XVII. DICTIO IN EVM QVI SENI PATRI CIBOS SVBTRAXIT. DATA ARATORI. Nescio, iudices, utrum inueniatur poena, quae criminibus satisfaciat inpetiti. interim deest linguae copia, quando facinoris nouitas superat arguentem. iste est filius qui grandaeuo 2 conditione libri libertatis B 8 et B I. I . pudi. citia-eroa om . Bt add. corr . m mg. vnf . 4 eroa B, heros b in mg . magnanimę B 5 depulia T 6 mortea Sirm., mortia Ubri hostibus L\' hictibua T addiceret Sirm., addiserit BPTV, addi**cerit (di eras.) L, adijceret b 7 perounetor BT, percontur L* faactores BTl 9 minitaris B habuisti L certaminis B\' 11 Hberabit B intellegistis L\' 12 numibus LV studerunt B supplicii L\' 18 plio JB . B \' 14 uenerat\' in tus corr.) B , XVII. 18 sini L\' patrice boa B 19 damta B Aratori] Controuersia quarta inscr . add. Sirm . 20 criminibus** L 21 oapia B\' 22 grandeuo libri patri, cum posset praebere alimenta, denegaui, id genii sceleribus suis adsocians, ut esset patre incolumi parricida. putas euasisse te debitum de non inlata genitori morte supplicium: ut esses nocentior, pepercisti. potuisses cruciatus, quos intuleras,, ultimo patris fine concludere, si medica manu iugulum praestitisses: prima est malorum tuorum adinuentio creatoris proprii exitium nec remouere ut pium filium nec ut crudelem decet inferre. quid est quod inter utramque uiam, exquisiti inuentor periculi, neutram sectatus pasceris promulgata tabe genitoris? uixit te procurante eo infelicior pater, quod mori te procurante non meruit. nemo, sanctissimi, dubitat mundi istius mala aduocata nece sepeliri et communem sortem uotum esse inter aduersa constitutis: necesse est optari quod modum ponit amaritudinis. rogo, quibus est beluis conparandus qui procuratione sua infert dura sine termino? cuius doli, dum manus abstinet ab auctore lucis, leto commutanda pepererunt? iam erat genitor istius annorum fasce contritus: iam per tremenda senis membra aeui depopulatio uestigia olim robusta subuerterat: iam diuturnitatis morsibus in rugas, quae declarabat hominem, forma uergebat: non tamen sine spe subsidii ad maturitatem peruenerat, cui iam maior suboles adridebat. potiori fiducia ad uictum congregata dispersit quem semper scimus horrea sua in pignoris alacritate posuisse. omen putauit cogitare de substantia cui existebat natus incolumis, ad gelidam canitiem hoc putans posse sufficere, quod reparatus in 1 pouit B scelebus B 2 **e ̄ et L iseolnmni L1 y y 4 innocentior Sirm. peperisti Tx 5 manu iugulu ̄ medica V, manum tnoram ingnlam media L m ras., manu iugulum medica P, manum iagnlo medicam Sirm. 6 prestetisses B tnor V in mg. add. m. 1 creatoris/// L 7 exitam Ll 8 utrumque Bx 9 innentior B neatrum Bl, necntram L promnlga Ll 12 aepiliri F 14 amaritudini forl . 16 antore B, actore T laeto B commnlando L1 17 face T, face LV, falce P 19 diuturnitates LT1V rogas B 21 ma**turitatem L tnboiis B, soboles LTV 22 qm T* 28 in** L omen] on* T potanit B 24 exsistebat B gelidem T\' 26 potaM B prosapie annis uiridioribus non merebat, cum repente egregius iuuenis tali patrem securitate nudauit. uellem paulisper, uenerandi cognitores, ad hunc uerba conuertere: sed reor perire monita, quae profligatis moribus exhibentur. putamus, uenerandi hominum, ad hos usus prolem cuiuspiam magisterio peruenire? sufficit germini institutio naturae, quando quod solent facere doctores infundit eorum pectoribus lex humana. non est ei accidenti bonum debita conplere, nec deesse potest ratione praeditis quod auibus probamus insertum. uersa uice aquilas