Inferni raptoris equos adflataque curru sidera Taenario caligantesque profundae Iunonis thalamos audaci promere cantu mens congesta iubet. gressus removete profani. iam furor humanos nostro de pectore sensus expulit et totum spirant praecordia Phoebum ; iam mihi cernuntur trepidis delubra moveri sedibus et claram dispergere limina lucem adventum testata dei ; iam magnus ab imis auditur fremitus terris templumque remugit Cecropium sanctasque faces extollit Eleusis. angues Triptolemi strident et squamea curvis colla levant attrita iugis lapsuque sereno erecti roseas tendunt ad carmina cristas, ecce procul ternis Hecate variata figuris exoritur, levisque simul procedit Iacchus crinali florens hedera, quem Parthica velat tigris et auratos in nodum colligit ungues : ebria Maeonius firmat vestigia thyrsus. Di, quibus innumerum vacui famulatur Averni vulgus iners, opibus quorum donatur avaris quidquid in orbe perit, quos Styx liventibus ambit interfusa vadis et quos fumantia torquens aequora gurgitibus Phlegethon perlustrat anhelisvos mihi sacrarum penetralia pandite rerum et vestri secreta poli : qua lampade Ditem flexit Amor ; quo ducta ferox Proserpina raptu possedit dotale Chaos quantasque per oras sollicito genetrix erraverit anxia cursu ; unde datae populis fruges et glande relicta cesserit inventis Dodonia quercus aristis. Dux Erebi quondam tumidas exarsit in iras proelia moturus superis, quod solus egeret conubiis sterilesque diu consumeret annos impatiens nescire torum nullasque mariti inlecebras nec dulce patris cognoscere nomen. iam quaecumque latent ferali monstra barathro in turmas aciemque ruunt contraque Tonantem coniurant Furiae, crinitaque sontibus hydris Tesiphone quatiens infausto lumine pinum armatos ad castra vocat pallentia Manes, paene reluctatis iterum pugnantia rebus rupissent elementa fidem penitusque revulso carcere laxatis pubes Titania vinclis vidisset caeleste iubar rursusque cruentus Aegaeon positis aucto de corpore nodis obvia centeno vexasset fulmina motu. Sed Parcae vetuere minas orbique timentes ante pedes soliumque ducis fudere severam canitiem genibusque suas cum supplice fletu admovere manus, quarum sub iure tenentur omnia, quae seriem fatorum pollice ducunt longaque ferratis evolvunt saecula fusis. prima fero Lachesis clamabat talia regi incultas dispersa comas : “O maxime noctis arbiter umbrarumque potens, cui nostra laborant stamina, qui finem cunctis et semina praebes nascendique vices alterna morte rependis, qui vitam letumque regis (nam quidquid ubique gignit materies, hoc te donante creatur debeturque tibi certisque ambagibus aevi rursus corporeos animae mittuntur in artus) : ne pete firmatas pacis dissolvere leges, quas dedimus nevitque colus, neu foedera fratrum civili converte tuba, cur impia tollis signa ? quid incestis aperis Titanibus auras ? posce Iovem ; dabitur coniunx.” Vix illa 1 : pepercit erubuitque preces, animusque relanguit atrox quamvis indocilis flecti : ceu turbine rauco cum gravis armatur Boreas glacieque nivali hispidus et Getica concretus grandine pennas disrumpit pelagus, silvas camposque sonoro flamine rapturus ; si forte adversus aenos Aeolus obiecit postes, vanescit inanis impetus et fractae redeunt in claustra procellae. Tunc Maia genitum, qui fervida dicta reportet, imperat acciri. Cyllenius adstitit ales somniferam quatiens virgam tectusque galero. ipse rudi fultus solio nigraque verendus maiestate sedet : squalent inmania foedo sceptra situ; sublime caput maestissima nubes asperat et dirae riget inclementia formae ; terrorem dolor augebat. tunc talia celso ore tonat (tremefacta silent dicente tyranno atria ; latratum triplicem compescuit ingens ianitor et presso lacrimarum fonte resedit Cocytos tacitisque Acheron obmutuit undis et Phlegethonteae requierunt murmura ripae) : “Atlantis Tegeaee nepos, commune profundis et superis numen, qui fas per limen utrumque solus habes geminoque facis commercia mundo, i celer et proscinde Notos et iussa superbo redde Iovi ; 'tantumne tibi, saevissime frater, in me iuris erit ? sic nobis noxia vires cum caelo Fortuna tulit ? num robur et arma perdidimus, si rapta dies ? an forte iacentes ignavosque putas, quod non