Libellum, quem mihi religio tua, frater Fulgenti, direxit, non 
 aspernatus accepi; quem utrum ipse dictaueris an aliunde quaesieris, 
 non satis iam moror. est enim et hoc nostrae religionis 
 officium, non personas intendere, sed ueritatem in omnibus quaerere, 
 inuentam cognoscere et agnitam custodire. sic enim Paulus 
 apostolus dicit: omnia probate, quod bonum est tenete; 
 ab omni specie mala abstinete uos. breuiter igitur dicam 
 quod ingeniosius litteris dilatasti. dixisti unum esse baptisma, 
 quod Samaritanus, id est haereticus, habere non meruit; unum 
 hortum conclusum, quod est ecclesia, fontem habere signatum, de 
 quo nullus alienus attingit; unum oleum, quod est chrisma sanctissimum, 
 quod moriturae muscae corrumpunt et peccatores omnino 
 non dabunt. contra haec mihi in adiutorio domini paranda 
 responsio est nec aliunde sumenda nisi ex lectione diuina. uerbi 
 ergo principium iam sumamus, immo ipsum uerbum principium 
 legum dominum ducem ac principem caelestis militiae teneamus, 
 bella geramus et eius manu sacrata tuba petamus muros ualidissimos 
 ciuitatis nefariae Hiericho, id est altitudinem mundanae 
 sapientiae testamentis dominicis circumdemus, ueritatis 
 et libertatis uocibus concrepemus, aduersarios in domo Raab, id 
 est ecclesiae, quae nuntios eius suscipit, propter mundi excidium 
 confugere conpellamus, pertinaces anathema condemnemus, ut 
 hactenus uictores esse possimus. haec ergo ex lege aduersus legem, 
 ex dei testamento aduersus dei testamentum, ex ueritatis fonte 
 aduersus ueritatis fontem tam obice forte prima fronte sumpsisti,

 6 I Thess. 5, 21-22 10 cf. Cant. 4, 12 12 cf. Eccle. 10, 1 
 20 cf. Ios. 2 

 De codicum praescriptionibus cf. Praefatio 2 an] ac mmlu 3 iam 
 moror scripsi ammiror a admiror ssv 4 intende a intendes sml 
 quaerre a 5 agnoscere v si aml apostolus Paulus uv 7 uos 
 abstinete v 8 ingeniosus s \'1\' dixisti a 9 sammaritanus aml 
 (passivn) 10 horum aml ortum sz quod) qui uv 11 attingat mml 
 sanctissimo uml 13 domini om. s diuino add. mm2 s. l . 14 est 
 responsio s 15 sumamus principium (om . iam) m 17 sacramenta sml 
 21 suscepit v 22 anathemate ssv 23 actenus ammlu 25 forti ssv 

 LIII. August. c. Don. III. 

 19 
 
 
 quasi possit ueritas a semet ipsa deuinci aut gloria luminis sua 
 luce fuscari. 
 Donatista dixit: Dominus et saluator noster Iesus Christus, 
 unici baptismi doctor et custos, ne sitientes animae per aridos lacus 
 mentis error adduceret, perennes haustus sibi esse proclamans 
 in euangelio suo ita testatus est, dicens: qui sitit ueniat 
 et bibat, qui credit in me, sicut Esaias dicit. 
 Catholicus respondit: Non habet: sicut dicit Esaias, sed: 
 sicut dicit scriptura. sed ista uelut impedimenta despiciam, 
 non longo sermone utilitatem legentis excludam. 
 
 Donatista dixit: Qui credit in me, sicut dixit Esaias, 
 flumina de uentre eius fluent aquae uiuae. et ne passim 
 et ubique bibi posse diceretur, merita aquarum ipse discreuit, 
 dum Samariae apostasiae originem in proprio fonte damnauit: 
 qui biberit, inquit, ex hac aqua sitiet iterum; qui biberit 
 ex aqua quam ego dedero, non sitiet in aeternum, 
 sed fiet in eo fons aquae salientis in uitam 
 aeternam.-. 
 Catholicus respondit: Haec utique ideo posuisti, ut nos catholicos 
 quasi Samaritanos et sine baptismo demonstrares. iam ergo 
 Donatistas in Samaritanos incipe speculari. Samaritanorum dogma 
 Regnorum libro docente tale fuit: deum timebant et simul figmenta 
 colebant; diuinam legem seruabant et patrum errores minime 
 deserebant; circumcisionis signum habebant et Israhelitarum collegium 
 non tenebant. hoc et uos facitis. deum metuitis et figmentum 
 luteum Donatum pariter colitis — et hic enim ex terra figuratus 
 est —; diuinam legem seruatis et parentum errorem non 
 relinquitis; baptismi habetis sacramentum et catholicorum non 
 uultis habere consortium. ecce uos eis per omnia similatis. sicut 
 ergo tunc Samaritanorum circumcisio secundo dari non poterat, 
 ita nunc Donatistarum baptisma iterari non debet, domino Christo

 6 loh. 7, 37—38 11 Ioh. 7, 38 15 lob. 4, 13-14 22 cf. III 
 Reg. 12. 13 .. 

