Addidit tamen: tribulationem autem carnis habebunt huius modi, ego autem uobis parco, hoc 1 cf. Mattb. 19, 9 5 1 Cor. 7, 28 9 I Cor. 7, 10. 11 18-24 I Cor. 7, 27. 28 1 ipse om. S 3 praecoepti R 4 faccre om. X est om. K denique] de qua KMENX 5 alt . si otn. Al 7 ne] non G 8 et om. N si solueris] si soluerit C21ZB si nupseris KMEX si uolueris G si solueris (». I . ul sic quesieris) A si quesieria solutionem N peccasti sič addidit et si nupseris non peccasti N 9 quae B 10 dominus ex enim m. 2 G cedere D1 11 suo om. N 12 ut om. K 18 ait] quot C2 quod IZ uir.. f uxorem suam KMENX non MENX nec T 14 nihilhominus KHS nibiUominus Z si nihilominus X ex praecepto] excepto B 16 quo] que C2IZ que B quod PjHlAR 19 praesciebat AG1 praeciebat R sed-fieret om. EX 20 fieret] faceret Y subiungit GT subiuxit EI X 23 carnalis R 24 eiusmodi S modo exhortans ad uirginitatem continentiamque perpetuam, ut aliquantulum a nuptiis etiam deterreret, modeste sane, non tamquam a re mala et inlicita, sed tamquam ab onerosa ac molesta. aliud est enim admittere carnis turpitudinem, aliud habere carnis tribulationem: illud est criminis facere, hoc laboris est pati, quem plerumque homines etiam pro officiis honestissimis non recusant. sed pro habendo coniugio iam hoc tempore, quo non per carnis propaginem uenturo Christo ipsius prolis propagatione seruitur, istam tribulationem carnis, quam nupturis praedicit apostolus, suscipere tolerandam perstultum esset, nisi metueretur incontinentibus, ne temptante satana in peccata damnabilia laberentur. quod autem se dicit eis parcere, quos ait tribulationem carnis habituros, nihil mihi interim sanius occurrit. quam eum noluisse aperire et explicare uerbis eandem ipsam carnis tribulationem, quam praenuntiauit eis qui eligunt nuptias in suspicionibus zeli coniugalis, in procreandis filiis atque nutriendis, in timoribus et maeroribus orbitatis. quotus enim quisque, cum se conubii uinculis adligauerit, non istis trahatur atque agitetur affectibus? quos neque nos exaggerare debemus, ne ipsis non parcamus, quibus parcendum extimauit apostolus. 1 exortans SRG 2 aliquantulia B n] ad R etiam sic (c s. I.) P, HRDEX etiamsi G deterretur E 3 a-tamquam om. K mula P honerosa CKIZSRT hac K et E 4 enim est E amittere CK amittere SR 5 illnd] aliud KMX criminis est G est enim R haec T 6 que (— er.) N 7 pro habendo] prohibendo X probando B coniugia E 8 quod R non om. NX 9 ipsius AlGl propagatione. y propugnatione IZ propaginS E propagatio (s. fin. o add . e) G seruitaris tam IZ istam] uti istam R 10 tollerandam R toleranda T 11 esse X incontentibus K temptante (p s. I.) CP temtante H tentante IZB 12 satane X dicit eis se MENX dioit se eis G 14 aoluisse A operire (s. o add . a) H aperie E et om. B 15 ipsam oin. MENX tribulationem carnis NX 16 eis] dicens IZ es X suspitionibus Ki cpli (s. e add. z) N 18 etj atque KMENX meroribus KIZARGMENX orbitatis] arbitratis CIZB quotiens X 19 allegauerit K alliganerat X agitatur X agitentur G affect. agitetur E 20 exagitare RE exaggere X nec X 21 partendum IZ extimauit (8. i add . s) C existimauit PKIZ-(HSADRBGTMENXbd Tantum per hoc, quod breuiter posui, cautum fieri lectorem oportuit aduersus eos, qui in hoc, quod scriptum est: tribulationem autem carnis habebunt huius modi, ego autem uobis parco, nuptiis calumniantur. quod eas ex obliquo sententia ista damnauerit; uelut ipsam damnationem noluerit dicere, cum ait: ego autem uobis parco, ut uidelicet, cum istis parcit, animae suae non pepercerit, si mentiendo dixit: et si acceperis uxorem, non peccasti; et si nupserit uirgo, non peccat. quod qui de sancta scriptura credunt uel credi uolunt, tamquam uiam sibi muniunt ad mentiendi licentiam uel ad defensionem suae peruersae opinionis, ubicumque aliud sentiunt quam sana doctrina postulat. si quid enim manifestum de diuinis libris prolatum fuerit, quo eorum confutentur errores, hoc ad manum habent uelut scutum, quo se aduersus ueritatem quasi tuentes nudent a diabolo uulnerandos, ut dicant hoc auctorem libri non uerum dixisse, alias ut infirmis parceret, alias ut contemptores terreret, sicut occurrerit causa, qua eorum peruersa sententia defendatur. atque ita dum ea, quae opinantur, defendere quam corrigere malunt, scripturarum sanctarum auctoritatem frangere conantur, qua una omnes ceruices superbae duraeque franguntur. Vnde sectatores et sectatrices perpetuae 3 I Cor. 7, 28 8 1 Cor. 7, 28. 