Impulit Ionios praemisso lumine fluctus nondum pura dies ; tremulis vibratur in undis ardor et errantes ludunt per caerula flammae. iamque audax animi fidaeque oblita parentis fraude Dionaea riguos Proserpina saltus (sic Parcae iussere) petit, ter cardine verso praesagum cecinere fores ; ter conscia fati flebile terrificis gemuit mugitibus Aetna, nullis ilia tamen monstris nulloque tenetur prodigio. comites gressum iunxere sorores. Prima dolo gaudens et tanto concita voto it Venus et raptus metitur corde futuros, iam dirum flexura chaos, iam Dite subacto ingenti famulos Manes ductura triumpho. illi multifidos crinis sinuatur in orbes Idalia divisus acu ; sudata marito fibula purpureos gemma suspendit amictus. Candida Parrhasii post hanc regina Lycaei et Pandionias quae cuspide protegit arces, utraque virgo, ruunt : haec tristibus aspera bellis. haec metuenda feris. Tritonia casside fulva caelatum Typhona gerit, qui summa peremptus ima parte viget, moriens et parte superstes ; hastaque terribili surgens per nubila ferro instar habet silvae ; tantum stridentia colla Gorgonis obtentu pallae fulgentis inumbrat. at Triviae lenis species et multus in ore frater erat, Phoebique genas et lumina Phoebi esse putes, solusque dabat discrimina sexus. brachia nuda nitent ; levibus proiecerat auris indociles errare comas, arcuque remisso otia nervus agit ; pendent post terga sagittae. crispatur gemino vestis Gortynia cinctu poplite fusa tenus, motoque in stamine Delos errat et aurato trahitur circumflua ponto. Quas inter Cereris proles, nunc gloria matris, mox dolor, aequali tendit per gramina passu nec membris nec honore minor potuitque videri Pallas, si clipeum ferret, si spicula, Phoebe, collectae tereti nodantur iaspide vestes. pectinis ingenio numquam felicior artis contigit eventus ; nulli sic consona telae fila nec in tantum veri duxere figuras. hic Hyperionio Solem de semine nasci fecerat et pariter, forma sed dispare, Lunam, aurorae noctisque duces ; cunabula Tethys praebet et infantes gremio solatur anhelos caeruleusque sinus roseis radiatur alumnis. invalidum dextro portat Titana lacerto nondum luce gravem nec pubescentibus alte cristatum radiis : primo clementior aevo fingitur et tenerum vagitu despuit ignem. laeva parte soror vitrei libamina potat uberis et parvo signatur tempora cornu. Tali luxuriat cultu. comitantur euntem Naides et socia stipant utrimque caterva, quae fontes, Crinise, tuos et saxa rotantem Pantagiam nomenque Gelam qui praebuit urbi concelebrant, quas pigra vado Camerina palustri, quas Arethusaei latices, quas advena nutrit Alpheus ; Cyane totum supereminet agmen : qualis Amazonidum peltis exultat aduncis pulchra cohors, quotiens Arcton populata virago Hippolyte niveas ducit post proelia turmas, seu flavos stravere Getas seu forte rigentem Thermodontiaca Tanaim fregere securi ; aut quales referunt Baccho sollemnia Nymphae Maeoniae, quas Hermus alit, ripasque paternas percurrunt auro madidae : laetatur in antro amnis et undantem declinat prodigus urnam. Viderat herboso sacrum de vertice vulgus Henna parens florum curvaque in valle sedentem compellat Zephyrum : “pater o gratissime veris, qui mea lascivo regnas per prata meatu semper et adsiduis inroras flatibus annum, respice Nympharum coetus et celsa Tonantis germina per nostros dignantia ludere campos. nunc adsis faveasque, precor ; nunc omnia fetu pubescant virgulta velis, ut fertilis Hybla invideat vincique suos non abnuat hortos. quidquid turiferis spirat Panchaia silvis, quidquid odoratus longe blanditur Hydaspes, quidquid ab extremis ales longaeva colonis colligit optato repetens exordia leto, 1 in venas disperge meas et flamine largo rura fove. merear divino pollice carpi et nostris cupiant ornari numina sertis.” Dixerat ; ille novo madidantes nectare pennas concutit et glaebas fecundo rore maritat, quaque volat vernus sequitur rubor ; omnis in herbas turget humus medioque patent convexa sereno. sanguineo splendore rosas, vaccinia nigro imbuit et dulci violas ferrugine pingit. Parthica