Nec non Deus ante praedixerat, fore ut uergente saeculo et mundi fine iam proximo [ex omni gente et populo et loco] cultores sibi adlegeret Deus multo fideliores, qui indulgentiam de diuinis muneribus haurirent [quam acceptam Iudaei contemptis religionibus perdidissent]. cuius igitur gratiae disciplinaeque arbiter et magister sermo et filius Dei mittitur, qui per prophetas omnes [retro] inluminator et deductor humani generis praedicatur. hic est uirtus Dei, hic ratio, hic sapientia eius et gloria: hic in uirginem delabitur, carnem Spiritus sanctus induitur, Deus cum homine miscetur. hic Deus noster, hic Christus est, qui mediator duorum hominem induit, quem perducat ad patrem. quod homo est, esse Christus uoluit, ut et homo possit esse quod Christus est. 1 ante deus B fore] forte B 2 proxime C\', proxumo M\' ex omni... loco om. LPM1, s. I. add. in M m. 2 3 **elegeret M, adlegere LP deus aut expungendwn aut in et cos mutandum censet Vonck multo fideliores LPr, multo fidelior 3 M, fidei fortiores C, meliores obsequii et fidei fortiores B, multo fideliores et melioris obaequii v, multo meliores obsequio et fide fortiores recepit Ooldhorn ex codice Fuxensi (cfr. Tert. I. c.: fore uti sub extimis curriculis saeculi ex omni iam gente et populo et loco cultores sibi allegeret deus multo fideliores, in quos gratiam transferret etc.) 4 quam.... perdidissent om. LPM1, sed add. 8. I . m. rec. in M contemptis] cQceptis M, cumtemptis ex contemptis C m. 2; fortaввe cum contemptis 5 perdiderunt B cuius (huius M) igitur gratiae disciplinaeque arbiter LMP = Tertull. l. c., indulgentiae igitur huius (fructus pro huius B) et gratiae arbiter (auctor pro arbiter B) CBr, indulgentiae gratiae disciplinaeque arbiter OZOft . et add. tJI. 2 in M 6 et sermo filius Vonck 7 retro om. LPB inlumrnatur LM deductor LMPV, . deductor omnipotens B, doctor Cv (cf. TertuXL l. c.: illuminator atque deductor generis humani) humana 01 praedicatur LPM1, praedicabatur CBM\'\'v (efr. Terlull. Z. c. 21, 399 : ut retro semper praedicabatur) 8 est om. B eius om. B gloria] gratia V uirgineB 9 delabitur LMPBV = Tertull., ds inlabitur 0, illabitur v carne C carnem spiritu sancto cooperante v (efr. Nourrii obseru . ad. h. L in Ltmperi hist. patr. XI. p. 116 sqq.) cum semper homine C1, m. 2 corr. tn; semper cum homine 10 deus] dns C hic deus noster om. B est Christus B qui] hic est qui B 11 hominum induitur C per quem reducat B quod homo ... 2.12 possit om. B 12 et om. CLP esse possit quod etM Sciebant et Iudaei Christum esse uenturum: nam hic illis semper prophetis monentibus adnuntiabatur. sed significato duplici eius aduentu, uno qui exercitio et exemplo hominis fungeretur, altero qui Deum fateretur, non intellegendo primum aduentum, quod in passione praecessit occultus, unum tantum credunt qui erit in potestate manifestus. quod autem hoc Iudaeorum populus intellegere non potuit, delictorum meritum fuit: sic erant sapientiae et intellegentiae caecitate multati, ut qui uita indigni essent, haberent uitam ante oculos nec uiderent. Itaque cum Christns lesus secundum a prophetis ante praedicta uerbo et uocis imperio daemonia de hominibus excuteret, paralyticos restringeret, leprosos purgaret, inluminaret caecos, clodis gressum daret, mortuos rursus animaret, cogeret sibi elementa famulari, seruire uentos, maria oboedire, inferos