CVPRIANVS PLEBI IN EVANGELIO STANTI S. Vt me satis contristat et animum nostrum grauiter affligit cum nulla mihi scribendi ad uos porrigitur occasio, detrimentum est enim meum uobiscum non colloqui, ita nihil mihi tantam laetitiam hilaritatemque restituit quam cum adest rursus occasio. uobiscum me esse arbitror, cum uobis per litteras loquor. quamquam igitur ita se haec habere quae dico certos uos esse sciam nec quicquam de uerborum meorum ueritate dubitare, tamen etiam argumentum sinceritatem rei asserit: namcam nulla prorsus praeteritur occasio, probatur affectio, quamuis ergo certus sim uos non minus esse in uitae actu graues quam in sacramento fideles: tamen, quoniam non desunt uitiorum assertores blandi et indulgentes patroni qui praestant uitiis auctoritatem et quod est deterius censuram scripturarum caelestium in aduocationem criminum conuertunt, quasi sine culpa innocens spectaculorum ad remissionem animi appetatur uoluptas – nam et eo usque eneruatus est ecclesiasticae disciplinae uigor et ita omni langore uitiorum praecipitatur peius ut non iam uitiis excusatio sed auctoritas detur — placuit Incipit de spectacufis Z, de spectaculis m om r. — 3 nostrum ru, menBi Zv 4 mihi om. r 5 niehil michi Z ut semper 6 quam quom r (quom pro cam simper), quanta. Z me] enim me Z 7 aobia] nobiscum Z, cf. Ant. de Rooy Spicil. erit. 1771 igitur om. p haec 18 habeat res quam dico ut Z 8 uos certos (t quisquam Z meoram uerbomm Z . 9 dubitant Z 10 pteritom (i; praeteritur ocewio om r i- lacsma 11 som (t oitae aetu] iutis actibus Z 13 nitiis] flagitiis Z et om . r 14 est] sit rfi auocatione fll, uocationem r 15 conuertant rp sine culpa Zr μ , sicut v fwt. expungenda 16 uolostas Z μ Dam et] namq. Z 18 peius] poenis r iam non pv uitiis] intus r datur (i 1 * paucis uos non nunc instruere, sed instructos admonere, ne quia male sunt uincta uulnera sanitatis obductae perrumpant cicatricem. nullum enim malum difficilius extinguitur quam quod faciles reditus habet, dum et multitudinis consensu asseritur et excusatione blanditur. Non pudet, inquam, non pudet fideles homines et christiani sibi nominis auctoritatem uindicantes superstitiones uanas gentilium cum spectaculis mixtas de scripturis caelestibus uindicare et diuinam, auctoritatem idololatriae conferre. nam quando id quod in honore alicuius idoli ab ethnicis agitur a fidelibus christianis spectaculo frequentatur, et idololatria gentilis asseritur et in contumeliam Dei religio uera et diuina calcatur. pudor me tenet praescriptiones eorum in hac causa et patrocinia referre. \'ubi\', inquiunt, scripta sunt ista, ubi prohibita? alioquin et auriga est Israel Helias et ante aream Dauid ipse saltauit. nabla cynaras aera tympana tibias citharas choros legimus. apostolus quoque dimicans caestus et colluctationis nostrae aduersus spiritalia nequitiae proponit certamen. rursus cum de stadio sumit exempla, coronae quoque collocat praemia. cur ergo homini christiano fideli non liceat spectare quod licuit diuinis litteris scribare\'? hoc in loco non immerito dixerim longe melius fuisse istis nullas litteras nosse quam sic litteras legere. uerba enim et exempla quae ad exhortationem euangelicae uirtutis posita sunt ad uitiorum patrocinia transferuntur: quoniam non ut spectarentur ista scripta 1 nunc non v sed et Z admonere] amonere Z ne] nec Z 2 sunt u. uulnera] metuende snnt uolnptates Z eamtati Z, sanitas (i perrumpat (i, prorumpant r, corrumpant Z 3 redictus μ 1,> aditus r 5 non pudet, inquam v, inquam Z infideles Z 6 nominis] inrus Z uanas] uarias r 7 mixta Z diuinam om, rp . 8 idolatriae Zr μ ut semper quando rp., quomodo ZtJ. cf. p. 6,4 9 christianis om. Z; item l. 18; pag. 5, 10; 6,16; 9,20; 11,2; 12, 2, 9 10 contumelia (i 11 pscriptionem Z 12 proferre Z 13 alioquin et] alioquin (i, an qui net Z israel om. r in lactma, Sil (i exp. et in marg add: israel helyas r, elias (t archam rp . 