(Pontio diacono uulgo adscripta). Cyprianus religiosus antistes ac testis Dei gloriosus, etsi multa conscripsit, per quae memoria digni nominis auperuiuat , etsi eloquentiae eius ac Dei gratiae larga fecunditas ita se copia et ubertate sermonis extendit, ut usque in finem mundi fortasse non taceat: tamen quia operibus eius ac meritis etiam haec praerogatiua debetur, placuit summatim pauca conscribere, non quo aliquem uel gentilium lateat tanti uiri uita, sed ut ad posteros quoque nostros incomparabile et grande documentum in immortalem memoriam porrigatur et ut ad exemplum sui Iitteris dirigantur. certe durum erat, ut cum maiores nostri plebeiis et oatecumenis martyrium consecutis tantam honoris pro martyrii ipsius ueneratione tribuerint, ut de passionibus eorum multa aut ut prope dixerim paene euncta conscripserint, utique ut ad nostram quoque notitiam qui nondum nati fuimus peruenirent, Cypriani Incipit Cecili Cypriani antestis dei T, Incipit de uita Cecilij antistitis Cypriani t (cum codex t cum T unde descriptus est ubique fere conspiret, riglo T has conspirantes lectiones intellegi uolui), Breuis descriptio uitae beatissimi et doctissimi Cipriafti episcopi et martiris w, Incipit passio beatissimi Cypriani martyrip μ . — 3 antestis Tl, antiatitea fi deo T etsi T, tametsi Wfiv 4 multa] mulata T quae ex qua T sni dignominis a sed sui s. I. m. 2 superbibat Tl 5 gratia p 8 debetur] delectat Wfi; hic uerba l. 11 ut ... dirigantur inserit wuv 9 quo] quod v uel om . ωμ tanti ex tñi. corr. fi m. 2 10 in om. ωμ 14 et addidi ad om . ωμυ sui Τμ , suum wv in litteras ωμυ 12 dirigantur T, dirigatur u, digeratur wv plebis Τμ 1, plebi μ 2 .13 catecuminis Τμω martirum wp consecutus w martyrii] m.rii T, marius t 14 ipsi w, ipm w tribuerint scripsi, debuerint T1 t ωμ , dederint Τ 2 υ aut] aut prope aut ft1 15 ut prope twa, prope Tv conscripserit T1 utique om. v 16 quaeque p. tanti sacerdotis et tanti martyris passio praeteriretur, qui et sine martyrio habuit quae doceret, et quae dum uixit gesserit non paterent: quae quidem tanta atque tam magna et mira sunt, ut magnitudinis contemplatione deterrear. et imparem me esse confiteor ad proferendum digne pro meritorum honore sermonem, nec posse sic prosequi facta tam grandia, ut quanta sunt tanta uideantur: nisi quod numerositas gloriosa sibimet ipsa sufficiens alieno praeconio non eget. accedit ad cumulUm , quod et uos de eo multum aut si fieri potest totum desideratis audire, concupiscentes ardore flagranti uel facta eius [cognoscere], etsi interim uiua uerba tacuerunt. in qua parte si dixero nos opibus facundiae defici, minus dico. facundia enim ipsa deficitur digna facultate, quae desideriom nostrum pleno spiritu satiet. ita utrimque grauiter urgemur: ille nos uirtutibua suis onerat, nos nos auribus fatigatis. Unde igitur incipiam ? unde exordium bonorum eius adgrediar, nisi a principio fidei et natiuitate caelesti? siquiidem hominis Dei facta non debent aliunde numerari, nisi ex quo Deo natus est. fuerint licet studia et bonae artes deuotum pectus imbuerint , tamen illa praetereo: nondum enim ad utilitatem nisi saeculi pertinebant. postquam et saeras litteras didicit et mundi nube discussa in lucem sapientiae spiritalis emersit, si quibus 1 passio om. to praeteriretur q. e. s. m. habuit] praehabuit Tit, aon habuit T* 2 quae in qui corr. T et quae ... paterent om. Twii d cod . Fossattensis ( = F) uetwtiainlus, extabant in cod. Florietcensi (= L); de his duobus tnas. cf. Suinartii ,Âcta martyrum p. 171 §. 