Adtendite sensum et intellegentiam uestram in spiritu sancto, ut non tantum auribus audiatis, sed etiam oculis cernatis diuinum Christi sacramentum. cernitis autem per fidem uestram: audire enim necessitatis est, credere sollicitudinis. aurium officium est indifferenter pariter uana adque utilia perspicere, fidei autem non nisi quae probauerit credere. nec enim cuiquam prodest libenter audire, nisi credulitas auditum confirmet. fidei oculi sunt spiritus per quem uidentur spiritalia. si ergo uos estis spiritales, intellegite caelestia. similes enim similia sui recognoscunt: etiam muta animalia de uocis sono inuicem se intellegunt, leones fremitum, tauri mugitum et miles tubae clangorem . quanto ergo uerius spiritales spiritalia intellegunt, caelestes et heredes patris sui praecepta et ea quae testamento patris sui cauta sunt? uos ergo cum sitis Christi heredes, intellegite testamentum eius. quod si quis per aetatem minus docibilis est ad intellegendum, habet spiritum sanctum interpretem: illum sequatur, illo duce et magistro facillime poterit noui testamenti iura uirtutemque cognoscere, quod hereditas gentibus contributa est. Hoc modo Dominus et Pater in principio fecit hominem sua, manu 20 eumque posuit in paradiso data certa condicione praeceptorum uitae Incipit aduersns Iudaeos (qui insecuti sunt dominum nostrum Iesum Christum add. MQT) BMQT . — 2 accendite ex adtendite T in om. T, et in v sps scs- T1 .3 cernatis oculis T 4 per om. B 6 uana ex una T, atq. una Q prospicere B non om. QT : -7 nec] neque v quidquam v 8 spiritales B per... spiritalia om. B . quem corr. in quam T 9 uidentur ex uidenter T 10 similis T sed si in ras . sui similia v recognoscit Tl multa B 11 sono] si n B leonis BMT1 12 clangorem addidi, om. BQT, uoces add. a quando Q uerius] uiri iusti Q spiritalia om. BQ 18 est hoc modo. deus et pater ita distinguit v 19 principium Q legis et testamenti. ille autem contemptis patris praeceptis expulsus est de paradiso in suam terrigenam natiuitatem, in qua etiam defunctus est: sed Dominus suscitauit genus iustum de semine Adae, quod semen conseruauit in populum super flumen et heredes eius. ex illo genere inuenit hominem iustum, cui imperauit ut faceret fabricam in modum machinae capacitatis certae mensurarum compagibus, ut illa condita cum suis fratribus Noe seruaretur per illud genus: sed iusserat Deus propter iniustitiam hominum orbem terrae aquis inundantibus deperire. igitur postea saluus factus est cum suis Noe. et constituit ei Deus praecepti sui testificationem dicens: omnis res cibus uobis, quasi pabulum olerum excepta carne cum sanguine uitae, et posuit huius testificationis signum in arca. post haec rursus Dominus Deus testificatus est Abrahae in Isaac hoc modo dicens: tibi dabo hanc terram et semini tuo, et faciam te patrem multarum gentium. et exinde increuit semen in multitudinem populi, et diuisum est in duodecim patriarchas. sed etiam illis quoque Dominus testificationem posuit in montem Choreb per Moysen, de quo loco expulsis gentibus constituit illic populum, quem accepit et possedit promissam sibi hereditatem: quibus etiam pleraque signa et miracula ostendit Deus quasi carissimo filio. sed idem populus perceptis tot tantisque beneficiis aduersatus est patrem et dereliquit Deum uiuum. dereliquit enim Israel Dominum ostendens ei terga et non faciem: nam faciem suam 10 Gen. 9, 3. 14 Gen. 17, 8. 2. 2 de om. v terrigenam] terram nam B qua] quod B .3 deus v, dum B genua om. Q de] sed de B /4 consernabit BTl flumen] filium noe v 6 fabricam om. B, fabricae Tl in T 8. I . machinae corr. in maginae T certa BQT 7 conditus Bv v fratribus suis v 8 dns T 10 et constituit ei Q, constituit T, c. et B, cui c. et 11 omnis res cibus] omnibus praecibus T 11 pabulum] palum T holerum BQ, «olerem T 12 cum M, * * Q, in v, om. BT uita. Q (uitae M) 13 arcam B, arcu Pamelius 14 hoc om. M (exh. Q) 16 crouit T 18 monte v - cohereb T 19 illi BT possidet T promissa s. hereditate 11 20 plura que Q; plura ** M 21 idem] fidem B 22 patri v; cf. 135, 16 derelinquid QT dereli.quid Q, et derelinquit