FEMINA SINE PVDICITIA. Quintus abusionis gradus est femina sine pudicitia. sicut enim omnes mores bonos procurat et custodit in uiris prudentia, sic in feminis cunctos honestos actus nutrit et fouet et habet pudicitia. pudicitia namque castitatem custodit, auaritiam refrenat, lites deuitat, iras mitigat, libidinem occupat, cupiditatem temperat, lasciuiam castigat, ebrietatem canet, uerba non multiplicat, gulae concupiscentias propurgat, furtum omnino damnat. quid plura ? omnia uitia restringit et omnes uirtutes et quicquid coram Deo et hominibus bonis laudabile est nutrit. inpudica uita nec laudem ab hominibus in praesenti saeculo nec remunerationem a Deo expectat in 7 Ps. 128, 8. 10 Matth. 5, 7. 1 non om. QV sic etenim scripsi, licet enim OXV, sic enim v; cf. p. 153, 20 2 imperet OV, praecepit e quisquis X2 υ 3 si om. v 4 perdat] praestet v interim om. V uendit G1V, uendiderit G2X 5 potest emere v 8 ergo om. V 9 qui om. V, add. G m. 2 10 snnt om. X quoniam ipsi] quia ., 11 est ergo v 12 uirtnte dens X effectum V dens req.] inquirit X 15 bonos mores v sic et v 16 honestos] honoris ., fouet et om. X habet] custodit Χυ 17 iram v 19 golae c. propurgat om. V 20 propurgat GX, purgat v; cf. Sirac. 7, 33 omnino om. X quod XI 21 et q.] quicquid Y 22 bonis hominibus v, hominibus X laudabile] laadare V impudica namque a futuro: pudica uero uita famam bonam inter homines possidet, de ope futurae beatitudinis gaudet. praesentibus semet ipsam imitabilem facit , posteris memoriam amabilem relinquit. bonis semper moribus delectatur et consentit et adsiduis scripturarum meditationibus et eloquiis animam uegetat. bonorum praecedentium exempla custodit et inseparabilia perfectis contubernia nectit. duobus ergo modis constat uerae pudicitiae exercitatio, id est corporis habitu et superficie et animi affectu interno. per exteriorem iuxta apostolum coram hominibus exempla, per interiorem modum coram Deo prouidemus opera bona. pudicitia namque est corporis alienas res non appetere, omnem. inmunditiam deuitare, ante horam congruam non gustare uelle, risum non excitare, uerba uana et falsa non loqui, habitum per omnia ordinatum propositoque conuenientem tam capillorum quam uestium sicut decet habere, cum indignis contubernia non inire, supercilioso intuitu neminem aspicere, uagari oculos non permittere, pompatico et inlecebroso gressu non incedere., nullo inferior in incepto bono opere apparere, nulli contumeliam aut ruborem incutere , neminem blasphemare, senes non inridere, [bonis non inuidere] meliori non controuersari, de his quae ignoras non tractare, etiam quae scis non omnia proferre. haec cum proximis amabilem hominem reddunt, et Deo acceptabilem faciunt. pudicitia uero animae est, plus propter Dei oculos quam hominis omnia bona facere, appetitiones turpium cogitationum compescere, omnes meliores esse se aestimare, nemini inuidere, de semet ipso nihil confidere, Dei semper auxilio res omnes committere, ante Dei oculos semet ipsum constituere, haeretica ] nita nero V possidet] habet v 2 beatitudinis] remunerationis X 5 exempla om. V 6 perfectis om. X 7 constat u. p. ex.] constitue pudicitiae exercitationem X 8 effectu V exteriorem modum v 10 corporis est v 11 appetere et v 12 gostare non uelle X excitari X . 