VI. DOMINO PIISSIMO ET SPECIALIBUS OFFICIIS EXCOLENDO, UT CONFIDO, IN AETERNUM FRATRI ET PER OMNIA DOMNO FELICI FAUSTUS. Magnum pietatis et fidei testimonium est, quod per tantarum uasta interualla regionum et per tot rerum interiecta discrimina ad nos usque latitudinem uestrae caritatis 18 cf. Gennad. de uir. ill. c. LXXXVI: scripsit postea et ad Felicem praefectum praetorii et patriciae dignitatis uirum, filium Magni consulis, iam religiosam epistulam ad timorem dei hortatoriam, conuenientem personae pleno animo paenitentiam agere disponenti. 1 mentes Q excedet (Q) que S male S momentanea (Q) 2 fidem (Q) repellet (Q) terminum] testimoniu S 3 flammis inextinguibilibus v inextinguibilis Q 4 inexauctos S, inexautos Q 5 anima S corporea v et ante sentiet om. S 6 castis et piis (Q) pcurramus S 7 illic v nihil (Q) proderit] nã add. Q, nos add. r 8 contentionibus v intolleranda S nunc] non Sf, nos 82 10 comparemus] explicit add., epist. desinit Q 12 sincere S 14 suspitamus S 15 suam v presentibus S dignam scripsi, dignum QSKnatchiwt 17 LXXII Q, Fausti Rhegiensis Galliarum episcopi de poenitentia ad Felicem PP. et Patritium add. v 18 officiiciis S 19 eternum S fratre Q 20 pietates Q est om. v 22 caritates extendetis Q .13* extenditis. in hac relegatione nostra artifex dei nostri misericordia gemina exercet officia, nostram excurat paterna sedulitate rubiginem, uestram circa nos dilucidat fidem uestramque adprobat pietatem. nos elimat benigna solertia, uos producit, nos coangustat salubriter, uos dilatat, nos arguimur, uos proficitis. detrimenta nostra in uestra transeunt commoda. cum feneratores nostri sitis, incipitis nostri esse debitores, siquidem causa uestrae deuotionis et mercedis uestrae materia sumus. opera uestra de nobis capiunt lucrum, merita uestra de flagellis nostris mutuantur tuantur augmentum. uestrae sollicitudinis ad nos affectus, ad deum peruenit fructus, ac sic duplici modo et de nostra castigatione et de uestra retributione diuinis beneficiis obligamur. paene autem mihi respondendi silentium perfectio uestrae consolationis indixerat. nam ipsa sollicitudo interrogandi iam forma uiuendi, quam cotidie de domni mei patris uestri sancti episcopi Leontii efficacibus doctrinis et praesentibus documentis sufficienter adtrahitis. non autem miror, si et meum quamlibet ex superfluo requiritis institutum, cuius circa uos singularem nostis affectum. creditis in adiutorium fidei uestrae magisterium meum tam perfectum esse quam uotum est, sed licet sermo meus, quem lentiorem etiam praesens reddit infirmitas, uestro sufficere uix possit ardori, tamen paucis conuersationem uestram non tam instruam quam reuoluam. Magnam sollicitis perhibet eruditionem agnitio peccati, metus iudicii, terror ignis aeterni. itaque ad immolanda orationum sacrificia amica sunt fruentibus nocturna silentia, quibus usque ad horam tertiam lectio moderata succedat, ut exercitium 2 ezercit S excutit v 3 et ante uestram inser. v delucidat S 4 producet Q coangusta Quos 82 in ras . nos nos S 5 arguemur Q proficetis QS detrimenta S1, detrimentjj SJ, detrimentu Q 7 nostrae satis Q uestre S 8 deuociones Q sum v 10 sollicitudines Q 11 castigacione S 12 ollblegam> S 13 pęne S silentio Q uestra consolationes Q 14 uidetur add. loco uocis iam v 15 forma Q, fort. recte, si uerbum prodit uel simile quid intercidit 16 leonti QS 17 sufficient S aeu 8 20 sed] ; S, om. QKruschius 21 redit Q 22 posset ardore Q 24 euitationem v agnito Q 25 teror S ignes Q •r i orationem Q 27 oram QS tertia S moderatas Q excitum S spiritale non desinat desiderari et semper possit augeri. utinam prouideat dominus uel duo fida solacia, cum quibus diurnas et nocturnas exigas functiones et uel biduo in septimana salutantum fruaris officiis. ardua sunt, quae pro interrogantis feruore conloquimur, sed ille laborantum benignus adiutor tam leue tibi faciat iugum suum, quam iucundum erit praemium suum. igitur si trepida parum amplius rudimenta permittunt, alternis hiemales dies ieiuniis transigantur, quae, sicut moderari conuenit, ita necesse est duplicari. Duplicari, inquam. duo enim sunt abstinentiae genera: unum est incontinentiae appetitum a cibo et potu et a diuersis carnalium snauitatum inlecebris coercere et uomere crucis terram subiecti exterioris edomare et necessitati potius quam uoluptati temperata moderatione seruire, epulum, si permittat infirmitas, uel alternis diebus, donec uis longae consuetudinis sensim dissuescatur, accipere. de usu uero indumentorum paulatim se grauitas ad inferiora submittat, ne ipsa nouitas subitae mediocritatis offendat. obseruandum est enim, ne elatio etiam de nimia humilitate generetur et uitium de uirtute nascatur. quae tamen facile superabitur, si confusibilis illa praeteritae conuersationis historia ante oculos adducatur et rea conscientia trepidis sensibus praesentetur. ita fiet, ut, dum per recordationem praeteritorum malorum a diabolo ingesta praesumptio castigatur dumque iactantia ualidis culparum armis 10 duo — p. 199, 14 secunda] cf. ep. VIIII p. 212,17. 1 desiderare (Q) posset augere Q 2 prouidiat S 3 exsigas S rii 3 bidio S septima Q salutantu S (suprascr. man. alt.) 4 fruaris\' scripsi cum Kruschio, foreris S, furoris Q, frueris v interrogantes Q 5 colloquemur Q illi Q laborantium v benignos Q adiutur Q 6 quam om. S 8 hicmalis Q transegantur S que S moderare Q 9 duplicare priore loco Q 10 abstenencia Q . unum est] uniuersi Q 11 poto Q 12 II uomere S (erat t uel r in ras.), mouere Q cruces S 13 exteriori sedomare Q necessitate QS uolupti Q 14 epulum Mommsen, pullum QS, paulum v 15 longe S consuitudinis S 16 sinsum Q adcipere S 18 subite S mediocretates Q enim] etiam v r 19 etiam om. v uirtutu Q 20 que S 21 paeritate S, praeteriti Q 22 conscia Q 23 preteritorum S 24 presumptio S uicta propellitur, crimina, quae generauerant mortem, militare incipiant ad salutem, in remedium delicta proficiant et medicina de uulneribus producatur et, sicut