Post has principales impatientiae materias ut potuimus regestas quid inter ceteras euagemur, quae domi, quae foris? 7] Deut. 82, 35. 9J Matth. 7, 1. 2 suae Eng: ius PMNF 3 diligentes, non uulgo 5 iustum N destinandum F, extimandum N 6 quae infra l. 11 inserui: quid ergo-ultorem in libris mss. hoc loco, post periclitatur, leguntur lacunam signaui; < ecce, ipse in) lort. supplendum 8 tibi scripsi: mihi P AlNF 11 defendendi Gel: defendi PMNF 12 quia R, qui F, quia PMN at si F 13 cauerit scripsi: canit PMNF id est dei seclusi abstulerit scripsi: abetulit PMNF 15 incursare Pam: incusare PMF, incurare N (corr . r in s m. 1) consueuit Urs: consueuerat PMNF quctiens paenituit defensionem om. F 17 transigi-impetu om. P (add. B in mg. ex Hirsaugiensi) 19 abit scripsi: abiit PMNF defenderis scripsi: defendaria PMNF 20 oneraberis FR, oneraueris PMN non om. F lata atque diffusa est operatio mali multiplicia aspidum incitamenta, iaculantis, et modo paruula modo maxima. si paruula de sua mediocritate contemnas, maximis pro sua exuperantia cedas. ubi minor iniuria, ibi nulla necessitas impatientiae. at ubi maior iniuria, ibi necessarior iniuriae medela, patientia. certemus igitur quae a malo infliguntur sustinere, ut hostis studium aemulatio nostrae aequanimitatis eludat. si uero quaedam ipsi in nos aut imprudentia aut sponte etiam superducimus, aeque patienter obeamus quae nobis imputamus. quodsi a domino nonnulla credimus incuti, cui magis patientiam quam domino praebeamus? quin insuper gratulari [et gaudere] nos docet dignatione diuinae castigationis. ego, inquit, quos diligo castigo. o seruum illum beatum, cuius emendationi dominus instat, cui dignatur irasci, quem admonendi dissimulatione non decipit! undique igitur adstricti sumus officio patientiae administrandae, qua aequa ex parte aut erroribus nostris aut mali insidiis aut admonitionibus domini interuenimus. eius officii magna merces, felicitas scilicet. quos enim felices dominus nisi patientes nuncupauit dicendo: beati pauperes spiritu, illorum est enim regnum caelorum? nullus profecto spiritu pauper nisi humilis. quis autem humilis nisi patiens? quia nemo subicere sese potest sine prima patientia subiectionis ipsius. beati, inquit, flentes atque lugentes. quis talia sine patientia tolerat? itaque talibus et aduocatio et risus promittitur. beati mites. hoc quidem uocabulo impatientes non licet omnino censeri. item cum pacificos t 13] Apoc. 3,19. 20] Matth. 5, S. 24] Matth. 5,4. 26] Matth. 5,5. 1 est om. N aspidam Bmg (cf. p. 502,18 sqq.), spiritus PMNFB 2 si scripai: sed PMNF 4 eiuberantia P (b ex p a m. 1) F ubi nulla F 6 patientia R1, patientiae PMNFB3 8 in imprudentiae F 11 qui ineuper N 12 et gaudere seclusi (ut interpretatncntum uoeabuli gratulari) 13 quos ego, inquit, diligo F quos om. M (add. m. 1) 16 qua aequa seripsi: quia qua PMNF, quaqua Urs 17 aut (tertium) del. Seal, quem sequiiur Oehlerus, sed cf. I. 15 18 iBteruemamns N 22 apiritu P, spiritus MNF autem scripsi: enim PMNF XXXXVII. Tert. III. 2 eodem titulo felicitatis notat et filios dei nuncupat, numquid impatientes pacis adfines? stultus hoc senserit. cum uero gaudete et exultate dicit, quotiens uos maledicent et persequentur, merces enim uestra plurima in caelo, id utique non [exultationis] impatientiae pollicetur, quia nemo in aduersis exultabit, nisi ante contempserit ea. nemo contemnet, nisi patientiam gesserit. Quod (ad) pecis gratissimae deo attinet disciplinam. quis omnino impatientiae natus uel semel ignoscet fratri suo, non dicam septies et septuagies septies? quia ad iudicem cum aduersario suo dirigens negotium conuenientia soluet, nisi prius iram delerit, duritiam amaritudinem, uenas scilicet impatientiae, amputarit? quomodo remittes et remittetur tibi, . si tenax iniuriae per absentiam patientiae fueris? nemo conuulsus animum in fratrem suum munus apud altare perficiet, nisi prius, reconciliando fratri l\'euersus, ad patientiam fuerit. sol super iram nostram si occiderit, periclitamur. non licet nobis una die sine patientia manere. atenim cum omnem speciem salutaris disciplinae gubernet, quid mirum, quod etiam paenitentiae ministrat? solita lapsis subuenire, haec expectat, haec exoptat, haec exorat paenitentiam quandoque inituris salutem. quantum boni utrique confert, cum 1] cf. Matth. 