Desiderasti, Fortunate carissime, ut quoniam pressurarum. et persecutionum pondus incumbit et in fine adque in consummatione mundi antichristi tempus infestum adpropinquare iam coepit, ad praeparandas et corroborandas fratrum mentes de diuinis scripturis hortamenta conponerem quibus milites Christi ad spiritale et caeleste certamen animarem. obtemperandum fuit desiderio tuo tam necessario, ut quantum sufficit mediocritas nostra auxilio diuinae inspirationis instructa quasi arma ac munimenta quaedam pugnaturis fratribus de praeceptis dominicis promerentur. parum est enim quod Dei plebem classico nostrae uocis erigimus, nisi credentium fidem et dicatam Deo deuotamque uirtutem diuina lectione firmemus. Quid autem potius aut maiae curae nostrae ac sollicitudini congruit quam commissum nobis diuinitus populum et exercitum in castris caelestibus constitutum aduersus diaboli tela et iacula exhortationibus adsiduis praeparare? neque enim idoneus potest esse miles ad bellum qui non exercitatus in campo prius fuerit, aut qui agonisticam coronam quaerit adipisci in stadio coronabitur, nisi usum et peritiam uirium ante meditetur. aduersarius uetus est et hostis antiquus cum quo proelium gerimus. sex milia annorum iam paene conplentur, ex quo hominem diabolus inpugnat. omnia genera temptandi et artes adque insidias INCIPIT AD FORTVNATVM (DE EXHORTATIONE MARTYRVM add. B, AMEFF add. R) WRMB, AD FORTYNATVM DE EXHORTATIONE MARTYRH V 2 desiderasti f. char. nobis ut quo R 8. I. m. ree. pressure B (persecutionum et pressurarum v) 3 consummationemJi 4 iam] nunc v 6 componere RB 7 coeleste et spiiitale v animarum R 9 instructa] inistincta R monumentaitf 15 quam] utB, quam\'ut v 17 praeparemus Wv 18 prius in campo v 21 anticus R proelium] bellum B cottidie geriiuus M* 22 poene W deiciendi usu ipso uetustatis edidicit. si inparatum inuenerit Christi militem, si rudem, si non sollicito ac toto corde uigilantem, circumuenit nescium, fallit incautum, decipit inperitum. si uero quis dominica praecepta custodiens et fortiter Christo adhaerens contra eum steterit, uincatur necesse est, quia Christus quem confitemur inuictus est. Ac ne in longum sermonem meum extenderem, frater carissime, et audientem uel legentem stili latioris copia fatigarem, conpendium feci, ut propositis titulis quos quis et nosse debeat et tenere capitula dominica subnecterem et id quod proposueram diuinae lectionis auctoritate solidarem, ut non tam tractatum meum uidear tibi misisse quam materiam tractantibus praebuisse. quae res in usum singulis proficit utilitate maiore. nam si confectam et paratam iam uestem darem, uestis esset mea qua alius uteretur et forsitan non pro habitudine staturae et corporis res alteri facta minus congruens haberetur: nunc uero de agno per quem redempti ac uiuificati sumus lanam ipsam et purpuram misi, quam cum acceperis tunicam tibi pro uoluntate conficies et plus ut in domestica tua adque in propria ueste laetaberis et ceteris quoque, ut conficere et ipsi pro arbitrio suo possint, quod misimus exhibebis, ut uetere illa nuditate contecta perferant omnes indumenta Christi caelestis gratiae sanctificatione uestiti. Nec non et illud consilium, frater carissime, utile et salubre prospexi in exhortatione tam necessaria quae martyras faciat amputandas esse uerborum nostrorum moras et tardidates adque ambages sermonis humani subtrahendas, ponenda illa sola quae Deus loquitur, quibus seruos suos ad martyrium Christus hortatur. praecepta ipsa diuina uelut arma