Illi, princeps uenerabilis, in laudibus tuis perscribat professio, illum a praeconiis propositi repellat consideratio, quem a defensione tua aliquod subtraxit officium. refundat tibi generalitas rebus obligata sermonem, dum inaequalis uicissitudo conpensat laudibus quod adepta est de sudore. armis tuis libertas obnoxia, quod solum potest, hilaritatem didicit adnuntiare praeconiis. tuum est, inclyte, deuotioni pretium dare, quam intellegis uires subditorum non posse transcendere: erit dispensationis sacrae de famulis aestimare quid exigas, in quibus agnoscis totum tibi militare quod praeualent. propriis maiestas tua oblationem litterariam dignetur altaribus, quia, In nomine patria et filii et sps sci praemittit inscriptioni B Incipit panegyricuB (panygericus B1, panecyricns L, panigericns MT) dicttis clementissimo regi (rege L) theoderico (theodorico LMT) ab ennodio dl famulo (ab e. d. famnlo om . M) inscr. BLMTV; cum in codice P hoc opusculum imterciderit, ex recentioribus D = Monacensem 110 saec. XV a Mansone conlatum et M = Magliabecchianum 16, 29 a. XV hic illic adhibui; p autem editionem Variarum Cassiodori Parisinan a. 1588 significaui 4 illum DLMTV proscribat p m mg., praescribat p, rescribat fort . 5 pconis L \' 6 refundat] referat DMp 9 didicit Db, dedicet LMTV, didicet B adfictiare L 10 indite MT denotionis L, denotoram D 11 quim C cxp. et a ex ae fort, corr.) B sudditorum B 18 cognoBcis b, agnoscitis L 14 litterariam (ariam in ras.) B, litterarum DM \' ne senescat claritudo operum, aduocanda sunt linguarum exercitia. quid egeris, ne uetustas sibi uindicet, obliget catena referentum: disciplinarum enim quietem uos tribuetis, per quas uobis continget aeternitas. nihil amplius caelestis dispensator arcani Ab humanis poscit ingeniis, nisi ut intellegant quo ueniat auctore quod sapiunt. inter deo proximos agnouisse qui praestitit reddidisse est beneficium: quod descendit a superis, sola hymnorum licet mercede taxari: fabricator mundi ad potiora munera modulatis inuitatur eloquiis. dicite, si non praemii loco opifici sua lingua blandiar. iungitur quod de sacrario mundi pectoris laudatio debet principalis effluere. nec solum linguae nitorem postulat conmemoratio numinis tui bono adserenda conscientiae. in diuinis obsequiis feriato ore peragit mens serena sacrificium: actuum munitus claritate in aetherio cultu etiam mutus obsequitur. ergo et me titulus, qui obstare putabatur, inuitat: utinam mundior professio habeat concordiam cum secretis nec dissentiat splendor cordis a corpore. Salue nunc, regum maxime, in cuius dominio saporem suum ingenuitatis uigor agnouit. salue, status reipublicae: nam nefas est, speciatim a te simul conlata narrare et unius bona temporis uerborum diuisione discernere. si bella regis mei numerem, tot inuenio quot triumphos: congressui tuo nullus hostium, nisi qui laudibus adderetur, occurrit: militauit tropaeis qui restitit uoluntati: nam semper aut pietati tuae peperit t 2 uendicet DT obligec B, obligat DM cathena MT 3 referentium jDT, referentum (en corr.) B, refertitum b 4 nobis MT 5 intelligant BT 6 actore MT deo B in ras., dd DMT (sed 11 in ras. T), deoa p proximos em. Schottus, prozimus Bb, prozim V, proximum DMLT, proxime p 7 red|disse Bl qui DM 8 ymnorum BLTV 9 dicete Bb, discite DMp 10 sna scripsi, suo BLMTV, om. b blandiar Bb, blanditnr L MTV 11 affluere DM N12 nnminhis B 13 bona Bb (sed a in ras. in B) 15 culta L, cultu. (s ? eras.) B et B in ras . 17 nec] ne SN. ab opere fort . 18 saluae B dominici B m ras . 19 uigors B 20 lpeciatim] separatim Mp (in mg.) et Sirm . 21 diuisiones B 22 quod triumphuB B 23 post occurrit plus dimidia linea uacua in B tropheis LMTY, tropeis B 24 reeistit DMT subiectus gloriam aut qui praesumpsit tela uirtuti. qui te in acie conspexit, superatus est, qui in pace, nil timuit: nec promissio uenerabilis claudicauit inter prospera nec passus moram uigor in proeliis. callis tuus multo uallatus obstaculo et cotidianas uictorias uidit et profectionis detrimenta non attulit, sic inimicorum interclusus agminibus, at negaret accessum, sic tuo patefactus inpulsu, quasi hostium prouidentia nil noceret. haec si felicitati tuae adscribenda sunt, est plena dos principis, omni honore augustior, si labori. prima dextris ominibus contra naturam certamina suscipiens, ne resistendi spes relinqueretur inimicis, uarias tibi loco principe caeli leges, terrarum munimina, fluminum imperuia