18 propositionemque V, compoeitionemque v conuenienti. X 15 supercilio X 16 nulli X2V υ 17 in om. OX bono om. X 18 bonis n. inuidere om. G XV 19 contra uersari Q 20 etiam] et ea v cum] enim Vv 21 uero] enim v est om. V 22 hominum Vv 28 compescere] conspici X se esse v, esse.. G, se X 24 aemper] autem V 25 dei... committere add. tn marg. G m. 2 se ipsum X CODItituere] custodire V prauitate sensum non maculare, catholicis per omnia consentire, Deo soli adhaerere, castitatem internae mentis Domino Iesu Christo offerre, omnia coepta bona opera mortis tantum termino finire, praesentes tribulationes animi fortidudine paruipendere, in terra praeter proximos nihil amare, cuncti amoris.in caelo thesaurum constituere et pro omni bono actu mercedem in caelestibus a Deo sperare. pudicitia ornamentum nobilium est, exaltatio humilium, nobilitas ignobilium, pulcritudo uilium, prosperitas laborantium, solamen maerentium, augmentum omnis pulcritudinis, decus religionis, defensio criminum, multiplicatio meritorum, creatoris omnium Dei amicitia. DOMTNVS SINE VIRTVTE. Sextus abusionis gradus est dominus sine uirtute, quia nihil proficit dominandi habere potestatem, si dominus ipse non habeat et uirtutis rigorem. sed hic uirtutis rigor non tam exercitus fortitudine, quae et ipsa saecularibus dominis necessaria est, indiget quam animi interiorem fortitudinem per bonos mores exercere debet. saepe enim dominandi uirtus per animi neglegentiam perditur, sicut in Heli sacerdote factum fuisse comprobatur. qui dum per seueritatem iudicii peccantes filios non coercuit, eorum uindictae Dominus uelut consentienti non pepercit. tria ergo necessaria eos qui dominantur habere oportet, terrorem scilicet et ordinationem et amorem. nisi enim ametur dominus et metuatur, ordinatio illius constare minime poterit. per beneficia ergo et affabilitatem procuret ut diligatur, et per iustas uindictas non 2 internaej aeternae v dno ieau GXY, deo v 3 opera bona v tantum] tamen G in ras . 4 negligere paroipendere v nil G 5 thesaurum in coelo v, opus in caelum X bono omni V 6 a deo in caelestibus v pudicitia] namq. udd. G m. 2 8 uiliurn] debilium v 9 omnibus pulchritudinibus X 14 et uirtutis] uirtutis v exexcitns X, exteriori v fortitudine. G 15 indiget om. v 16 interiori fortitudine v, fortitudine quae X per bonos mores om. v, per bonos X exerceri Xv 17 uirtus om. v perditur] fortitudo add. 11 18 qui] cui X sed. corr . per s. iudicii] seueritate iudicis v 19 in eorum v uindicta XVx non] ferociter non v 20 eos] hos Vv 21 dominus pariter v, om. in ras. X 22 illius] eius Y, illis v potest v 23 effabilitatem X* . propriae iniuriae, sed legis Dei studeat ut metuatur. propterea quoque dum multi pendent in eo, ipse Deo adhaerere debet qui illum in ducatum constituit, qui ad portanda multorum onera ipsum ueluti fortiorem solidauit. paxillus enim nisi bene fixus firmiter alicui fortiori adhaereat, omne quod in eo pendet cito labitur et ipse solutus a rigore suae firmitatis cum oneribus ad terram delabitur: sic et princeps nisi suo conditori pertinaciter adhaeserit, et ipse et omnis qui ei consentit cito deperit. quidam namque per dominandi officium solidius Deo adpropinquant, quidam inposito sibi dignitatis honore deteriores fiunt. Moyses enim accepto ducatu familiarius Dei locutionibus utebatur: Saul uero filius Cis postquam sceptra regni suscepit, per inoboedientiae superbiam Deum offendit. rex Salomon postquam patris sui Dauid sedem optinuit, Deus illum ultra omnes mortales uelut ad innumerosi populi gubernationem sapientiae munere donauit: e contrario uero Hieroboam seruus Salomonis, postquam regni domus Dauid partem accepit, ad idolorum cultum decem tribus Israel quae erant in parte Samariae adtraxit. per quae exempla euidenter ostenditur quosdam in sublimiori statu ad maiorem perfectionem crescere, quosdam uero per supercilium dominationis ad deteriora defluere. per quod utrumque intellegitur eos qui ad meliora conscendunt per uirtutem animi et Dei auxilium posse id facere et eos qui ad deteriora deuertunt per mentis inbecillitatem pariter et neglegentiam errare. unde dominus absque uirtute fieri non debet, quam uirtutem sine Dei auxilio nullatenus habet. qui etenim multa tuetur, si non habet fortitudinem, non ualet id agere, quoniam 2 pendent G de in ras . 