Alius arboreis radicibus aras instituens, dapes adponens ramos ac robora flebiliter orare non cessat ut natos, domum, rura, coniugium, famulos censumque custodiant. lignee, ligna quid obsecras? surdis operam disperdis exclamans, a mutis responsa nihil auditurus expectas, quae domorum constantiam illa tantum ratione sustentant, si securibus amputata pendentia culminum tecta suffulciant, aut focis adhibita sumendis dapibus famulentur accensa. Nonnulli dementius holerum ueneratores existunt et in hortis numina rigantes arentia transplantatorum se deorum edocent ueros esse cultores. sed plura de talibus referre iam pudet, ne sanctae religionis in pagina dum numerosos 1 DE HIS QYI STELLIS LITANT R, om. Hx sacrificare litare R 2 abscessa P, abscessu. (m eras.) H matutine ae 3 DE HIS QVI AQVA COLVNT ET IGXBM R, om. Hx cultores stelle P fiammarum famularum P s. I. m. 2 sed despetiae (sed a m. 2) P, sed speties m. 2 in mg . 4 natura. (a eras.) R, natura (corr. ex -is) H audet B inimicas v prop*iore (r eras.) R, proprie H U cf. Neue Forml. II 114 6 inpar Hl inparendis (u am. 2) P rogoa H 7 DE CVLTORIBVS LVCORYM R, om. Hx arbore P adponens (p a m. 2) H 8 domos v 9 lign*ee (a eras.) R dopondis ligna quod Col. Par . 10 obssecras H disperdis P dependis a B m. 2, depe*dis H, dependis v 11 audituris H corr. m. 2 12 racione H pendentia (0 a m. 2) P 13 culminum P1 -na corr. m. 2 tecti H culmina tecti v subfulciant H 15 DB CVL- TORIBVS HORTORVM R, om. H" 16 kortis R, ortis H riga*ntes H tranplantatorum H sed eorum H -17 nero ee (8 a m. 2) V iam referre v 18 ne] scae cessitatem P a m. » in sanctae - p. H" religioni∗∗s H stultitiae castigamus errores, aut lilia nimio decore molissima rubus asper exurat aut per uiolaria florentis campi purpurea carduus et spinosis armatus aculeis paliurus exsurgat. igitur increpando iam satis est quod humanis erroribus coli monstra derisimus uel potius tales actus miserando defleuimus. nunc per incepti iuuat ire tramitis institutum montemque sublimem firmo gradu conscendere atque ad urbem, nostrae libertatis auctorem, totarum uirium studio peruenire. ipsa denique tranquillae pacis est domus, ipsa tutum salutis habitaculum, ipsa perpetuum libertatis hospitium. si enim de terrena mortalis regni ciuitate et a mortali fabricatore fundata poeta saecularium ita cecinit litterarum: Et quae tanta fuit Romam tibi causa uidendi ? Libertas... quanto magis caelestium in ciuitate regnorum, quam Deus Dominus instituit fabricator, iura perpetuae libertatis esse credamus, de qua uates ait talium canticorum: aedificans Hierusalem Dominus, et in sequenti nihilominus psalmo similiter explanauit: lauda, Hierusalem, Dominum, lauda Deum tuum, Sion, quoniam confortauit seras 11 Verg. EcL I 26 17 cf. Psalm. 147, 12 s. L ent 1 lia (li a m. 2) P 2 floris (ent a m. 3) P cardus P 4 quod] qui v deriMimus P 5 nunc] Eihortatur semet ipsum inscribit v 6 iuuati re P ir*e (a eras.) H inatitatu* B • V r mentem sub (o, q; a m. 2) P sublimen PH fimo B 7 ad ▼ a et at H1 8 dirium (v a m. 2) P traquillae (n a m. 2) P * 9 domus eet pacis Hv totum PB, totum H habitaculom C crus.) B 10 liberatis** P, libertas (ti a m. 2) H ∗o∗p∗ium H, I obsequium v terrenana H mortalis habitaculi b regn* B 11 fundata (e o m. 2) P, fundate B poeta om. HI, poetq in msrg . d add. m. 2 13 nidendi libertas B uiuendi (d a m. 2) P 15 ds dn ̃ s. (d, corr.) P dens om. H 17 credemns v uatis Bl B aitaliorum P spiritualium