cedere, Iudaei, qui illum crediderant hominem tantum de humilitate carnis et corporis, existimabant magum de licentia potestatis. hinc 1 esse] foisse BV et hio B, hoc CM 2 admonentibus v sed] et LP significatio eius duplici C 3 unum qui.... non intellegendo hoc loco om. C, ponat post itaque cum Christus l.10 uno B, unum CLMPr qui om. B exertitio P et Ps. I . m. 2, om. B 4 alterum CLMPBr qui dnib C, quidem B fatentur B; uno... . fateretur suspecta uidentur non] inon C intellegentibus aduentum primum B 5 quod LP, qui CBv, qui. M (d erasum) occultums C 6 in] et B manifestum C (cfr. TertvU. c. 21, 400: duobus enim aduentibus eius significatis, primo qui iam expunctus est in humilitate conditionis humanae, secundo qui concludendo saeculo imminet in sublimitate diuinitatia ezsertae, primum non intelligendo, secundum quem manifestius praedicatum sperant, unum ezistimauerunt) 8 et intellegentiae erant sapientiae cecitate C multati CXM* (cf. Terlull. l. c.), mulcatiB, mutati C\'LMIP ut om. B uitam B 10 iesus om. CB a om. LP prophetias P praedicata B, praedictum 01 11 uerbo P, sed o ex corr. et daemonia B de] ab V excuterentur ex excuterent C m. 2 12 et paralyticos L, paracliticos ex paraclitos Cm . 2 leprosus P super et inluminaret M m. 2: semiuiuos animaret (efr. Tertull. I. c.: mortuos denique uerbo redderet uitae) 13 claudis Po gressim 01 14 aelimenta M famulare 01 obaudire B inferos cedere om. B 15 hominum 01 16 erlstimaruntB, existimanerunt C magum CLP, magnum B, ma.gum M de licentia] diligentia CB (cf. Tertull.: quem igitur solummodo hominem praesumpserant de humilitate, sequebatur, utmagum existimaront de potestatc) hinc B et Manutim, hunc CLMPv magistri eorum adque primores, hoc est quos et doctrina ille et sapientia reuincebat, accensa ira et indignatione prouocati, ut postremo detentum Pontio Pilato, qui tunc ex parte Romana Syriam procurabat, traderent, crucem eius et mortem suffragiis [uiolentis ac pertinacibus flagitarent. Hoc facturos et ipse praedixerat et prophetarum omnium testimonium sic ante praecesserat, oportere illum pati, non ut sentiret mortem sed ut uinceret, et cum passus esset, ad superos denuo regredi, ut uim diuinae maiestatis ostenderet. fidem itaque rerum cursus inpleuit. nam et crucifixus praeuento carnificis officio spiritum sponte dimisit et die tertio rursus a mortuis sponte surrexit. apparuit discipulis suis talis ut fuerat, agnoscendum se uidentibus praebuit simul iunctis et substantiae corporalis firmitate conspicuus ad dies quadraginta remoratus est, ut de 1 magistris B et Man., magistoe M primores] primordem C, primoribus B et Man . hoc est om. B, expungendum censet Vonck doctrine 01 illa B 2 sapientie (7* accensa CLMPBV, accensi v prouo- Qti v I prouocata LMP, reuocata C, prooocata est VB et Man . ut postremo LMB, et postremo P, postremo Cv, insecuti sunt et postremo scripsit Baluzius detentum] deductum B et Man. 4 syria LP traderent scripsi; tradiderunt M sed erunt ex corr., tradiderunt CLPv, offerrent B et Man. (Manutius has omnes scripturas cum B consentientes ex Veronensi deprompsisse videtur) 5 uiolentis ac om. LP ac M s. 1. m. 2 pertinatibus M flagitarent CLMPBr, lfagitantes Wv (cfr. Tertull. I. c.: Ad doctrinam uero eius, qua reuincebantur magistri primoresque ludaeorum, ita exasperabantur, — ut postremo oblatum Pontio Pilato, Syriam tunc ex parte Romana procuranti, uiolentia sufiragiorum in crucem dedi sibi extorserint) 6 hoc esse BM, hoc eos v (eos om. etiam Tert. lc.) facturos] futurum B et om. C prophetare B testimonium om. B, s. l. m. 2 P 7 sentiret tantum Oxon . 