Accedit ad testimonium antiquitatis subsecuta posteritas formam originis de titulis huius quoque tem poris praefe rens, per quos signatum est, cui idolo et cui s uperstitioni utri usque generis ludi notarentur. Megalenses eni m et Apolli nares, item Cereales et Neptunales et Latiares et Florales in commune celebrantur; reliqui ludorum de nata libus et sollemnibus regum et publicis prosperitatibus et munici palibus festis superstitionis causas habent. inte r quos etiam priuatorum memoriis legatariae editiones paren tant, id quoque secundum institutionis antiquitatem. nam et a primor dio bifariam ludi censebantur, sacri et funebres id est deis nationum et mortuis. sed de idololatria nihil differt apud nos, sub qu o nomine et titulo, dum ad eosdem spiritus perueniat, quibus renu ntiamus. licebit mortuis, licebit deis suis faciant, perinde mor tuis suis ut diis faciunt; una condicio partis utriusque est, una idololat ria, una renuntiatio nostra aduersus idololatri an . Commun is igitur origo ludorum utriusque generis, communes et titu li, ut de C ommunibus causis. perinde apparatus communes ha beant necesse est d e reatu generali idololatriae conditricis suae. sed circensium pa ulo pompatior suggestus, quibus proprie hoc no men: pompa p raecedens, quorum sit in semetipsa probans de simu lacrorum serie , de imaginum agmine, de curribus, de tensis, de armamaxi s, de sedibus, de coronis, de exuuiis. quanta prae terea sacra quanta sacrificia praecedant, intercedant, suc cedant, qu ot collegia, quot sacerdotia, quot officia moue antur , sciunt homines illius urbis, in qua 2 reatum. DE TITVLIS AB 3 primae litterae uerbi accedit manus antiqua LVG|DYN|VM intulit 5 dolo A uniuscuiusque [un 6 enim om. B 7 laciares A 8 solemnitatibus B 9 fastis Bmg superstitionibusque Heraldus, superstitiosis Leopoldus 10 causas originis B 15 licet B 16 Ucet B faciunt A perinde scripsi: proinde AB suis ut diis om. A 17 faciant B 19 DE APPARATIBVS AB igitur om. A 20 proinde B 21 raeatu A genitali C 22 pompalior [un 23 propriae A praecedit Gel 24 semelipsa A 25 curibus A armomagis B 26 post exuuiis lacunam signauit E. Klussmannus 27 quod collegia A quod officia A daemoniorum conuen tus con sedit. ea si minore cura per prouincias pro minoribus uiribus administrantur, tamen omnes ubique circenses illuc de putandi , unde et petuntur, inde inquirantur, unde sumun tur. na m et riuulus tenuis ex suo fonte et surculus modicus ex sua, fronde qualitatem originis continet. uiderit ambitio siue f rugalitas eius ** sit. deum offendit qualiscumque pompa circi: etsi pauca simulacra circumferat, in uno idololatria est; etsi u n am tensam trahat, Iouis tamen plaustrum est; quae uis idololatria sordide instructa uel modice locuples et spl endi da est censu criminis sui. Ut et de locis secundum propositum exequar, circus Soli principaliter consecratur. cuius aedes in medio spa ti o et effigies de fastigio aedis emicat, quod non putauerunt sub tect o consecrandum quem in aperto habent. qui spectaculum pri mum a Circa [habent] Soli patri suo, ut uolunt, editum affirmant, ab ea et circi appellationem argumentantur. plane uenefica eis u tique negotium gessit hoc nomine, quorum sacerdos erat, daemonii s et angelis scilicet. quot igitur in habitu loci illius idolol at tias recognoscis ? singula ornamenta circi singula templa sunt. oua honori Castorum adscribunt qui illos otio edi tos credendo de cygno Ioue non erubescunt. delphines Ne ptuno uomunt, columnae Sessias a sementationibus, Mes sias a mes sibus, Tutulinas a tutela fructuum sustinent; ante eas [tres arae, trinis deis parent, Magnis Potentibus Valentibus. eosdem Samoth racas existi mant. obelisci enormitas, ut Hermateles affirmat,, Soli prostituta. scriptura eius unde eius et census: de Aegyp to 3 inquirantur Wissowa: inquiuantur AB 6 lactmam signaui eius] cuius Hartelius sit A, q, B, quo Pam, si Oehlerus, scilicet E. Klussmannus 9 uel sordide E. Klussmanum 10 et] sed B 11 DE LOCO AB 12 aedis A in lsidorus: om. AB 13 putauerint B 14 qui A, quod B 15 Circe B habent del. Iun ut uolunt om. A aeditum A 16 argutantur Iun uenefica eis Gel: beneficia eius AB 17 sacerdo*** (sos erasum videtur) A erat om. A 18 ipsius B 21 de cygno B, decus cyno A 22 columnas B Seias Scheiffelius 23 Tutelinas Pam, tutelis B ante eas E. Klussmannus: anteas AB, ante has Gel tinis A 24 ualentibus om. A 25 enormitas B, enormitates ABmg . hermateles ABmg, Termateles B, Hermapion La Cerda, Demoteles susp. E. Klussmannus af........... solij. 