b 18 nihilomminus H portarum tuarum. benedixit filios tuos in te, qui posuit fines tuos pacem, et cetera. audiamus ipsum quoque rerum omnium conditorem in euangeliis suis, sacrosancto sermone cuius esse memorarit hanc urbem: dico, inquit, uobis non iurare omnino neque per caelum, quia thronus Dei est, neque per terram, quia scabellum est pedum eius, neque per Hierusalem, quia ciuitas magni regis est. tamquam si diceret mea, quod apertius dissimulauit exprimere ut humilitate sermonis culmen suae panderet maiestatis. ita enim cum doceret, am-10 monuit dicens: tollite iugum meum super uos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde. hic est ubi regia fuluis aula tholis inradiat, ubi petens accipit, quaerens inuenit, pulsanti mox panditur. Hic ille pretiosus est lapis, qui ab aedificantibus reprobatus in anguli nitet capite constitutus: cuius onus nimis leue sentitur, cuius. iugum suaue plurimum conprobatur. Igitur per digesta quaedam ueteris testamenti miracula retulimus, quaenam Pater Filii consortio sanctoque Spiritu secum gesserit constituto. per digesta similiter quaedam noui testamenti miracula referemus, quaenam Filius Paterno consortio sanctoque Spiritu secum gesserit constituto, ut deitatis una potentia inseparabili semper uirtute conspicua et 4 cf. Matth. 5, 34 s. 11 Matth. 11, 29 I I 1 filios tuos (i, i a m. 2) P, filios tuos H v, filiis tuis B 3 fort . euangelii sui sacrosancto sermone 4 dico autem v 5 inquid P, t inquid (corr. m. 2) H 6 tronus H 7 hierusalem P, iherusolymam I H, hierusolima B 8 sdiceret P 9 qui apertius v (quia fort . v in I fuerat) 10 com P ammonuit PBH 13 stolis H petens] potens H 14 aperitur H 15 DE LAPIDE ANGVLARI QVI EST XPS B, om. Hv heic Gall . pciosus R1 est] enim 0 17 comprobatur] Trinitatem adstruit aduersus Arrium et Sabellium v 19 quenamq; P 21 referimus P, referamus H 23 inseparabilis P simplici maiestate sit triplex, et triplici persona sit simplex. haec est fides uera et firma credulitas. Hanc salutem infelix Arrius habere contempsit. qui per deuios curui callis anfractus dum rectum nititur Iter auertere, tetram dilapsus in foueam caligantis tartari secutus est tenebrosa, tam sensu uacuus et inanis quam tempore iusti supplicii uentre quoque uacuus fusis uisceribus exspirauit. demens, qui paternae diuinitatis iura, nullius exemplo similitudinis coaequanda, caducis putauit gradibus conparari! inter homines namque carnali lege nascentes filius minor est patre, quoniam pater ipse qui filium nunc praecedit paulo ante filius fuit, et qui filius esse nunc cernitur, eum patrem fieri posse non habetur ambiguum. sic per omnem nepotum seriem noua proles excurrit et auorum ataui senio numerantur ingenti. Dominus, autem, qui uerbum, uirtus, sapientia et totum commune Patris est Christus, de lumine lumen exortum, de solo solus est natus, qui nec Patre minor in aliquo, nec est quo crescat, rebus uniuersis excelsior, quippe qui genitus, non creatus, nomen habet pro summitate Principium: ita enim secundum Iohannem Iudaeis requirentibus sese dixit esse principium. quid est ergo principium nisi cacumen excelsum, supra quod 1 persona maiestate B post triplici spatium 7 liti . in H triplici maiestate d ..2 uera fides RHv 3 DS ARRIO ET SABELLIO B, om. Hv 4 cor∗ui∗ calles H regnum P 5 secutus e tenebrosa P (cf. v. 302), tartari 5 tenebroaam (uiam a m . 