dixit apostolus, de peccato elaboremus damnare peccatum. Alterum abstinentiae genus est multo sublimius multoque pretiosius, motus animi regere, inrationabiles perturbationes et cogitationum inter se conluctantium rebelles tumultus mentis imperio subiugare, malitiae uirus tamquam funestum aliquod maleficium de penetralibus cordis expuere et animam contra diuersarum fluctus temptationum constantiae moderamine gubernare et contra passiones occultas uelut contra domesticos inimicos rixam quandam irascentis fidei auctoritate conserere, inanes curas longe repellere et a noxiis conloquiis ac desideriis, quibus diabolus pascitur, abstinere et per mansuetudinem, patientiam, tranquillitatem imaginem dei in uultu interioris excolere, uirum spiritalia et diuina cogitantem ut tristitia non frangat, laetitia non resoluat, stabilitum in timore dei pectus ostendat magnanimitatis aequalitas, ut et nobis coaptari possit libelli illius insigne principium: erat uir unus abstinens se ab omni re mala. uir, inquit, unus, hoc est semper idem, quia nihil in eo erat dubium, nil duplex, nil accidens, nil uarium, nil diuersum, sed eum in statu uirtutum suarum aequali ordine permanentem tempora non mutabant nec eum, ut marinis fluctibus moris est, in alternas partes diuersa uentorum flabra uersabant. ita et sollicitus dei famulus inconcussa fidei 3] Rom. 8, 3. 19] Iob 1, 1 (cf. 1 Reg. 1, 1). 1 pelletur Q 2 inque v delecta S 3 apostolos Q 4 ac laboremus Q 6 motos S animae Q genere in regere corr . Q 1 inracionabilis Q 7 tumultos S mentes Q 8 uiros S, ueros Q 9 malii. ficium S penetrabilibus S, paenetrabilibus Q cord S 10 teptationum S moderamini Q gobernare S 12 rexam S irascentes Q 14 diabulus S, diabolos Q pascetur Q 15 imaginem om. v exteriore (Q) 16 ut om. Kruschius coll. ep. VIIII p . 213, 3 tristicia Q 17 letitia S 18 et om. v coaptire posset Q 20 omne re Q inquid S 21 erat in eo v nihil Q ubique adcidens S, accedens Q 22 statu Q aequale Q 23 maximis v 24 mos v 25 flagra QS gollitus Q inconcusa S mole fundatus in hoc tantum Christo in se operante mutetur, ut nonis semper uirtutibus induatur. Ante omnia, in quantum adiuuante deo possumus, illas in nobis quinque sensuum expugnemus inlecebras. quicquid enim pulchrescit uisu, quicquid lenocinatur odoratu, quicquid mollescit adtactu, quicquid dulcescit gustu, quicquid blanditur auditu, haec omnia, si his abutamur, intentionem de spiritalibus ad terrena deuoluunt. et ideo sicut pater fidei Abraham quinque illos reges in trecentis decem et octo mysterio intra litteram latente deuicit, ita et nos contra hos principales uitiorum duces in Iesu nomine et crucis signo, hoc enim utraque era exprimit, dimicemus, ut audire mereamur a domino: uincenti dabo coronam uitae, et: qui uicerit non laedetur a morte secunda, et: quia regnum caelorum uim patitur et uiolenti diripiunt illud. uim enim sibi factura est anima, ut carnales affectiones spiritui subdat, ut crucem deliciis praeferat, ut uigilias somnis dulcibus anteponat, ut aduersarium in membris suis uincat, ut ex alio alter effectus ad illam domini praeceptionem idoneus inueniatur: si quis, inquit, uult post me uenire, abneget se ipsum sibi. si quis ex iracundo patiens efficitur, continens ex luxurioso, placidus ex . cruento, benignus ex inuido, largus ex cupido, totiens nos negamus, quotiens nos ad meliora conuertimus. et ideo, ut ad 8] cf.Gen. 14,14. 12] Apoc.2,17. 13] Apoc. 2, I1. 14] Matth. 11,12. 19] Matth. 16, 24. i 1 mutemur S, mutatur Q 2 DOUS S 3 deo adiuuante v possemus Q 4 quinque v, cf. ep. VIIII p. 213,26, quin IIN; S3, qui neq; 8 I, h i quae neque Q sensum QS 5 pulcriscit 8 usu S (i man. rec.), usu Q linocinatur S adoratu Q molliscit S, molescet Q 6 aJltractu v M U dulciscit S, ulciscet Q 7 hec S abutatur S spirilibus 8 ad tarrena] adulter||na Q 9 regis Q decim S 10 latente S, letente Q hos] nos v 11 cruces QS exprimunt v 12 dicimus Q 13 ledetur S, ledatur Q 14 regna Q patetur Q 15 uim enim v, pui mentim 8 nt] & S 16 cruce QS diliciis S preferat S 18 alia QS Kruschim effectos Q effectua] homo add. v 19 idoneuf S, idoneos Q inquid S 20 adnegit Q 21 efficetur QS, efficietur v excluxrioso corr . exclusorioso Q placidos Q 22 benignos Q 23 conuertemus QS hoc adsurgamus, quod esse debemus, prius studeamus odisse, quod fuimus. oportet, ut hic prius mutetur ad uitam, qui illic mutari optat ad gloriam. VII. DOMINO SANCTO ET IN CHRISTO DEUINCTISSIMO FRATRI GRAECO DIACONO FAUSTUS. Honoratus officio tuo, honoratus iudicio, prouocatus affectu loquar tecum in humilitate sincera, in libertate beniuola, in caritate non ficta, in uerbo ueritatis. et licet mihi tacendi causam indicere potueris, dum benigno ac nimis credulo animo tantum paene mihi quantum tibi peritiae et eruditionis indulges, tamen per interrogandi sollicitudinem inposuisti mihi respondendi necessitatem, qua cum absente non sine trepidatione mihi aestimo conloquendum, quia de rebus tam profundis et meas ac tuas uires excedentibus non minus periculi est respondere quam incondito stilo ingentia sacramenta committere, et ideo carum meum in his, quae nimis temere protulit, tacendo magis castigare debuissem. in tantae autem rei consultatione, in qua longe uiam regiam reliquisti, aliquos expertae scientiae uiros eruditione atque aetate seniores, quibus credere facilius possis, interrogare debueras secundum illud propheticum: interroga patrem tuum et indicabit tibi, seniores tuos et dicent 21] Dent. 32, 7. 