5, 9. 3] Matth. 5,12.11. 10] cf. Matth. 18,22. Luc. 17,4. 18] cf. Lnc. 6,37. 15] cf. Matth. 5,23.24. 17] cf. Eph. 4, 26. 2 hos stultus F 5 ezultationis sechui 6 exultabit BI, exultauit PMNFB1 contempserit ea N, contempserint ea PM, ea contempae- rit RBF 8 ad add. Lat attinent NF 9 ignoecet Rz, ignoscit PMNFR1 10 et scripsi: sed PMNF, sed et Big, uel Lat ad iudicem cum B, iudicem cum PMNF, iudicium cum Un, iudicium Oehlmu 12 iram delerit aeripri: iam doleret PМNF, animi dolorem Urs, iam dolorem dacconius uenas Eto. Bruhn: uenena PMNF 13 amputarit Un: amputaret PMNF 14 abstinentiam F fueria patientiae N 16 reuersus, (reueraus) vam der Vliet: at ego ellipsin, guam dicimus, kic agnosci malim 20 patientiae Bmg: paenitentiae (patientia)/ort . ministrat? solita scripsi: miaistrat. so- litae PMNF 21 eloratPam: et ortat MF, exortatPN. etortat GR3, exhor- taturRhngB, om. Rl uerba haec cxortat 22 uerba cum dieinneto-auatineri, quae in libris mss. pnulo suprapost lapsis subuenire le!l""hlr,httc transposui disiuncto matrimonio — ex ea tamen causa, qua licet seu uiro seu feminae a diuiduitatis perseuerantia sustineri — alterum adulterum non facit alterum emendat. sic et illis dominicarum similitudinum exemplis de paenitentia saluis adest: erroneam ouem patientia pastoris requirit et inuenit — nam impatientia unam facile contemneret, sed laborem inquisitionis patientia suscipit - et humeris insuper aduehit, baiulus patiens, peccatricem derelictam; illum quoque prodigum filium patientia patris et recipit et uestit et pascit et apud impatientiam irati fratris excusat. saluus est igitur qui perierat, quis paenitentiam iniit; paenitentia non periit, quia patientiam inuenit. iam dilectio, summum fidei sacramentum, Christiani nominis thesaurus, quam apostolus totis uiribus sancti spiritus commendat, cuius nisi patientiae disciplinis eruditur? dilectio, inquit, magnanimis est: id a patientia sumit. benefica est: malum patientia non facit. non aemulatur: id quidem patientiae proprium est. nec proteruum sapit: modestiam de patientia traxit. non inflatur, non proteruit: non enim ad patientiam pertinet. nec sua requirit: suffert ** sua, dum alteri prosit. nec incitatur: ceterum quid impatientiae reliquisset? ideo, inquit. dilectio omnia sustinet, omnia.tolerat, utique quia patiens. merito ergo numquam excidet. nam cetera euacuabuntur consummabuntur exhaurientur: linguae scientiae prophetiae, permanent autem fides spes dilectio: fides, quam 5] Luc. 15, 4-6. 8] cf. Luc. 15, 11-32. 15] I Cor. 18, 4. 5. 17] I Cor. 13, 5. 22] I Cor. 13, 7. 23] cf. I Cor. 13, 8. 13. 2 a diuiduitatia peraenerantia acripai: ad uiduitatis peraeuerantiamPMJVF 3 adulterum Bz, ad alterum PMNFB1 4 de paenitentia saluis scripsi (rf. l. 10): de patientia sanctis PMNF 5 pastoris patientia F 11 periit Iun: peritPMNy 12 iam ecripsi: nam PMNF 15 id a patientia$crip$i: ita patientis MN, ita patientiam PF uulgo 19 proternit B, proterit F B (ex HiraaugienA), poterit PMN 20 lacunam signaui: suffert raa fort. (cf.12, 18), suffert eui Eng,sedpatientiae mentio ullo modo deesse potest 21 reliqui esset fort . 