14 nabulas cynuras Z, cynaras nabla r aera om. Zp . tympanos p 15 apostolus...l.17 praemia om. r et] dimicationis et Z 16 spualia 1£ certamina Z, certaminis ex certamen fi m. 2 cum om. fi stadiis summit (i 18 ezpectare Zrfi 19 non immerito om. rp . fuisset Z istis] nobis Z 22 expectarentur Zrfi1, expeterentur p* sunt, sed ut animis nostris instantia maior excitaretur in rebus profuturis, dum tanta est apud ethnicos in rebus non profuturis. Argnmentum est ergo excitandae uirtutis, non permissio sine libertas spectandi gentilis erroris, ut per hoc animus plus accendatur ad euangelicam uirtutem propter diuina praemia, cum per omnium laborum et dolorum calamitatem concertatur peruenire ad terrena compendia. nam quod Helias auriga est Israelis non patrocinatur spectandis circensibus: in nullo enim circo cucurrit. et quod Dauid in conspectu Dei choros egit nihil adiuuat in theatro sedentes christianos fideles: nulla enim obscoenis motibus membra distorquens desaltauit Graecae libidinis fabulam. nabla cynarae tibiae tympana et citharae Deum cecinerunt, non idolum. non igitur praescribetur ut spectentur illicita. diabolo artifice ex sanctis in illicita mutata sunt. praescribat igitur istis pudor, etiamsi non possunt sanctae litterae. quaedam enim scriptura. magis prouidet in praecipiendo: uerecundiam passa plus interdixit quia tacuit, ueritas ne si ad haec usque descenderit, pessime de fidelibus suis sensisset: nam et plerumque in praeceptis quaedam utilius tacentur. admonent saepe dum interdicuntur. ita etiam tacentur dum diuinis litteris scripta sunt, et praeceptorum loco seueritas loquitur et ratio [docet] quae scriptura conticuit. secum tantummodo unusquisque deliberet et cum persona professionis suae 1 suscitaretur Z 2 hetnicos Z 4 expectandi Zr μ hoc] hanc r μ 5 cum] quod Z 6 concertatnr scripsi, concedatur r μυ , contendatnr Z terrena (i, aeterna Zr 7 isrl Z non] helias non Z 8 expectandis Zr μ 1, expetendis p* is circo a concurrit r 10 obcenis Z membris distorquendis Z 11 saltauit Z fabula Z nabule Z cymare r, aera v tympana om. r μ , et om . Zv 12 cythara r deum cecinerunt r μ , domino seruierant Zx idolis Z υ praescribatur Zv, praeacribitur malim 13 expectentur Zr, et petentur (i a diabolo n ex] et Z in add. v, illa in malim mutata om . r 14 praescribatur Z, perscribat p 15 preiiidet r, prohibuit Z 16 quia tacuit. Veritas sic distinguit b ne si scripsi, nisi r/t, non Z, si b haec] hoc Z descenderet Zv 17 nisi pessime Z 18 quaedam utilius] utilia quaedam Z . admonentur enim Z interciduntur rp. 19 tacentur dum] que Z diuinis Z, duoris p, om . r in lactma, in v 20 locis Z seneritas rp., ipsa neritas Z loquatur r docet] loquitur r μ 21 tantummodo] tantum rp. professionis] defensionis r loquatur, nihil umquam indecorum geret: plus enim ponderis habebit conscientia. quae nulli se alteri debebit nisi sibi. Quid scriptura interdixit? prohibuit enim spectari quod prohibet geri. omnia, inquam, ista spectaculorum genera damnauit, quando idololatriam sustulit ludorum omnium matrem, unde haec uanitatis et leuitatis monstra uenerunt. quod enim spectaculum sine idolo, quis ludus sine sacrificio, quod certamen non consecratum mortuo ? quid inter haec christianus fidelis facit: si idololatriam fugit, quid loci ei? quid qui iam sanctus sit de rebus criminosis uoluptatem capit ? quid contra Deum superstitiones probat quas amat dum spectat? ceterum sciat haec omnia inuenta daemoniorum esse, non Dei. impudenter in ecclesia daemonia exorcizat quorum uoluptates in spectaculis laudat: et cum semel illi renuntians rescissa. sit res omnis in baptismate, dum post Christum ad diaboli spectaculum uadit, Christo tamquam diabolo renuntiat. idololatria, ut iam dixi, ludorum omnium mater est, quae ut ad se christiani fideles ueniant blanditur illis per oculorum et aurium uolupta.tem. Romulus Conso quasi consilii deo ob rapiendas Sabinas circenses primus consecrauit, ceteri reliquis. dum urbem fames occupasset, ad aduocationem populi adquisiti sunt ludi scenici 1 et nihil Zv geret] dicet Z 2 conscientia Z, sententia rpv 3 quidquid omnis ista scriptura Z expectari rp. prohibuit Z 4 inquit r ista om. Z quando] quomodo Z ydolatria Z 6 hec unde r et leuitatis om. Z 6 monstra uenerunt] deuenenmt r 7 non ex sine μ m. 2 consecratum] sacramentum p. quid ... fugit 0x. Z 8 facit] erit r quid loci ei quid qui scripsi, quid loqui qui p, quid qui r, qui contra dum superstitiones proprias fingit qui quod Z 9 de] et de Z criminis uoluntatem p. quid] qui Z 10 dum Z expectat μ eeterum] certe cum Z 11 omnia haec Z υ imprudenter r 12 in om. (i spectaculo Z 18 se semel μ se s. i. m . 