4 cf. Gennad. de uir. ill. c. LXXXVI: est et eius epistola in modum libelli ad diaconum quendam Graecum nomine edita, qui a fide catholica discedens ad Nestorianam abiit impietatem. in qua epistula admonet eum credere sanctam Mariam uirginem non hominem purum genuisse, qui postea susciperet diuinitatem, sed deum uerum in homine uero. 3 mutare Q gloriam] explicit add. Q 4 LXXITT Q, eiusdem Fausti Rhegiensis Galliarum episcopi contra Nestorium ad G. diaconum add . v 5 fratre Q greco S, grego Q, Grato uel Gregorio uel Graeco v 7 affau S 8 boniuola S 10 ac nimis] acmis S 11 pene S, poenae v quantum] in quan S erudicionis S, eruditiones Q 12 tame S, tam Q 13 que S 15 excidentibus S 16 cSmittere S 19 eIperte S 21 lillilinterrogare S fint eraRum) prophetecum S interroga\' I S (re erasum) tibi. sed absque dubio, qui uel qualemcumque requirit ducem, declinare optat errorem. deinde in his, quae agimus uel quae dicimus atque ad extremum scriptis mandare praesumimus, fructum profectumque operis expectare debemus. in hac autem scripturula, quam ad me dirigere dignatus es, non eloquentia, non scientia, non ratio, non aedificatio aliqua ordinati aut conpuncti sermonis adparet, sed testimonia confusissime pro memoriae facilitate congesta temeritatem incauti cordis adcusant. nouit dominus, quia stupefactus pro studio tuae salutis haec conloquor, sic et te interrogasse et me respondisse ad bonum commune proficiat. In scriptis sancti pontificis Augustini etiamsi quid apud doctissimos uiros putatur esse suspectum, ex his, quae damnanda iudicasti, nihil noueris reprehensum, sed fidei sensum maxime de duabus substantiis uel naturis dei et hominis domini ac redemptoris nostri scito apud catholicam ecclesiam non solum patrum auctoritate susceptum, sed etiam apostolicis oraculis consecratum. proinde uerbum hoc, quod more prophetico ad te factum dicis, ut certum est, non dei spiritu, et apud deum et apud homines ualde damnabile est, nisi prior ipse damnaueris. ergo ut aliis praetermissis hunc duplicem errorem et de haeresi natum et in pericula haeresis pertrahentem breui, quantum absentem possum, sermone constringam, cum sanctae sinceritati tuae multorum, non qualis ego sum, necessaria esset praesentia magistrorum, primo loco ignoranter et satis periculose, non dicam scribitur, sed cogitatur suscipi non debere, ut homo mater dei sit. quod de Nestorianae haeresis noueris 1 requiret Q sed-errorem om . c 2 optet Q, oportet v deinde v, dfie S, domine Q(?)Kruschius que S utroque loco 3 adque S ad om. Q presumimus S, praesumemus Q 5 eloquenti S 7 sermones Q confusissimae Q 8 temeritate Q adcusat S, accusat Q 9 prae (Q) salutes Q hec S 10 num sicut scribendum ? et me] ut me Q 12 agustini S, ajjgustini Q doctissimus Q 13 putatur apud d. u. v que S 14 maximae se Q 15 homines Q 16 redemptores Q eclesiam S, om . v 19 dices Q 20 hominis S 21 praetermissus S 22 heresi et heresis S 23 absens v sSe <5 senteritati S, senciritate Q 24 tue S 25 presentia S pericolosae Q 26 scribetur Q cogitetur QS 27 heresis S noueris om. v impietate descendere, qui profano ausu disputare non timuit beatam Mariam tantum matrem fuisse hominis, non etiam dei, et ideo pro hoc catholicae per omnem mundum ecclesiae districtione damnatus est. non debet, inquit, suscipi, ut homo mater dei sit. at ubi est illud uel propheticum uel euangelicum: ecce uirgo concipiet et pariet filium et uocabunt nomen eius Emmanuel, quod est interpretatum: nobiscum deus, et item in euangelio: quod nascetur ex sanctum, uocabitur filius dei? ubi etiam illud est, quod suscepta per omnes insulas et ecclesias patrum signat auctoritas contra Nestorium loquens: maledictus, inquit, qui filium dei deum uerum de Maria nonne nuper natum pro nostra salute non confitetur? Secutum est, ut diceres dei et hominis unam esse naturam, hoc modo unam dei esse substantiam. recte dixeras, si de sola trinitate dixisses, ubi una atque eadem est sub trium personarum distinctione natura. ceterum cum ad hominis adsumpti incarnationem uenitur, sicut hominis et dei unam confitemur esse personam, ita duplicem scimus esse substantiam. qui autem unius naturae adserit dominum redemptorem, aut hominem in diuinitate aut deum negauit in corpore, cum redemptio nostra non ex alterutro, sed ex utroque perfecta sit. hoc autem loco unam sine alio erroris periculo nostrae fidei 6] Esai. 7, 14; Matth. 1, 23. 8] Luc. 1, 35. 11] cf. symbol. Chalcedon. apud Schaff, the creeds of Christendom II 63. 1 impietate S (post hanc uocem p. 35 in S alia scriptura prorsus diuersa incipit) discendere S, descendit v prophana S auso Q dispotare S 2 fuise S homines Q 3 catholice S eclesiae S 5 at scripsi, ut S, sed QKruschius vel post illud om. v 6 uirgo onl. Q 7 hemanuhel S inest S 8 iterum v nascitur S 11 nesthorium Q 12 nonne S (e dubium), non v 14 diceris Q et-dei om. Q ullnam S (t erasum) 15 post unam rasura quattuor litterarum in S exstat, in qua fortasse esse exaratum erat dixeris Q 16 trinitatem S trinitate-est om. Q dixissis S una S 17 distrinctione Q homnis S 18 incarnatione QS ::sicut S (s erasum) homines Q 20 nature S deum v 21 diuinitate Q an negabit scribendum ? 23 locS Q, loquor Mommsen unam scripsi, unum QSKruschius errores Q nostrae fidei si dicis dei scripsi, nostre 11 dl S, nostrae sed di Q, nostrae fidei v, nosce si dei Kruschius, nos dicere redemptorem, sed errore unam dici Momnuen (si dicis dei) solius dei nostri esse naturam, ergo in substantia maiestatis suae diuinitas crucifixa est, si unam dei solius naturam dicis, in substantia sua maiestas mortua uel sepulta est. quae omnia deus non in se, sed in natura suscepti hominis excepit. nihil enim deus sensit patientis sensu, sed sensit conpatientis affectu, nihil sensit pro diuersitate substantiae, sed sensit pro unitate personae. ** unitate coniunxit et consequenter adiecit: nos unum eundemque uerum hominem et uerum deum intellegimus, et iterauit: nos uerum hominem et uerum deum nullo modo ambigimus confitendum. accipe etiam in hymno sancti antestitis et confessoris Ambrosii, quem in natali dominico catholica per omnes Italiae et Galliae regiones persultat ecclesia: procede de thalamo tuo, geminae gigans substantiae. Refuge ergo inter haec, sancte frater, alterutrae partis errorem. si tantum dei naturam dixeris, inposuisti deo condicionem passionis et mortis, si uero tantum hominis naturam dixeris, subtraxisti deo gloriam redemptionis, subtraxisti auctori potentiam reparatoris. audi, quomodo sacra eloquia per unam personam explicant utramque substantiam. iuxta diuinam naturam loquitur: ego et pater unum sumus, secundum humanam substantiam confitetur: quia pater maior me est, iuxta 13] Ambros. hymn. IIII (XVI 1411 M.) 21] Ioann. 