quae tantis variantur cingula gemmis regales vinctura sinus ? quae vellera tantum ditibus Assyrii spumis fucantur aeni ? non tales volucer pandit Iunonius alas, nec sic innumeros arcu mutante colores incipiens redimitur hiems, cum tramite flexo semita discretis interviret umida nimbis. Forma loci superat flores : curvata tumore parvo planities et mollibus edita clivis creverat in collem ; vivo de pumice fontes roscida mobilibus lambebant gramina rivis, silvaque torrentes ramorum frigore soles temperat et medio brumam sibi vindicat aestu : apta fretis abies, bellis accommoda cornus, quercus amica Iovi, tumulos tectura cupressus, ilex plena favis, venturi praescia laurus ; fluctuat hic denso crispata cacumine buxus, hic hederae serpunt, hic pampinus induit ulmos. haud procul inde lacus (Pergum dixere Sicani) panditur et nemorum frondoso margine cinctus vicinis pallescit aquis : admittit in altum cernentes oculos et late pervius umor ducit inoffensos liquido sub flumine visus imaque perspicui prodit secreta profundi, huc elapsa cohors gaudet per florida rura. 1 Hortatur Cytherea legant. “nunc ite, sorores. dum matutinis praesudat solibus aer, dum meus umectat flaventes Lucifer agros roranti praevectus equo.” sic fata doloris carpit signa sui. varios tum cetera saltus invasere cohors : credas examina fundi Hyblaeum raptura thymum, cum cerea reges castra movent fagique cava dimissus ab alvo mellifer electis exercitus obstrepit herbis. pratorum spoliatur honos : haec lilia fuscis intexit violis ; hanc mollis amaracus ornat ; haec graditur stellata rosis, haec alba ligustris. te quoque, flebilibus maerens Hyacinthe figuris, Narcissumque metunt, nunc inclita germina veris, praestantes olim pueros : tu natus Amyclis, hunc Helicon genuit ; disci te perculit error, hunc fontis decepit amor ; te fronte retusa Delius, hunc fracta Cephisus harundine luget. Aestuat ante alias avido fervore legendi frugiferae spes una deae : nunc vimine texto ridentes calathos spoliis agrestibus implet ; nunc sociat flores seseque ignara coronat, augurium fatale tori, quin ipsa tubarum armorumque potens dextram, qua fortia turbat agmina, qua stabiles portas et moenia vellit, iam levibus laxat studiis hastamque reponit insuetisque docet galeam mitescere sertis ; ferratus lascivit apex horrorque recessit Martius et cristae pacato fulgure vernant. nec, quae Parthenium canibus scrutatur odorem, aspernata choros libertatemque comarum iniecta voluit tantum frenare corona. Talia virgineo passim dum more geruntur, ecce repens mugire fragor, confligere turres pronaque vibratis radicibus oppida verti. causa latet ; dubios agnovit sola tumultus diva Paphi mixtoque metu perterrita gaudet. iamque per anfractus animarum rector opacos sub terris quaerebat iter gravibusque gementem Enceladum calcabat equis : inmania findunt membra rotae pressaque Gigas cervice laborat Sicaniam cum Dite ferens temptatque moveri debilis et fessis serpentibus impedit axem : fumida sulphureo praelabitur orbita dorso. ac velut occultus securum pergit in hostem miles et effossi subter fundamina campi transilit inclusos arcano limite muros turbaque deceptas victrix erumpit in arces terrigenas imitata viros : sic tertius heres Saturni latebrosa vagis rimatur habenis devia, fraternum cupiens exire sub orbem. ianua nulla patet ; prohibebant undique rupes oppositae duraque deum compage tenebant : non tulit ille moras indignatusque trabali saxa ferit sceptro. Siculae sonuere cavernae ; turbatur Lipare ; stupuit fornace relicta Mulciber et trepidus deiecit fulmina Cyclops. audiit et si quem glacies Alpina coercet et qui te, Latiis nondum praecincte tropaeis Thybri, natat missamque Pado qui remigat alnum. Sic, cum Thessaliam scopulis inclusa teneret Peneo stagnante palus et mersa negaret arva coli, trifida Neptunus cuspide montes impulit adversos : tunc forti saucius ictu dissiluit gelido vertex Ossaeus Olympo ; carceribus laxantur aquae factoque meatu redduntur fluviusque mari tellusque colonis, Postquam victa manu duros Trinacria