pugnantibus suggerenda sunt. illa sint militaris tubae hortamenta, illa pugnantibus 1 christi milite B, militem christi v 2 si non] nisi non R sollicito WMSJBV, sollicitum v 4 christi uestigiis v 5 uincatur] hostis add. 3P, uindicatur W\' quia ex qua22 6 confitetur Bv 7 fre kml R 11 tractum R 14 darem] misissem V qua] quam R 15 primum et om. R res] cf. p. 13, 2 16 alteris B 18 uoluntatem R conficiens B 19 ut W 8. I. m. 2 laetaueris W 21 missimus W saepius ut ueteri ex et uetere M m. 2 praeferant fort.; cf. indicem 22 caelesti W 23 et otn. R frs kmi R 24 in] ut R tam] iam B martyrcs r 26 sola illa t . 27 christi R 28 ipsa M s. I. m. 2 29 sunt] sint Mt classica. inde aures erigantur, inde instruantur mentes, inde et animi et corporis uires ad omnem passionis tolerantiam roborentur. nos tantum qui Domino permittente primum baptisma credentibus dedimus ad aliud quoque singulos praeparemus insinuantes et docentes hoc esse baptisma in gratia maius, in potestate sublimius, in honore pretiosius, baptisma in quo angeli baptizant, baptisma in quo Deus et Christus eius exultant, baptisma post quod nemo iam peccat, baptisma quod fidei nostrae incrementa consummat, baptisma quod nos de mundo recedentes statim Deo copulat. in aquae baptismo accipiuntur peccatorum remissa, in sanguinis corona uirtutum. amplectenda res est et optanda et omnibus postulationum nostrarum precibus expetenda, ut qui serui Dei fuimus simus et amici. In exhortandis itaque ac parandis fratribus nostris et uirtutis ac fidei firmitate ad praeconium dominicae confessionis adque ad proelium persecutionis et passionis armandis primo in loco dicendum est: I. Idola deos non esse quae homo sibi faciat — neque enim quae fiunt factore suo et fabricatore maiora sunt, aut protegere et seruare quemquam possunt quae ipsa de templis suis pereunt, nisi ab homine seruentur — sed nec elementa colenda esse quae homini secundum dispositionem et praeceptum Dei seruiunt. II. Destructis idolis et elementorum ratione monstrata ostendendum Deum solum colendum esse. \' III. Tunc addendum quae comminatio Dei sit aduersus eos qui idolis sacrificant. 1 bistruantur mente. B 4 insinuantes] instruentes V 7 dns B 8 iam nemo M 10 aquae] quae R accipitur MRv t11 sanguinis] baptismo add. M* et Baluzius est om. MBB 12 expectenda BB 13 fuimus WMBBV, sumus v 14 parandis WMIBBV, praeparandis 3Pv uirtntis] ueritatis M, sed 8. l. m. 2: unitatis 15 firmitatem M ad preconium ex preconio M m. 2 ad proelium ex proelio M m. 2 16 secutionis B et om. M passionis M 8. 1. m. 2 in om. B 18 facit v 19 quae] que M 8. 1. m. 2 fabricatorem B 20 et] aut v 22 esse] esse uice deorum B et Oxon . 23 dei et praeceptum deseruiunt B 24 rationem B 26 addendum esse M 27 sacrificans R IIII. Praeterea docendum non facile ignoscere Deum idololatris. V. Et quod sic idololatriae indignetur Deus, ut praeceperit etiam eos interfici qui sacrificare et seruire idolis suaserint. VI. Subiungendum post haec quod redempti et uiuificati Christi sanguine nihil Christo praeponere debeamus, quia nec ille quicquam nobis praeposuerit et ille propter nos mala bonis praetulerit, paupertatem diuitiis, seruitutem dominationi, mortem inmortalitati, nos contra in passionibus nostris paupertati saeculari paradisi diuitias et delicias praeferamus, dominatum et regnum aeternum temporariae seruituti, immortalitatem morti, Deum et Christum diabolo et antichristo. VII. Insinuandum quoque ne erepti de faucibus diaboli et laqueis saeculi liberati, si in angustiis et