Vnde huius muneris magnitudo, ad quod capessendum pro nostris uiribus hortati sumus, quanto est excellentius atque diuinius, tanto magis admonet sollicitudinem nostram non solum de gloriosissima castitate, uerum etiam de tutissima humilitate aliquid loqui. cum ergo perpetuae continentiae professores se coniugatis conparantes secundum scripturas compererint eos infra esse et opere et mercede et uoto et praemio, statim ueniat in mentem quod scriptum est: quanto magnus es, tanto humila te in omnibus, et coram deo inuenies gratiam. mensura humilitatis cuique ex mensura ipsius magnitudinis data est: cui est periculosa superbia, quae amplius amplioribus insidiatur. hanc sequitur inuidentia, tamquam filia pedisequa; eam quippe superbia continuo parit nec umquam est sine tali prole atque comite. 2 cf. Es. 56, 5 14 Eccli. 3, 18 1 rede.ndo S uobis om. S cogitate-filisrum om. S quicquid ARG1\'MN est illud MEN 2 multo meliorem EX 4 quele Hl 5 hoc] quod PKTDRTlIfN quid A qui G et amando et sperando PHARDG aeperandn K potuisti B deuitare non MENS 6 diuitare K proibita T 7 capescendum R 8 uiribus nostris MENX excelsius PKfHADRTMENX 9 atqueJ ad X diuinitua RT ammonet CPKHlSABRMEXN 10 soli B tutissima] ditissima S 11 continentiae continentiae K 13 comparerint corr. in comparaerit H et tert. om . T 14 ueniet B mente R mente. j 15 es] es. P tanto om. EX humila CI pi humili*a (t er.) S humilita R humilia (PPaKIZfHADBGTMENXbd t..e (a er.) P 16 mensura. C 17 alt . est om. T 1H superuia K superia X insidiantur y 19 iuuidia PHADGTR f filia] fida KENX pedis sequa T pedisequar R pediBsequa KA-BaZ2!)(rMEXXbd continuo superbia GX 20 parit R tale K quibus duobus malis, hoc est superbia et inuidentia, diabolus diabolus est. itaque contra superbiam, matrem inuidentiae. maxime militat uniuersa disciplina christiana. haec enim docet humilitatem, qua et adquirat et custodiat caritatem. de qua cum dictum esset: caritas non aemulatur, uelut si causam quaereremus, unde fiat, ut non aemuletur, continuo subdidit: non inflatur, tamquam diceret: ideo non habet inuidentiam, quia nec superbiam. doctor itaque humilitatis Christus primo semet ipsum exinaniuit formam serui accipiens, in similitudine hominum factus et habitu inuentus ut homo, humilauit semet ipsum, factus oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis. ipsa uero doctrina eius, quam adtente insinuet humilitatem atque huic praecipiendae uehementer insistat, quia explicare facile possit atque in hanc rem demonstrandam testimonia cuncta congerere? hoc facere conetur uel faciat, quisquis seorsum de humilitate uoluerit scribere. huius autem operis aliud propositum est, quod de tam magna re susceptum est, ut ei maxime sit cauenda superbia. Proinde pauca testimonia, quae dominus in mentem dare dignatur, ex doctrina Christi de humilitate commemoro, quae ad id quod intendi fortasse sufficiant. sermo 5 I Cor. 13, 4 9 Phil. 2, 7. 8 1 inuidia B diabolus diabolus est ClP(G*HART: diabolus diabolus ęşţ (exp, m. 2) C, IZ pater diabolus est KMENX diabolus caput est B diabolus est SG2d dia diaboli diabolus est D diabolus praeest b 2 6— innidentiae omnia semier. S superuiain K innidentiam K 3 hoc Hl 5 cum om. B emulatur ZSAlt sicut B causa S 6 quercremus KRGA ..uode (de er.) H subdedit K subdit B 7 inflatur X 9 exinauit Ii 10 in-factus om. MEJVX similitudinem PlHADGT hominum om. T 11 inuentus] ut uentus R humiliauit C*P*KIZ-(HSADRVGTMENXbd se ipsum MENX 12 obediens patri EX 13 attende R 14 insistet MEX instet N 16 cuncta] cognita (ni s. l.) I quisque EX se»orsum (h er.) P 18 de om, X est om. EX uti K eil ei tam K om, MENX, er. in H 21 mente B 22 ad id] addit AGl quo» H intendimus RT intenti E eius, quem primum prolixiorem ad discipulos habuit, inde coepit: beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum: quos sine ulla controuersia humiles intellegimus. fidem centurionis illius ideo praecipue