Sed ut ad scenae iam sales muerecundos transitum faciam, 
 pudet referre quae dicuntur, pudet etiam accusare quae fiunt, 
 argumentorum strophas, adulterorum fallacias, mulierum impudicitias, 
 scurriles iocos, parasitos sordidos, ipsos quoque patres 
 familias togatos modo stupidos modo obscoenos, in omnibus 
 stolidos, certis nominibus inuerecundos. et cum nulli hominum 
 aut generi aut professioni ab improbis isto sermone parcatur, 
 ab omnibus tamen ad spectaculum conuenitur. commune dedecus 
 delectat uidelicet uel recognoscere otia uel discere. concurritur

 1 turpiter] torpe et Zv ignominiosum Z, non ociosum r μ 
 2 totum equum r 3 hunc locum rp, spectaculi cum Z υ parentes] 
 partes ry, 4 perroges r/i, praerogem Z aut] ut Zv infelicius 
 Zv ~ si scit] sit et scire Zv quem] quod Zv rursqm v 
 prorogem r/t, praerogem Zv \' 5 illud] aliquod Z spectaculi rp . 
 lupanarum Zft, luparum rv , 6 prius per om. Z lubricam Z, publicam 
 rfiv, urbicam fort . 10 ausus est Z sanctum] spm scm rfi, 
 christi corpus quod est scm Z lupanarium (i 11 demissus rp, 
 amisso Z; post dimissus lacuna patebat in manusc.\' Latinius e om. Z; 
 e dominico om . v et] ueniret etiam Z 12 ut assolet om. Z 
 18 christi... circum om. rpv 14 de itinere quam om. rpv spectaculi] 
 itinere add. Z 15 ad sc. iam sales r/x, de hoc sc. inquinamento 
 Zv inuerecundo iam Zv 17 argumentorum] agentium v 
 19 et togatos Z obsenos μ 1, scenicos Z 20 certis nominibus rp, 
 in omnibus Zv 21 ab om. Z improborum istorum Zv 
 23 uidelicet rfi, uidere Zv otia rp.1, uitia Z μ 2s. l . 
 
 
 in illud pudoris publici lupanarium, ad obscoenitatis magisterium, ne 
 quid secreto minus agatur quam quod in publico discitur: et inter 
 ipsas leges docetur quicquid legibus interdicitur. quid inter haec 
 christianus fidelis facit cui uitia non licet nec cogitare, quid oblectatur 
 simulacris libidinis, ut in ipsis deposita uerecundia audacior 
 fiat ad crimina? discit et facere dum consuescit uidere. illas tamen 
 quas infelicitas sua in seruitutem prostituit libidinis publicae 
 occultat locus et dedecus suum de latebris consolantur : erubescunt 
 uideri etiam quae pudorem uendiderunt. at istud publicum monstrum 
 omnibus uidentibus geritur et prostitutarum transitur obscoenitas: 
 quaesitum est quomodo adulterium ex oculis admitteretur. huic 
 dedecori condignum dedecus superducitur, homo fractus omnibus 
 membris et uir ultra muliebrem mollitiem dissolutus, cui ars sit 
 uerba manibus expedire: et propter unum nescio quem nec uirum 
 nec feminam commouetur ciuitas tota ut desaltentur fabulosae antiquitatum 
 libidines. ita amatur quicquid non licet ut quae etiam aetas 
 absconderat, sub oculos memoria reducat. 
 Non est libidini satis malis suis uti praesentibus , nisi suum de 
 spectaculo faciant in quo etiam aetas superior errauerat. non licet, inquam, 
 adesse christianis fidelibus, non licet omnino nec illis quos ad 
 delinimenta aurium ad omnes ubique Graecia instructos suis uanis 
 artibus mittit. clangores tubae bellicos alter imitatur raucos, alter 
 lugubres sonos spiritu tibiam inflante moderatur, alter cum choris et

 1 in i. p. publici rp, illic ad pudorem publicum Zx lupanaram 
 Z, lupanaris Bal . 2 quod om. Z 3 inter haec]hic Z 
 4 facit fidem (christianus om.) Z nec] non Z 5 libidinis] quid 
 prospicit libidinee Z 6 et om. r/i illae n 7 ad sernitotem 
 rv, om. Z proatituit r μ , inseruit et prostrauit Zx libidinis 
 p. o. locus rp, libidines publicas occultant belua uel Zv nisi quod 
 belua uel om. v 8 latebris om. r 10 geritur] concurritur Z 
 prostitutorum r 11 quomodo] qtTo (i ex om. Zv 12 cumdignum 
 lx farctus p1 13 mulierem Z mollitiam Zu 
 an sit. ex ars et p m. 2 14 et om. Z 16 etiam om. Z 17 abscondit 
 Z oculos scripsi, occulis Z, oculorum rpv memoriam Zv 
 reducantur v 18 libidinis rp, sun om. r suum] usum Z 
 19 faciat Zv aetas] et a rp superioribus r 21 deliuimeuta 
 aurium] elementa aurium rjt, liniendas aures Zt oblectamenta a. b 
 22 tuba ru 23 ut lugubres Z tibia r μ , tibias Z moderetur 
 Z choris et cum om. Z 
 
