His enim nos eloquii uepribus, dum gradimur per plana, retinetis, cum dicitis laesum principem, quare adtributum uisitatorem contra ecclesiasticas regulas prima uoluimus fronte discedere, ut nihil amplius liceret tunc uitiis, ne duresceret lolium, ne profana messis nulla disciplinae ante maturitatem succisa falce decumberet et putaretur licere quod iudices non uetabant. unde ex aperto constat, nulla uos extra praestantiam piissimi regis, quam frustra desideratis noxae copulari, exemplorum auctoritate fulciri. superest, ut et ipsum doceam in his excessibus, quod bono uniuersitatis contigit, non teneri, quia directum non occasionem litis nec fomentum iurgii, sed causam uoluit esse concordiae, praeuidens scilicet, quod nisi simplicem iussionum suarum tutela uallaret, cito in escam diseidii toxica uestra subriperent. scriptum est enim: uir simplex credit omni uerbo. idcirco mandati limitem fixit, quem nulla liceret transgressione uiolari. praefatum ad beati Petri basilicam, mox Romam perductus fuisset, mandauit occurrere, faciens de sacerdotis uoto regis imperium. quis enim non putaret pontificem sponte pariturum in ea parte, quam licere sibi princeps non credidit, etiam si uetaret? ibique papam ab eo salutatum suo ore iussit adfari, ut traderet coepiscopo mancipia nullis subdenda tormentis, seruanda profecto ad disceptationem synodalis examinis. o castitatem praecepti, quae dum facem praesentibus praefert temporibus, in umbram cogit antiqua, quae rapit lumen ueteribus inauspicato 14 Fron. 14, 15 1 uos B uepraebtis B1V1 4 ut scripsi, et libri lieere tunc B, liceret hunc ALPRTV0 uiciis TV 5 maturitatem ante T 6 non licere m 7 oetebant B nonnulla L pmestantium B 8 deeideriia B 11 fomitem m 18 iusionum Å unlliaret B 14 suriparent A, subreperent P 17 mox at c; cf. Wiener Studien II p. 247 18 occnrre Ll imperiam B* 21 suoom. Rm M servando A M facem B «. I, facC in ras.) T, faciem Rm, fatiem Å praefert (ae corr.) - B, prefrat A, praefmet Rm, prtfert (fert in ras. corr.) T 25 antiqua AB, sutiquam LPSTVbm inauspicatam T splendore nouitatis! quis hoc lingua diues cuiquam merito pauperi uel opinionis fabricator adiunxit? quis taliter commenticiis laudibus locupletauit fama dominum actuum suorum ueritate mendicum? non derogo uobis de scriptoribus, quorum beneficio contigit ornata ad nos maiorum gesta perduci: sed dei beneficia non tacebo , quia princeps noster rebus superat decora sermonum. obnoxiam linguis gloriam non requirit: ad laudem suam incuriam credit esse quod iungitur. respicite quasi libra qua dispensatione uenerabilis causarum trutinator inspexerit, ut cum petitioni uestrae effectus artifex praestaretur, in omnibus tamen iura ecclesiastica custodiret. quae ad hanc aestimationem quamuis acutiora ceteris corda sufficiunt? uno tempore, una scriptione, sine aequitatis detrimento desideria uestra supplentur, et eadem carta ad ministerium religionis et uestrum destinatur ad gaudium. boni enim principis praeuidit inquisitio, seruilem adsertionem innocenti examine non probandam. in electione enim uenerandorum iudicum ipse accusantes extra ordinem reppulit, ipse ad spem retulit accusatum. Videamus tamen, ista si facta sunt, si dei inimici etiam terreni domini non fuistis, dum Christum et regem parili temeritate despicitis et unus uobis ad utramque contumeliam ductus est criminum. destinatus antistes ab ipse conplendae 1 quia-adiunxit om. Sirm . diuia B quiqua ̃ S 2 panper Bm adianxi B commendatitiis Am, commendatu B 4 mendico B de scriptoribus] discriptoribus LV, discribtoribus B 5 gesta (e ex t? corr.) T 6 superat B 8. i. 7 decore B sermonem V1 non—dispensatione exh. B, om. ALPRTVbm et Sirm. > fi . requiret B 8 iagitur B 9 aenerabilh V, hd aenerabilis T, munerabilis ARm 10 inspexit P et Sirm . c ο̃ petitioni T 11 eclensiastica B ad L a t 12 adaestimationem R accusatiora B sufficiant B 15 destinator BV1 et fort, T ptaenidit principis B alias prouidit uel peruidit adn. Schottus in mg. 16 inquisitoo L\' 17 probandum T 18 secusantis T repalit T 92 diapicitia B atranqae T 23 8 T in res. antistu B complendat B iussionis confinio oris uestri spiris abripitur et ad incentiuam confusionis aptatur, qui paci militaturus aduenerat. inuisis beati apostoli liminibus ad usum furoris uestri iam nescius sui aduocatur, et illud quod ex omnibus orbis cardinibus deuotos adtrahit positum in uicinitate transitur ecclesiarum fundamentum: adiri non permittitur