10, 30. 22] Ioann. 14, 28. 5 cf. ep. in p. 171, 9. 1 dei om. v post nostri p . 36 extr. desinit scriptura illa diuersa in S, p. 37 olim uacua nunc adiurationis cuiusdam formulam continet, p. 38 Fausti epistula continuatur esset natura Kruschius 3 dices Q 4 homines Q 5 sensit] cum add. v pacientes Q cum patientis v 6 affectu ep. III p. 171,10, effectu QS 7 sed sensit] sedsit S personae unitae Q hiatum significaui, qui hoc loco an lin . 5 post excepit rectius statuatur dubito coniuncxit 8 8 uerbum hominem S, uerbum in hominem Q 9 uerum deum et nerum hominem v 10 ambigemus QS adcipe S etiam] ergo Q 11 antestetes et confessores Q antistitis S ambrosi S quae in tali Q 12 catholica ex catholico S 13 procedens Ambrosius gygans Q 15 hec S scSe QS partes S 16 sit S 17 homines Q 18 substraxiste Q redemptiones Q subtraxistae auctorae Q 19 reparatores Q 21 loquetur Q 22 substantiam] naturam v caelestem naturam pronuntiat: omnia, quae pater habet, mea sunt, iuxta terrenae naturae infirmitatem dicit: filius autem hominis non habet, ubi caput reclinet. quasi homo indicabat: tristis est anima mea usque ad mortem, quasi deus contestabatur: potestatem habeo ponendi eam et potestatem habeo iterum sumendi eam. secundum carnis naturam in cruce pendebat, secundum diuinitatis substantiam paradisum et regnum caeleste donabat. Hoc Arriani obscurato corde penitus non uidentes, quia praesumptio et elatio suffundit mentis intuitum, ad deum, quae erant hominis, rettulerunt credentes, quod minor loqueretur diuinitas, ubi sola hominis demonstrabatur infirmitas. nullam ponentes inter caelestia et terrena rationem dum naturas in deo et homine duas recipere nolunt, dei substantiam diuiserunt et, dum ad sola hominis uerba respiciunt, deum, qui gloriae plenitudo est, intellectus lumine perdiderunt. ac sic, qui deum filium hominis credendum denegat, Nestorii impietate maculatur, qui duas substantias in redemptore non credit, Arrii laqueo deceptus inuoluitur. nos uero, mi frater carissime, in Christum dominum ita perfecta et inseparabili distinctione credamus, ut dei et hominis simplicem personam et duplicem nouerimus esse substantiam. sicut anima et corpus hominem facit, ita diuinitas et humanitas unus est Christus. Tu autem, quod gemino errore praeuentus scribendum putasti sub duarum naturarum conuentu suscipi non debere, ut deus pater hominis sit, ut homo mater dei sit, nos unam dei hominisque personam fiducialiter et salubriter adserentes in eo, 1] Ioann. 16,15. 2] Matth. 8, 20; Luc. 9, 58..4] Matth. 26, 38; Marc. 14, 34. 5] Ioann. 10, 18. 1 que S 2 naturae otn. Q 4 anima mea Q 7 in-substantiam om. Q 8 celeste SQ 9 penus SQ 10 presumptio S et elatio om. Q que S 11 homines SIQ 12 homines Q 13 inter addito du S celestia S ratione QS 15 homines Q do Q 16 intellectos Q perdederunt S ac-denegat om. Q 18 redemplltore S 19 deceptos inuoluetur Q . kaifi in christo dno Q 20 deum v inseperabile Q 21 homines Q 24 potasti 81 25 conuentu Q deus v, di QS 26 nos] non Q 27 asserentes S qui erat in principio et qui sub redemptionis nostrae tempore factus est in similitudine carnis peccati, id est in ueritate hominis et similitudine peccatoris, nos, inquam, ita deum patrem hominis sub personae unitate testamur, sicut sub eiusdem unitatis amplexu matrem dei hominem confitemur iuxta symboli auctoritatem, ut alia praetermittam, qua dicimus: credo et in filium dei Iesum Christum, qui conceptus est de spiritu sancto natus ex Maria uirgine. qui si talis error est in domino saluatore unam et simplicem credidisse substantiam, qualis error est duplicem adseruisse personam? nam si in societate carnis adsumptae, quam formam famuli deus induit, duae substantiae non fuerunt, ergo in homine deus non fuit et separata a deo persona hominis fuit, ac sic sub tali sensu uidebis subito quartam nescio unde adcreuisse personam et in hoc intellectum prauitatis consequentia praecipitari, ut iam non trinitatem necesse sit confiteri. Audi potius, quemadmodum beatus Esaias distincto ordine couiunctoque discrimine domini nostri ac redemptoris natiuitatem disponat: paruulus, inquit, natus est nobis, filius datus est nobis. accipe filium dei in extrema parte saeculorum ex innupta matre natura ignorante et fide maritante progenitum, ex uoluntate humiliatum, superueniente in uirginem sancto spiritu hominem deo mirabiliter inpletum et deum in hominem misericorditer commutatum nec exinanisse gloriae magnitudinem, sed per susceptam serui conditionem domini 6] cf. symb. apost. apud Schaff, the creeds of Christ. II45. 19] Esai. 9,6. 1 redemptiones Q 2 similitudinem v 3 homines Q peccatores Q 4 persone S ueritate Q unitates amplexum Q 6 pretermittam S quia v 8 maria S qui si 11, que sint S, quae sint Q,, quin Mommsen 9 saluatore Q credidisse - duplicem om. Q 10 asseruisse QS 11 societate Q adsumpti Q quam scripsi, que S, quae QKruschius dei Kruschius 12 due S substantias Q homine Q 13 separata deo Q homines Q si v tale Q 14 uidebit Q 15 hunc v praecipitaberis v, praecipitare Q 16 trinitatem] quaternitatem add. Q, ut iam quaternitatem coni. Kruschius confitere Q 17 isaias S 18 redemptores Q natiuitate QS 19 inquid S 20 adcipe S 21 ex] ea Q 22 ex uoluntate humiliatum ovi. v uirgiue QS 25 magnitudine Q ostendisse pietatem. paruulus natus est nobis, filius datus est nobis. (nobis) natus est qui sibi erat. datus ergo ex diuinitate, natus ex uirgine, natus, qui sentiret occasum, datus, qui nesciret exordium, natus, qui et matre esset iunior, datus, quo nec pater esset antiquior, natus, qui moreretur, datus, per quem uita renasceretur. illic dominatur, hic humiliatur, sibi regnat et mihi militat. paruulus natus est nobis, filius datus est nobis