3 portandum V 4 fixus firmiter] fortiter firmetur et 11 • alicui fortiori] parieti X 5 hereat X pendit Gx solntas] solus X 7 omnes GJ X qui ei] quod 11 consentit] adherent X, continet v 8 depereunt X officium G B. Z. m. 2, potestatem V aolidius] plus 11 10 enim] namque V υ populi ducatu v utebatur locutdonibus V 11 cis ex scis V screptra G1; regni sceptrum X 18 optinuit] deum offendit add. OXV numerosi X 14 donauit] ditauit b 15 domus d. partem accepit G V, sortitus est gubernacula X, domus d. occupauit partem 11 1 16 culturam V 17 adtraxit] diuerterat 11 eoidenter om. X 19 dominationes G1 20 ad meliora qui V transcendunt e per dni auxilium et uirtute animi X 21 deuertontur Vv 22 dominus] et dominum v 28 debet quam] decet qui 11 24 fortitudinem animi 11 id agere ualet V mà 11 magna magnis infestationibus et aduersitatibus solent laborare. omnis igitur qui praeest hoc primitus animi tota intentione procuret, ut per omnia de Domini adiutorio omnino non dubitet. si namque coeperit in actibus suis auxiliatorem habere dominum dominorum, nullus hominum contemptui habere poterit eius dominatum. non est enim potestas nisi a Deo. ipse eleuat de stercore egenum et sedere facit cum principibus populi sui, deponit potentes de sede et exaltat humiles, ut subditus fiat omnia mundus Deo et egeat gloria Dei. CHRISTIANVS CONTENTIOSVS. Septimus abusionis gradus est Christianus contentiosus, qui cum participationem nominis Christi per fidem et baptismum suscepit, contra Christi dicta et propositum mundi caduca delectamenta diligit. omne enim quod contenditur aut propter propriam eius rei dilectionem de qua agitur aut propter alterius amorem quae sub odiosa specie latet appetitur. quemadmodum uerbi gratia bellum animoso conpugnantium conflictu cum odiosa res sit, propter amorem uictoriae et libertatis peragitur, et multae aliae dilectae species sub odioso labore uel formidine satis contentiose expetuntur. unde patenter intellegitur nihil contendi, nisi propter dilectionem subsequentem scilicet amabilem remunerationem. qui igitur mundum praesentem ex quacumque causa contendit, perspicue ostenditur mundum diligere, quod per Iohannem spiritus sancti 5 Rom. 13,1. Ps. 112, 7. 1 et] uel v 2 igitur] ergo v 3 dei a 4 dominorum om. GIV 5 poterit habere v enim est v 6 ipse enim v 7 et deponit p. v, potentes deponit X 11 auscipit G\'X, susceperit v 12 dicta et p.] precepta X 13 quod] de quo v tenditur V, appetitur GX sed in G appet in ras. m. 2 rei delectationem X, dilectationem rei V 14 de qua] qua V 16 pugnantum V cum om. X fit X 17 delectae X1 19 nihil GlV, ad nihil aliud G2X contendi G in ras., contendere posse V, contendi posse v 20 subsequentem scilicet GV, speratam scilicet aut sequentem X, speratam scilicet et subsequentem v amabilemque V 21 m. praesentem C\'V, in mundo praesenti G2X, de m. praesente o 22 ostendit v; quod illum diligit mundus add. X; quod illum diligit. Quomodo ergo add. v mundum diligere quod G V, quem diligi X, mundum diligi v iohannem apostolum X sermones interdicunt, quibus ait: nolite diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt? mundi enim amor et Dei pariter in uno corde cohabitare non possunt, quemadmodum oculi caelum pariter et terram nequaquam conspiciunt. sed