Cyclopia tela stringimus aut vanas tonitru deludimus auras ? nonne satis visum, grati quod luminis expers tertia supremae patior dispendia sortis informesque plagas, cum te laetissimus ornet Signifer et vario cingant splendore Triones ; sed thalamis etiam prohibes ? Nereia glauco Neptunum gremio complectitur Amphitrite ; te consanguineo recipit post fulmina fessum Iuno sinu. quid enim narrem Latonia furta, quid Cererem magnamque Themin ? tibi tanta creandi copia ; te felix natorum turba coronat. ast ego deserta maerens inglorius aula implacidas nullo solabor pignore curas ? non adeo toleranda quies. primordia testor noctis et horrendae stagna intemerata paludis : si dicto parere negas, patefacta ciebo Tartara, Saturni veteres laxabo catenas, obducam tenebris solem, compage soluta lucidus umbroso miscebitur axis Averno.” Vix ea fatus erat, iam nuntius astra tenebat. audierat mandata Pater secumque volutat diversos ducens animos, quae tale sequatur coniugium Stygiosque velit pro sole recessus. certa requirenti tandem sententia sedit. Hennaeae Cereri proles optata virebat unica, nec tribuit subolem Lucina secundam fessaque post primos haeserunt viscera partus infecunda quidem ; sed cunctis altior extat matribus et numeri damnum Proserpina pensat. hanc fovet, hanc sequitur : vitulam non blandius ambit torva parens, pedibus quae nondum proterit arva nec nova lunatae curvavit germina frontis. iam matura toro plenis adoleverat annis virginitas, tenerum iam pronuba flamma pudorem sollicitat mixtaque tremit formidine votum. personat aula procis : pariter pro virgine certant Mars clipeo melior, Phoebus praestantior arcu ; Mars donat Rhodopen, Phoebus largitur Amyclas et Delon Clariosque lares ; hinc aemula Iuno, hinc poscit Latona nurum. despexit utrumque flava Ceres raptusque timens (heu caeca futuri ! ) commendat Siculis furtim sua gaudia terris infidis Laribus natam commisit alendam, aethera deseruit Siculasque relegat in oras 1 ingenio confisa loci. Trinacria quondam Italiae pars iuncta fuit ; sed pontus et aestus mutavere situm. rupit confinia Nereus victor et abscissos interluit aequore montes, parvaque cognatas prohibent discrimina terras. nunc illam socia ruptam tellure trisulcam opposuit Natura mari : caput inde Pachyni respuit Ionias praetentis rupibus iras ; hinc latrat Gaetula Thetis Lilybaeaque pulsat brachia consurgens ; hinc indignata teneri concutit obiectum rabies Tyrrhena Pelorum. in medio scopulis se porrigit Aetna perustis, Aetna Giganteos numquam tacitura triumphos, Enceladi bustum, qui saucia terga revinctus spirat inexhaustum flagranti vulnere sulphur et, quotiens detractat onus cervice rebelli in laevum dextrumque latus, tunc insula fundo vellitur et dubiae nutant cum moenibus urbes. Aetnaeos apices solo cognoscere visu, non aditu temptare licet, pars cetera frondet arboribus ; teritur nullo cultore cacumen. nunc movet indigenas nimbos piceaque gravatum foedat nube diem, nunc motibus astra lacessit terrificis damnisque suis incendia nutrit. sed quamvis nimio fervens exuberet aestu, scit nivibus servare fidem pariterque favillis durescit glacies tanti secura vaporis, arcano defensa gelu, fumoque fideli lambit contiguas innoxia flamma pruinas. quae scopulos tormenta rotant ? quae tanta cavernas vis glomerat ? quo fonte ruit Vulcanius amnis ? sive quod obicibus discurrens ventus opertis offenso rimosa furit per saxa meatu, dum scrutatur iter, libertatemque reposcens putria multivagis populatur flatibus antra ; seu mare sulphurei ductum per viscera montis oppressis ignescit aquis et pondera librat. Hic ubi servandum mater fidissima pignus abdidit, ad Phrygios tendit secura penates turrigeramque petit Cybelen sinuosa draconum membra regens, volucri qui pervia nubila tractu signant et placidis umectant frena venenis : frontem crista tegit ; pingunt maculosa virentes terga notae ; rutilum squamis intermicat aurum. nunc spiris Zephyros tranant ; nunc arva volatu inferiore secant, cano rota pulvere labens sulcatam fecundat humum : flavescit aristis orbita ; surgentes condunt vestigia fruges ; vestit iter comitata seges. Iam linquitur Aetna totaque decrescit refugo Trinacria visu. heu quotiens praesaga mali violavit