et factus est principatus super humerum eius. manifestum hominem demonstrat humerus, latentem deum loquitur principatus. agnosce duplicem sub personae unitate substantiam. de nostro est quod adpendit, de suo est quod donauit, de nostro habuit unde caderet, de suo unde consurgeret, de nostro unde teneretur, de suo unde misereretur, de nostro habuit unde pro nobis solueret, de suo unde penitus in nullo debitor appareret, de nostro unde crucifigeretur, de suo unde glorificaretur, de nostro dedit peccati hostiam, de suo indulgentiae tribuit gratiam. de nostro itaque humiliatio, de suo esse probatur ascensio, de nostro obtulit sacrificium, de suo contulit praemium. duarum ergo naturarum capax homo infirmitatibus agnoscitur, deus uirtutibus adprobatur. Piget sermonem tam manifestae rei adsertione producere. scio, quod haec ipsa breuiter strictimque memorata temere committo uel epistulis meis uel sensibus tuis. sed dum te ad interrogationis salubritatem sollicita humilitate submittis, multum mihi de erroris huius remedio polliceris. reuoca, quaeso, ab hoc discrimine pedem tuum, priusquam in profundum inreuocabile elationis torrente rapiaris, et rectum animi sensum, 1 natu omisso est nobis S probante Mommaeno 2 nobis addidi, otn . bi Sprobante Mommseno, ante qui inserunt QKruschius si S, del. Motnmsen 4 datus] a add. Q, et add. v 5 moritur Q 10 agnusce S 11 est om. S apprehendit v 13 de nostro unde-misereretur om. S unde misereretur] miseritur Q 14 soluerit Q 15 paenitus S debetur Q crucifigeritur S 16 debit Q 17 indulgencia et tribuit Q 19 premium S, praemio Q 20 agnuscetur Q 22 pegit QS regi Q assertione S 23 atrictimque Q commemorata v timeri Q conmitto S 24 meis epistulis v interrogaciones Q 25 submittitis S, submittetis Q 26 errores Q 27 inreuocabile S 28 elaciones Q rapiatis S animae Q qui multae lectionis pondus non sustinet nec nouit thesaurum scientiae dispensare, magis laboris occupatione castiga. tempera inmoderatum abstinentiae rigorem, qui etiam menti generat infirmitatem, quem puto inde nasci, unde scribendi praesumptionem. regredere ad uiam regiam, nutricem elationis refuge sollicitudinem. et quia legimus: manducare mei multum non est bonum, magis enim inflat parum fundatum sensum scientia quam aedificat, ita caue nimiam lectionem, ut cordi parum capaci tamquam sumpti inmoderatius uini periculosam moueris ebrietatem. numquam cogitationibus tuis credas, sed magis imitanda legas quam legenda conscribas et in mente tua loquaris ad dominum: in corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. et si euadere pericula non deforis ingruentia, sed intus concepta desideras, nihil tibi utilius scias, quam ut sub aliquo probatissimo abbate uitam tuam munias ac uoluntates tuas senioris legibus tradas et, ut aduersarii insidias possis superare, te timeas. Scripturulam ipsam retinendam, immo subprimendam putaui, ne ultra in alicuius alterius catholici, qui te minus diligeret, manum et conscientiam ueniret. ex hoc autem poteris agnoscere sana esse intima cordis tui, si adhuc quasi liber me cultorem tuum humiliter et amabiliter commonentem sollicite et libenter audieris. ante interrogationem incauta uidebitur fuisse persuasio, post responsionem inexcusabilis apparebit intentio. quodsi inter haec aliquid mihi, qui austeris magis quam dulcibus sanari animam tuam cupio, credideris inputandum, memento osculis male blandis praeponi uulnera caritatis. 6] Prou. 25, 27. 12] Psalm. 118, 11. 1 multa elaciones Q 2 labores Q 3 mente Q 4 presumptionem S 5 uitam S elationes Q 6 qua Q 8 edificat S nemiam S 9 corde Q uini v, uni QS 10 moueris scripsi, noueris QS ebrietatatem S (tdrgula erasa) cogitacione sub Q 15 aliquo] alio quo S, alio quocumque v abbati Q 16 tuam ex tuas S seniores Q 17 te timeas uix sanum timeas om. v 18 supprimendam S potaui S 19 alterius alicuius v catholicae Q 20 aut S poteris agnuscere (sic!) Sbis 22 sollicitae Q 24 persuatio S intentencio Q 25 haec inter Q 26 sanare Q inpotandum S 27 blandientis v preponi S, praepone Q caritatis] finit add. Q VIII. DOMINO PIISSIMO ET IN CHRISTO SUMMO MIHI HONORE SINQVLARITER EXCOLENDO RURICIO FILIO FAUSTUS. Licet per quamcumque personam iocundum mihi sit cum indiuiduo pectore ipsius caritatis uocibus conloqui et sedula uos officiorum ambitione conplecti, sed nunc quanto oportunius tanto auidius pignus animi uestri ministerio domestici portitoris adsumpsi, in cuius merito minus adsignauit relatio quam probauit agnitio. et propterea ad fructum uestrum creuisse gratulatus sum, quod in eo uita melior conditionem primae natiuitatis aboleuit atque in eo naeuum generis manumissio religionis abstersit et in adoptionem Christi personam mancipii fide emancipauit et transcripsit. quomodo autem apud eius uel apud reliquorum fratrum lacteam sinceritatem agere deberemus, latissimam apostoli dispensationem expedito digessistis alloquio, et cum eos doctissima pagina minus doctos adserat, nos tamen in eorum defaecatis moribus admirati sumus per donum mansuetudinis et humilitatis plenitudinem lectionis. Vincit enim largitas gratiae instituta doctrinae. nam etsi sub exiguo tempore intra eorum lucida pectora et perspicua penetralia introduxit se sensus candida puritas et praeclara simplicitas, per quam diuinae imaginis speculum in interioris hominis nitore perfulget. diuinae, inquam, imaginis, ita enim de domino legimus: purus, simplex, subtilis. sed multo aliud indicat diuina illa simplicitas, siquidem in nobis duplex inest in spiritu et carne substantia. nos quod habemus accepimus, nobis diuersa uirtutum charismata adiuncta sunt, non innata. sine dubio adponitur, quod auferri potest. ut boni simus, de auctoris sumus bonitate mutuati. ex illo quidem uiuimus, sed 4 est Mommsen 5 pectoripsius S 6 offitiorum S 8 assumsi S 10 prime S 11 neum S 12 adobtionem S 13 emancipauit v, emancipiant S apud v, ab S 16 eorum v doctos Krmchius, doctus 8 adserat scripsi, asserit S 17 deficatis S ammirati