1 uel Gallandii btUioth. uet. palr. praef XXIX 3 quidam te 4 magnitudinibus to terreret ωμ et imperarem Tl, imparem (t, Vnde sparem to 5 confitear T\'n perferendum Tl sermonuln T 6 facta tam] factam T 7 gloriosa TFL, gloriarum ωμυ 8 alieni tv de eo p., eo T, qui a deo w 9 audiere T, minus audire M concupiacentes ... I. 12 minusom. 10 concupiscentis T 10 cognoscere om. F, 11 tacuerint Ta, taceant ex tacueret μ m. 2 dixero nOlI opibus] di uero masonibus T, di t (spatio uacuo relicto) 12 defici] felici t deficitur scripsi, defigitur TL, deficit tqiv 13 nostram w satiet] sci et T 14 utrumque Tin utrimque ju, in utnnnque w urgemus Tl; si quidem add. v uos nos] tuos nos Ttet nos up: m. 1 15 auribus] precibus v 19 in licet T, in eo licet fort . 20 illi ft praetereo] praeter eorum T 22 sapientiae om. T spaalis u, spiritakm T\' si om . wp eius interfui, si qua de antiquioribus comperi, dicam, hanc tamen petens ueniam, ut quicquid minus dixero (minus enim dicam necesse est) ignorantiae meae potius quam illius gloriae derogetur. inter fidei suae prima rudimenta nihil aliud credidit Deo dignum, quam si continentiam tueretur. tunc enim posse idoneum fieri et pectus et sensum ad plenam ueri capacitatem, si concupiscentiam carnis robusto atque integro sanctimoniae tenore calcaret. quis umquam tanti miraculi meminit? nondum secunda natiuitas nouum hominem splendore toto diuinae lucis oculauerat , et iam ueteres ac pristinas tenebras sola lucis paratura ujncebat . deinde quod maius est, cum de lectione diuina quaedam iam non pro condicione nouitatis sed pro fidei festinatione didicisset, statim rapuit quod inuenit promerendo Domino profuturum. distractis rebus suis ad indigentium multorum pacem sustinendam tota prope pretia dispensans duo bona simul iunxit, ut et ambitionem saeculi sperneret qua perniciosius nihil est et misericordiam quam Deus etiam sacrificiis suis praetulit, quam nec ille, qui legis omnia mandata seruasse se dixerat fecit, impleret, et praepropera uelocitate pietatis paene ante coepit perfectus esse quam disceret. quis oro de ueteribus hoc fecit? quis de antiquissimis in fide senibus, quorum mentes et aures per plurimos annos diuina uerba pulsauerant , tale aliquid impendit, quale adhuc rudis fidei et cui nondum forsitan crederetur supergressus 1 eius] ego p, qua] quem to antiquioribus] eius operibus add. v dicta T 2 petes Tt, corr . in peto T m. 2 4 erudimenta T magis credidit w 5 tunc] nunc TIt, n T1 fieri idoneum arbitrabatur w et om. Tv 6 ad] et w ueri] ueritatem Tt, corr. in ueritatis T m. 2 capacitatem] peruenire add. v si corr . in nisi T concupiscentia 10 7 sanctimoniae tenore TFL, uigore et sanctimonia wp calcaret] tenuisset wp 8 tanta miracula w/i 9 totum diuina p 10 ueteris Tl paritura T1, aparatura (i sed a s. I. m. 2 11 de lectione] dilectione Tfiw 12 nouitatis] humana ωμ festinatione] testimoniatione μ 13 dum fi, dum 10, deo v 14 indigentiam wpv multorum pacem T, pauperum wpv substinendam wa, sustendam TH, sustentandam T\'v 15 prope scripsi, pro T, om. ωμυ pretia ωμ , proelia preda T, pretio v, praedia pretio Oxon., sed cf. c. 13 et Cypr. p. 232,14 16 et p s. I. m. 2 17 etiam om. 10 pertulit wp1 18 et om. Τωμ 1 υ praepotera Tlt, praepostera T*, propter ea 10 21 senibus] senimus T, spatium uacimm in t plurimorum T 23 fidei] homo add. v uetnstatis aetatem gloriosis et admirandis operibus perpetrauit P nemo metit statim ut seuit, nemo uindemiam de nouellis scrobibus expressit, nemo adhuc cummaxime plantatis arbusculis Imatura poma quaesiuit. in illo omnia incredibiliter cucurrerunt. praenenit , si potest dici, res enim fidem non capit, praeuenit, inquam, tritura sementem, uindemia palmitem, poma