T 23 deum Q (dum M), diw T ei terga] integra B faciem ... idola et om. B conuertit ad idola, et interficiendo missos ad se prophetas qui de Christo praedicabant exinde consueuit Israel persequi Christum non tantum in corpore aduenientem sed etiam cum a prophetis adnuntiaretur. uniuersos etenim uates persecuti sunt ** eum, ex quibus quosdam lapidibus insectati, alios indigne excruciando peremerunt, non tam ipsos quam per eos Dominum Iesum Christum. quae enim huius probatio ? scilicet quod insimulatos [et infidos] et perfidos et mendaces et contrarios Christi susceperint, ueros autem et fidei plenos inpugnauerint. Moysen maledicebant, quoniam Christum praedicabat: Dathan amabant, quoniam Christum non praedicabat: Aaron repudiabant, quoniam Christi similitudinem praeferebat: Abiron constituebant, quoniam Christo contradicebat: Dauid oderant, quoniam Christum canebat: Saul extollebant, quoniam Christum non loquebatur. Samuelem respuebant, quoniam Christum loquebatur: Cham seruabant; nihil enim de Christo loquebatur: Hieremiam lapidabant Christum uaticinantem: Ananiam. diligebant Christum aduersantem: Esaiam secabant Christum uociferantem: Manassen magnificabant Christum persequentem: Ioannem interimebant Christum demonstrantem: Zachariam trucidabant Christum diligentem: ludam diligebant Christum tradentem. Videtis quemadmodum Christum qui diligunt odiuntur, qui odiunt amore flagrant apud indignam plebem. o pertinaciam persecutionis indignam usque ad mortis exterminationem : non enim tantummodo 1 interficiendos T, faciendo B 2 consuebit T 4 uniuersus QT natia QT eum om . o; fort . praedicantes eum in lapidibus BQT 5 et non Q tam] tantum Bv quam addidi, sed et v, om. BQT, 6 dum iesum T, dñs M1Q1, enim dum M\',\' dum Q\'łBv quae enim] persecuti sunt M in ras. m . 2 (quae enim Q) rei probatio est M rei et eet 8. I. m . 2 (probatio Q) 7 eo quod v insimaltatos B et infidos om. Q et m.] mendaces v 9 quia christum T 10 repudiabant] in sacerdotio add. Qv, in sacerdotem B 11 proferebat BQ constiebant T 13 christum non B, de christo nihil Q, christum T ■ samuelem ... loquebatur om. BQT 14 cham] agag coni. Pamelius 15 annaniam T, ananian Q 16 christo adu. v 17 manasse v christum p. i. interimebant om. Q christum] deum B 18 interemebant T 20 qui odiunt om. QT 21 amorem Q fraglant ex fraglenta T, fragent M, frangent Q, plangent B 22 mortem B testes Domini inpugnauerunt sed et ipsum Dominum perfidi coloni, contumeliam fecerunt patri in filio. quid igitur digni fuerunt pati ob hoc admissum ? scilicet fugari de regno, abdicari hereditate: et ita factum est et ita euenit, digna dignis optigerunt. pater enim contumelias passus in filio, filius perpessus in prophetis tempore quo moriebatur: in suo tempore coactus est indignatione scribere nouum testamentum adhibitis testibus caelo et terra et angelo de templo adsistentibus Moyse et Helia. hos enim testes adhibuit, cum pateretur in Israel: haec ita facta praedixit per prophetas his uerbis: audi caelum et praebe aurem terra, quoniam Dominus locutus est: filios genui et exaltaui, ipsi autem me repudiauerunt. Has uoces effudit Dominus in Israel uociferans dicens: uos noluistis, alii me recipient qui nondum nec mentionem mei audierunt. uos nuptias meas spreuistis, alii ibunt qui non sunt uocati. uos meum rus et uineam colere recusastis, unde fructus iustitiae proueniunt: alii colent et fructus capient in Deo\'. quae est ista tam dira mens et execranda cogitatio ? interficere ergo potuistis regem et sponsum ? propter hoc testis est caelum et terra et quae in illis sunt elementa: insuper et omnis creatura testis est in mortem Christi. o nouam crudelitatem. commota est omnis natiuitas in Domini passione, populus mansit inmobilis sine trepidatione: angelus in paenitentiam conscisso uelamine refugit, plebs sine pauore integra ueste permansit: 9 Es. 1, 2. 