S 19 doctrine S 21 se sensus KnuIChius, sensos S, se morum v preclara S 22 diuine S interiores homines S 28 sita S 27 carismata S 29 mutuati v mutati S uita, sicut ille est, non sumus. iusti esse possumus, iustitia esse non possumus. ille ideo simplex, quia nihil ei ex accedenti largitate conlatum est. qui ex se subsistit, aliunde nihil sumpsit. deus et uiuens pariter (est) et uita, bonus et bonitas, misericors et misericordia. in uirtutum suarum gloria hoc est ipse, quod possidet. uerbo tenus homo deauratus est, deus aurum est. quod in homine gratia est, in deo natura est et propterea, quia nihil ei extrinsecus accessit, nihil ei detrahi potest. detrimentum non recipit, quia nescit augmentum. ipse et sibi auctor et filio, quia una origo est et fontis et fluminis. ex his, quae absque initio habent, communio est, transfusio non est. Et quia de filio legimus: splendor est claritatis dei, sicut numquam deus sine splendore, ita pater numquam fuit sine filii maiestate. et sicut utriusque aequaeua sunt nomina, nisi enim iste nasceretur, pater ille non diceretur, ita eos sine separatione continet unius paternitatis antiquitas. ex illo est, sed posterior illo non est, sicut facies de capite nascitur nec tamen capite suo iunior inuenitur. ac sic deus noster nec permixtus in personis propriis nec diuisus, una uirtus nec potestate diuisa nec tempore sicut in subsistentia triplex est, quia sibi quisque subsistit, ita in substantia simplex est, quia unus se ipsum praecedere nesciens nec posteriorem recipit nec priorem. inde et nos de hac accepimus simplicitate, si in nobis nihil sit dissonum, nihil uarium, nihil diuersum, si semper idem esse probabilibus studiis et fundatis in Christo sensibus enitamur, ut inmutabiles in bono nouis tantum in diem profectibus inmutemur. De eo autem, quod quidam prouocationis amore consuluit, salutifera et perfecta meditatio est curas animi partito per 13] Hebr. 1, 3. 1 non v, nos S 4 est addidi, om. S 9 recepit S augmenta S 11 et his Kruschius 15 filii ex filio S aequeua 8 17 continet scripri, concita S, coercet Mommsen, concitat v 19 capiti S, fort. recte sic Mommsen, si S 21 diuisa 11, diuina S subsistentia 11, substantia S Kruschius treplex S 22 est om . v 28 precedere S recepit S 27 inmDtabilis S 29 prouocationes 81 consoluit S XXI. Fault. 14 plures terrenae regimine rei subleuare et post haec triplici deliberatione tractare, quid melius sit, locare uel administrare uel distrahere propriam portionem. primum reuera bonum esset, ut Christi famulus Christi pauperis uias ex toto pauper studeret incedere, si perfectam magni alicuius monasterii scholam uel certe insulanam angelicae congregationis militiam liceret expetere. nam in medio saeculi institutionem eremiticam proferre quanta magnanimitas, tanta est difficultas. Suis uero uicis suae pondus inponere secundum pro animae releuatione conpendium, sed peruidendum, si aliquis filiorum tam arduo sufficiens esse possit, obsequium ne forte paternae iussionis auctoritas in patrem ..... optimum est in secundo gradu sub noxio beneficiis administratore consistere, si uel uoluntas suppetat uel facultas necessitatem annuae pensionis impleuerit.\' Tertium est per fidelium famulorum electa solacia inpositae procurationis officiis sub propria ac minore sollicitudine quantitatem reseruatae gubernare substantiae et cursum per uiam regiam tota mediocritate dirigere. quod cum suadeo, uideor uel nostram utilitatem uel pauperum cogitare. in quo ordine non parum est lucri, si reseruato usu proprietas distrahatur. itaque breuiter indicantes, quid primum, quid secundum quidue sit tertium, electionem iudicio uel possibilitati reseruauimus consulentis. quid magis conpetat, quod promptius possit impleri, ille insinuare dignetur, pro cuius timore et amore consultatio ipsa tractatur. dominus deus noster beneficia in uobis mt 1 regione S (mi man. alt.) re 8 treplici 8 4 studerit S 5 scolam S 6 insolanam S, insulam v licerit S 7 hjjeremitieam S (i eras.) proferre scripsi, proferri S Kruschius, profiteri v 9 uitiis v 10 reuelatione v 11 tam arduo v, iam acduo S, fort . rei tam arduae obsequiu S, obsequio v Kruschius paternae iussionis Kruschim, paterna eius (corr . paternae ius) sonis S 12 patrem] adde fiat uel simile quid, in patre desideretur Mommsen obtimum S 13 amministratore S 15 implererit S (rit per compendium scriptum), impleret Kruschius 16 tercium S 18 gubern$S cursum scripsi, ou 8, eum v, tamquam JMbMiMMt 19 diregere S 21 lucri si v, lucris S 28 tercium S iuditio S 24 prumptius S 25 consultatio Stilting in Âct. sanct. mens. Sept. VII 705, consolatio S 26 benefltia 8 nobis Mommscn, nobis S sua felici ac placita sibi longaeuitate multiplicet, domne piissime et in Christo summo mihi honore singulariter excolende fili. VIIII. DOMINO DEUINCTISSIMO ET TOTA PIETATIS UIRTUTE SINGULARITER EXCOLENDO FRATRI RURICIO FAUSTUS. Propitia diuinitate in secreto religionis congruo et tranquillissimo in silentio constituti, in quo dominus ad rubiginem longa securitate contractam salutiferae limam castigationis admouit, in hac, inquam, quiete magna, si agnoscamus, uacatione donati dum nouos ciues commercio caritatis adquirimus, dum de adquisitorum salute gaudemus, inter haec positi bona praesenti insultamus exilio et patriam nos non amisisse, sed commutasse cognoscimus. nam dum fideles famuli dei in necessitatibus nostris bonitatem suae deuotionis exercent, sine sede propria possessores, sine possessione diuites sumus, immo eos, qui de nostra fructum capiunt consolatione, ditamus. miro modo consolatores nostri de pauperculis negotiantur et de egenis lucra perpetua consequuntur. Ego autem hanc primam munificentiam domino largiente percepi, quod piissimus meus Ruricius post uitae huius iactationes ad portum religionis proram salutis excelsi manu gubernante conuertit, quod post umbras seducentium uanitatum et inlusiones transuolantium somniorum mansura et solida concupiuit et despecto