structura mediocris. tunc spem bonorum fructuum perdidit a radice separatus. dicatis forsitan, apostoli genio decerpi, si putatur caeli ciuis terrarum locis includi. tamen quamuis benedictio poscentibus ubique praestetur et exigat praesentiam martyris fides et deuotio supplicantis, negari non potest, diligentiae natali solo plus tribui et maiorem affectum loca impetrare, de quibus ad superna transitur. quam fidem allegationi curationum multitudo iam praestitit, et utimur post obsidionem diabolicam testibus iam sanatis. haec licet per redemptorem nostrum in toto orbe celebrentur, est tamen non modica monumenti illius per frequentiam conparata nobilitas , quia per eum qui hominem mutauit in angelum inlustrari potuit natura telluris. hanc uisitatori uestro inuidistis gratiam, aestimantes quia errorum uestrorum sectator esse desisteret, si reuerendae passionis penetralia contigisset. ecce non habetis in regia auctoritate subsidium : , ecce post caelestem commotionem iuste et et principalis, quam sperni fecistis, censura percellit. Videamus si superest aliqua de regulari propositione de fensio. "uisitatores" inquiunt "et aliis episcopis ipse dedit, et iustum est, ut facti sui lege teneatur". non uos in hoc titulo 1 uestris piris LV1 , uestri spiritus m intentiuam B, incentiuum c 2 abtator ABLV 3 luminibus L 5 adtrahet B eclesiarum B 6 adiri scripsi, adire Ubri funda non T fructuram R, staturam m indiocris R, martyrii uel simile latet. 7 fructum R a radioe (a rad in ras.) T se-patus (se ex si corr.) T 9 ubi B \'11 negari m, negare ABLPBTVb solo] nolo à 12 tribuisti L\' loca] lucit B 18 alligatiOni Å 14 utitur Bm post om. B 16 munumenti L\' r frequentia B 17 comparato A 20 nostrorum T sectatores se LV1 deeisterent T 22 commotationem Bl 24 est super B falsitatis incesso, diu mendaciis adhaerentia uerba non arguo: dico tamen, latorem iuris definitionis suae, nisi uelit, terminis non includi, et nisi princeps fastidii summa moderetur, frustra ad illud quod dederit ius uocatur. lex probitatis et mentis est, quae hominem uiuentem sine lege castigat: proprie moribus inpendit qui necessitati non debet disciplinam. aliorum forte hominum causas deus uoluerit per homines terminare: sedis istius praesulem suo sine quaestione reseruauit arbitrio. uoluit beati Petri apostoli successores caelo tantum debere innocentiam et subtilissimi discussoris indagini inuiolatam exhibere conscientiam. nolite aestimare eas animas de inquisitoribus non habere formidinem, quae deus prae ceteris suo reseruauit examini. non habet apud illum reus de allegationis nitore subsidium, quando ipso factorum utitur teste quo iudice. dicas forsitan: omnium animarum talis erit in illa disceptatione condicio. replicabo uni dictum: tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et quaecumque solueris super terram, erunt soluta et in caelo, et rursus sanctorum uoce pontificum dignitatem sedis eius factam toto orbe uenerabilem, dum illi quicquid fidelium est ubique submittitur, dum totius corporis caput esse designatur, de qua mihi uidetur dictum per prophetam: si haec humiliatur, ad cuius fugietis auxilium, et ubi relinquetis gloriam uestram ? Quid si inmunda mihi labia habenti et nullis succensi 16 Uatth. 16, 18 et 19 22 Ea. 10, 8 1 mendatiis AR adaerentia B 3 fastigii PRbm 4 ad illud qtiod T irt ras . quod dedetit ius] de elericis quod deterius Bm, quod dederitius quod deterius A 5 propriae BV 6 qui] quis Rm a sedix (is in rus. corr.) T, sad sedis bv, sed B istius pracenlum T in ras . praesulom Pb, prassulis cm 10 subtilissimam Rm 13 alligationis A 14 qaod L 15 erat Tm disceptione A 16 et s. h. y. e, e. meam (sic) T 18 sol. B. t. e. 8. et i. oe. T 20 quidqaid B &1 sũmittitur AR capud B 22 profetam B V 28 fugetis L relinquites Bl 25 nulli B saccesi B, saccensa m carbonibus Bth carbonis, ut Eseiae concessum est, undis abluta ipsum ad possessionis suae tuenda priuilegia Petrum apostolum liceret euocare et quod agit precibus humana uoce loqueretur ? quem si audiretis, haec diceret: "fili hominum, usquequo graues corde? ut quid diligitis uanitatem et quaeritis mendacium ? scitote quoniam mirificauit dominus sanctum suum. quid stabilita Christi manibus cupitis fundamenta subruere ? quid canum possessionis genium illius, qui per culpas iuuenescit, ariete pulsatis, et diuulsione ecclesiastici gregis nouis me et post carnem passionibus subiugatis? inauditum sacrilegii genus est, quod