7 mortem ponit post uinceret B nt M 8. 1. m. 2 esset] fuisset CBV superos denuoj patrem deum B 9 denuo ad M regredi] ascenderet B ut P, sed ex corr., et B diuinam maiestatem (uim om.) B fidem itaque] idem ita B 10 et] ut BC •carnificis officio] carnificio LP 11 obortus spiritum B demisit 01 tertia CB a* M 12 resurrexitBC1 talis ut LM, ut P, talis ut anteC, qualis et B, talis qualis et Baluzius ad agnoscendum M, ut agnoscendum C, ad cognoscendum L 13 iunctis V, iunctus CLPM, intus B, uinctus r (cfr. Luc. 24, 33: xai IVQOV συνηϑϱοισμένους et] ut B substantia LMP 14 conspicuus om. B usque ad B rememoratus M de eo ex deo M m. 2, denuo Cr, de cetero B eo ad praecepta uitalia instrui possent et discerent, quae docerent. tunc in caelum circumfusa nube sublatus est, ut hominem, quem dilexit, quem induit, quem a morte protexit, ad patrem uictor inponeret, iam uenturus e caelo ad poenam diaboli et ad censuram generis humani ultoris uigore et iudicis potestate: per orbem uero discipuli magistro et Deo monente diffusi praecepta in salutem dare, ab errore tenebrarum ad uiam lucis adducere, caecos et ignaros ad agnitionem ueritatis oculare. Ac ne esset probatio minus solida et de Christo delicata confessio, per tormenta, per cruces, per multa poenarum genera temptantur. dolor, qui ueritatis testis est, admonetur, ut Christus Dei filius, qui hominibus ad uitam datus creditur, non tantum praeconio uocis sed et passionis testimonio praedicaretur. hunc igitur comitamur, hunc sequimur, hunc habemus itineris ducem, lucis principem, salutis auctorem, caelum pariter et patrem quaerentibus et credentibus pollicentem. quod est Christus, erimus [christiani], si Christum fuerimus secuti. 1 et discerent quae docerent om. B 2 in] ad B circumfusa om. B 3 morte] mortnis C protexit] produxit B, protraxit coni. Vonck 4 iam poneret et nentorns C ad patrem uictorem poneret, iam iam nentnrns coni. Vonckp. 76 e] ae P, de C, a M sed 8. 1. m. 2 5 in nltoris nigore coni. Bouth 6 magistrato M\', non magistro LV et] sed V, et delendum censet Bouth conlato Tertuil. I. c.: difihsi per orbem ex praecepto magistri dei paruerunt; id eos (pro et deo) coni. Vonck l. c . 7 in] ad B, dei in C dare LPVM\'I, daret 0, darent MIBv errorem ClMB et tenebrarum P niam] uitam LP, ultimum B adducere CLPVM*r, addoeerent BM\'V 8 et] ad C agnitione (ad om.) LP oculare MPVr, ocularet BC*, oscularet C\', ocnlarent v, om. L 9 ne esset ex nesset C WI. 2 minus ex munus Cm. 2 deligata M, delata ex delicta Cm. 2, declinata coni. Vonck 11 temptantur ex temptator M m . 2, temptat C dolor C, sed in margine: pro dolor testis om. C ui admouetur ex uiuidmouetnr C, admonetur B ut oni. B ut christus ut M 12 datus om. B 13 praeconia ex praeconio C m. 2 praedicaretur] probaretur BV 14 comitamur] imitamur B hunc sequimur om. V 15 patrem OØI. B 16 pollicente B christus est B 17 christiani om. LP, 8. I. w. 2M secuti LMPr, imitati CBv EXPLICIT QVOD IDOLA. DII NON SINT MP, QVOD IDOLA DH NON SINT EXPLICAT L, DE EO QVOD IDOLA DII NON SDCT KXP B, EXPLICIT EPISTOLA CAECILI CYPBIANI DE IDOLIS QVOD IDOLA DII NOli SINT C