tandem saeculo infelicitatem eius magnam respuit, felicitatem et lucrum sui de mundo pereunte adquisiuit aeque fideliter atque conlabentium rerum fuga praeteriens, qua opes contemptu suo contulit, quae iam usui suo 1 sibi om. 0 longeuitate S piissime S 4 deuictissimo S 6 propicia S religionia S (nis per compendium scriptum), religioni Krwchim 8 salutifera S limam admouit Stilting l. I. 706, elima admonuit S 9 quiete Kruechius, qui et S 11 preaenti S 12 patriam StiUing, pat ceteris litteris euanidis S, patrem v 16 accipiunt v 17 consolatoris S . negociantur S 20 iactationis 8 22 uanitum S 24 dispecto S infelicitatem] infelioi artem v 26 respuit Kruschim, rapuit S |jj|felicitatem 8 adquesiuit S 26 aeque scripsi, ecce S, arte v, pace Mommsen fideliter scripsi, fideli 8 preteriens S 27 contemtu S usui scripsi, usu S -H* conferre nihil poterant. unde quanta dudum alacritate saecularibus studiis militauimus, tanta nunc deuotione domino seruiamus. et quia me austerius loqui secum pro peccatorum curatione pietas uestra constringit et illius sententiae non obseruat inuidiam, quae dicit: iustus in principio sui est accusator, inprimis ergo lapsus oris cordisque uitemus. sed quod oris diximus, si cordi studueris adhibere custodiam, ori non laborabis inponere disciplinam. sine difficultate ostium circumstantiae opponere poterit labiis suis (qui cautus fuerit in sensibus suis), illud siquidem uoce depromitur, quod prius in officina conscientiae deformatur. hoc exterior reddit, quod dictat interior. mens exercet imperium, lingua famulatum, et propterea caelestibus edocemur eloquiis: ex abundantia cordis os loquitur. quod de sermone nasci uidetur, prius cogitatione concipitur, ut oris sonus indigna non proferat, animus iusta praecipiat. Et quia duo sunt ieiuniorum genera, unum incontinentiae appetitum a male blandis deliciarum suauitatibus coercere, ut exterior et terrenus homo uomere crucis edomitus commoda infirmitate marcescat, alterum abstinentiae genus est multo sublimius, multo pretiosius, cui nulla contradicere possit infirmitas, motus animi regere et inrationabiles perturbationes uel conluctantium inter se cogitationum tumultus interioris iudicio refrenare et contra inpuguationes occultas uel contra domesticos inimicos rixam quandam irascentis fidei auctoritate conserere et per beneuolentiam, mansuetudinem, patientiam, tranquillitatem dei imaginem in facie interioris excolere, cuius 5] Prou. 18,17. 8] Psalm. 140, 3. 13] Matth. 12, 34. 17 uerba duo sunt - p. 214, 11 morte secunda paulo immutata et abbreuiata in ep. VI p. 197,10-199, 14 leguntur . 1 poterat S 8 austerius v, austeris S 6 cordis 81 8 laboraHjis 81 9 qui-suis om. S, cf. Eusebii Emiseni homiZiae, Paris, 1547 f. 138 12 exercit S 18 colloquiis v 16 precipiat S 18 diliciarum S cercere S 19 comoda S 20 marcescat Kruschius, marescat S, maoreseat o 21 preciosius S 23 iuditio S 25 irascentes S conterere v 26 pacientiam S 27 fatie S decus non in corporis personam, sed in animi formam sollertia factoris inpressit. Uirum spiritalia et diuina cogitantem tristitia non frangat, laetitia non resoluat, stabilitum in timore dei pectus magnanimitas aequalitatis ostendat, ut et nobis coaptari possit libelli illius insigne principium, ubi ille magnificus Helcana, qui possessio dei interpretatur, uir unus mystico nuncupatur eloquio: erat, inquit, uir unus, hoc est semper idem, quia nihil in eo apparebat dubium, nihil duplex, nihil uarium, nihil diuersum, sed eum in statu. uirtutum inconcusso ordine permanentem accedentia in contrarium non mouebant, mutabilia tempora non mutabant, nec eum, ut marinis fluctibus moris est, in alternas partes leuia uentorum flabra uersabant. ita et sollicitus dei famulus uasta fidei mole fundatus in hoc tantum Christo in se operante mutetur, ut nouis semper gratiis induatur, in agro pectoris plantentur utilia, noxia, succidantur. et quia militibus suis praecepit sermo diuinus: cum, inquit, ad bellum processeris et inter reliquas praedas petieris uirginem, abscides ungues et crines eius et ita eam tibi coniugio copulabis, ita nos ad sanctam Christi timore praecincti prudentiam saeculi, quae simplex, incorrupta, sincera a deo facta est, captiuam spiritalis sapientiae subiungamus ac superflua eius amputatis uitiis abscidamus et pectori casta coniunctione sociemus. Ante omnia, in quantum adiuuante deo possumus, illas in nobis debellare curemus quinque sensuum passiones. quicquid enim pulchrescit uisu, quicquid blanditur odoratu, quicquid 8] 1 Reg. 1, 1. 17] Deut. 21, 10-18. 1 sollercia S 4 magnanimitatis aequalitas Kruschius coil. p. 198,18 7 mistico S 8 inquid S 11 commouebant v 12 marinis fluctibus] magnis uirtutibus v 14 mole fidei v 15 mutatur v not S 17 precepit S inquid S 18 praeda speciesll S (pecierjl legit Krttschius) 19 abscindes v 20 ad] ut Kruschius precincti S 21 que S 22 spiritalis scripst, spiritali S subiungamus v, subiungimus S, subiugemus Mommsen 23 abscindamus v pectore v castam coniunctionem Mommsen coniunctioB S 26 curemus v, curremus S Kruschius 27 pulchriscit S lenocinatur adtactu, quicquid dulcescit gustu, quicquid corrumpit auditu, haec omnia, si his abutamur*, intentionem mentis de spiritalibus ad terrena deuoluent. et ideo sicut pater fidei quinque illos reges in trecentis decem et octo mysterio intra literam latente deuicit, ita per adiutorium domini et per crucem suam has quinque principalium uitiorum expugnare studeamus inlecebras. per crucis enim signum et per sacrum Iesu nomen apud Graecos era utriusque supputationis inprimitur. quibus armis carnalia delectamenta superantes merebuntur audire: uincenti dabo coronam uitae, et: qui uicerit non laedetur a morte secunda. Unde ipse facile terrena despicis uel fenerantis more dispensas, dum illud cogitas tempus, quo exurentur peccatores sicut fenum, quo aestuantes gehennae furore perpetuo, cuius fumus ascendit in saecula saeculorum, hi, qui neglexerunt oblata, tali morte punientur, ut eis mori in dolore non liceat, morituri uitae et morti sine fine uicturi, dum illud, inquam, tempus ante oculos tuos prouida in futurum mente disponis, de quo legimus: introibo in domum tuam cum holocaustis, id est, quando bonorum operum fructu subsarcinatus et iustitiae insignibus redimitus ianuam uitae cum triumpho euictae carnis intrabis, de quo legimus: adorabunt eum filiae Tyri in muneribus, id est animae Christo de gentibus adquisitae munera domino suo offerent cum gratiarum actione dicturae: ecce multiplicaui talentum, quod dedisti. 