Multa alia et quidem magna, quae temperandi uoluminis ratio non patitur prolixo opere sermonis iterari: de quibus hoc tantum dixisse satis est. quod si illa gentiles pro rostris audire potuissent, forsitan statim crederent. quid Christiana plebs faceret, cui de fide nomen est? distributa sunt ergo continuo pro qualitate hominum atque ordinum ministeria. multi qui paupertatis beneficio sumptus exhibere non poterant, plus sumptibus exhibebant, compensantes proprio labore mercedem diuitiis omnibus cariorem. et quis non sub tanto doctore properaret inuenire partem aliquam talis militiae, per quam placeret et Deo patri et iudici Christo et interim sacerdoti? fiebat itaque exuberantium operum largitate, quod bonum est ad omnes, non ad solos domesticos fidei. fiebat plus aliquid quam de Tobiae incomparabili pietate signatum est. ignoscat ille et ignoscat iterum et frequenter ignoscat aut ut uerius dixerim merito concedat, 1 exerces T persequentium ωμυ 2 sicut w monet dns ju, ** monet T, monet t orarit v, om. T facit deus ωμ , deus facit v 3 solem suum v super bonos et malos suum solem w impartitur w 4 cunctis malim tam tantum W; sed etiam alienis add. v 5 non] cur non v imitatur ωμυ respondete inquit v 6 dum T, diem w 7 degenere sese T probari v sabole T 8 aemulatione wv 9 quidem] quedam w magna] praetereo add. wv 10 prolixo wp., proximo T, prolixiore v opere sermonis scripsi, onere sermonis Twp., sermone v; cf. cap. 14 interari T, replicari v 12 potuisse w forsitam satim statim p1 quod to christiane pleps T 13 faceret] falret 10 14 pro qualitate continuo M misteria ωμ 15 paupertatis beneficio] angustia paupertatis beneficia. v 16 propriora T 17 inueniri in parte aliqua v 19 interim] tam bono interim v 20 apud omnes v, om. T non] non solum w 21 de om. wp . inconparabile T 22 illi w illiterum p1 23 ant ut) ut T, et ut 10, at ut p dixerit TH, dixerat Tl et merito concedam tofi tametsi ante Christum plurimum licuit, plus aliquid licuisse post Christum, cuius temporibus plenitudo debetur. necatos ille a rege et proiectos sui tantum generis colligebat. His tam bonis et tam piis actibus superuenit exilium. hanc enim uicem semper repraesentat impietas, ut melioribus peiora restituat. et quid sacerdos Dei proconsule interrogante responderit, sunt acta quae referant. excluditur interim ciuitate, ille qui fecerat boni aliquid pro ciuitatis salute, ille qui laborauerat ne uiuentium oculi paterentur infernae sedis horrorem, ille inquam qui excubiis pietatis inuigilans pro nefas ingrata bonitate prouiderat, ne omnibus tetram ciuitatis faciem relinquentibus multos exsules \'deserta respublica ac destituta patria sentiret. sed uiderit saeculum, cui inter poenas exilium computatur. illis patria nimis cara et commune nomen est [cum parentibus]: nos et parentes ipsos, si contra Dominum suaserint, abhorremus . illis extra ciuitatem suam uiuere grauis poena est: Christiano totus hic mundus una domus est. unde licet in abditum et abstrusum locum fuerit relegatus, admixtus Dei sui rebus exsilium non potest computare. adde quod Deo integre seruiens etiam propria in ciuitate peregrinus est. dum enim se a carnalibus desideriis continentia sancti spiritus abstinet conuersationem prioris hominis exponens. inter ciues suos aut ut prope dixerim inter parentes ipsos uitae terrestris alienus est. accedit*quod etsi haec alias I poena posset uideri, in huiusmodi tamen causis atque sententiis,, 1 christo T 2 post] per v nec actos p. 8 a rege et to, et arge T, agere et p. 4 tam piis] piis to exilium eaperaenit (i 5 nt] in T priora T 6 et] et nt ωμ quod T responderit] taceam add. ωμ 7 referam ωμ e (ex p) ciuitate ωμυ 8 bono T ille ... horrorem om. T 10 nigilans w nephas ωμ 11 pronideat to tetram] tractam T facient t 12 distitata T 13 poenas] etiam add. ωμ 2, te add . p1 illis] omnibus v 14 nimis corr . in omnis pm. 2 parentibus] parentes TJtwp . nos et parentes om. w 15 contra deos uaserint T illis om. 10 17 est nna domus ωμ abditum] ambitam T abstrasam] absurdum to 18 religatas T admixtis tD\' \' exsiliam OJn . io 19 compatari to quid w deo om. t iif propria w 20 enim om. to a om. v 21 abstinens T, abstinent t 22 etiam inter v ant ut Twp., aat v proprie ωμ 23 terrestres T alienus] add . simplex fi1, exp. u* etsi] si T alias] talia corr . in et alia p. m. 2 24 possent p* quas ad probandae uirtutis experimenta perpetimur, non est poena, quia gloria est. sed esto sane, nobis poena non sit exilium: illis ultimum crimen et pessimum nefas etiam ipsorum conscientia testis adscribat, qui possunt innocentibus irrogare quod putant poenam. nolo nunc describere loci gratiam et deliciarum omnium paraturam interim transeo. fingamus