mentitae religionis honore coloratis : dehonestat uenerandi reuerentiam nominis qui adiutorem se in his, quae in deum iactat conmissa, pollicetur. contumeliae genus est, quasi in solacio adesse sublimi, iuxta apostolum: tu quis es, qui iudices alienum seruum? quid auribus inperitis inluditis et grauiorem uindictae speciem facitis esse quam culpae? si odium debetis excessibus, uos mundate. cur liberius condemnatis scelera quam uitatis? sui inpugnator est qui fornicationis officiis urguet adulteria et per animarum stupra carnis accusat. scriptum nempe retinetis: maledicti omnes qui fornicantur abs te. foeda ergo a nitore domini sui obligatione dissoluitur qui statutis caelestibus minus mera fide dependit officia. possessionis nostrae 1 cf. Es. 6, 7 4 Ps. 4, 3 15 Rom. 14, 4 21 Pa. 72,27 1 • 1 eseiae B, eseiae V, isaie T, isaiae ALBT undi B, ut dis a B, ut his m ablatis m 2 tenda B 3 et om. ARm ait ARm praecibua B 4 hoc airm. filii ALT grauis BB 5 ut q. d. ua. et q. m. ecitote q. m. d. s. suum T 6 mendatium B 7 qui L stabilitate B 8 subuertere b quid — l. 12 coloratis om. m 9 iuueniscit BLV et] ut B diuisione Sirm . eclesiastici B, ecclesiastice T 10 nouissimq Å 12 reuerentiam (ti corr.) T 13 pollicetur L 14 solatio AL RV 15 quia ea] ea qui A indicis BV1 18 condempnatis AB uitatis b, uitetis ABLPBTVm 19 arguit B, urget T n 2Q atubra (b ex p corr.) B, stupca stupra fort . 21 fornicatur B faeda R, feda BLfTV 22 oblegatioae BLTV 23 fidei Rm possessiones V1 ur ͂ ae ARm uobis, ut uideo, claritas mouit inuidiam, quam simulata in malis possessoris indignatione transfertis, dum desudatis inpendiis. arcem, qua fuistis conspicui, crebris labefactatam ictibus, nisi obsisterem, proposuistis subruere et caelo stabilitam machinam, quanta sit, ostendere per ruinam. nolite praestolari de clade uestra uictoriam: nolite triumphum superando perdere meis laboribus meo sudore quaesitum. quicquid ad tropaeum ducit, obtinui: quicquid uos inlustres faceret, in sede congessi. uobis tribuit claritatem fax ista quam uiperino liquore putatis extingui. in perniciem propriam accenditur qui sic saeuit in gratiae suae germina, ut plantas abscidat: liberior iusto iracundia plus quam alios lacessit auctorem". "Symmachi quos uocatis excessus, si sunt, illa qua et uos expectatione sustineo: nefas est peccantem patientiam iudicis non amare. quid nisi ultionem flagitat, qui dum reus et ipse sit, uindictae in altero moras accusat? haec illis a me uox debetur studiis, quia deum dixisse teneo, pronum esse hominem in malitia et omnem carnem amicam esse peccatis. nolo occasione personae innumeris datura dignitatem fiat in abiectione possessio, ne, dum homo incessitur, lex diuina frangatur. mihi credite, si sunt ista quae dicitis, respicio, quia et in illis, de quibus nihil tale dicebatur, quid fuisset inspexi. errat qui falli deo proximum credit: mihi uindictam, ego .18 cf. Gen. 6, 5. 8, 21 24 Rom. 12, 19. Hebr. 10, 80 2 mali Am et Sirm . transfertur T 4 i∗ctibus (e eras.) B obruere Bb 6 praestulari B triumphum (alt. umpartim in ras.) B 7 quidquid bis B 8 tropheum ABLPBTV, triumphum m dicit obtinuit A 9 cong.essi LT, congessit A pax B 10 adcenditur B 11 in ABBm, ut LPTVb ut A Bm, aut BLPTVb 12 iracumdia A lasceesit A actorem T, aucrem B 14 simmachi T, simachi A uocatis (is in ras.) T excessos B qua om. AB 16 pacientiam BV 16 rens ex retis V m. 1 17 mores B 19 peccatis (coatis in ras. corr.) T 21 needum B incessetur B 23 de om. ALBTV nil 8 ABm qui A inpexi L 24 fallit B et ego Pb retribuam, dicit dominus. uos potius olim fili, de quibus spiritalis uentrem partus onerabat, ad abiuratam redite concordiam : pio uos sinu, sicut habuit hactenus, ecclesia mater accipiat. numquam est sera correctio: scit diu expectare inmodico labore quaesitos: nescit pro uilibus despicere magno pretio conparatos. multis gradibus recursus est ad salutem: praeter desperantem nullus excluditur: fructus ueniae proximus eat coronae. nolite Symmachum papam pressuris uestris iuuare : si reus est, mihi credite, cum cessauerit humanae inpugnationis ministerium, diuinum mox succedit arbitrium. nonne in splendidissimi cognitoris lance praedicto aut poena debetur aut praemium? syllogismos a me sermonum et schemata non quaeratis. antiquo adhuc utor reti post hominem et inrisam a sapientibus saeculi cumbulam non reliqui. illa me per mundi freta sustentat: ditat probatum in captione hominum rete, quod cernitis".