Etsi incongruens est, fratres carissimi, in hoc fauore dicendi aliquid trepidationis adferre minimeque deceat gloriam tantae deuotionis infringere ex eo quod fatear me coepisse dubitare, tamen identidem dico ipsa animum deliberatione confringi: nam exequendae laudis cupiditate succenditur et a loquendo magnitudine uirtutis inhibetur, cum aut non deceat tacere aut periculosum sit parum dicere, nisi quod haec aestuanti res sola subuenit quod uideatur ignosci ei facile posse qui non timuit audere. quam ob rem, carissimi fratres, etsi potentia rei oneratur facultas ingenii, ut quantum se in exprimenda martyrii dignitate protulerit, tantum ipso pondere laudis oppressa adque aestimatione rerum omnium de quibus cum maxime loquitur debilitata ac facta, intra se ipsa inlaqueata oratione deficiat nec habenis liberis: rac solutis in apertum sermonis eloquium uim tantae laudis expromat tamen erit aliqua, nisi fallor, in eloquendo fides quae ipsius operis Incipit (Gyprianus add. P) de laude martyrii LNPQT . — 2 cme P fa.uore T, femore forL 3 minimeque] et minime N, minime PQT 5 ipse T animi mei LNP deliberationum T confringi nam scripsi, confringam LPQT, confracta ea N, confringi cum v exaequenda M (eiaequendae Q), sequendae N laude T 6 et a] ea N inhibeatur L\' 7 aut non] aatem non Q 8 aestuanti haec v et facile ignosci posee QT 9 audire PQT fratres] add . Q: in tot tantisq. rebus 10 ingenii ... p. 30, 6 suppeditat om. P 11 dignitatem T tanto NQT 13 ipsam v abenis NT, auenis Q 14 exprimat L* 15 fides] facultas v oratione munita. uage fundat quod a dicendo inpar ingenii conscientia summoueat. cum igitur, carissimi fratres, tot tantisque rebus inpliciti ad conprobandos salutis eximios pulcherrimosque prouentus omni studio ac labore nitamur, non uereor ne quo ignauiae metu territus uel reuocer uel extinguar, cum si quis ad id uoluerit de quo agimus intueri sede deuotionis expensa adque ipsa eius magnitudine ponderata magis miretur audere potuisse, in quo me positum et amplitudo rei premeret et confusam gaudio mentem in angustias animi uoti sui feruor urgueret. nam quis est quem non ista res terreat, quis quem non admirationis suae pauore subuertat? Est etenim profecto, nisi fallor, etiam in ipso conscientiae robore admiranda formido quae nos exagitet pariter et inflammet: cuius quanto penitius inspexeris potestatem, tanto ex ipso uenerandae claritatis aspectu religionis suae praemittat horrorem. considerare enim utique debetis: quanta est gloria, e uita quamlicet maculam sordis et polluti corporis licet modice iniusta concreta contagia tantoque tempore mundi crimen exceptum unius ictus remediis expiare, quo et augeri merces et crimen possit excludi. unde omnis consummatio et status uitae in martyrio est collocatus. hoc fundamentum uitae et fidei, hoc praesidium salutis, hoc uinculum libertatis et honoris: et quamuis 1 nage] large Oxon . fundata N quo T addicendo QT inpari ingenii N, impar ingenti Q, par ingenti M conscientiae L, eonscientias Q 2 summouebat v, cummoueat Q fratres carissimi n 3 comparandos T eximio T 4 ac labore] clamore T quo] quid Q, q. T 5 reuocare QT ad id] ad T, aditum Q 6 sede scripsi, se LMlNQxT, secum M*, spe Q2o ipsa om. LN 1 audire T amplitudinem N rei] re L 8 uoti] uitis T 9 et quia LTQ quem om. QT 10 pauor M (pauore Q) 11 etenim] enim v profecti nisi L, profectionis Tl, profecto ni T7, protectionis NQ rubore T (pro pudore fort. recte) 12 admiranda i Q i s. 2 . (admiranda M) nos om. T sexagitat T et om. L 13 quando QT penitus N, paenitus QT, enitas L 14 honorem QT eonsederare ex conscrare L m. 2 15 quantae sit v gloria e scripsi, gloriae LNQTv uitae Tv, uirtus Q quamlibet v; quamlibet quando licet fort . macula QT et sordes v; cordis fort . 