 
 cum hominis canora uoce contendens spiritu suo quem de uisceribus 
 suis superioribus nitens hauserat tibiarum foramina modulatur: nunc 
 effuso et nunc intus recluso ac represso nunc certis foraminibus 
 emisso atque in aerem profuso, item in articulos sonum frangens, 
 loqui digitis elaborat, ingratus artifici qui linguam dedit. quid loquar 
 comicas inutiles curas, quid illas magnas tragicae uocis insanias, 
 quid neruos cum clamore commissos ? haec etiam si non essent 
 simulacris dicata, obeunda tamen et spectanda non essent christianis 
 fidelibus: quoniam etsi non habebant crimen, habent in ae maximam 
 et parum congruentem fidelibus uanitatem. 
 
 Nam illa altera reliquorum dementia est manifesta otiosis hominibns 
 negotiatio: in iniuriam suam pinguescit in sagina corpus ut 
 robustius aut feriat aut uapulet, et prima uictoria est ultra modum, 
 humani uentris esurire potuisse, super titulo coronae edacis flagitiosae 
 nundinae: ictibus infelix facies locatur, ut infelicior uenter saginetur. 
 quam foeda praeterea ipsa luctamina, uir infra uirum iacens am* 
 plexibus inhonestis et nexibus implicatur. in tali certamine stare. 
 uiderit quis uincat, pudor uictus est. ecce tibi alter nudus salit, alter 
 orbem aeneum contentis in aerem uiribus iactat. haec gloria eat

 1 de spu Z 2 suis om. Z superioris rp, in lIuperiora corporis Z 
 foraminibus Zv modulante et r, modulanter fi r s. I . nunc om 
 Zp . 3 incluso Z, occluso b ac represso nunc rp, atque in aerem 
 pro Zv certis] tortis r foraminum meatibus Zv 4 atque in 
 aerem profuso item ru, nunc in Zv articulo Zv, sonus r/i 
 6 comicas et v, de comicis Z traicae rp 7 missos rp 8 sim. 
 dicata] simulatoris dca Z , obeunda ry,, adeunda Zv 9 fidelibus 
 non erant Z haberent n et maiimam r μ ; fort . uel m. 10 parum] 
 non paruam Z incongruentem Z 11 ille r reliquorum om. 
 rp manifesta dementia est Z 12 negotiatio est Z, negotiatio 
 sua ut uapulet p, negotia sua ut ra r post ra lacuna 5 Utt . in iniuriam 
 ... uapulet om. rfiv 13 ut ultra Zv 14 humanum uenter Zx 
 potuispet Zv superj sub Z coronae edacis rp, coronatae, edacitatis 
 Zv 15 ictibus] ictibus uulnęrum Zv loquatur Z 16 ipsa] 
 ista v uirium (i et amplexus p, amplexus r 17 et om. r μ 
 stare uideris quia rp, uiderit vel Zv; post stare uidetur est iacere uel tale 
 quid interoidisse 18 uincatj add. Z: quia uicerit pudor] add. Zv: 
 tamen uinctus p 19 aereum Zv comptentis (i, extensis 
 coni. Pamelius iactat] iacit Z non est sed dementia Zx 
 
 
 dementiae. denique remoue spectatorem, reddideris uanitatem. fugienda 
 sunt ista christianis fidelibus, ut iam frequenter diximus, tam 
 uana, tam perniciosa, tam sacrilega spectacula: et oculi nostri sunt et 
 aures custodiendae. cito in hoc assuescimus quod audimus, celere in id 
 quod uidemus. nam cum mens hominis ad uitia ipsa ducitur, sibi 
 quid faciet, si habuerit exempla? natura corporis lubrica quae sponte 
 corruit quid faciet, si fuerit impulsa ? auocandus est animus ab istis. 
 Habet christianus spectacula meliora, si uelit, habet ueras et 
 profuturas uoluptates, si se recollegerit: et ut omittam illa quae nondum 
 contemplari potest, habet istam mundi pulcritudinem quam 
 uideat atque miretur, solis ortum aspiciat, rursus occasum mutuis 
 uicibus dies noctesque reuocantem, globum lunae temporum cursus 
 incrementis suis detrimentisque signantem, astrorum micantes choros 
 et assidue de summa mobilitate fulgentes, anni totius per uices 
 membra diuisa et dies ipsos cum noctibus per horarum spatia 
 digestos et terrae molem libratam cum montibus et profusa flumina 
 cum suis fontibus, extensa maria cum suis fluctibus atque litoribus, 
 interim constantem pariter summa conspiratione nexibusque concordiae 
 extensum aerem medium tenuitate sua cuncta uegetantem, 
 nunc imbres contractis nubibus profundentem, nunc serenitatem 
 refecta raritate reuocantem et in omnibus istis incolas proprios, in