nexus solvit et inmenso late discessit hiatu, adparet subitus caelo timor ; astra viarum mutavere fidem ; vetito se proluit Arctos aequore ; praecipitat pigrum formido Booten ; horruit Orion, audito palluit Atlas hinnitu : rutilos obseurat anhelitus axes discolor et longa solitos caligine pasci terruit orbis equos ; pressis haesere lupatis attoniti meliore polo rursusque verendum in chaos obliquo certant temone reverti. mox ubi pulsato senserunt verbera tergo et solem didicere pati, torrentius amne hiberno tortaque ruunt pernicius hasta : quantum non iaculum Parthi, non impetus Austri, non leve sollicitae mentis discurrit acumen. sanguine frena calent ; corrumpit spiritus auras letifer ; infectae spumis vitiantur harenae. Diffugiunt Nymphae : rapitur Proserpina curru imploratque deas. iam Gorgonis ora revelat Pallas et intento festinat Delia telo nec patruo cedunt ; stimulat communis in arma virginitas crimenque feri raptoris acerbat. ille velut stabuli decus armentique iuvencam cum leo possedit nudataque viscera fodit unguibus et rabiem totos exegit in armos : stat crassa turpis sanie nodosque iubarum excutit et viles pastorum despicit iras. Ignavi domitor vulgi, deterrime fratrum, Pallas ait “quae te stimulis facibusque profanis Eumenides movere ? tua cur sede relicta audes Tartareis caelum incestare quadrigis ? sunt tibi deformes Dirae, sunt altera Lethes numina, sunt tristes Furiae, te coniuge dignae. fratris linque domos, alienam desere sortem ; nocte tua contentus abi. quid viva sepultis admisces ? nostrum quid proteris advena mundum ? ” Talia vociferans avidos transire minaci cornipedes umbone ferit clipeique retardat obice Gorgoneisque premens adsibilat hydris praetentaque operit crista ; libratur in ictum fraxinus et nigros inluminat obvia currus missaque paene foret, ni Iuppiter aethere summo pacificas rubri torsisset fulminis alas confessus socerum : nimbis hymenaeus hiulcis intonat et testes firmant conubia flammae. Invitae cessere deae. compescuit arcum cum gemitu talesque dedit Latonia voces : “Sis memor o longumque vale, reverentia patris obstitit auxilio, nec nos defendere contra possumus : imperio vinci maiore fatemur. in te coniurat genitor populoque silenti traderis, heu ! cupidas non adspectura sorores aequalemque chorum. quae te fortuna supernis abstulit et tanto damnavit sidera luctu ? iam neque Partheniis innectere retia lustris nec pharetram gestare libet : securus ubique spumet aper saevique fremant impune leones. te iuga Taygeti, posito te Maenala flebunt venatu maestoque diu lugebere Cyntho. Delphica quin etiam fratris delubra tacebunt.” Interea volucri fertur Proserpina curru caesariem diffusa Noto planctuque lacertos verberat et questus ad nubila tendit inanes : “Cur non torsisti manibus fabricata Cyclopum in nos tela, pater ? sic me crudelibus umbris tradere, sic toto placuit depellere mundo ? nullane te flectit pietas nihilumque paternae mentis inest ? tantas quo crimine movimus iras ? non ego, cum rapido saeviret Phlegra tumultu, signa deis adversa tuli ; non robore nostro Ossa pruinosum vexit glacialis Olympum. quod conata nefas aut cuius conscia culpae exul ad inmanes Erebi detrudor hiatus ? o fortunatas alii quascumque tulere raptores ! saltem communi sole fruuntur. sed mihi virginitas pariter caelumque negatur, eripitur cum luce pudor, terrisque relictis servitum Stygio ducor captiva tyranno. o male dilecti flores despectaque matris consilia ! o Veneris deprensae serius artes ! mater, io ! seu te Phrygiis in vallibus Idae Mygdonio buxus circumsonat horrida cantu, seu tu sanguineis ululantia Dindyma Gallis incolis et strictos Curetum respicis enses : exitio succurre meo ! compesce furentem ! comprime ferales torvi praedonis habenas ! ” Talibus ille ferox dictis fletuque decoro vincitur et primi suspiria sensit amoris. tunc ferrugineo lacrimas deterget amictu et placida maestum solatur voce dolorem : “Desine funestis animum, Proserpina, curis et vano vexare metu. maiora dabuntur sceptra nec indigni taedas patiere