24 consummabuntur exhaurientur: linguae tcripsi: conlQIDDlabuntur. exhauriuntur linguae PMNF 25 autem MNF, om. P reliqui 2* Christi patientia induxit, spes, quam hominis patientia expectat, dilectio, quam deo magistro patientia comitatur. Usque huc de patientia tantum simplici et uniformi et tantum in animo constituta, cum eandem etiam in corpore demerendo domino multipliciter adlaboremus, utpote quae ab ipso domino in corporis quoque uirtute edita est, siquidem rector animus facile communicat spiritus inuecta cum habitaculo suo. quae igitur negotiatio patientiae in corpore? inprimis adflictatio carnis, hostia domino placatoria per humiliationis sacrificium, cum sordes cum angustia uictus domino libat, contenta simplici pabulo puroque aquae potu, cum ieiunia coniungit, cum cineri et sacco inolescit. haec patientia corporis precationes commendat, deprecationes adfirmat; haec aures Christi (et) dei aperit, seueritatem dispergit. clementiam elicit. sic ille rex Babylonius offenso domino cum squalore et paedore septenni ab humana forma exulasset, immolata patientia corporis sui et regnum recuperauit et. quod optabilius homini est, satis deo fecit. iam si altiores et feliciores gradus corporalis patientiae digeramus, eadem sanctitati quoque praecurat continentiam carnis: haec et uiduam tenet et uirginem adsignat et uoluntarium spadonem ad regna caeli leuat. quod de uirtute animi uenit in carne perficitur. carnis patientia in persecutionibus denique proeliatur. si fuga urgeat, incommoda fugae caro militat. si et carcer 15] cf. Dan. 4, 25 aqq. 21] cf. Matth. 19, 12. 1 hominis patientia expectat B, homini patienti induxit PMNF 8 tantum Eng: tandem PMNF 4 eadem JR3 5 adlaboremos acrtpm: adlaborem PMNFR1, adlaboret R* 6 totum hoc lemma inde a verbis corporis quoque usque ad prophetae quae (p. 21, 11) in PMNF non comparet; attulit haec primum editio Memartiana (B) ex codice nunc deperdito 7 spiritu Eng 9 adflictatio Gel: adfectatio B 10 cam Gel: cur B 11 contenta Gel: contecta B puroque aquae Oel: paro quoque B 14 Chriati (et) dei Itm: Christi dei B, Christi fort. delendum 15 elicit Gel: eligit B 19 digeramus Gel: degeramus B 20 praecurat B, procurat Gel 24 (aduersus) incommoda Rig: (ad) incommoda Oehlerus; sed nescio an per figurse guam dicimus eiymologicae liberiorem usum hoc dictum sit praeueniat, caro in uinculis, caro in ligno, caro in solo; illa et in paupertate lucis, illa et in penuria mundi. cum uero producitur ad experimentum felicitatis, ad occasionem secundae intinctionis, ad ipsum diuinae sedis ascensum, nulla plus illic quam patientia corporis. si spiritus promptus, sed caro infirma, ubi salus spiritus sine patientia et carnis ipsius? at cum hoc dominus de carne dicit, infirmam pronuntians, quid ei firmandae opus sit, ostendit, patientia scilicet aduersus omnem subuertendae fidei uel puniendae paraturam, ut uerbera, ut ignem, ut crucem bestias gladium constantissime toleret, quae prophetae, quae apostoli sustinendo uicerunt.. His patientiae uiribus secatur Esaias et de domino non tacet, lapidatur Stephanus et ueniam hostibus suis postulat. o felicissimum illum quoque, qui omnem patientiae speciem aduersus omnem diaboli uim expunxit! quem non abactae greges, non] illae in pecore diuitiae, non filii uno ruinae impetu adempti, non ipsius denique corporis in uulnere crucia. tus a patientia fide domino dedita exclusit, quem diabolus totis uiribus frustra cecidit. neque enim a respectu dei tot doloribus auocatus ille est, sed constitit nobis in exemplum et testimonium tam spiritu quam carne tam animo quam corpore patientiae perpetrandae, ut neque damnis saecularium nec amissionibus carissimorum nec corporis quidem conflictationibus succidamus. quale in illo uiro feretrum deus de diabolo extruxit, quale uexillum de inimico gloriae suae 5] Matth. 26, 41. 18]cf.Act.7,59. 15] cf. Iub 1,15,17. 16]cf.Iobl,19. 