laudauit nec se inuenisse in Israhel dixit tantam fidem, quia ille tam humiliter credidit, ut diceret: non sum dignus, ut sub tectum meum intres. unde nec Matthaeus ob aliud eum dixit accessisse ad Iesum, cum apertissime Lucas insinuet, quod non ad eum ipse uenerit, sed amicos suos miserit. nisi quia fidelissima humilitate magis ipse accessit quam illi, quos misit. unde et illud propheticum est: excelsus est dominus et humilia respicit; excelsa autem a longe cognoscit, utique tamquam non accedentia. hinc et illi mulieri Chananaeae dicit:s o mulier, magna est fides tua! fiat tibi sicut uis, quam superius canem appellauerat nec ei panem filiorum proiciendum esse responderat. quod illa humiliter accipiens dixerat: ita, domine; nam et canes edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum suorum. ac sic quod adsiduo clamore non inpetrabat, humili confessione promeruit. hinc illi duo proponuntur orantes in templo, unus pharisaeus et alter publicanus, propter eos, qui sibi iusti uidentur et spernunt ceteros, et enumerationi meritorum 2 Matth. 5. 3 4 cf. Matth. 8, 5 sq. 6 Matth. 8, 8 8 cf. Luc. 7, 6. 7 11 Ps. 137, 6 14 Matth. 15, 28 15 cf. Matth. 15, 26 17 Matth. 15, 27 20 cf. Luc. 18, 10 1 habuit om. T 2 quoniam] quorum E 3 quod K contra- uersia Al 4 intelligimus R praecipuae A pi#»e H 5 israhel] hia B 6 intres sub tectum meum X 7 mattheus CPKA matheu3 IZrHSRTBGMENX 8 accessisae dixit E dixit om. T Iesurn) dth S insinuat IEl 9 quodj cum CB ueneritl accesserit T ipse miserit R 11 prius est om. N alt . est om. SBTEN 12 cognuscit K 13 non om. S accidentia EX accendencia T illi] enim T chananeae CGTX cananeae PBEKH1 chaneae A caneae R 16 proitiendum B 17 catelli X 18 mi.cis P (s er.) 19 petrabat Pl imperauit El confusione EX professione Y 20 et illi PyHADGRTbd unus publicanus et alter phariseus R 21 pharisens PSAGTMNX 22 enumeracione T enumeratione KR praefertur confessio peccatorum. et utique deo gratias agebat pharisaeus ex his, in quibus sibi multum placebat. gratias, inquit, tibi ago, quia non sum sicut ceteri homines, iniusti, raptores, adulteri, sicut et publicanus iste. ieiuno bis in sabbato, decimas do omnium quaecumque possideo. publicanus autem de longinquo stabat nec oculos ad caelum audebat leuare, sed percutiebat pectus suum dicens: propitius esto mihi peccatori. sequitur autem diuina sententia: amen dico uobis, descendit iustificatus de templo publicanus magis quam ille pharisaeus. deinde causa ostenditur. cur hoc iustum sit: quoniam is qui se exaltat humilabitur, et qui se humilat exaltabitur. fieri ergo potest, ut quisque et mala uera deuitet et uera bona in se consideret et de his patri luminum gratias agat, a quo descendit omne datum optimum et omne donum perfectum, et tamen elationis uitio reprobetur, si aliis peccatoribus maximeque peccata in oratione confitentibus uel sola cogitatione, quae coram deo est, superbus insultat, quibus non exprobratio cum inflatione, sed miseratio sine desperatione debetur. quid illud quod quaerentibus inter se discipulis, quisnam eorum maior esset, puerum paruulum 2 Luc. 18, 11-14 . 15 cf. Iac. 1, 17 20 cf. Matth. 18, 1-3 1 profertur E gratias om. S 2 phariseus PAM 3 inquid P om. N ago domine R hominum G 4 raptores iniusti G raptores om. NX aduteri X 5 ieiun*o H sabato SX quae XNDGBT 6 possedeo K de longiquo P1 de longe MENX de longinco KIZ 7 oculae K celos E 8 pec**tus (s super exp . m) C pecta R deus propitius KHSGMENXbd 10 hic iustificatuB MENX 11 ille om. X ostenditur causa E cG H iustam I istum R 12 is] *is CZ his B om. PKyHAGTRMENX qui se hurailiat exaltabitur X humiliabitur CP2KIZ-[HSA DRBG TMENXbd qui se exaltat humiliabitur X 13 humiliat Cp2KIZrHS.ADRBGTME NXbd et om. PADGT 14 considerat C 15 discendit K obtimum IZR 16 dotum Pl uicio M dictio CIZB 18 superbos S 19 insultet IZbd non om. T exprobatio AlPKIZHSRBb miseratione ENX 20 sine om. MENX disperatione