requirendum est, si uere in mundo aliquid sit quod amari debeat et quis sit ille mundus quem diligi diuina eloquia uetant. terra ergo cum nascentibus ex ea et metallis et animantibus et pulcritudine uestium et oblectationibus ciborum et his quae ad haec pertinent non diligi praecipitur, sed proximus propter quem haec omnia facta sunt amari iubetur. haec enim omnia praedicta uelut non mansura ad caelestem patriam pergentes comitari nequeunt. proximi uero uelut mansuri regis coheredes semet ipsos licenter inuicem diligunt. quod ergo semper in mundo non manet et cum mundo pariter deficiet et ipse mundus non amari imperatur: proximus autem qui est pars regni caelestis in terra interim a regni caelorum appetitoribus non incongrue amatur, dum in summa illa patria in aeternum coheres habebitur. propterea uero mundus praesens non diligi imperatur, ne a Dei dilectione alienus saeculi dilector quisque efficiatur. non ergo debet contendi quod non licet amari. igitur Christianus qui nominis Christi similitudinem tenet morum quoque similitudinem habere debet. Christianus enim recte nemo dicitur, nisi qui Christo moribus coaequatur. de Christo uero per prophetam ita describitur: ecce puer meus quem elegi, electus meus, conplacuit sibi in illo anima mea: ponam spiritum meum super eum. non contendet neque clamabit 1 I Io. 2, 15. 22 Es. 42, 1. 2. 1 sermo interdicit X quibus] quo X, qui v 3 corde] corpore V habitare XV idem oculi Xv 4 aspiciunt X 5 quia] quod V 7 ea et] ea V 8 iis v praecipiuntur X 10 enim om. X 11 conoomitari v 13 manet et] manet X a ita ras. alt . et om. G imperatur] praecipitur Vv 14 interim] et inter ima elementa v 15 a om. X appetentibus X suprema v 17 presens idcirco X a dei] ad eius V 18 efficitur V 19 qui] omnis V 20 quoque om. V, quoque eius υ debet habere X nemo recte v 21 christo] ei X uero] enim X 22 Bcribitor tJ puer] filius v 23 in illo sibi v animae meae V 24 contendit GIX clamauit G1 11 * neque audiet aliquis in plateis uocem eius. ecce Christus non contendit neque clamauit: et tu si morum Christi similitudinem retinere cupis, ne contendas, ne abusiuus in ecclesia Christianus existas. suis enim sectatoribus Christus praecepit: nolite uocari Rabbi: unus est enim magister uester, qui est Christus: et patrem nolite uocare super terram: unus est enim pater uester qui in caelis est. omnes enim uos fratres estis. quibus ad supplicandum imperauit dicere: pater noster qui in caelis es sanctificetur nomen tuum. frustra ergo patrem contendit in terra qui patrem et patriam profitetur habere se in caelo: cuius possessor nemo efficitur, nisi qui de terrenae patriae contentione securus habetur. PAVPER SVPERBVS. Octauus abusionis gradus est pauper superbus, qui nihil habens in superbiam extollitur, cum e contrario diuitibus saeculi non superbe sapere per apostolum imperetur. quid ergo stolidius fieri potest quam illum qui per infimam miseriam uelut in terram abiectus extremus et humilis incedere et contristari debuerat supercilioso superbiae tumore inflatam mentem contra Deum erigere ? per quod uitium lapsi corruerunt qui summo caeli conditi erant culmine. quid ergo uult quasi potens in terra superbire, qui prae omnibus hominibus debuerat humilis apparere? sed ne de paupertate sua tristitiam habeant, quid a Deo accepturi sunt pauperes adtendant: ipse etenim inquit: 4 Matth. 23, 8. 9. 9 Matth. 6, 9. 