3] Gen. 14,14. 10] Apoc. 2,17 (10). Apoc. 2,11. 15] Apoc. 19,3. 19] Psalm. 65, 13. 22] Psalm. 44,13. 1 dulciscit S 3 deuoluunt Kruschius coII. ep. VIp . 199, 8 4 reges in S, 8 in man. rec . misterio S intra literam] in .... v lijjtera S 6 uitiorum ex uitorum 8 7 cruces S 8 hera S utriusque Kruschius, utrius S supputacionis S 10 uillcerit S (erat n in ras.) 11 laedetur] cf. p. 199,13, leditur S 12 ipse scripsi, ipsa S dispicis S fenerantes S 14 aestuantis Mommsen 17 morte S 18 tuos ex suos S 20 fructus S subfarcinatus S 21 injjsignibus S redimitus v, remeditus S 23 id est S man. rec . 24 adquesitae S dffiT S (d tna. rec.), non de v gr(atiarum)] gr ex acti S 25 ecce S (ec man. rec.) multiplicauit S recipe cum usura, domine, fenus tuum. erit enim tum quoddam dandi et accipiendi commercium inter hominem et deum. homo afferet, quod laborauit, et deus restituet, quod promisit. quo tempore cum Sarra tua alter pro altero remunerandus, corona duplici pro mutua salute decorandus, audire mereberis: euge, serue bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam, intra in gaudium domini tui. tunc usum praesentium in aeternorum proprietatem transisse miraberis et proditoribus tuis glorificandus debitorem eis fieri iocunda rerum mutatione gaudebis. 10 Indiuiduum filium nostrum Leontium omnemque domum, pusillos cum maioribus, pio sospitamus officio. dominus deus noster beneficia in uobis sua felici et placita sibi longaeuitate multiplicet, domine deuinctissime et tota pietatis uirtute singulariter excolende frater. X. DOMINO DEUINCTISSIMO ET HONORE PRAECIPUO SPECIALITER EXCOLENDO RURICIO FILIO FAUSTUS. Gratias domino, qui id generali dispensatione largitus est, ut inter eos, quos locorum interualla discriminant, liber ac nullis conclusus absentiae legibus animus commearet nihilque esset tam inpenetrabile, quod mentis aspectibus non pateret, sed per cordis intuitum inde se inuicem cari gratia intercurrente conspicerent, ubi caritas ipsa consistit. habet siquidem et interior noster oculos suos, quibus se conscientiae testis 5] Matth. 25, 21 (28). 19 gratias — consistit] cf. Ruric. ep. II 10 et 52. 1 faenus 8 2 dandandi S cumercium S 3 afferit S restituit S 4 Sarra tua] sanctus v 5 bereberis S 8 presentium S 9 pro datoribus v, creditoribus Kruschius glorificandos S 10 eis scripsi, ei S, dei Knuchius 11 indiuidium S 12 pus illos S, piis illos v suspitamus S offitio S 13 IIobis S longe uitae S 14 deuictissime S sola v 17 deuinctissimo et honore] deuictissi more S precipuo S 19 gratias ex tratias S 20 discrimant S 22 pateret v, peteret 8 25 et suprascr. S introspicit, quibus in se conuersus aut erubescenda aut gaudenda considerat, quibus diem ultimum peruidet, quibus uel confusibilem uel deo tribuente laudabilem uitae totius historiam ante animae suae faciem prouida in futurum cogitatione disponit et in praesentiam trepidae sollicitudinis tempus reddendae rationis adducit et ea, quae parauit deus diligentibus se, in secreta pectoris sui pagina spe imaginante depingit. Quos, ut puto, oculos et ipse ad tremendi iudicis nutum semper adtollis, ut de te illud propheticum merito dici possit: sapientis oculi in capite eius. inde est, habeo enim illic, filius meus, proditores tuos, inde est, inquam, quod praesentium rerum relinquenda subsidia quasi auidus fenerator per pretia captiuorum in sinu remuneratoris seminantis more commendas, de usu proprietatem facis et in perennes thesauros peritura conuertis. inde est, quod cum fidelissima Sarra tua sub uno Christi iugo ad communem tendens coronam terrenorum despector et caelestium conpetitor, saeculi peregrinus et paradisi candidatus mundo huic, qui iam non habet, unde decipiat uel seducat, miles Christi secretus inludis. cum regni interminabilis socia ieiuniis et orationibus et quadam fidei manu ianuam uitae pia coniuratione pulsatis, ut duplicem palmam de mutua salute capiatis. Sed inter haec parum est, quicquid agitur, ut causae insanabiles hic sanentur, ut inextinguibiles ignes hic extinguantur, ut ineluctabiles necessitates hic superentur, ut hic peccatorum sagittae de animae uisceribus euellantur, ut hic uulnera ipsis alte medullis inpressa curentur, ut hic maculae inuisibiles 6] 1 Cor. 2, 9. 10] Eccl. 2, 14. 2 consideret v peruidit S 3 totius uitae v 5 sollicitudines S reddende S 6 rationes S q S 8 nutum Kruschius, notum S, thronum v 10 habeo Kruschius, ab eo S 11 filius ms S, filius mater v notata post hanc uocem lacuna, filios meos Krnschius, fili mi Mommsen (pditores S, sed p fere euanidum est, unde ditores v presentium S 12 praetia S 14 perennis S 16 tendens v, tendes S, tendis Kruschius dispector S 17 conpetitur S 19 inludes S 20 et] siti Mommsen 24 inextinguibilis ignis S extinguatur v 25 ineluctabilis S 27 macula ei inuisibilis S luantur, ut hic aeterna gaudia fidelium studiorum labore conparentur. illa quidem uita praemium istius erit, sed oportet, ut illius ista sit pretium. Praelatis itaque obsequiis quaeso, ut, cum se facultas oportuna praebuerit, gaudere nos de uestra sospitate ac proprietate faciatis. pro filiis et diaconibus meis uberes refero gratias, domnam filiam meam religionis speculum et pietatis exemplum debito cultu ueneratus saluto. dominus deus noster magnificandam mihi bonitatem uestram et praesentibus repleat bonis et dignam reddat aeternis, domine deuinctissime et honore praecipuo specialiter excolende fili.