26 prostituta 2J, prostitutas ABmg eius et] eius jB superstitio est. frigebat daemonum concilium si ne sua Ma tre Magna; ea itaque illic praesidet euripo. Consus, ut diximus apud metas, sub terra delitescit Murcias. eas quoque idolum fecit: Murciam enim deam amoris uolunt, cui in illa parte aedem uouerunt. animad uert e, Christiane, quot nomina inmunda possederint circum. alie na est tibi religio, quam tot diaboli spiritus occupauerunt. de locis quidem lo cu s est retractandi ad praeueniendam quorundam interrogationem. quid enim, inquis, si alio in tempore circum adiero, periclitabo r de inquinamento ? nulla est praescriptio de locis. nam non sola ist a con ciliabula spectaculorum, sed etiam templa ipsa sine periculo disciplinae adire seruus dei potest urguente causa simpli ci du mtaxat, quae non pertineat ad proprium eius loci negotium uel officium. ceterum et plateae et forum et balneae et stabula et ipsae dom us nostrae sine idolis omnino non sunt: -totum saeculum satanas et angeli ei us re pleuerunt. non tamen quod in saeculo sumus, a deo excidimus, sed si q uid de saeculi criminibus attigerimus. proinde si Capitolium, si S erapeum sacrificator uel adorator intrauero, a deo ex cidam, quemadmodum- modum circum uel theatrum spectator. loca no s non contaminant per se, sed quae in locis fiunt, a quibus et ipsa loca contaminari altercati sumus: de contaminatis contaminamur. propterea autem commemo ramus, quibus eiusmodi loca dicentur, ut eorum demonstre mus es se quae in iis locis fiunt, quibus ipsa loca dicantur., Nunc de artificio quo circenses exhibentur. res equestris retro simplex: de dorso agebatur, et utique communis usus; reus non erat. sed cum ad ludos coactus est, transiit a dei mune re ad daemoniorum officia. itaque Castori et Polluci 1 demonu A 2 ea B, et A 3 delitescit. Murtia Lat eas add. E.Klussmannus, has add. Rig idolum] id olim Lat 4 amoris Gel: marmoris B, marmoris ex mormoris A, marcoris Rig 5 uouere B quot Gel: quod AB numina Isidorus 12 urgente B 13 proprium om. A 18 serapaeum A 19 uel] et B 20 et si loca B 21 quaeque B 22 de contaminatis contaminamur om. A 24 his B 26 DE ARTE CIRCI AB circensex A corr . 28 reatus Isidorus transiit C, trasiit A, transit B 29 demoniorum A deputatur, haec species, quibus equos a Mercurio distributos Stesichorus docet. sed et Neptunus equestris est, quem Graeci ἵππιον appellant. seiugas uero Ioui, quadrigas Soli, bigas Lunae sanxerunt. sed et Primus Erichthonius currus et quattuor ausus Iungere equos rapidusque rotis insistere uictor . Erichthonius, Mineruae et Vulcani filius, et quide m de cadu ca in terram libidine, portentum est daemonicum, immo dia bolus ipse, non coluber. si uero Trochilus Argiuus a uctor est currus, primae Iunoni id opus suum dedicauit. si Ro mae Romu lus quadrigam primus ostendit, puto et ipse int er idola cons criptus est, si idem est Quirinus. talibus auctori bus quadrigae productae merito et aurigas coloribus idolola triae uestierunt . namque initio duo soli fuerunt, albus et russeu s. albus hi emi ob niues candidas, russeus aestati ob solis ruborem uoti erantsed postea tam uoluptate quam superstitione prouecta r usseum alii Marti, alii album Zephyris consecrauerunt, prasinum ue ro Terrae matri uel uerno, uenetum Caelo et Mari uel autumno. cum autem omnis species idolola triae dam nata sit a deo, utique etiam illa damnatur, quae elemen tis mun dialibus profanatur. Ta nseamus ad scaenicas res, quarum et originem com-. munem et] titulos pares secundum ipsam ab initio ludorum appel lationem et administrationem coniunctam cum re equestri iam ostendimus. apparatus ? ł\\ratus etiam ex ea parte consortes, qua 5] Vergil. Georg. III, 113. 