 3 I mg: as Donatistia IIml r 5 abduceret v perhennes u 
 austus aml 7 dicit] add . flumina de uentre eius fluent aquae uiuae m 
 10 non a ne (e s. I. s) ssv 11 IT mg. as sicut dicit uv 12 uiui 
 asmlm uiua sm2 13 ipse om. m\' 15 pr . qui] quae a inquid u 
 aqua hac IIml ..19 utique om. s 21 in samaritanis sm2 docma u 
 24 disserebant aml diserebant am2sml hisrahelitarum sm1 israelitarum 
 m 26 enim] pariter IIml terre asml terrae puluere v 
 28 derelinquitis sml 29 similiatis IIml sicut] sic s si s 
 
 
 docente: qui semel lotus est non habet necessitatem 
 iterum lauandi. circumcisio enim Samaritanorum baptisma 
 significat Donatistarum, dicente apostolo: circumcisi estis 
 circumcisione non manu facta in expoliatione corporis 
 carnis, sed in circumcisione Christi, consepulti 
 ei in baptismo. quod autem ait dominus: qui biberit ex 
 hac aqua sitiet iterum, non de baptismate, sed de terreno 
 locutus est elemento. nam si baptisma hic uellet ostendere, nullo 
 modo a Samaritana muliere posceret bibere. denique puteus ille 
 non Samariae dictus est, sed Iacob, et utique Iacob non fuit haereticus, 
 sed deo dilectus, semper carus, et ipse ex eo bibit et 
 filii eius et pecora eius. 
 Donatista dixit: Numquam ergo ecclesiae spiritus patitur 
 iungi quod ore diuino meruit diffamari, legis praeconio praemonente: 
 duo duo, unum contra unum, et dominus in euangelio: 
 tunc, inquit, duo erunt in agro; unus assumetur, 
 et unus relinquetur. duo molentes in molendino; 
 una assumetur, et una relinquetur. uides ergo duo esse 
 genera baptismatum et duo praemia meritorum, dum unum letalis 
 ingenii ardor exurit et bibula sitis perennes haustus excoquit, 
 alterum, quod semel potandorum meatibus sitim uitae perennitate 
 satiat. utique in effossis gurgitibus perpetuas ariditates ostendit, 
 et cum eis uitae meritum clausit, mortis aditum patefecit, dicente

 1 Ioh. 13, 10 3 Col. 2, 11-12 6 Ioh. 4, 13 11 Ioh. 4, 12 
 15 Eccli. 33, 15 16 Matth. 24, 40-41 

 2 enim v e (= est) eras. in a, om. ss baptismam aml 3 circumcisi] 
 circumcisione 111 4 circumcisione] circumsione a exspoliatione su 
 7 aqua hac 111 8 ostenderet aml 9 a samaritana bis a\' posceret 
 bibere sm2s pos amlsml postulasset am2v ille om. m 11 sed 
 in deo deo m sed ideo deo u 13 III mg. as Numquid u 15 duo 
 contra duo v 17 duae (-e m) smv, cf. Roensch, It.:I p. 277 18 uidentes 
 mmlu uidetis mm2 genera esse v 19 baptismatum genera 
 mml dum unum] unum quod mm2 20 bibulas istis aml bibula itis 
 am2sml bibulae sitis v perennas aml perhennes ux exquoquid aml 
 excoquid u 21 potandorum (scil . haustuum) m pota(-te- umI)ndarum 
 cet. v sitim mm2 situm asmml sitium uv perennitatem v 22 saciat 
 mm2 sanctiunt cet . sanciuit s. I. am2, et v in effossis utique s 
 23 eis (scil . effossis gurgitibus) scripsi ei codd. (quod uix ad unum 
 genus baptismatum referri posse uidetur) eius v uitae] pie asmlv 
 additum am1 

 19* 
 
 
 Hieremia: duo mala faciunt populus iste. me dereliquerunt 
 fontem aquae uiuae et effoderunt sibi lacus 
 detritos qui aquam non possunt portare, et iterum: 
 omnes qui derelinquunt te confundantur, recedentes 
 a te scribantur in libro mortis; quoniam dereliquerunt 
 te, confundantur recedentes a te fonte uitae. 
 Catholicus respondit: Tu unum contra unum, ego multa baptisma 
 assero contra unum. etenim paganus baptizat et Iudaeus baptizat 
 et Sadducaeus baptizat et multi extra regulam datae legis baptizare 
 non cessant. sed illud est unum quod uerum, illud uerum 
 quod Christi, illud Christi quod patris et filii et spiritus sancti. 
 hoc est uerum, hoc salubre; huic nullum est comparandum. hoc 
 qui non accipit, ipse sibi et uitae meritum clausit et mortis aditum 
 patefecit. 
 Donatista dixit: Quodsi, ut asseris, una fides in utroque 
 consistit, cur inter fidelem aquam et perfidam iusta separatione 
 discreuit, testante domino per Esaiam: quis nuntiauit uobis 
 quia ignis ardet? quis nuntiauit uobis locum illum 
 aeternum? ambulans in iustitia, praedicans uiam 
 rectam, odio habens facinus et iniustitiam et manus 
 abstinens a muneribus et grauans aurem ut non audiat 
 iudicium sanguinis et comprimens oculos suos 
 ne uideant iniquitatem, hic inhabitabit in alta spe; 
 fortis panis illi dabitur et aqua eius fidelis. a cuius 
 fide perfidam separans Hieremia testante sic posuit: ut quid 
 iniuriantes me praeualent? plaga mea solida facta 
 est: unde sanabo? facta est mihi sicut aqua mendax 
 non habens fidem.