1 praeueniat B, premat Urs 2 illa et in scripsi (bis): et in illa B (au) penuria Urs (ex de res. carn. 8: cum maceratur teterrimo lucis exilio, penuria mundi etc.; mundi hic intellege xoofiov = Toilette): patientia B 6 uerba sine patientia in libris tnss. post sed caro tradita kuc transtuti 9 paraturam ut Pam: paratur aut B, paratum, ut Gel 11 apostoli suBtinendo uicerunt B, apostolis sustinendo nicernnt P, apoatolis gnstinendo uicerit B (ex Hirsaugiensi, ni fallor) MNF 13 et B, sed PMNF postulat (a ex e) P 15 abactae scripsi: abacti PMNF 16 greges non wcZtwt; non abacti greges, non igne caeli ablatae (qf. Iob 1, 16) in pecore diuitiae Eng 17 nlcere Urs 19 enim a PMN, omnia F 20 in om. N 25 de diabolo B, diabolo PMNF extulit, cum ille homo ad omnem acerbum nuntium nihil\' ex ore promeret nisi deo gratias, cum uxorem iam malis: delassatam et ad praua remedia suadentem execraretur! quid ridebat deus, quid dissecabatur malus, cum Iob inmundum ulceris sui redundantiam magna aequanimitate destringeret, cum erumpentes bestiolas inde in eosdem specus et pastus refossae carnis ludendo reuocaret! itaque operarius ille uictoriae dei retusis omnibus iaculis temptationum lorica clipeoque patientiae et integritatem mox corporis a deo recuperauit et quae amiserat conduplicata possedit et si filios quoque restitui uoluisset, pater iterum uocaretur. sed maluit in illo die reddi sibi: tantum gaudii, securus de domino, distulit: sustinuit iam uoluntariam orbitatem, ne sine aliqua patientia uiueret. Adeo satis idoneus patientiae sequester deus: si iniuriam deposueris penes eum, ultor est; si damnum, restitutor est; si dolorem, medicus est; si mortem, resuscitator est quantum patientiae licet, ut deum habeat debitorem! nec inmerito [enim. omnia enim placita eius tuetur, omnibus mandatis eius interuenit: fidem munit, pacem gubernat, dilectionem ådiuuat, humilitatem instruit, paenitentiam expectat, exhomolo. gesin adsignat, carnem regit, spiritum seruat, linguam frenat, manum continet, temptationes inculcat, scandala pellit, martyria consummat, pauperem consolatur, diuitem temperat, infirmum non consumit, ualentem non extendit, fidelem delectat. gentilem inuitat, seruum domino, dominum deo commendat. feminam exornat. uirum adprobat; amatur in puero, laudatur in iuuene, suspicitur in sene; in omni sexu, in omni aetate, formosa est. age iam, sis. et effigiem habitumque eius 2] cf. lob 2, 9. 10. 10] cf. Iob 42, 10. 1 acerbum nnntiam B, aceraam runtiorutn PMNF .3 delftpsatam N 4 dissi*oabatur M, diasicabatar N 7 refossae R3mg: reforraasae PMNFR foraminosae R3 9 recaperatam BI 10 eondaplicata Ra, centaplicata PMNFR1 12 Becuras de MNF, secaras sio (c ex t ll) de P utUgo 18 iam Urs: tam PMNF 17 debitorem! neo Eng: debitorem? nec uvlgo 18 enim del. Oel 24 consumit-extendit fcripri: crteridit-conanmit PMNF 27 suspicitur R, suscipitur PMNF 28 ais Iura: si PMNF comprehendamus. uultus illi tranquillus et placidus, frons pura, nulla maeroris aut irae rugositate contracta; remissa aeque is laetum modum supercilia, oculis humilitate, non infelicitate deiectis; os taciturnitatis honore signatum; color, qualis securis et innoxiis; motus frequens capitis in diabolum et minax risus; ceterum amictus circum pectora candidus et corpori impressus, ut qui nec inflatur nec inquinatur. sedet! enim in throno spiritus eius mitissimi et mansuetissimi, qui non turbine glomeratur, non nubilo liuet, sed est tenerae serenitatis, apertus et simplex, quem tertio uidit Helias. nam ubi deus, ibidem et alumna eius, patientia scilicet. cum ergo spiritus dei descendit, indiuidua patientia comitatur eum. si non cum spiritu admiserimus, in nobis morabitur semper? immo nescio, an diutius perseueret- BKM sua comite ac ministra omni loco ae tempore angatur necesse est. quodcumque inimicus eius inflixerit, solus sustinere non poterit, carens instrumento sustinendi.