2 renuntians om. Z; censet legendmn rennnciando aut locum esse mutHum Pamdius rescisa (i, remissa Z 15 renunciauit Z ut] quam Z mater est quae] matrem Z ,16 fideles om. r illis] illosq. Z et aurium] auriumque Z 17 uoluptatem] add. Z: amplectitur nam conso] consul Zrp quasi consuli deo ru, om. Z 18 ceteri reliquis scripsi, ceteris reliquis rp, ceteri reliqui Z, ceterum reliqui t1; cf. Tertull. de spect. c. 5: et ceteri quoque per ordinem cum Z orbem rp . 19 auocationem v, aduocationem = solacium cf. Tertull. Patient. 11; Res. 26 p. 262 scenice Z / et Cereri et Libero dicati postmodum reliquisque idolis et mortuis. graeca illa certamina uel in cantibus uel in fidibus uel in uocibus uel m uiribus praesides suos habent uaria daemonia: et quidquid est aliud quod spectantium aut oculos mouet aut delinit aures, si cum sua origine et institutione quaeratur, causam praefert aut idolum aut daemonium aut mortuum. ita diabolus artifex quia idololatriam per se nudam sciebat horreri, spectaculis miscuit, ut per uoluptatem posset amari. Plura prosequi quid est necesse uel sacrifioioram in ludis genera monstruosa describere, inter quae nonnumquam et homo fit hostia latrocinio sacerdotis, dum cruor etiam de iugalo calidus exceptus spumanti patera, dum adhuc feruet, et quasi sitienti idolo in faciem iactatus crudeliter propinatur, et inter uoluptates spectantium quorundam mors erogatur, ut per cruentum spectaculum saeuire discatur, quasi parum sit homini priuata sua rabies, nisi illam et publice discat. in poenam hominis fera rabida nutritur in deliciis, ut sub spectantium oculis crudelius insaniat. erudit artifex belluam, quae dementior fortasse fuisset, si non illam magister crudelior saeuire docuisset. ergo ut taceam quicquid latius idololatria probat, quam uana sunt ipsa. certamina, lites in coloribus, contentiones in curribus, fauores in honoribus, gaudere quod equus uelocior fuerit,. maerere quod pigrior, annos pecoris computare, consules nosse, aetates discere, prosapiam designare, auos ipsos atauosque memorare. quam hoc 1 et ceteri et rp, cerei et Z reliquisque] reliquie Z 2 graeca. sit grata Z cantibus] flatibus Z 3 viribus] uirtatibus soie Z 4 expectantium rp, aut om, Zp « oculus r cum] enim Z 5 origine sua et v, origine Z inetituto requiratur Z causa Z proferet Z 6 daemonium] dum rp 7 sciebat honeri] DOlebat horriorem Z 8 possit et annari plus et prosequi: con eet necesee Z 9 uel om. Z in lndis] ludos et Z 11 dom] cum Z 12 spumanti om. r μ , et om. Z 13 propinatus r s in ras . et ps. I. m.2 inter] in Z uoluntates fi 15 pubtiee et fi 16 iu] ad p hoie Z et in delitias Z ut snb p, at r, om. Z 17 oculis om. Z insanlt Z eruditur fi belua Zrp 18 dementior μ 1 fortasse om. Z crudelius rp 20 cur. aibuB Z 21 fauores in honoribus om. pr mereri Z 22 pectoris Z dicere Z 23 prosapiam] preeepia Z et signare Z anos] uos rp. acta uoeq. ft eommemorare v totum otiosum negotium, immo quam turpiter ignominiosum? hunc, inquam, memoriter totam equini generis sobolem computantem et sine offensa hunc locum magna uelocitate referentem, parentes Christi si perroges, nescit, aut infelicior si scit. quem si rursus perrogem quo ad illud spectaculum itinere peruenerit, confitebitur per lupanarium, per prostitutarum nuda corpora, per lubricam libidinem, per dedecus publicum, per uulgarem lasciuiam, per communem omnium contumeliam. cui ut non obiciam quod fortasse commisit, uidit tamen quod committendum non fuit et oculos ad idololatriae spectaculum per libibinem duxit: ausus secum sanctum in lupanar ducere, si potuisset, qui festinans ad spectaculum dimissus e dominico et adhuc gerens secum ut assolet eucharistiam inter corpora obscoena meretricum Christi sanctum corpus infidelis iste circumtulit plus damnationis meritus de itinere quam de spectaculi uoluptate.