Rom. 5, 3 sqq. 11. 1 albatis B 2 uictoria B triumfantes A, triumphales B 3 presbiteris A uenerunt A 4 presfsura) A 6 et qui(dem) A macule A . 7 rufo B 8 coctino A 12 timidi add. Oehierus inquid A 13 aulfuris A 14 eius in epistola Gel uerba . in epistola seclusi 18 macheram A 19 adferens ipse Gel etiam escam B 20 de om. A 21 inquid A 23 praessuris A sic fere semper 26 certe B praestolerantiam A 27 perfici B . et rursus: quodsi filii et heredes, heredes quidem dei, coheredes ue ro Christi; siquidem compatimur, uti et cum illo glori ficemur. reputo enim passiones huius temporis non es se dig nas ad gloriam, quae in nos habeat reuelari. et ideo P ostmo dum, quis, inquit, separabit nos a dilectione Christi? p ressura an angustia an famis an nuditas an periculum an machaera? se cundum quod scriptum est: tua causa mortificamur to ta die ; deputati sumus ut pecora iugulationis, sed in omni bus istis superuincimus pro eo qui nos dilexit. persuasum enim ha bemus, quod neque mors neque uita neque uirtus neque sub limitas neque profundum neque alia condicio poterit no s a dilec tione dei separare, quae est in Christo Iesu domino nostro. sed et Corinthii s passiones suas enumerans patiendum utique praefiniuit: in la boribus abundantius, in carceribus plurimum, in mortibus saepius, a Iudaeis quinquies quadragenas citra unam accepi, ter uirgis caesus, semel lapidatus, et reli q ua. quae si magis incommoda quam martyria uidebuntur, tamen rursus, propter quod, inquit, boni duco in infirmitatibus, in iniuriis, in necessitatibus, in persecutionibus, in angustiis pro Christo. etiam in superioribus: qui in omnibus tribulemur, sed non coangustemur, et i ndigeamus, sed non perindigeamus, qui persecutionibus agitemu r, sed non derelinquamur, qui deiciamur, sed non per eamus, semper mortificationem Christi in corpore nostro circumferente 1] Rom. 8, 17 sqq. 35. 16] 2 Cor. 11, 23 sqq. 20] ibid. 12, 10. 23] ibid. 4, 8 sqq. 1 heredes quidem om. A 2 compatimur Gel: compatiamur AB 3 passionis A 4 sq . in nobis reuelabitur A inquid A 7 fames B machaera B, gla....... A 8 est scriptum B tui B 9 deputati* A 12 profunditas B 13 conditio A 14 et om. B 15 paciendu A 16 in carceribus plurimum om. A 18 quadragenas B, . L. A 20 uidebantur A inquid A 21 iniuris A 22 icpo A 23 tribulemur sed non om. A 24 congustemur B 25 qui seripsi: quoniam AB, qui etiam Iwn derelinquemur A corr . 26 ... eamur A corr . s. sed etsi, inquit, exterior homo noster uitiatur, caro scilic et ui persecutionum, sed interior renouatur die et di e, ani ma scilicet spe promissionum. nam quod ad praesens tempora le et leue pressurae nostrae per supergressum in super gressum aeternum pondus gloriae perficit, nobis non intuenti bus qu ae uidentur, sed quae non uidentur. quae enim uiden tur tem poralia, de incommodis dicens, quae uero non uidentur aeterna, de praemiis spondens. Thessalonicensibus uero de ui nculis scribens utique beatos affirmauit quibus donatum e sset non tantum credere in Christum, sed etiam pro ipso pati. eundem, in quit, agonem habentes quem in me et uidistis et nunc auditis . nam etsi libor super sacrificium, gaudeo et congaudeo omnibus uobis, perinde et uos gaudete et congaudete mihi. uides, quam martyrii definiat felicitatem, cui de gaudio mutuo adquirit sollemnitatem. ut proximus denique uoti sui factus est, qualiter de prospectu eius exultans scribit Timotheo: ego enim libor iam, et tempus diiunctionis instat; agonem bonum decertaui, cursum consummaui, fidem custodiui; superest corona, quam mihi dominus illa die reddet, scilicet passionis. satis et ips e supra allocutus: fidelis sermo. si enim commortui sumus Christo, et conui ui uemus us, si sufferimus, et conregnabimus, si negauerimus, et il le nos negabit: si non credimus, ille fidelis est, negare se non po test. ne ergo confundaris martyrium domini nostri, neque me uinctum eius ; quia praedixerat: non enim dedit nobis deus spiritum timoris, sed 1] 2 Cor. 4, 16 sqq. 11] Phil. 2, 17 sqq. 18] 2 Tim. 2, 6 sqq. 22] ibid. 2, 11. 26] ibid. 1, 8. 28] ibid. 1, 7. 