oborto rore genas ! quotiens oculos ad tecta retorsit talia voce movens : “salve, gratissima tellus, quam nos praetulimus caelo, tibi gaudia nostri sanguinis et caros uteri commendo labores. praemia digna manent : nullos patiere ligones et nullo rigidi versabere vomeris ictu. sponte tuus florebit ager ; cessante iuvenco ditior oblatas mirabitur incola messes.” sic ait et fulvis tetigit serpentibus Idam. Hic sedes augusta deae templique colendi relligiosa silex, densis quam pinus obumbrat frondibus et nulla lucos agitante procella stridula coniferis modulatur carmina ramis. terribiles intus thiasi vesanaque mixto concentu delubra gemunt ; ululatibus Ide bacchatur ; timidas inclinant Gargara silvas. postquam visa Ceres, mugitum tympana frenant ; conticuere chori ; Corybas non impulit ensem ; non buxus, non aera sonant blandasque leones summisere iubas. adytis gavisa Cybebe exilit et pronas intendit ad oscula turres. Viderat haec dudum summa speculatus ab arce Iuppiter ac Veneri mentis penetralia pandit : “curarum, Cytherea, tibi secreta fatebor. Candida Tartareo nuptum Proserpina regi iam pridem decreta dari : sic Atropos urget ; sic cecinit longaeva Themis, nunc matre remota rem peragi tempus. fines invade Sicanos et Cereris prolem patulis inludere campis, crastina puniceos cum lux detexerit ortus, coge tuis armata dolis, quibus urere cuncta, me quoque, saepe soles, cur ultima regna quiescunt ? nulla sit inmunis regio nullumque sub umbris pectus inaccensum Veneri. iam tristis Erinys sentiat ardores ; Acheron Ditisque severi ferrea lascivis mollescant corda sagittis.” Accelerat praecepta Venus ; iussuque parentis Pallas et inflexo quae terret Maenala cornu addunt se comites. divino semita gressu claruit, augurium qualis laturus iniquum praepes sanguineo dilabitur igne cometes prodigiale rubens : non illum navita tuto, non impune vident populi, sed crine minaci nuntiat aut ratibus ventos aut urbibus hostes. devenere locum, Cereris quo tecta nitebant Cyclopum firmata manu : stant ardua ferro moenia, ferrati postes, inmensaque nectit claustra chalybs. nullum tanto sudore Pyragmon nec Steropes construxit opus : non talibus umquam spiravere Notis animae nec flumine tanto incoctum maduit lassa cervice metallum. atria cingit ebur ; trabibus solidatur aenis culmen et in celsas surgunt electra columnas. Ipsa domum tenero mulcens Proserpina cantu inrita texebat rediturae munera matri. hic elementorum seriem sedesque paternas insignibat acu, veterem qua lege tumultum discrevit Natura parens et semina iustis discessere locis : quidquid leve, fertur in altum ; in medium graviora cadunt ; incanduit aer ; legit flamma polum ; fluxit mare ; terra pependit. nec color unus erat : Stellas accendit in auro, ostro fundit aquas. attollit litora gemmis filaque mentitos iamiam caelantia fluctus arte tument : credas inlidi cautibus algam et raucum bibulis inserpere murmur harenis. addit quinque plagas : mediam subtegmine rubro obsessam fervore notat ; squalebat inustus limes et adsiduo sitiebant stamina sole, vitales utrimque duas, quas mitis oberrat temperies habitanda viris ; in fine supremo torpentes traxit geminas brumaque perenni foedat et aeterno contristat frigore telas. nec non et patrui pingit sacraria Ditis fatalesque sibi Manes ; nec defuit omen, praescia nam subitis maduerunt fletibus ora. Coeperat et vitreis summo iam margine texti Oceanum sinuare vadis ; sed cardine verso cernit adesse deas imperfectumque laborem deserit et niveos infecit purpura vultus per liquidas succensa genas castaeque pudoris inluxere faces : non sic decus ardet eburnum, Lydia Sidonio quod femina tinxerit ostro. Merserat unda diem ; sparso nox umida somno languida caeruleis invexerat otia bigis, iamque viam Pluto superas molitur ad auras germani monitu. torvos invisa iugales Allecto temone ligat, qui pascua mandunt Cocyti pratisque Erebi nigrantibus errant stagnaque tranquillae potantes marcida Lethes aegra soporatis spumant oblivia linguis : Orphnaeus crudele micans Aethonque sagitta ocior et Stygii sublimis gloria Nycteus armenti Ditisque nota signatus Alastor. stabant ante fores iuncti saevumque fremebant crastina venturae spectantes gaudia praedae.