pressuris esse coeperint, regredi denuo ad saeculum uelint et perdant quod euaserint. VIII. Insistendum potius esse et perseuerandum in fide et uirtute et caelestis ac spiritalis gratiae consummatione, ut ad palmam et coronam possit perueniri. VIIII. Ad hoc enim pressuras et persecutiones fieri ut probemur. X. Nec timendas esse iniurias et poenas persecutionum, quia maior est Dominus ad protegendum quam diabolus ad inpugnandum. XI. Ac ne expauescat quis et conturbetur ad pressuras et persecutiones quas patimur in isto mundo, probandum \'ante praedictum esse quod nos mundus odio habiturus esset et quod persecutiones aduersum nos excitaret, ut 1 idolatriaeB, idolatria Jd 3 quod sic] quos R idolatriae WMRB 5 suasserint W 6 subiungendum etiam V et] ac v 8 nobis quic- quam Billie B 10 dominationis B inmortalitatis Ml, inraortali B nos] non B 11 nostris W s. I. m. 2 dilicias et diuitias W 12 praeponamus V 14 antichristum B 16 de laqueis RMc si] siti2 17 ad s. denuo M 19 in] et in B 20 et W s. I. m. 2 spiritaliter R con- summationem R 22 enirn om. M probemurj prohilftnur M 24 quia) qua R\' 27 ad persccutiones W 29 quod R s. I . excitaret ut] excitaretur R ex hoc ipso quod haec fiant manifesta sit fides diuinae pollicitationis in mercedibus et praemiis postmodum secuturis, nec nouum quid accidat christians, quando ab initio mundi boni laborauerint et oppressi adque occisi sint iusti ab iniustis. XII. In nouissima parte ponendum quae spes et quae merces maneat iustos et martyras post conflictationes huius temporis et passiones. XIII. Et quod plus accepturi simus in passionis remuneratione quam quod hic sustinemus in ipsa passione. QVOD IDOLA DII NON SINT ET QVOD NEC ELEMENTA VICE DEORVM COLENDA SINT. In psalmo CXXXIIII: idola gentium argentum et aurum, opus manuum hominum. os habent et non locuntur, oculos habent et non uident, aures habent et non audiunt: neque enim est spiritus in ore eorum. 13 Ps. 134,15 sq. 1 haec W s. l. m. 2 diuina J2 2 pollicitationibusR securis Rx 4 boni om. W 5 iusti om. Wv 6 ponendum est v quae (ante merces) om. RB 7 iustis M martyres Bv, martyTibus Jf 9 XIII om. Bo sumus RB 10 ipsa om. R 11 deidola R elementa mundi M 12 sint] ostenditur add. v, habes Costerius 13 CXXXIIII] CXXXIII WB, CXIII v; cf. Ps. 113,12 14 opus WMRBV, opera v manu Ml loquentur M 16 audient M, audiunt nares habent et non odorabunt manus habent et non palpabunt non clamabunt in gutture suo neque in ore eorum B eorum] ipsorum a m. 21 similes sint illis omnes qui faciunt ea. item in Sapientia Salomonis: omnia idola nationum aestimauerunt deos, quibus neque oculorum uisus est ad uidendum neque nares ad percipiendum spiritum neque aures ad audiendum nec digiti in manibus ad tractandum, sed et pedes eorum pigri ad ambulandum. homo enim fecit illos et qui spiritum mutuatus est is finxit illos. nemo autem sibi similem homo poterit deum fingere: cum sit enim mortalis, mortuum fingit manibus iniquis. melior est autem ipse his quos colit, quoniam ipse quidem uixit, illi numquam. item in Exodo: non facies tibi idolum nec cuiusquam similitudinem. item aput Salomonem [de elementis]: neque opera adtendentes agnouerunt quis esset artifex, sed aut ignem aut spiritum aut citatum aerem aut gyrum stellarum aut nimiam aquam aut solem aut lunam deos putauerunt: quorum si propter speciem hoc aestimauerunt, sciant quanto his Dominus sit speciosior: aut si uirtutes et opera eorum mirati sunt, intellegant ab ipsis quoniam qui haec constituit fortia fortior est illis.