subdidisti. mentior, si umquam dispositis tuis inpedimentum exhibuit ardor aut frigus, si tumore gurgitum, si bibendi necessitate constrictus es, si Alpium iuga connexis poli sublimitate sociata cursibus tuis attulere tarditatem. nescierunt resistere quos deuictis locorum munitionibus inuenisti, quia securos faciunt interrupta quos protegunt et laxatis in otio animis uiuunt qui tutiora possederint. aduersus te nec campestris habitatio pares protulit nec quos amplexa sunt inuia, nisi extiterunt supplices, a depraedatione subduxerunt in possessione tua. positus sine formidine diuitias indicauit, nec rebellem inuit, si pauper innotuit: nemo indignationi tuae nisi humilitate subtractus est, eum in sociorum profecisset numero qui rogauit. non tibi I. 1 qui tenatie L 8 caudicauit B 4 nigor moram DLMTV 5 cottidiamae L professionis DMp, profeotioai coni. Manao 9 augustior DT pti pzima V 10 omnibus BfD, omibos T 11 relinquetur L 12 mnnima LV imperuia scripsi, superbia BLMTVb, superba p, superbiam coni. Manso mencior si L, si mentier b 18 edbuit. B ardoni nt frigora B, ardere ut frigera Zp i4 timore DT 15 est L conuexi Tp, connexis i et Sirm. 17 securas B ut uid. 19 possiderent Bb, possident p in textu, possiderunt p in ung . 20 nec] ve L 21 subduxerunt scripsi (fuit in archetypo subdux), subduxit libri 22 iuait p (in mg . iaaet), iubet libri 18 nemo (t in ras.) B indignationi (on in ras.) B subtractum Ls ignotas est algor Scythiae, non Meroen aut anhelum aestibus Cancrum ut alterius possessor orbis ignoras: didicisti uniuersa subigendo quae nobis uix auditu patuerunt. haec quidem maiora sunt homine: sed qui ad mundi paratur gubernacula necesse est ut uniuersis ueniat cardinibus institutus. nimis uelociter tempus maturae laudis adripui et quasi non in primordiis fluuius etiam torrentis fatiscat ingenii, sic per narrationis famem fruges perfectae aetatis inuasi. laurearum ordines quaerit qui et celeritate earum superatur et numero. citius a te, inuictissime, insignia quae reteximus impleta sunt quam dicantur. quis ferat in gestorum suorum elocutione torporem, quem in actione non pertulit? Educauit te in gremio ciuilitatis Graecia praesaga uenturi: quem ita ingressum uitae limen erudiuit, ut dum adhuc de puero haberet hilaritatem, mox eam sequeretur securitas de tutore. adhuc in cano flore degebas adulescentiae nec uirtutum messem lacteus ante experimentum culmus attulerat, adhuc blanda erat imago pubescentis nec tingens faciem lanugo uestibat: quando aeui purpura et flosculus superuenientis imperii promittebat sollicitis de gratiae conmutatione terrorem, cum ad probationem roboris et clementiae tuae ruptis uinculis furor emicuit et euisceratas diuturna quiete mentes occasionis pabulo subiugauit. pulsa est extemplo principalis urbe reuerentia et in uacuam possessionem nullo adscitus sanguine tyrannus h u 1 scytiae B, sithie DT1 merce Bb nau aestibi cancrum deleta in m. rec. quae aestum supra scripsit, aestum b anelu L 5 uniuersis] iniquos L 6 pimordis L1 7 actiam L fetescat Bb 8 faA T 9 caeleritate B, sceleritate T 10 reteximus (ex ex iz ut uid. corr.) B 12 quê (8 in raa.) T 13 grae- mio B gtia T, gretia L, gratia D 14 ingress ̃ L, ingraes B, ingens bp lum T 16 haberet] ht T eum b 16 adoli- scentiae B 17 lactens M 18 pabiscentiB B cingens fort, fingens p in mg. aestiebat b 19 flusculus B inperii B 21 ad] in Sirm. rnboris Bbp furore micait B, furorem micuit b 22 euiscerata T mentis B 23 exemplo L 24 uacua BLM tyrannas B cessit, qui aula potitus definiuit, postquam metu hostes suos debellauerat, nihil superesse quod gereret: cam animos tuos sine annorum suffragio inpulit lux naturae, ne aut causa melior te coram posito subiaceret, ant non beneficium necessitatis tempore redderes quod pacis acceperas. in ipsis congressionis tuae foribus cessit inuasor, cum profugo per te sceptra redderentur de salute dubitanti. uentilemus historias, interrogentur annales: apud quos constitit refusum exuli, quem cruore suo rex. genitus emerat, principatum? castrensis gloria turmarum participatione dispergitur nec ad unum referri potest quod uenerit conlatione multorum. singularis boni fructus est ambitionis refrenatio, illo maxime tempore, quo sine opinionis damno possis adquisita retinere. par te, inclyte domine, laus respicit donati diadematis et defensi. si te illarum rector partium non amauit, perculsus praefuit reipublicae, si dilexit, obnoxius: usus es in tuorum fide meritorum