1 platea v 2 neque clainauit om. X 8 tenere v ne ... existas om. X christiana <7, cbristi V 5 magister] pater X 7 enim eet X enim] autem X 8 quibus] qui et X dicerej eum dicit v; sic autem orabitis add. GVv 9 es in caelis XV 10 patrem pater contendit V, contendit X, contendit patrem se habere v se profitetur habere X, p. 8. h. v 11 patriae nemo poesessor v 16 apostolum panlum Vv imperatur O ergo om. V potest fieri Vv 17 infi«mam X terra O extremoB et] et ertre* mus atq. X 19 inflammatam X 20 in summo υ 21 praeJ pro OV 22 sua om. X 28 recepturi sint Vv etenim] enim y beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum «aelorum. recta namque dispensatione misericors caeli regnum illis committit quibus regni terrarum participationem [inter mortales] abstulit, ut ipse diues in caeli sede appareat qui in terra penitus nihil procurat. cauendum uero pauperibus est, ne dum per necessitatem terrae regnum perdunt, per mentis imprudentiam etiam caelorum regna amittant. cum enim Dei dispensatione paupertatem necessariam acceperint, in ipsorum arbitrio pendet utrum pauperes spiritu sint. non enim quibuscumque pauperibus caeli regna promittuntur, sed his tantummodo quibus diuitiarum inopiam animorum humilitas comitatur. pauper enim humilis pauper spiritu appellatur, qui cum egenus foris cernitur, numquam in superbiam eleuatur: quoniam ad petenda regna caelorum plus ualet mentis humilitas quam praesentium diuitiarum temporalis paupertas. etenim humiles qui bene diuitias possessas habent possunt pauperes spiritu appellari , et superbos nihil habentes haud dubium est beatitudine paupertatis priuari. de quibus utrisque sancta scriptura ita loquitur: est quasi diues, cum nihil habeat et est quasi pauper, cum in multis diuitiis sit. quasi diues est pauper superbus mentis affectu et quasi pauper est diues mentis humilitate. diues ergo inopia est mentis humilitas et ineptae diuitiae sunt animorum inormitas. prouidendum ergo est 1 Matth. 5, 3. 17 Pron. 18, 7. 2 misericors iudex υ illi X* 3 terraram om. X inter mortales om. OV, in mortuos X, in mortuo C m. 2 add . tn marg . 4 caeli sede] caelis V 5 uero] ergo Vv est pauperibus V egestatem et necessitatem e 6 terrenunL v perdunt] praeterennt Xv etiam impudentiam e 7 regnum X ammittant G 8 pendit Ol 9 quibuscumque namque v, quibuecumque X caelorum X 10 in quibus e inopia. X 11 egenis X1 foras, V 12 superbia X ad appetenda v, ad consequenda X 13 et mentis V praesentiarum V 15 et superbi O1, superbos autem e 16 haut O1, non X 17 cum n. h.] nihil habens v 18 quasi... I. 20 humilitate om. X, quasi pauper ergo in multis diuitiis est diues humilis spiritu; et nihil habens quasi diues est pauper superbus mentis aftaetu v 19 effectu Y et quasi p. e. d. m. humilitate om. Xv 20 diueB O, diuitis Y, nobilis Xx 21 enormitas v est ergo pauperibus v; ergo om. V pauperibus, ut semet ipsos quales sint intellegant et quod rebus consequi non ualent mentis tumore superbire desistant. REX INIQVVS. Nonus abusionis gradus est rex iniquus. etenim regem non iniquum sed correctorem iniquorum esse oportet. unde in semet ipso nominis sui dignitatem custodire debet: nomen enim regis intellectualiter hoc retinet, ut subiectis omnibus rectoris officium procuret sed qualiter alios corrigere poterit qui proprios mores ne iniqui sint non corrigit? quoniam iustitia regis exaltatur solium et ueritate solidantur gubernacula populorum. iustitia uero regis est neminem iniuste per potentiam opprimere, sine acceptione personarum inter uirum et proximum suum iudicare, aduenis et pupillis et uiduis defensorem esse, furta cohibere, adulteria punire, iniquos non exaltare, inpudicos et histriones non nutrire, impios de terra perdere, parricidas et periurantes uiuere non sinere, ecclesias defendere, pauperes eleemosynis alere, iustos super regni negotia constituere, senes et sapientes et sobrios consiliarios habere, magorum et ariolorum pythonissarumque superstitionibus non intendere, iracundiam differre , patriam fortiter et iuste contra aduersarios defendere, per omnia in Deo uiuere, prosperitatibus non eleuare animum, cuncta aduersa patienter ferre, fidem catholicam in Deum habere, filios suos non sinere impie agere, certis horis orationibus insistere, ante horas congruas non gustare cibum. uae enim terrae, cuius rex est puer et cuius 23 Eccl. 10, 16. 