 1 expeeta.torem r μ , redideris ft, consideras Z 2 ista a Zv 
 3 perniciosa] periculosa Z tam s. spectaeula om. Z a quibwl 
 peetora (pectora om. v) et oculi nostri cum auribus (et aures v) Zv 
 4 custodienda Z hoc] id Z celere in id scripsi (cf . celerus 
 Gruter 549, 6), scelere r μ , et celerius Z, om. v 5 quod uidemus om . 
 r μ ducit sibi Z, ducatur v 6 naturae r μ v lubricae rwv, lubrica 
 est Z 7 corruit] congruit Z abuocandus Z est] add. 
 Z: igitur omnis, add. v: igitur 8 sibi habet Z christianus om. Z 
 9 recollegerit] recognouerit Zv obmittat Z 10 potest] possunt 
 Zx 11 rursum Zr 12 et temporum Z 13 decrementisque Zv 
 asterom r, austrum (i micantem rp*, micantium v 14 assidue] 
 a summa rp . summo rp nobilitate Z niees] add. v: 
 snmma de summo 16 et terrae] terrae Zv et om. Z profiusa 
 rfi1, proflua v 17 lictoribus Z 18 interim] inter haec coni. 
 Latinius constantem om. Z pariter ac Z aspiratione 
 Z, conspici ratione rp. nexus qui Z 19 extensus Z aerem 
 medium] latere medio Z 20 serenitate rp. 21 rariter euocantom 
 rP istis] hiis Z 
 
 
 aere auem, in aquis piscem, in terra hominem. haec, inquam, et alia 
 item opera diuina sint christianis fidelibus spectacula. quod theatrum 
 humanis manibus exstructum istis operibus poterit comparari? magnis 
 licet lapidum molibus exstruatur, cristae sunt montium altiores, 
 et auro licet tecta laquearia reluceant, astrorum fulgore uincentur: 
 numquam humana opera mirabitur quisquis se recognouerit filium 
 Dei. deicit se de culmine generositatis suae qui admirari aliquid 
 post Deum potest. 
 Scriptftris, inquam, sacris incumbat christianus fidelis: ibi inueniet 
 condigna fidei spectacula. uidebit instituentem Deum mundum suum 
 et cum ceteris animalibus homines illam admirabilem fabricam 
 melioremque facientem. spectabit mundum in delictis suis, iusta 
 naufragia, piorum praemia impiorumque supplicia, maria populo 
 siccata et de petra rursus populo maria porrecta. spectabit de caelo 
 descendentes messes, non ex areis aratro impressas: inspiciet flumina 
 transitus siccos refrenatis aquarum agminibus exhibentia: uidebit in 
 quibusdam fidem cum igne luctantem, religione superatas feras et in 
 mansuetudinem conuersas: intuebitur et animas ab ipsa iam morte reuocatas: 
 considerabit etiam de sepulcris admirabiles ipsorum consummatorum 
 iam uitas corporum redactas. et in his omnibus iam maius uidebit 
 spectaculum, diabolum illum qui totum detriumphauerat mundum sub 
 pedibus Christi iacentem. quam hoc decorum spectaculum, fratres, 
 quam iocundum, quam necessarium? intueri semper spem suam et 
 oculos aperire ad salutem suam. hoc est spectaculum quod uidetur 
 etiam luminibus amissis. hoc est spectaculum quod non exhibet 
 praetor aut consul, sed qui est solus et ante omnia et super omnia,

 1 aues Zv pisces Zv homines Z 2 item] id est Z, om. v 4 criste 
 Z, crusta r μυ altiores om . rpv 5 auro] rora rp, lacunaria μυ 
 reluceant] resplendeant Zx astrorum tamen Z 6 cognouerit ru 
 7 reicit Z, scit p, mirari Z 8 post] pot fi, praeter Zv dominum 
 Zv 9 et ibi Zv 10 dum Z 11 animabus r(.£ 
 hominis v 12 inmundum r, in undis Z suis om. Z 
 13 piorum praemia om. Z 15 areis om. Z aratro impressas om. 
 μ r inspiciet om. Z 17 cum otn. r feras religione superatas Zv 
 18 uersas Z iam om. rp, etiam v 19 consumtorum Zv 20 uitas] 
 ad uitam Zv reductas Zv in his] hiis Z maius iam Z, 
 tam maius r, tn auis r 25 etiam] et Z 26 omnia deus Z 
 et super omnia om. r 
 
 
 immo ex quo omnia, pater Domini nostri Iesu Christi, cui laus et 
 honor in saecula saeculorum. opto uos, fratres, bene ualere.