mariti. ille ego Saturni proles, cui machina rerum servit et inmensum tendit per inane potestas. amissum ne crede diem : sunt altera nobis sidera, sunt orbes alii, lumenque videbis purius Elysiumque magis mirabere solem cultoresque pios ; illic pretiosior aetas, aurea progenies habitat, semperque tenemus quod superi meruere semel. nec mollia desunt prata tibi ; Zephyris illic melioribus halant perpetui flores, quos nec tua protulit Henna, est etiam lucis arbor praedives opacis fulgentes viridi ramos curvata metallo : haec tibi sacra datur fortunatumque tenebis autumnum et fulvis semper ditabere pomis. parva loquor : quidquid liquidus complectitur aer, quidquid alit tellus, quidquid maris aequora verrunt, quod fluvii volvunt, quod nutrivere paludes, cuncta tuis pariter cedent animalia regnis lunari subiecta globo, qui septimus auras ambit et aeternis mortalia separat astris. sub tua purpurei venient vestigia reges deposito luxu turba cum paupere mixti (omnia mors aequat) ; tu damnatura nocentes, tu requiem latura piis ; te iudice sontes improba cogentur vitae commissa fateri. accipe Lethaeo famulas cum gurgite Parcas, sitque ratum quodcumque voles.” Haec fatus ovantes exhortatur equos et Tartara mitior intrat. conveniunt animae, quantas violentior Auster decutit arboribus frondes aut nubibus imbres colligit aut frangit fluctus aut torquet harenas ; cunctaque praecipiti stipantur saecula cursu insignem visura nurum. mox ipse serenus ingreditur facili passus mollescere risu dissimilisque sui. dominis intrantibus ingens adsurgit Phlegethon : flagrantibus hispida rivis barba madet totoque fluunt incendia vultu. Occurrunt properi lecta de plebe ministri : pars altos revocant currus frenisque solutis vertunt emeritos ad pascua nota iugales ; pars aulaea tenent ; alii praetexere ramis limina et in thalamum cultas extollere vestes. reginam casto cinxerunt agmine matres Elysiae teneroque levant sermone timores et sparsos religant crines et vultibus addunt flammea sollicitum pudorem. Pallida laetatur regio gentesque sepultae luxuriant epulisque vacant genialibus umbrae. grata coronati peragunt convivia Manes ; rumpunt insoliti tenebrosa silentia cantus ; sedantur gemitus. Erebi se sponte relaxat squalor et aeternam patitur rarescere noctem, urna nec incertas versat Minoia sortes. verbera nulla sonant nulloque frementia luctu impia dilatis respirant Tartara poenis : non rota suspensum praeceps Ixiona torquet ; non aqua Tantaleis subducitur invida labris. solvitur Ixion et Tantalus invenit undas et Tityos tandem spatiosos erigit artus squalentisque novem detexit iugera campi (tantus erat), laterisque piger sulcator opaci invitus trahitur lasso de pectore vultur abreptasque dolet iam non sibi crescere fibras. Oblitae scelerum formidatique furoris Eumenides cratera parant et vina feroci crine bibunt flexisque minis iam lene canentes extendunt socios ad pocula plena cerastas et festas alio succendunt lumine taedas. tunc et pestiferi pacatum flumen Averni innocuae transistis, aves, flatumque repressit Amsanctus : fixo tacuit torrente vorago. tunc Acheronteos mutato gurgite fontes lacte novo tumuisse ferunt, hederisque virentem Cocyton dulci perhibent undasse Lyaeo. stamina nec rumpit Lachesis ; nec turbida sacris obstrepitant lamenta choris. mors nulla vagatur in terris, nullique rogum planxere parentes. navita non moritur fluctu, non cuspide miles ; oppida funerei pollent inmunia leti, impexamque senex velavit harundine frontem portitor et vacuos egit cum carmine remos. Iam suus inferno processerat Hesperus orbi : ducitur in thalamum virgo. stat pronuba iuxta stellantes Nox picta sinus tangensque cubile omina perpetuo genitalia foedere sancit ; exultant cum voce pii Ditisque sub aula talia pervigili sumunt exordia plausu : “Nostra potens Iuno tuque o germane Tonantis et gener, unanimi consortia discite somni mutuaque alternis innectite vota lacertis. iam felix oritur proles ; iam laeta futuros expectat Natura deos. nova numina rebus addite et optatos Cereri proferte nepotes.”