1 ipsi domino v, ipsum dm ̃ B • 0 perfidi B 2 fecerunt p. i. f.] patri in filio inferentes B quid igitur] qui dicitur T ob] ab QXT 3 cam scilicet B hereditatem BTQ 1M\' 4 eat om. B optegerunt QT . contumeliam t; 5 filio f. perpessus om. B moriebantur v 7 de] et BQ 8 moysen et helian QT, moysen et angelo B t 9 prophetas ita praedixit B 10 terram B 12 repudiauerunt] spreuerunt Bv 13 effundit BQ . uociferas T et dicens BMfv noluistis BT, me noluistis v, noluistis me recipere Q 14 nec exp. M 15 expraeuistis Q ibnnt] sunt T uocati MQ in utroque a corr. 16 ros BQ T uineam meam v 17 fructum Q est om. v 19 testes sunt v, testis et T terra et] terram B 20 insuper et] insuper v 21 passionem T 23 conciso Bv pleps T, plebs autem BQv conuersa sunt elementa et confusa, Israel securus durauit. o duritia noua, o audacia singularis, o perfidia cruenta. Pilatus exterae gentis iudex saecularis potestate temporalis purificauit manus et abluit scelus necessitatis dicens: immunis et innocens sum ab huius sanguine. plebs autem nec alienum nec exterum imitata est, sed insuper adclamabat: tolle affige in cruce: sanguis huius in nobis et in filiis nostris. uiolenta crudelitas inexplebilis inhumana et corda optusa et oculi reclusi: interfecerunt bene merentem suum nec lacrimas profuderunt. lugebant apostoli, et populus gloriabatur: tremebat terra, et plebs laetabatur: iudicabatur Dominus, et Israel exsultabat. [patiebatur Christus, et impii exclamabant: cruciabatur Dominus, et plebs laetabatur: sepeliebatur Dominus, et plebs epulabatur: ignominiosa sua sollemnitate iniqua signauerunt delicta crudelitatemque suam.] Dic mihi et loquere, impie Israel, talem hostiam optulisti patri immolando filium suum? talia profudisti libamina sanguine pigneris acceptissimo Deo? ducebas choreas Hierusalem, cum interficeretur Christus: faustis uocibus cantus dabas, cum diceres: adfige suspende. propter hoc in fame et in aegritate, popule Israel, queritur de te Dominus, numenias, ait, et sabbatum et diem magnum non patior: ferias et ieiunium execratur 4 Matth. 27, 24. 25. 6 Es. 1, 13. 14. 1 in israel T, et israel B, sunt in israel et Q 2 o om. B singulare BT 3 iadex] iudea B ex potestate Q temporali Q (temporalis M) 4 innocens et immunis v 5 hiiins] eius v nec externxim v, exterum B, **externum T 6 sed] et v affige in crucem tolle B 7 super nos et super filios nostros v inerudelitas QT inexplebilis scripsi, inexplebili Q, explebi BT, et plebs υ 10 fremebat B 11 patiebatur... l. 14 sua om. QT 12 sepeliebatur] suspendebatur v 13 hac ignominiosa v iniqua] in qua B signauerunt... suam B, consilia consignanernnt delicto crudelitateque sua v 15 et om. B impio T optulistis Q 16 immolandi T suum filium v profudistis QT sanguinem p. acceptisaimum Bv 17 dno Q choreaa] chore ad BMQ1, choream ad Q\' 18 cantu T 19 egritate BM, *gr**ate Q, esitate T, aegritudine v populi BQ 20 numenias QT, neemias M in ras., neomenias Bx prius et om. Tv 21 pateor QT in ieiunium T anima mea. nec inmerito Dominus odiuit caeremonias uestras, in quibus unicum et primarium filium eius peremistis. o diem durum et horam fiebilem et sollemnitatem lugubrem et terram infaustam et ciuitatem profanam et populum Domini nece cruentum: interfecerunt enim Dominum et latronem liberauerunt. ob hanc ergo causam coactus est Dominus facere nouum testamentum consignantibus septem spiritibus teste Moyse et Helia in monte, ubi praecepit ne patefieret scripturae sacramentum, nisi filius hominis resurrexisset de mortuis. sed mox surrexit Dominus tertio die, aperuit testamentum nouum, testamentum uitale atque ita dixit: \'uenite exterae gentes, heredes mei: Israel enim non obaudiuit: quapropter ite discipuli in ultimam usque terram et praedicate per orbem his uerbis. uenite undique patriae gentium, introite in aeternam hereditatem, Israel enim noluit. ne dubitetis: nulla hic exceptio est nec ingenuitatis nec dignitatis nec condicionis nec positionis nec formae nec aetatis. licet dignitate magnifici, licet nobiles, licet senes, licet iuuenes pauperes diuites boni malique, domini atque serui indifferenter aequaliter introite in hereditatem: etsi pedibus captus esset, corpore deformis, etsi maculis turpis et capite defectus, etsi oculis uiduatus, uniuersis libere licet discumbere in conuiuio et epulari nuptias sponsi\'.