1 aequos A 3 hip ............... gas lunae A: omissa erant igitur pleraque seiugas ex Isidoro E. Klussmannus: de iugo B Ioui add. ex Isidoro E. Klussmannus 5 ericthonius A equos ausus iungere B 6 aequos A rapidisque Urs 7 erictonius A uulgani A caduta A 9 Trochilus Pam: ut prophylus ABmg, ut Acrophilus B 10 patriae Lat, Urs, primi Oehlerus sum A 13 namque initio Balm: nam aequi initio A, nam initio equi B, et ab initio equi Urs, et ab initio Gel 14 et 15 russeus ABmg, roseus B, Isidorus 16 et A roseum B, Isidorus 17 mati A 18 uerno B, uero A uenetum ... autumno om. A 22 DE THEATRO AB 24 et administrationem om. A 25sq . quae ad scaenam spectant, a templis B, quae adscaenamspectat.nam a templis Gel, qua adscaenam. nam a templisRig ad scaenam a templis et aris et illa infelici tate turis et sanguinis inter tibias et tubas itur du obus inquin atissimis arbitris funerum et sacrorum, dissignato re et harusp ice. ita cum de originibus ludorum ad circenses transiimus, inde nunc ad scae nicos ludos dirigemus. a loci uitio theatrum proprie sacrarium Vene ris est. ho c denique modo id genus operis in saeculo euasit. nam saepe censore s nascentia cum maxime theatra destruebant moribus consu entes, quorum scilicet periculum ingens de lasciuia prouide bant, ut ia m hic ethnicis in testimonium cedat sententia ip sorum nobiscum faciens et nobis in exaggerationem disciplinae etiam hum ana praerogatiua. itaque Pompeius Magnus solo theatro su o minor cum illam arcem omnium turpitudinum extru xisset , ueritus quandoque memoriae suae censoriam animad uersi onem Veneris aedem superposuit et ad dedicationem edic to populum uocans non theatrum, sed Veneris templum nuncu pauit , cui subiecimus, inquit, gradus spectaculorum. ita dam natum et damnandum opus templi titulo praetexit et disci plin am superstitione delusit. sed Veneri et Libero conuenit. duo ista daemonia conspirata et coniurata inter se sunt ebrietatis et libidinis. itaque theatrum Veneris L Liberi quo que domus est. nam et alios ludos scaenicos Liberalia p roprie uocabant, praeterquam Libero deuotos, quae sunt Dionysia penes Graecos, etiam a Libero institutos. et est plane in artibus quoque scaenicis Liberi et Veneris pa trocinium. quae priuata et propria sunt scae nae de ges tu et corporis flexu mollitiae Veneris et Liberi immo lant, illi per sexum, illi per luxum dissolutis. quae uero uoce et mo.ţis et organis et litteris transiguntur, Apollines et Mu sas 1 thuris B 3 dissignatore ABC, designatore Rig de originibus ludorum om. A 4 transiimus Iun: transimus AB 5 dirigimus B a loci initio Lat proprie om. A 7 renascentia B 8 corum A 9 ingens om. A hinc B 10 nobiss A corr . 11 humana scripsi: humanae AB 13 arcem B, sortem ABmg, cortem M. Hauptius exstru A 15 et om. A 17 inquid A 18 praetexuit B 23 quae Seal: quod AB etiam B, sed iam A 24 DE ARTIBVS SCAENICIS AB 25 priuata AB, Isidorus, priua Iun 26 flexu B, fluxu A C mollitiam Veneri etLibero B, Isidorus 27 illi per fluxum om. A luxum Urs: fluxum JB dissoluti. sque A, dissoluti. quae Isidorus 28 lyris Isidorus, Pam et Mi neruas et Mercurios mancipes habent. oderi s Christiane, quorum auctores non potes non odisse. iam nunc uolumus suggerere de artibus et de his, quorum, auctores in nominibus exsecramur. scimus ni hil esse nomi na mortuorum, sicut nec ipsa simulacra eorum; sed non ignora mus, qui sub istis nominibus institutis simulacris oper entur et gaudeant et diuinitatem mentiantur, nequam spiritus scilicet, daemones. uidemus igitur etiam artes eorum honoribus dica tas esse, qui nomina incolunt auctorum earum, nec ab idololatria uacare , quarum institutores etiam propterea dei habentur. immo quod ad artes pertinet, altius percepisse debemus, daemonas ab initio prospicientes sibi inter cetera idololatriae etiam spectaculorum inquinamenta, quibus hominem a domino auo carent et suo honori obligarent, eiusmodi quoque artium ingenia inspirasse. neque enim ab aliis procuratum fuisset quod ad illos peruenturum esset nec per alios tunc homines edidissent quam per ipsos, in quorum nominibus et imaginibus et historiis fallaciam consecrationis sibi negotium acturi constituerunt. ut or do per- \' agatur, ineamus etiam agonum retractatum.