5 in supergressum A, insuper per B 8 praemiis B, promissis A 9 thesasalonicensibus A corr., philippensibus Pam 11 Christum B, ihm A . pati pro ipso B 12 prius et om. B 13 audistis Big 16 de om. A sollempnitate A proximis B 18 exultat scribens B, exultat dicens Gel iam libor B 19 diiunctionis A, disiunctionis Bmg, deuersionis B insistit B 25 negabit nos A 26 martyrium Gel: martyrio ALB 27 nostri om. A me om. A 28 timiditatis B uir-tu tis- et dilectionis et sanae mentis. uirtute enim patimur ex di lectione in deum, et sana mente, cum ob innocentiam pati mur . sed et sicubi tolerantiam praecipit, quibus magis eam q uam passi onibus prospicit? sicubi ab idololatria diuellit, quid e i magis quam martyria praeuellit? Plane monet Romanos omnibus potestatibus subici, quia non sit potestas nisi a deo, et quia non si ne causa gladium gestet, et quia ministerium sit dei, sed et ultrix inquit in i ram ei qui malum fecerit. nam et praemiserat: principes e nim non sunt timori boni operis, sed mali. uis autem non timere potes tatem , fac bonum, et laudem ab ea referes. dei ergo ministra est t ibi in bo num. si uero malum facias, time. ita non in occasione frustra ndi martyrii iubet te subici potestatibus, sed in prouocatione bene uiuendi, etiam sub illarum respectu, quasi adiutricum iustitiae, quasi ministrarum diuini iudicii hic etiam de nocentibus praeiudicantis. dehinc et exequitur, quomodo uelit te subici potestatibus, reddite, iubens, cui tributum, tributum, cui uectigal, uectigal, id est quae sunt Caesaris Caesari, et quae dei deo; solius autem dei homo. condixerat scilicet Petrus regem quidem honorandum-\' randum, ut tamen t unc rex honoretur, cum suis rebus insistit, cum a diuinis hono ribu s longe est; quia et pater et mater diligentur cum deo, non conparabuntur. ceterum super deum diligere nec animam licebit. \' Num ergo et apostolorum litterae mobiles? et nos usquequaque simplices animae et solummodo columbae libenter\' 6] cf. Rom. 13, 1 sqq. 8] ibid. 13, 4. 10] ibid. 13, 3. 18] ibid. 13, 7. cf. Matth. 22, 21. 21] cf. 1 Petr. 2, 13. 3 praecipit A 7 et om. B 8 gestat A ministra B et add . 1 Gel: afuit etiam ab A 9 (i)ra A ei om. A fecerat A corr . 10 timoris A, timores Oehlerus bono operi sed malo B 11 bonum fac B 12 hab A minister A, ministerium Hild 16 adiutricum tributum A, adiutricum tributarum Oehlerus ministrum A 18 te om. A reddite A, reddere B 20 di A solius Urs: solus AB 24 deliguntur A 25 diligi A 26 nunc A mobiles Urs: nobiles AB, nubilae lun XX. Tert. I. 12 erran tes? cr edo uiuendi cupiditate. ita uero sit, ut recedant a litte ris sensus sensus. quae tamen passos apostolos scimus, manifes ta doct rina est. hanc intellego solam Acta decurrens, ni hil qua ero. carceres illic et uincula et flagella et saxa et gla dii et impetus Iudaeorum et coetus nationum et tribunorum elogia et regum auditoria et proconsulum tribunalia et Cae- saris nomen interpretem non habent. quod Petrus caeditur, quod Stephanus opprimitur, quod Iacobus immolatur, quod Pau lus dis trahitur, ipsorum sanguine scripta sunt. et si fidem commenta rii uol uerit haereticus, instrumenta imperii loquentur, ut lapides Hierusalem. uitas Caesarum legimus: orientem fidem Romae primus Nero cruentauit. tunc Petrus ab altero cingitur, cum cruci adstringitur. tunc Paulus ciuitatis Romanae consequitur natiuitatem, cum illic martyrii renascitur generositate. haec ubicumque iam legero, pati disco; nec mea interest, quos sequar martyrii magistros, sensusne an exitus apost olorum , nisi quod et sensus in exitibus recognosco. nihil enim passi fui ssent quod non prius patiendum esse scissent. cum uincula Paulo Agabus gestu quoque prophetasset, discipuli flentes et orantes, ne se Hierosolyma committeret, frustra orauerant. ille enim quod seni per docuerat animatus, quid fletis, inquit, et contristatis cor meum? at ego non modo uincula Hierosolymis pati optauerim, uerum etiam mori pro nomine domini mei Iesu Christi. atque ita cesserunt dicendo: fiat uoluntas domini; fidentes scilicet passione s ad dei uo luntatem pertinere. non enim de- \'hortationis consilio, sed dilectionis retinere temptauerant, ut apostolum desiderantes, n on ut martyrium dissuadentes. quodsi iam tunc Prodicus aut Valentinus adsisteret suggerens non in terris esse confitendum apud homines, minus uereor ne 21] Act. 21, 13 sqq. 2 sui Urs 7 editur Rig 10 commentarii Rig: commentari B hereticus ex hereticos A 12 Rome A 18 paciendum A sensissent B 21 orauerunt B 23 optaueram A 24 mei om. A 26 ad uoluntatem dei B 29 Prodicus Gel: prodigus AB 30 confitendum A, conandum B minus om. Gel uereor, ne Hartelius: uero ne A, uero nec B, quod nec Gel, ueros nec fort . deus humanum sanguinem sitiat nec Christus uicem passionis quasi et ipse de ea salutem consecut urus ex poscat, statim audisset a seruo dei quod audierat diabolus a domino : recede satana, scandalum mihi es. scriptum est dominum deum tuum adorabis et illi soli seruies. sed et nunc audire debebit, quatenus multo post uenena ista suffudit, nulli infirmorum facile nocitura, nisi si qui non hanc nostram ex fide praebiberit uel etiam superbiberit potionem. 3] Matth. 16, 23. 4,10. 3 diabolus a domino B, ......... (a domino deo ?) diabolus A . 4 sathanas B 7 nocitura, nisi Mercerus: nisi nocitura B, si nocitura A, nocitura Gel quis B non om. B 8 DE: SCORPIACE: EXPLICIT : A . 12*