radicem. Aiunt apostolorum litterae, debere neophytos praeteriri, ne stapore gentilitatis nondum fundatis sensibus adhaerente aliquid, in Deum nouitas inerudita peccaret. ille fuit primus et puto solus exemplo, plus fide posse quam tempore promoueri. sed etsi in apostolorum actibus eunuchus ille describitur, quia toto corde crediderat, a Philippo statim tinctus: non est similis comparatio. ille enim et Iudaeus erat et de templo Domini ueniens prophetam legebat Isaiam, et sperabat in Christo, etsi nondum eum uenisse crediderat: hic de imperitis gentibus ueniens tam matura fide coepit, quanta pauci fortasse perfecerint. mora denique circa gratiam Dei nulla, nulla dilatio. parum dixi: presbyterium uel sacerdotium statim accepit. quia enim non omnes honoris gradus crederet tali mente credenti? multa sunt quae adhuc plebeius, multa quae iam presbyter fecerit, multa quae ad ueterum exempla iustorum imitatione consimili prosecutus prof loperibus] uirtutibus 10 2 meti t, metit corr . in messuit T, metet fort . seuit] seruit Τμ 1 ω , serit μ 2; fort. seuerit scropibus to 3 cummaxime T, umquam de tOwv plantatis] palmitis w, nouiter plantatis v 4 incredibiliter T, increduliter L, incredibilia μωυ 5 peruenit IO potes T dici ex dice T m. 2 res enim] sensum ωμ quae fidem (t sed quae 8. 1. m. 2 peruenit to 6 inquam tritura] si potest Tt sed add. T m. 2 in margine: dici messis uindcmiam w 7 apostoli toftv litteras T neoffitos p praeterire T*, praeterim p1 8 nundum w 9 dno T nouita t ineradita] inendita T, om. t in spatio uacuo et] ut t puto om. 10 10 posse om. 11 etsi om. T actis v enonohus to 12 consimilis 10 13 fuerat ωμ templi T . domini om. T 14 per prophetam (i iaiam om. ωμ in om. T 15 eum om. w hinc T 16 coepit fide μυ , ceperunt fide to perfecerunt Tv 17 dei gratiam 11 nulla om. T 18 uel T, et (iv, om. 10 statim] stygim T accepenmt to, om. t 19 honorum v gradus] gerendus to menti w \'quae om. T 20 adhunc T multa sant p1 presbiterio T fecit v 21 persecutus T (prosecatus t) merenao Deo totius religionis obsequia praestiterit. nam et sermo illi de hoc fuerat usitatus, ut si quem praedicatum Dei laudatione legisset, suaderet inquiri propter quae facta placuisset. si Iob aliquo testimonio gloriosus diotus est uerus Dei cultor et cui in terris nemo compararetur, faciendum docebat ille quidquid lob ante fecisset, ut dum et nos paria facimus, simile in nos Dei testimonium prouooemus . (contemptis ille dispendiis rei familiaris in tantum exercitata uirtute profecit, ut nec pietatis temporaria damna sentiret. non illum penuria, non dolor fregit, non uxoris suadela deflexit, non proprii corporis dira poena concussit. permansit in sais sedibus fixa nirtus et altis radicibus fundata deuotio nullo diaboli temptantis impetu cessit, quominus Dominum suum fide grata etiam inter adnersa benediceret. domus eius patuit cuicumque uenienti: nulla uidua reuocata sinu nacno , nullus iudigens lumine non illo comite directus est, oullus debilis gressu non illo baiulo ueetus est, nullus nudus auxilio de potentioris manu non ilio tutore protectus est. haec debent facere, dicebat, qui Deo placere desiderane . eteic [per] bonorum omnium documenfca decurrens, dum meliores semper imitatur, etiam ipse se fecit imitandum. Erat sane illi etiam de nobis contubernium uiri iusti et laudabilis memoriae Caeciliani et aetate tunc et honore presbyteri, qui eum ad agnitionem uerae diuinitatis a saeculari errore correxerat. hunc toto honore atque omni obseruantia diligebat, 1 deo T, dm fl., dominum wv obsequio praestitit v sermo] serui M 2 do om. w praedioatum T, predestinatum ωμυ laudationem T 3 deo placuisset r 4 aliquo T, aliqui dei fi, aliquid dei w, aliquo dei v et cui om . u 5 comparetur to dicebat w 6 et om . ωμ 7 contemptis] eontentus (i 8 tantum] tm fi exeroitate Tto proflcit T, perfecit w pietatis om. wp, temporarie T*, temporalia wuv 9 penuriam T 10 suadella T, medella wu . 