2) R, t. g. est tenebroiam H 6 &∗inanis B 7 quia (oq: a m. 2) P quoequanda P 9 conparati∗ ( ̃ a m, 2) H, computari v 10 nascentis R, nascentis H 11 patre ipse P qui om. H 12 filius e ̃ ∗ H patre fieri poss* H et qui fllius esse nunc cornitar, eompater CoL Gall., et qui filius est, nunc cernitur, com pater % Par. Arev . 18 prolis P 14 aptaui (t a m. 2) P, attaui H seninumerantur H, serie numerantur coni. Arev . ingente II 15 aotem] om. Hv qui nerbum iterauit P 16 luman/// H 17 alico (aliquo corr. 2) H 20 Iohannem (o in ras.) H Iudęis R, lndeis PH dixisse P, t asse dixisse (corr. m. 2) R, - dixit esse Hv 21 qui est P q. e. principium est r . X. 13 nihil penitus reperitur, semper in Patre permanens, quia semper in ipso permanet Pater, rerumque omnium caput unus indiuiduae maiestatis est Deus, non quod Filius hic credatur esse qui Pater est, sed quia Filius hoc credatur esse quod Pater est, sicut per euangelicam locutus est ipse doctrinam dicens: ego in Patre et Paterinme. deinde consequenter adiecit: ego et Pater unum sumus. Arrius unum dici audiat, Sabellius sumus dici cognoscat; alter a trinitate refugiens, alter ab unitate dissentiens: ambo pares errore licet diuersa sectantes. qualiter gentilium dogmatum suis obuiare dictis inuicem conantur auctores, qui brachia nudis humeris proferentes exerta, nihil docendo tradere sed tantum parati sunt longa disputatione certare, quorum prudentia iacet stulta, quia uana est coram Deo mundanae sapientiae fragilis disciplina. hic plus loquitur, ille plus tacet; hic ambulando disputat, ille stando pronuntiat; alius semper inlacrimat, alius inridere non cessat : diuersis igitur modis par uesania. uidetur in cunctis. Interea dum uiatici laboris sarcinam sermonibus alleuamus spesque simul ac fides in ardua meum comitantur incessum blandius ad arcis summae fastigium deposita difficultate peruenimus. ecce sacrata crucis uexilla iam radiant, ecce magni regis castra piissima coruscum lumen ostentant flatuque sidereo 6 cf. Ioh. 10, 38 7 ibid. 30 1 repetit P, repetit\' B, reper∗itur H qui. H qui in ipso semper manet v 3 quia fllius v 4 qui filius H 5 ipse locntus e. v 8 audeat P su∗mus H 9 hunitate P 10 sentientes Par. Gall. Arev . obuia redictis P 12 exorta PRH o I 13 testare P ∗stulta (ante e, c uel 0 eras.) B, inguita (c, 1 a m. 2) P, incalta Hv, insulsa coni. Hartel 14 Domino v mundane (-nę corr. m. 2) H 15 hi.c p. H 17 ridere Rv, ritdere H 19 DE SIGNO SACRAE CRVCIS R, Signo crucia armatas se in albo beati ordinis poscit adscribi v, om. H sarcini H m. 1, corr . in a m.2 20 qu.e f u erat.) B 21 summae] mae am. 2 H dificultate (f a m. 2) R 22 sacrae v lucis P 23 ostendant H" chorascum PII siderici H .. tuba Dominicae stationis exclamat, militibus suae portae patet accessus: qui militat ingrediatur intrepidus. ianua uos aeternitatis inuitat, quae ianua Christus, scilicet uox paterna. aurea perennis uitae remuneratione gaudebitis qui caelestia Domini uiriliter arma tractatis et in fronte decus affixum, fidelis signi sacramenta monstratis. en ego decus et arma caelestia tuae militiae pars minima, bone rex, baiulo consecrata. hic proprias me sedes accipere, huius urbis in moenibus exigua dignum habitatione concede, tuus semper ut incola tuusque uernaculus paruo sanctae mansionis in angulo constitutus inter beati ordinis ciues albo uitalis paginae postremus merear municipalis adscribi. grandia quidem postulo, sed tibi grandia dare subpeditat magnitudo, quem ille magis offendit, qui spem dubiam de tanta pietate conceperit.