locum illum situ sordidum, squalidum uisu, non salubres aquas habentem, non amoenitates uiroris , non uiciniam litoris, sed uastas rupes siluarum inter inhospitas fauces desertae admodum solitudinis, auia mundi parte summotum. posset licet talis locus habere nomen exilii, quo Cyprianus sacerdos Dei uenerat, non si hominum ministeria deficerent, uel alites ut Heliae uel ut Danielo angeli ministrarent? absit absit, ut credat aliquis cuilibet minimo dummodo in confessione nominis constituto aliquid defuturum. tantum abest ut Dei pontifex ille qui misericordiae semper rebus institerat honorum omnium opibus indigeret. Iam nunc, quod secundo posueram loco, cum gratiarum actione repetamus, prouisum esse diuinitus etiam pro animo tanti uiri apricum et conpetentem locum, hospitium pro uoluntate secretum et quidquid apponi eis ante promissum est qui regnum et iustitiam Dei quaerunt. atque ut omittam frequentiam uisitantium fratrum et ipsorum inde ciuium caritatem, quae repraesentabat omnia, qufbus uidebatur esse fraudatus, admirabilem uisitationem Dei non praeteribo, qua antistitem suum sic in 1 ad probandae] approbande ωμ pcrpetimur experimenta w 3 et pessimum om. T 4 ignoscentibus (i 5 puto T 6 locum om . fi situm Tfi 7 uisum ωμ habentur T 8 amoenitates scripsi, amoenitatis T, amenitate w, amoenitatem μυ uigoris t uicinia T sed et ωμ uasta rupes fi, uasta rupe T, rupes uasta w 9 hospitas Tft1 solitudines T, sollitudini w auia] uia T 11 qui T uenerant T, ueneratur w non si wti, non sibi T, cui si v, non sibi si fort . 12 deficerint T, defecerint t heliae] aliae T danicli wv 13 ministrarent] procurarent ωμ absit om. Twfi credat om. T minime T mundum modo t 14 confessionem T nominis christi wu, de futuro T 15 pontifices T misericordiae] nunc semper 10 16 instituat w honorum T, horum ωμυ ; an bonorum? 18 animo] amico w 19 conpetentes T uoluptate (i 21 frequentium T1 22 ipsorum et v qui representabat to, quare praesentem quaerebat T 23 uideatur w 24 quam Tw antestitem T, antistem tc- eiilio esse noluit de secutura passione securum, ut imminentis martyrii pleniore fiducia non exulem tantummodo Curubis sed et martyrem possideret. ceo enim die quo in exilii loco mansimus3 (nam et me inter domesticos comites dignatio caritatis eius delegerat exulem uoluntarium, quod utinam et in passione licuisset) apparuit mihi\' inquit cnondum somni quiete sopito iuuenis ultra modum hominis inormis : qui cum me quasi ad praetorium duceret, uidebar mihi tribunali sedentis proconsulis admoueri. is ut in me respexit, adnotare statim coepit in tabula sententiam quam non sciebam, nihil enim de me solita interrogatione quaesierat. sed enim iuuenis qui a tergo eius stabat admodum curiosus legit quidquid fuerat adnotatum. et quia inde uerbis proferre non poterat, nutu declarante monstrauit quid in litteris tabulae illius ageretur. manu enim expansa et complanata ad spatae modum ictum solitae animaduersionis imitatus, quod uolebat intellegi, ad instar liquidi sermonis expressit. intellexi sententiam passionis futuram. rogare coepi et petere continuo, ut dilatio mihi uel unius diei prorogaretur, donec res meas legitima ordinatione disponerem . et cum preces frequenter iterassem , rursus in tabula coeperat nescio quid adnotare. sensi tamen de uultus serenitate iudicis mentem quasi iusta petitione commotam. sed et ille innenis , qui iam dudum de passionis indicio gestu potius quam sermone prodiderat, clandestino identidem nutu concessam dilationem, quae in crastinum petebatur, contortis post inuicem 1 secutam tc 2 fiduciam T cnrabi p, corubi w, curuis T, curiaB t 3 possiderat w eo enim] et cum w quo] quo primum v mansurus iam et ic 4 dignatione p. delegerat wv 5 utinam] ut w et om. ωμ 6 inquit mihi T nondum to 7 hominis om. a enormis (tv, enermis w 8 sedentis] tum add. [iv, tamen add. to proconsulis] pro singulis (i 9 is ut in me] uti T tabulas T 10 interrogpationem T 12 inde] in w praeferre T, referre top. 13 quod T 14 illius] omni to ageretur] haberetur v expassa et deplanata (i spathe T 15 ictus w, ictu (i, iectum T 16 intellegi] in te agi T intellexit 10 17 rogare ex regere T coepit T delatio milii uel T 18 praerogaretur t meus 1. ordinationem T 20 in om. w nescio quid (quis w) ceperat ωμ uultua] multis w 21 iustam petitionem T 22 de om. w indieio ϰμ 23 clamdestino T, clandenstino p. identidem] idem id est T 24 dilationem quo to, quemque T petabatur T digitis significare propejrauit . ego quamuis non esset lecta sententia, et sic de gaudio dilationis acceptae laeto admodum corda resipisco : motu tamen interpretationis incertae sic tremebam , ut reliquiae formidinis cor exultans adhuc toto pauore pulsarent\\