legimus fetuum ministerio pasci, et beneficia parentum, quae inplumes nati, quando ouorum tunicis exuuntur, indepti sunt, quadam districts aequitate restituunt. non putant uolucres esse liberum accepta denegare: quale est ingenium quod circa diligentiam suorum alites nescit imitari? transeo multiplicibus exemplis luporum rapacitates: ieiuno escas parentibus ore deferunt et inpasta uisceribus fera ad creatores suos currit ore locupleti. uos perpendite conscientiam rei, quali poena digna sit quae inusitata conmisit, quia propagantur inpunitate uitia et, nisi iudicantem censura succurreret, peccandi uis per generale corpus exiret. 1 pzosapiae BL ueridioribus B merebat B, peribat LTVb 2 securitatem L uellim B panlisper] facilis per B 8 cognitoris B, genitoris L1 sed reor] sedicio B, an sed scio? 4 potamas B 5 hos usus] ocoisna B 6 institati B 7 dootoria B infondit B1 petoribus B 8 adadendi B de*esse (c eras.) L 10 aliquas T parci B beneficium Sirm . 11 quao scripsi, quod Ubri inplnmis B °uorum (o a. l. m. 2) L tonicis B intecti Pb 12 equitate B 18 esse uolucres B adeepta B 14 aliter B a multiplicibus B 15 lnporem B1 rapaeitatis B ieinnio L* escar B 16 inparta L\' fera (e ex o? corr.) B curret B 17 digni Ba 19 iudicantium TY succurrerit V* uis uis B . XVIII. DICTIO IN TVRANNVM QVI PRAEMII NOMINE PABRICIDAE STATVAM INTER VIROS FORTES DEDIT. DATA ARATORI V. C. Quamuis, iudices, uirorum fortium effigies mansuro perenniter aere seruentur et per haec simulacra nesciant obitum uel sepulti, quamuis in aeternitatem migret per has artes imago mortalium et angustam humanae naturae legem uincat industria: tamen uirtutis pretium nec parricide aliquando meruit nec tyrannus exsoluit quando munus innocentium aut sceleratus elicuit aut oppressor libertatis ingessit? statua, uenerandi praesules, sudoris fructus est iudicio reddenda purissimi, ut in utroque congruus nitor nec suscipientem deuenustet, si indigno auctore prouenerit, nec, si conferatur inmerito, maculet largientem. si libera aduersus tyrannum uox est uitia detestantis, si licet sub tutore criminum culpas urgueri, dicam quod sentio. inter duos nefarios res honesta uolitauit et neutro munita praesidio, nec a quo procederet nec ad quem deflueret, cognoscebat. res dudum decreta fortibus et sanguinis conparanda suffragiis, ad quorum peruenerit iura, respicite, ut eam tribuat usurpator imperii et accipiat patris extinctor. quo me uertam, nescio: inter uirtutum tuarum, uenerande princeps, deprehensus abrupta nescio, utrum adcusem quod tyrannus es an quod honoras praemio parricidas. utrique digni crucibus et de praesenti uita culleis effugandi. non creditis sufficere, uos debitum uitasse supplicium, nisi et tu quod non licet tribuas et ille quod non meretur XVIII. 8 forter L dedwit T 4 aratori u. c. TV, antorii L, aratori B; Controujeraia quinta inscr. udd. Sirm . 6 iudicis B .10 innocentum Pb 14 autore B, actore T, auctori Sirm. 16 ai licet] scilicet B, sed licet Pb .17 urgeri LTV nefarius B honesta* T. 18 presidio B procederet b, procederit BL1V, processerit PT* 19 deflueret b, defluerit BLT1V, defloxerit T2 21 eum Lx usupator L1 24 ee] 8 B 25 effugandi (i m ras.) B 27 set B meritar B\' ut uidetur acceperit iam dudum a te ista per audaciam praesumpta sunt, cum arcem iustitiae profligator intrasti, his ad dominatum euectus suffragiis, quibus in altero statuam contulisti. necesse est, amplissimi hominum, uniuersos fouere quod fuerint, nec utiliter nisi ab emendatis corriguntur excessus. prodigus frontis est qui