11 sedibus T, aensibne ωμ fiia] aera (i 12 diabulo Tl, diabolis ωμ 1 impetui w, impetus Tl deum v 13 suam fidem T gratiair domue ex dns ju. m . 2 14 reuocata] reuersa v; est add. wv sinu uacuo om . p, uacua w 15 directus ... illo om . to 16 uentus t potentiori w 18 per om. ωμ 19 ipse om. ωμ 20 se om. T 21 nobis] nonis ωμ 22 caecSliani TwfiFL, caeciiH v et aetate tunc] etate w presbiterii T 88 nere T obsequenti ueneratione suspiciens, non iam ut amicum animae coaequalem, sed tamquam nouae uitae parentem. denique ille demulsus obsequiifl in tantum dilectionis immensae meritis prouocatus est, ut de saeculo excedens accersitione iam proxima commendaret illi coniugem ac liberos suos et quem fecerat de sectae communi catione participem postmodum faceret pietatis heredem. Longum est ire per singula: enumerare cuncta eius onerosim est. aa . proDationem Donorum operum SOlum noc aroitror satis esse, quod iudicio Dei et plebis fauore ad officium sacerdotii et episcopatus gradum adhuc neophytus et ut putabatur nouellus electus est. quamuis in primis fidei suae adhuc diebus et rudi uitae spiritalis aetate sic generosa indoles reluceret , ut etsi nondum officii spei tamen fulgore resplendens imminentis sacerdotii totam fiduciam polliceretur. non praeteribo etiam illud eximium, quemadmodum cum in dilectionem eius et honorem totus popuius inspirante Domino prosiliret, humiliter ille secessit, antiquioribna cedens et indignum se titulo tanti honoris existimans, ut dignus magis fieret. magis enim dignus efficitur, qui quod meretur exrnsat . quo tunc ardore plebs aestuans fiuctuabat , spiritali deaiderio concupiscens, ut exitus docuit, non episcopum tantum: in eo enim quem tunc latenti diuinitatis praesagio taliter fiagitabat , non solummodo sacerdotem sed et futurum martyrem requirebat. obsederat fores domus copiosa fraternitas et per omnes aditus sollicita caritas circuibat. potuisset fortasse tunc illi apostolicum illnd euenire, quod uoluit, ut per fenestram deponeretur, si iam 1 suscipiens ω 2 demulsis T, de multis t; eius add. v 3 merito wv 4 arcessitione v, accersioae ωμ 2 5 et] ut v communicationem T, eommunione ωμυ 6 pietates T, pietat t (post at spatio 2 litt. relicto) 7 ire onu ωμ singulae T numerare Tfi, nuixtiare fD, om . v cuncta ... est om. to cuncte T, sancta Oicon . eios] facta add. pv 8 est] enarrare add . n, enumerare add. p 9 esset T 11 rudia to 12 spualis p ut solet reluieret M 13 spe wp1 tamen «x tm fi m . 2 15 in om. p dilectione eius et honore T 16 ad.. spirante v, spirante ωμ prosileret Tw 17 sedens w dignum T 18 meretur] timet 10 19 estuante ωμ 20 tantum episoopum wv 21 latentis 10, latentem v prosagio to 22 et om. t futurum] etiam add. v requirebant T 24 posset tunc illi fortasse w 25 eueoiret T, connenire w fenistram T iam tum Τμ , iam ID, tamen cum F, cum v tum apostolo etiam ordinationis honore similaretur . erat uidere ceteros omnes suspenso et anxio spiritu expectare uenturum, cum gaudio nimio excipere uenientem. inuitus dico, sed dicam necesse est. quidam illi restiterunt et ut uinceret: quibus tamen quanta lenitate patientiae, quam beniuolenter indulsit, quam clementer. ignouit, amicissimos eos postmodum et inter necessarios computans mirantibus multis. cui enim posset non esse miraculo tam memoriosae mentis obliuio?