teste purpurato. Iam tunc in ius tuum se palatia ipsa contulerant: nemo credidit non te posse ad quem uoluisses transferre quod reddideras. sed parcus in exigendis praemiis, quasi sufficerent ad uicissitudinem operum tuorum, fasces accepisti, non quo tibi accederet genius de curuli, sed ut de te pretium palmata mereretur. quis hanc ciuilitatem credat inter familiares tibi uiuere plena executione uirtutis? ille annus habuit consulem, qui rempublicam non tam sollicitudine quam opinione tueretur, 1 quia nlla B metam BDLM hostee T (es in ras. corr.) bp, hostis LV, hoste (e eorr. uid.) B, hosti DM snos] uoe L 2 nil TV animiu tuus B 8 ne] nec L 5 redderi. B acciperae B congraeesionis B1 6 cessit Bb, accessit DLM TV redderentur (re ex ra? corr.) B 7 uentelemus B* 8 euuli LV 10 referi L 12 quoquo B 18 dampno L TV par te] parte ̃ Bb, parce T, per p in mg . incUte L MTV 14 respicet B diadimatis B 15 si om. L 16 ea] est DLMT fidem p 17 palatia B contulernnt L MTV 19 sed parcus om. bp proemiis BL V 90 quod DM Tp 21 accideret Bb practium B palmata M, palmatam BLTV, palmatum D, palmarum h meretur T 22 ciuilatatem L1 28 exsecutione LV *nus (a corr. uel abr. uid.) B, unus bp quo in segmentis posito quae ab hostibus sumpta fuerant arma tremuerunt. quando talis contigit sorte lectoris, qualem dedit ab ipsa mundi infantia regum examinata claritudo? nolo per casus errare dominatuum: in tuo stemmate probati sunt qui reperti. Serranum scipionibus aratra pepererunt, qui dum grandia sulcis semina conmendaret, honorum ei messis oborta est. sed minus diligo prospera, quae sumunt a desperatione principium: uix paucos contigit degenerare nobiliter, cum familiae tuae debeas actus generis nobiliter custodire. quid mihi, uetustas, obicias agrestis membra paludamentis decorate? -ego tibi, quod admirationem uincat, oppono principem meum ita ortum, ut eum non liceat inprobari, ita agere, quasi inter imperatores adhuc precetur adiungi. Sed quid faciam, cui fecunda actuum tuorum seges occurrit, ubi uniuersa eligentem superant? nescio quas aristas horreis inferam, quas relinquam. stat ante oculos meos Bulgarum ductor libertatem dextera, tua adserente prostratus, nec extinctus, ne periret monumentis, nec intactus, ne uiueret adrogantiae, in gente indomita domesticus adstipulator superfu turus roboris tui: qui si sufficiens leto uulnus excepisset, personam uiceras: quod in luce substitit, submisit originem. haec est natio, cuius 1 sigmentis BMb, figmentis DLTVp sumpti L fuerunt b 2 treuerunt L contiget B lectoris Bb, lictoris LT V, litorie D, licoris M, rectoris p 4 casus] cursus fort . domi- Datum B, dominantium p in mg . stimmate B , 5 scipioaibus B • atratra L peperererunt B graoida (aida in ras,) T 6 ei* (ut uid. i. e. eius) L meeses B 7 ad spiratione B 6ei\'(ntuid,i.e.eius*B principuum L 8 contiget Bl tuę (ę corr.) B 9 qui B 10 obitias L, subicias (u ex o uel a corr.) B agxestia p et Sirm. post decorata dimidia et tota proxima linea uacua in B 11 ornatum ut etim DMTY, ornatu ̃ (n ex & corr.) ut eum (ut eum extra uersum add.) L, ortu mutilum b, ortam nt illum p 12 improbaie Schottus 13 precetur B\' 14 feconda T1 occurret B 15 horreis aristas DMT, arestas h. B 16 uulgarum BLM TVb, uulgaris D 17 libertatem D p in mg., libertem BLMTVb asserentem L 19 superfuturos L rnboru B 20 si. L s . JL, om. DM loeto LV, laeto B 21 subtnusait L ante te fuit omne quod uoluit, in qua titulos obtinuit qui emit aduersariorum sanguine dignitatem, apud quam campus est uulgator natalium (nam cuius plus rubuerunt tela luctamine, ille putatae est sine ambage sublimior), quam ante dimicationem tuam non contigit agnouisse resistentem, quae prolixis temporibus solo bella consummauit excursu. hos non montanae strues, non fluminum obiectio, non negati egestas alimenti in artum necessitatis lege continuit, dum credunt satis. esse ad delicias equini pecoris lac potare. quia ferat aduersarium, qui pernicis iumenti beneficio currit et pascitur? quid quod et illis animalibus indicunt studiosae famis patientiam, per quae esuriem uitare didicerunt P quemadmodum fit, ut ieiunae cornipedis sessor uisceribus cibos extrahat, quos illa ne conderet, diligentia instruente prospexit? his ante mundus peruius esse credebatur: nunc illam sibi tantum orbis partem interclusam aestimant, quam tueris. esuriem multa transcendo, ne pigrioris stili uitio serus aduenias, Romanae fax curiae diu in umbram coacta tardius elucescat.