punitorem mali credit facinorum sectatorem. iudicis conscientia constringitur necessitate secreti et non putat liberum condemnare in subiectis quod ipsa non dubitauit admittere. quantis successibus aut quam uariis incrementis ad haec, sentina criminum, peruenienti, ut tibi liceret ad sublimia peruenienti in tantum peccare, cum uelles, ut probrosos ad potiora statuis inuitares? tu libertatis saporem felle seruitii conmutasti : ille obsequia patri debita uertit ad gladios. quantum laudanda sint quae laesistis aduertite et feriato ore adcusantis quid mereatur pater et ingenuitas aestimate. tu absoluta colla iugo miserrimae condicionis adstringis, apud illum nihil praeualuit lex naturae: hoc tu circa patriam geris quod intulit hic parenti: in eo fortasse crudelior tu credendus, quod dura imperia sub uitali quadam morte dispensas nec illis, quibus est desiderabilis obitus, quasi medica manu praestas exitium: ille non passus genitorem in mundo subsistere pernici ictu eripuit uitam lucis auctori. nescio qua sint criminum diuersitate discreti: interim, si liceat, poena iungendi sunt. si te circa ciues alicuius supercilii tumor eleuasset, reum te designaret laesa communio et priuatae abiuratorem dulcedinis. inmoderata nuntiaret erectio. si ille creatorem toruo lustrasset aspectu genitore incolumi, habuisset meritum parricidae. uidete quid dignum his sit, qui ad delictorum fastigia « 1 acciperit B \' 2 iusticiae B 3 statfla T, statua V 4 aniuersus B quod (od corr.) T 5 correguntur B 8 condempnare libri 11 nellis B probrosus B 14 sunt V* lesiUtis libri . 15 pater et] patrum Pb estimare T* 16 meserrimae B\' conditionis libri 19 imperia dura T 21 immundo T 22 eripuet B autori B nesci° V sunt Sirm. 28 pesa B 24 tumor* leuasset T 25 te om. B in fine lineae priuate B 26 teruo] turbo B 27 incolomi B peruenerunt. nihil est quod residuum aut adflicta credat patria aut pater extinctos. facessat a nobis, principes uiri, argumentis acerbare conmissum. sufficiunt nuda reorum uocabula, nullo defensionis munienda priuilegio. addam sane delicto quaedam, quae sunt praecelsa reatuum, ne ulla res uideatur de actione subtracta, quam sagacibus, ut aestimo, uestigiis inuenistis. ambitur parricidae statua fortium uallata lateribus, et simulacrum, quod ant litteraria cura peperit aut Martius campus refudit, huius imagine posthabetur. duriter, si creditis,, ferunt tot nulla titulis nulla se ab effusore paterni sanguinis retributione distare et, si qui animabus reliquus uigor est, deflent praemia sua, quae adnisu roboris exegerunt. ubi honestas, ubi studii liberalis efficacia, ubi munus pro patria dimicantis, si aereas formas areis possessor exhibet et qui genitoris funus procurat optineat P uos tantum digna meritis exhibete tormenta, ne, si inpar poena impetitos addixerit, nec uobis debeatur laudatio directa censendi. uno itinere uita pellantur quibus paene par extitit sors delicti. XVIIII. DICTIO DATA AMBROSIO IN ALEATOREM QVI AGRVM IN QVO PARENTES EIVS ERANT POSITI PRO LVDI PRETIO DEDIT. Postquam, iudices, deforme aleatoris studium deductus ad exilitatem census euaserat et crescentem certandi curam v 2 principee P1 et Sirm., principis BLP2TVb 8 acebare B 4 minuenda T adam B delictu B 5 quedam PT, quodam BLVb 6 de om. Sirm. 8 litteraris Sirm. 9 imaginem LT p\'hr\'e (t. e . posthabere) T credentes B 10 ab effusore se LTV 11 reliquos B 12 premia B 13 efficatia B 14 arcis BTY, artii LP (cfp. 477,2); quas arcis fort . 15 genitores L obtineat BT 16 pena B\'T impetitos Pb, impetitua BL TV 17 directa] delicta fort, 18 poene B existet B aorbe B1 dilecti f B .