Totum hoc in laudem martyrii spectat, totum gloria passionis inluminat, in qua spes futuri temporis cernitur, in qua Christus ipse operatur, cuius aguntur exempla quae petimus, cuius uirtus est qua repugnamus. et quia in hoc loco aliquid proferre suppeditat, summa nimirum est ista adque admiranda dignatio, quam nec mente concipere nec uerbis ualeamus inplere. quid enim nobis amplius potuisset larga pietate largiri quam ut in se primus ostenderet quid in aliis coronaret? mortalis factus est ut inmortales esse possemus et humanae sortis exitum pertulit per quem reguntur humana: ut nobis uideatur praestitisse quod passus est, confessionem tribuit, martyria subiecit, omnia denique quibus lux subprimi posset in remedium salutare natiuitatis suae meritis religauit, humilitate praecipua uirtute diuina. cuius rei quique digni esse meruerunt, caruerunt omnem hanc mundi deterrimam labem, subacti mortis condicione uixerunt. Non enim dubium est quantum a Domino consequantur qui saluti suae nomen Dei praetulerunt, ut in illa iudicii die meliores cruor faceret et sanguis suus ∗∗∗ esse monstraret. mors quippe integriorem facit uitam, mors magis deducit ad gloriam. sic quotienscumque** 1 poena T 2 oneraret MN, onerarent LQ, onerarem T 3 laude LT expectat LNQ, et expectet T gloriam Qv 4 cemitur] cernituri temporis T 5 operatur ipse QT exemplo quae patimur fort . quae] quaeque QT1 cuius om. N, cuius et v uirtus est L, uirtute NQT qua om. Q 6 in om. L subpeditant L, suppetat QT, suppetit v; suppeditat etc. exh. P 7 est et Q dignatione Q, miratione T et quam Qv 8 ualemus N quid] qui QT potuisse T larga pietate om. QT 9 ut om. T quod v 10 et] * ♦ Q (et M) 11 sortis] ortis T exitium L ut] atque ut 11 uideretur QTv 13 suprimi QT, opprimi v posse Q salutarem LQT 14 relegauit 11 humilitate] humanitate QT 15 quique] qui N morte caruerunt v omnem om. LNP omni hac Q1 Oxon . (omnem hanc, MQl) 16 deterrima Q*, teterrimam v Oxon . labe Q* Oxon . subacte LNP, subacta v condicionem Oxon . uixerunt scrtpsi uicerunt LNPQTv 17 salutis PQT1 18 facere P 19 et sanguis] sanguis QT, sanguisque v, quos sanguis Pamelius suus LMNPQlT%, suis Tl, suos Q2, fusus immaculatos v, suus martyres Pamelivut esse] sese L 20 sic] si QT lactentibus stipulis distenta imbribus frumenta turgescunt, fecundae messes coguntur aestate , sic quotiens ferro uitis absciditur, erumpentibus pampinis melius una uestitur. nam et in aduentum prouenturi temporis cedit quidquid iniuria sua proficit. flammas quippe plerumque agis iuuit inmittere quo calor euagantis incendii caeca terrae spiramenta laxaret: iuuit leues stipulas crepitanti igne torrere ut sic se altius grauida seges tolleret, parturientibus culmis densior arista floreret. igitur talis et martyrii primo casus, postmodum fructus est, qui morte uitam condemnat ut uitam morte custodiat. Quid enim tam eximium adque sublime est quam inter tot instrumenta carnificum deuotione robusta cunctam fidei reseruare uirtutem? quid tam magnum adque pulcherrimum quam inter tot circumstantium gladios libertatis suae dominum ac salutis auctorem repetita saepius uoce profiteri, et maxime si ante oculos tuos ponas nihil detestabilius esse dedecore, nihil foedius seruitute, aliud te debere iam petere, aliud optare iam nihil quam eripiendum esse cladibus saeculi, exuendum malis mundi et inter ruinas orbis iam iamque perituri alienum a terrena contagione uersari. quid enim tibi cum hac luce cui lux 1 lactentibus scripsi, latentibus LNPQT, laetantibus v, iacentibaa Pamelius turgrescunt L, turgesgunt ac T 2 coquuntur Q\' (roguntur MQ I), fort . conduntur uites N es in ras . abscinditur v, absciduntur N 3 uba T aduentu N, augmentum v 4 cedit] sed id QIT, sedit Q\', se edit M sed edit in ras . quidquid in N, quid T profecit Q 5 agris iuuit P, agris iuuat Q\'T (uat T in ras.), agris (agri L) si uult LN, agris ubit Q, acris subit M ealores L, calore PQTv uagantis LP, uacantis T, uocantis Q 6 terrae om. N laxaret L, laxare NPQT, laxentur v iuuet N, iubet QT lenes om. T, plebe Q crepitati PQ1 torre QT\', terrore L\' 7 sic se scripsi, si se LN, sin Q, si in T, si P, se v tollere QT Oxon., set tolleret P, tolleret et v 8 ualeat. florere Oxon . tales LNQT martyri fort . 