 1 Hier. 2, 13 4 Hier. 17, 13 17 Esai. 33, 14-16 25 Hier. 
 15, 18 

 1 hieremiae am1 faciunt mala um1 facit mm2 fecit v derelinquerunt 
 asml 2 fontem aquae uiuae om. asuv 4 confundentur et 5 
 scribentur mm2v 5 in libro] inbro amlsm2 in rubro am2 quoniam 
 bis u derelinquerunt a 6 coufundantur-fonte] fontem v 7 baptismata 
 sm211V, cf. p. 298, 3. 24 9 saduceus am 10 quod om. m 
 11 quod xpo aml 12 hoc est salubre hoc uerum s 15 IIII mg. as 
 quod sicut asml 16 perfidem a 17 testante bis mm1 dno] add . 
 qui ait u nuntiabit hic et Un. 18 Engelbrecht 18 quia-nobis 
 om. asm 23 uideat mm2 inhabitauit a habitabit s specu 
 (orojXaup) Engelbrecht 24 fidelis] fidele uml 25 perfidam (scil . aquam) 
 asmmlu perfidie mm2 perfidiam v 26 iniurantes asml 27 sanabor v 
 
 
 Catholicus respondit: Haeretici omnes licet in sua sibi disputatione 
 discordent, in baptismi tamen traditione sollemni uerbo 
 concordant, sicut circumcisio una, sed fide uaria, in Iudaeis et 
 Samaritanis ueteribus consistebat. necesse est ergo, sicut tunc, ita 
 et nunc fieri oportere conuersis, ut quod disputatione sola plectatur 
 sola iterum disputatione soluatur, ut audire de domino possint: 
 iam mundi estis propter sermonem quod locutus sum 
 uobis; manete in me, et ego in nobis. omnia enim in 
 figura contingebant illis, scripta sunt autem ad correptionem 
 nostram, in quos fines saeculorum deuenerunt. 
 Donatista dixit: Ezechiel quoque sic dicit: et uidebant 
 quia plures sunt qui auerterunt aquam antiquae 
 piscinae, et non aspexerunt ad eum qui fecit eam ab 
 initio, et eum qui illam condidit non uiderunt. inaudita 
 dementia perfidorum, nec diuinis uelle uocibus credere nec 
 apostoli simplicem doctrinam erroris sui faucibus uelle seruare! 
 Catholicus respondit: Absit, absit ut aquam antiquae piscinae, 
 sicut uos, in partem ducamus aut diuinis eloquiis non credamus. 
 quod legimus credimus et quod credimus praedicamus. audi 
 quae sit origo nostra et ubi eius aqua diffusa. in Zacharia sic 
 habes: exibunt aquae uiuae de Hierusalem; medium 
 earum ad mare (orientale et medium earum ad 
 mare) nouissimum — hoc est ab Hierusalem usque ad fines 
 terrae —; aestate et hieme erunt — id est omni tempore 
 erunt - ; et erit dominus rex super omnem terram, 
 hoc est omni terrae Christus dominabitur, non Donatus. haec est 
 possessio, haec hereditas Christi quae a sanctis colitur et perenni 
 fonte rigatur, de qua ei dictum est: dabo tibi gentes hereditatem 
 tuam et possessionem tuam terminos terrae.

 7 lob. 15, 3—4 8 I Cor. 10, 11 12 Esai. 22, 9 14 Esai. 
 22, 11 22 Zach. 14, 8-9 29 Ps. 2, 8 

 1 V mg. as respondit] 5 m (passim) hereticus omnis a 2 discordet 
 s 3 concordat s 5 plectatur scripsi pectatur aml peccatur 
 am2sz petatur v nectatur Engelbrecht 7 quod a quem sso 9 correctionem 
 m 10 fines om. asml 12 VI mg. as ezechihel as 
 sicut s dixit uv uidebant Engelbrecht uidebunt codd. v 13 prures 
 aml antiquamne mml 15 niderent uml 17 facibus aml 18 VII 
 mg. as aqua asu 19 uos in partem uos u 23 orientale-mare 
 om. codd.; an primum (rJjv TtpcotYjv) pro orientale scribendum ? 24 ab 
 sv ad aml a am2s 28 quae a] qua ea a 29 dabi aml 
 
 
 qui in ipsa est, heres ascriptus est, qui in ipsa non est, iam damnatus 
 est et morti destinatus est, scriptura dicente: qui egressus 
 fuerit domus tuae fores, ipse sibi reus erit.