\'. XVIIII. 20 data] dicta b alteatorem B 21 ludi pro T 22 dedit] Controuewia sexta inscr. add. Sirm._ facultatum defectus addixit, coeperunt a turpi praemio nec parentum sepulcra subduci, coeperunt expectari dubia casuum de fauillis et ridenda proponi contentionum momenta de lacrimis. ubi sunt qui dicunt perfunctas luce animas nihil cum huius mundi cultoribus habere commune et post saeculi segregationem diem suum habere translatos? ecce iam maiores istius prope quae obtinuerant sepulcra senuerunt et re ipsa per diuturnitatem requirunt busta iam tumuli: et tamen apud comisatorem inprobissimum adhuc creduntur in illis intentionis pretia non perisse. post longa uitae curricula fortuito nil debentes euentum manes iubentur expectare de tesseris: post profligatas, quas parentes tui per longam parsimoniam opes collegerant, post multa argenti aurique pondera, quae iutura heredem parcitas sub dimensione seruauit, urnas ueterum, ut essent in praemio tabulae, sterilitate deterior proles honorasti. si mausolea praecedentium minor posteri cultus ornaret, esset plectenda neglegentia et spectaret de illis poenam iudicibus, qui filiorum suorum mores in alienis cupiunt emendare commissis. pro festiuitate certa temporum lege redeunte, pro sertis et quibus animae pascuntur muneribus, credidisti nefas, si genitorum tuorum sepulcra dominos non mutarent. non tibi licuisset domos ultimas pro abducti ab hostibus pignoris tui redemptione distrahere. quaero quae sit necessitas quod alienum uideo in parentum tuorum cineribus possessorem: et nihil mihi aliud nisi ludus opponitur. o misera mortalium condicio, et cum denegantur desideria et cum infelicius conceduntur! quotiens creatores tui sollicitis deum mouere suspiriis, ne de huius usura lucis, quod infaustissimum creditur, 2 sepulchra LPY exspectari LTY cansuum L 3 monenta B1 4 nil T 6 translatus B 7 sepnlchra LPV re ipsa scripsi, de ipea B, de ipsu LTV 8 requirunt Bb, fiunt LTV tnmnlia LTV comesatorem LV, comeeaatorem T 10 fortnita B 11 exepestare TV 12 parentiB B colligerant B 14 particae L 15 stabnlae T 16 praecidentium B 17 negligentia BT m pascantur B credidistig L1 21 sepulchra LV dominus B 22 domas B abducti scripsi, abdueta Ubri 25 alius B mortalis LTV 27 creatoris BLb deu| L* , sine legitimo herede transirent? quotiens futuri mens nescia proximitatem mortis incurrerat de pallore progeniti? editus institutus eruditus ad hanc messem, iudices, ieiuna pudoris mente peruenit, ne in iure suo patiatur esse, postquam uniuersa perdidit, patrimonii largitores. damnamus in scelerato uoluntatem turpissimam: nam contingit forsitan, ut ad probos dominos priorum tuorum ossa beneficio lenitatis emiseris. communis est uniuersis defunctorum reuerentia et circa religionem sorte ultima conditorum dignam poscit humanitas uniuersa culturam: excellentius tamen maioribus nostris debita suprema redduntur, quos ita sibi ueneratio proponit ante oculos, ut dis credamus exhibitum, in quibus defunctorum mandata peraguntur. seruamus uniuersa quae iusserint, non credentes inpune contingere, quod de eorum fuerit praeceptione uiolatum. non inuenio nonum facinoris genus qua explicem nouitate sermonum. quibus fuit sacrilegium non parere, quale est eorum suprema domicilia pro ludicris uendidisse? credite, cognitores, stare ante oculos uestros tot istius atauos uindictae tempora praestolantes, quorum placatione mansura in posterum circa parentes diligentia poterit sine labe sanciri.