9 mortem Qv uitam] tam v condempnat ll, contemnat Qv uita mortem T 10 quid...uirtutem om. Q etimium] exiguum P sublimen T strumenta T 11 reserare fort . 12 quid] enim add. Q circumstantes N 13 libertate suae dm L 14 profiteri MQ teri in ras., profecti QaT ponam Q 15 seruitute] nihil add. v petere] praeter Q 16 iam nihil addidi, om. LNPQTv cladibus ex gladiis T exeundum M2PQ\', exeundem MlQxT 17 et T, nec LNPQ 18 uersare QT lux tx lex L aeterna promissa est? quid cum hoc uitae naturaeque commercio quem caeli amplitudo deposcit? sane teneat cupiditas ista uiuendi, sed quem post inexpiabili malo saeuiens ignis aeterna scelerum ultione torquebit. teneat cupiditas ista uiuendi, sed quibus et mori poena est et durare tormentum. tibi iam et mundus ipse succumbit et terra cedit qui morientibus cunctis ad hoc reseruatus es ut martyr esse potuisses. aut non cotidiana cernimus funera., cernimus nouos exitus diuturnos factos, sed et saeuientibus morbis inexperta cuiusdam cladis exitia ac stragem populatarum urbium intuemur, unde possimus agnoscere quanta martyrii habenda sit dignitas, ad agnoscere gloriam nos cogere etiam lues coepit. Etenim, carissimi fratres, respicite ad hoc quaeso uos plenius in quo et salus uertitur et sublimitas conputatur: licet non sim nescius etiam uos plenissime nosse statum omnium nostrum iudiciis contineri neque ignorare hanc esse nobis traditam disciplinam, ut sine ullo terrore militiae uim tanti nominis tueamur: quippe quos pridem a desiderio lucis istius cupiditas aeternae memoriae deduxerit, quos futurorum uota diuellerint quosque ab omnibus uitiis optanda Christi societas segregarit: hic si exitio succumbere, morti animam dubitamus 1 commercio om. P 2 sane] ante QT 3 quem post] post QT, quos Nv inexpiabile malum P seueniens L, seruiens QT 5 et terra om. M\' (exh. MtQ), et terrae T 6 es reseruatus Q sed es s. l. m. 2 (es om. M) es ut] ut QT 7 aut] an v fanera cernimus om. QT 8 exitus] corporis add. v diuturnos factis LPT . diu tracti v sed et L, et NPQT, orR. v, ex Oxon . saeue∗∗ entibus L inexperta N, inexpers LQ*, inexper PT\'Qł, insuper M super in ras., inexpertae Т2 v 9 strage LMlNPQT, strages M2v populorum QT unde] ut QT possumus LP 10 adcognoscere L martyria QT, martyrib. M b. in ras . cuius ad T 11 nos om. T cogere] noscere T, cognoscere L luis P, salus T, saluos Q cepit L, coeperit P 12 perspicite Q (respicite M) 13 salutis QT uertitur et] uertitur Q, uestrae M in ras . 14 uobis T statum LN\', statu N2 P, statium QT, astancium M as in ras . n 8 . L, stantium v nostrum L, nos NPQT 16 tueremur L, tuemur M\'QT a] ad QT\' 17 lucis) loci Q aeterna QT reduxerit N 18 diuellerint] diu fellerint T, diu fellerent Q, sustollerent M in ras . 19 hic si L, nisi hic NPQT, nisi si v succumbumbere T dubitamus] diuitamus QT offerre, nec iam retinenda sunt nobis et amplectenda beneficia. diuina quorum ultra rerum ardorem tanta sit ista merces quantum in dicendo humana mediocritas uix possit inplere. sanguini nostro patet caelum, sanguini gehennae cedit habitaculum et inter omnium gloriam pulchrior sanuinis titulus et integrior corona signatur. $c quotiens de hoste triumphalibus spoliis onustus miles ingreditar, uulneribus suis gaudet: sic quotiens tempestatibus diu nauta fatigatus litora tuta contigerit, felicitatem suam de perpesso periculo ducit. est enim profecto, nisi fallor, labor laetus per quem securitas inuenitur. igitur toleranda sunt omnia, patienda cuncta, nec adpetendum quo modico gaudeas tempore et perpetuo puniaris ardore. meminisse enim debemus uelut quadam te foederis pactione constrictum, ex qua ant capessendae salutis sit iusta. condicio aut poenae merita formido: stas inter aduersa pariter et prospera, arma [inter] et tela: hincque te saecularis ambitio, inde caelestis admonet magnitudo.