16 licet m. iniusta] et longa uitiorum tabe v concreta. om. N temporis QT, temporis tractu v 17 ictu* MQ (s eras) remedii Q, redmediis L 19 posset LN, posse T 19 est om. N uitae et om. LN 20 honoris] horis T et quamuis] quamuis Q sint et alia per quae adipisci lux possit, tamen ad proximitatem muneris repromissi poenis melius patrocinantibus peruenitur. Quantae enim sit gloriae ponderate ab huius uitae cupiditatibus adque ab omni animum natura mundique commercio segregatum contra aduersantis discrimen opponere, nec saeuitiam torquentis horrere, animari hominem nec dolore quo credatur extingui et id sibi in augmentum uirtutis adsumere quod cruciatui putat prodesse qui punit. nam praedurantibus licet costis resultans ungula recurrat in uulnus et euntibus flagris cum auolsa corporis parte rediens habena ducatur, stat immobilis tamen poenis suis fortior, hoc solum secum ipse conuoluens quod in illa crudelitate carnificum plus pro quo patitur Christus ipse patiatur. nam quando, si negauerit Dominum, pro eo crimen subeat pro quo uicisse debebat, necesse est eum uideri cuncta tolerare cui uictoria debetur ex poena. Igitur quoniam res summa martyrium, tria sunt quae ex eo nobis proposuimus esse dicenda, quid sit, quantum sit, cui rei prosit. quid est ergo martyrium? delictorum finis, periculi terminum, dux salutis, patientiae magister, domus uitae, quo perfecto etiam ea occidunt quae in futuri discriminis potuissent tormenta reputari. per hoc et testimonium nomini redditur et maiestas nominis ampliatur, non quod per se ipsa minui possit uel de scelere retractantis magnitudo eius 1 lux] uix N 2 repromissi om. QT poenis .. peruenitur Otll. L patrocinantibus melius v 3 quanta e. s. gloria N ponderatae Q ab addidi cupiditatibus] add. v: relegatis; nonnulli codices add.: debellatis uel reuelatis 4 ab] ad QT natu. rae n segregare L 5 aduersantes LNQT torpentu N s eras . horrere] horrea T 6 anima∗ i N nec dolore LN, dolere Q, dolore MTv extinguere QT 7 et quod Q cruciatum M um in ras . (cruciatui Q) punitur M, ponit Ql 8 custis Q, gestis T 9 euentibus Q (seuientibus M in ras.) fragilis T auolso L abena Qx, aduena Ml, auena LM2NQ2Tv 10 statim mobiles LQ conuoluens] sibi consulens M1, consuens MlQ 11 plusque QT 12 quam ipse v si] se M (ai Q) dns N, dno M\'Q, dno si M1 13 uicisset T eum] cum LT 14 ex] eVLNQTv 15 martyrium est v 17 terminus v 18 ∗∗ patientiae Q quo] que M (quo Q) profecto М2Nv, profectio M\'TQ 19 futuro v discrimine Qv 20 redampliatur QTv 21 se om. LNQT ipeam LQT innui L, noui QT, non M on in ras . de scelere eras . in N tractantis L, tranctantes QT, eras. in N, detrectantis Oxon . infringi, sed quod redundet ad gloriae cumulum, dum circumstrepentis populi terror inpauidos animos dat dolori et minis frendentis inuidiae addit ad titulum, quod tantum sibi mens crescat in pugna, quantum se ille putauerit uincere, per quem Christus hominem uoluerit coronare. tunc ergo omne fidei robur expeditur, tunc credulitas conprobatur, cum in sermones uulgi adque in opprobrium ueneris cumque te contra illas populares insanias religiosa mente firmaueris, conuincens scilicet ac repugnans quicquid sub persona tua in iniuriam Christi profanus sermo iactauerit: ut cum aduerso mari moles opposita reluctatur, feriant licet fluctus et reuolutum aequor identidem pulset, tamen haeret inmobilis uirtus nec undis circumspumantibus adoperta succumbit, donec per scopulos uis digesta se supprimat et superiacons in, aperto litoris spatia ictum aequor euadat. Quid enim est in illis quam sermo uacuus et inane conloquium et animi uoluptas praua uerborum, sicut scriptum est: oculos habent et non uident, aures habent et non audiunt: grauatum est cor insipiens eorum, ne quando conuertantur et saluem illos. non enim dubium est quin hoc omnibus dixerit, quorum dura mens semper et obstinata pectoris feritas a deuotione uitali fugata dissentit ducente dementia, furore rapiente, omni denique illos inmanitate uexante qua instigantur pariter ac feruntur: ut cum illis 15 Ps. 113, 14. cf. Es. 6, 9 sq. 1 refrigi Q 2 terrorj «error* N, error QT, errori L inpaoidus LQT animus NlQT doloris QT frendentis] frequentis QT 3 addit N, addi* L, addi QT ad om. Q tantum N, quantum LQT, om. v in pugna] inpugnat T 4 quem om. QT 5 omnem Q fidem Q, fide T expenditur Nv crudelitas N 7 contra] inter QT 8 conuinces L in om . NIQ 9 ut om. Q mari] mali QT moles] noles T 10 ∗∗ licet Q, te licet M 11 eret immobiles QT 12 succumbet N, se succumbit Q (subcumbit M) nis] uix LNQ degestas QT, deicta ex deiectas M 13 superiacens] sane add. v aperta Nv spacio M (spatia Q) ictum scripsi, istum LN, ipsum QT, uictum v 14 quam] aliud quam v 15 animi] inanium v uoluntas LN 17 conuersantur T 18 saluem] sanem Qv, sanent T quin] qui in LNlQT de omnibus v 19 et om. QT a om. N 20 dissenti T furores L 21 qua om. M (exh. Q) stigantur L1M2N . stigant uel M1Q, tigantur T ad poenam sua facta sufficerent, poenam ipsam persecutionis agitatae crimen oneraret.