1 ut corr . in et O, ut et V . ut quod V, quia t1 consequi) quod cupiunt add. e 2 desinant Xv 4 etenim ... unde] quem cum iniquorum correctiorem esse oportuerit etiam X 5 nomini GlX 6 debet custodire F, non custodit X enim om. X 9 in iustitia v exaltetur X etj et in G2 Χυ ueritate regis Vx 11 personaram acceptione v in uimm F 12 iurte iudicare v et uiduis om. V 13 non X s. l. m. 2 14 istriones F, striones GX peierantes Vx 15 sinire Gx p. e. alere] pauperibus elemosinas dare X 16 sapiens X1 17 m. et] magorum v et phitonissarum X, phitonissarum Y 19 uiuere] confidere X" 20 non eleuari animo F, a. n. eleuare v ferre] tolerare v 21 suos om . X impios X 22 eris X 23 cibum non gustare v puer est X" principes mane comedunt. haec regni prosperitatem in praesenti faciunt et regem ad caelestia regna meliora perducunt. qui uero regnum secundum hanc legem non dispensat, multas nimirum aduersitates imperii tolerat. idcirco enim saepe pax populorum rumpitur et offendicula etiam de regno suscitantur, terrarum quoque fructus diminuuntur et seruitia populorum praepediuntur,, multi etiam dolores prosperitatem regni inficiunt, carorum et liberorum mortes tristitiam conferunt, hostium incursus prouincias undique uastant, bestiae armentorum et pecorum greges dilacerant, tempestates ueris et hiemis terrarum fecunditatem et maris ministeria prohibent, et aliquando fulminum ictus segetes et arborum flores et pampinos exurunt. super omnia uero regis iniustitia non solum praesentis imperii faciem fuscat sed etiam filios suos et nepotes, ne post se regni hereditatem teneant, obscurat. propter piaculum enim Salomonis regnum domus Israel Dominus de manibus filiorum eius dispersit. et propter iustitiam Dauid regis lucernam de semine eius semper in Hierusalem reliquit. ecce quantum iustitia regis saeculo ualeat, intuentibus perspicue patet. pax populorum est, tutamentum patriae, inmunitas plebis, munimentum gentis, cura languorum, gaudium hominum, temperies aeris, serenitas maris, terrae fecunditas, solacium pauperum, hereditas filiorum et sibimet ipsi spes futurae beatitudinis. attamen sciat quod sicut throno hominum primus constitutus est, sic et in poenis, si iustitiam non fecerit, primatum habiturus est. omnes namque quoscumque peccatores sub se in praesenti habuit, supra se modo plagali in illa poena habebit. 1 regni] regiam V\' 2 perducunt meliora V 3 regnum suum add. G m. 2, om. V non s. h. legem v nimirum om. X 4 imperii aduereitatis X tolerabit V υ idcirco corr. in in circo G pax saepe a 5 deminuuntur V 6 seruititia X etiam OIV, et uarii G\'X 9 tempeetatea n. e. h. terrarum om . X neris et] G adA . in marg . m. 2: aliter aeris et hiemis peria turbata 10 fecunditatem] terre add. X 8. I. tn. 2 12 in iustitia ex iuetitia G m. 2 praesentiB om. X fuscant G, obfuscat v \\ 13 ne ] et ne V 14 obscurant G* 15 eius ex eis G m. 2 disperaerat F 16 semper om. X 17 ualet V 18 est enim pax populorum tutamen v munitamentum ex munitatum V 20 terrena X 21 sibimet ipsis V sciat rex v 23 primatus G 24 super X plagali GV, miserabili X, implacabili v 25 poena V, futura poena GX, p. futura v