1 posuit B 3 autem om. MENX eiusmodi S 4 uobis om. R conuptiis K calumpniantur RT 5 oblico T dampnauerit RT uelud H 7 parcit] pascit IZ pepercit KGA1 8 mentiens R mencienciendo T 12 aliud om. N 13 di K libris libris T 14 probatum KlMENX confundentur X hoc ad manum om. Z manum] damnum CB dapnum (p s. I.) I 15 ueritatem] caritatem S 16 nudent] uidcnt R a om. PK{HADRG TMENX diabnlo K auctorem] autem CIZ 17 uera KMENX dixissent B infirmus G parceret] placeret R contemtores P 18 teneret AG sicnt] aiquit (uit 8. 1.) S q; horum S 19 dum eaj nt ea E 20 corripere S scripturam sanctam Cl scripturae sanctae C2IZB autoritatem B auctoritate Ry 21 quia GEX superbiae G 22 frangantnr T continentiae et sacrae uirginitatis admoneo, ut bonum suum ita praeferant nuptiis, ne malum iudicent nuptias, neque fallaciter, sed plane ueraciter ab apostolo dictum nouerint: qui dat nuptum, bene facit; et qui non datnuptum, melius facit. et si acceperis uxorem, non peccasti; et si nupserit uirgo non peccat. et paulo post: beatior autem erit, si sic permanserit, secundum meam sententiam. et ne humana sententia putaretur, adiungit: puto autem, et ego spiritum dei habeo. haec domi- nica, haec apostolica, haec uera, haec sana doctrina est, sic eligere dona maiora, ne minora damnentur. melior est in scriptura dei ueritas dei quam in cuiusquam mente aut carne uirginitas hominis. quod castum est sic ametur, ut quod uerum est non negetur. nam quid mali non possunt etiam de sua carne cogitare, qui credunt apostolicam linguam eo ipso loco, ubi uirginitatem corporis commendabat, a corruptione mendacii uirginem non fuisse? primitus ergo ac maxime qui bonum uirginitatis eligunt, scripturas sanctas firmissime teneant nihil esse mentitas ac per hoc etiam illud uerum esse, quod dictum est: et si acceperis uxorem, non peccasti; et si nupserit uirgo, non peccat. nec putent minui tam magnum integritatis bonum, si nuptiae non erunt malum. immo uero hinc sibi potius maioris gloriae 3 I Cor. 7, 38 5 I Cor. 7, 28 6 I Cor. 7, 40 20 I Cor. 7, 28 1 sacra Cl ammoneo PKH\'.AtjSREM 2 nequae K 3 apostalo K 4 nuptum om. N 5 uxorem om. KMEN 8 putetur PKyHADRG TMENX 9 autem quod ISAUP autem ut X dei om. G 10 haec uera] uerba G uerba uera T sana] sancta G est] haec CIZB 11 si B melior] maior X 12 in pr. om. PfARGT cuius quor IZ1 aut] et S 13 in carne R uirginitatis B 14 quod R non om. EX 15 cogitaret B 16 in eo bd commendata S 17 a om. S emendatii B primiciis G hac K 18 maxime teneant R 19 teneant om. R etiam (e add. m. 2) P 20 uerum] uenturum I si om . X uxorem om. N 21 nec] ne T 22 minus (s retract.) C. IZ minui tamJ in uita K integritas At 23 potius quilibet MENlX palmam praeparatam esse confidat, quae non damnari, si nuberet, timuit, sed honoratius coronari, quia non nuberet. concupiuit. qui ergo sine coniugio permanere uoluerint, non tamquam foueam peccati nuptias fugiant, sed tamquam collem minoris boni transcendant, ut in maioris continentiae monte requiescant. ea quippe lege collis iste inhabitatur, ut non cum uoluerit quis emigret; mulier enim adligata est, quamdiu uir eius uiuit. uerumtamen ad continentiam uidualem ab ipso tamquam gradu conscenditur; propter uirginalem uero uel declinandus est non consentiendo petitoribus uel transiliendus praeueniendo petitores. Ne quis autem putaret duorum operum, boni atque melioris, aequalia fore praemia, propterea contra eos disserendum fuit, qui quod ait apostolus: existimo autem hoc bonum esse propter praesentem necessitatem. ita interpretati sunt, ut non propter regnum caelorum, sed propter saeculum praesens uirginitatem utilem dicerent; tamquam in illa uita aeterna nihil ceteris amplius habituri essent, qui hoc melius elegissent. in qua disputatione cum ad illud ueniremus, quod idem apostolus ait: tribulationem autem carnis habebunt huius modi, ego autem uobis parco, in alios litigatores incurrimus, qui non aequales perpetuae continentiae nuptias facerent, sed eas omnino damnarent. nam cum error uterque sit, uel aequare sanctae uirginitati nuptias uel damnare, nimis inuicem fugiendo duo isti 7 I Cor. 7, 39 14 I Cor. 7, 26 20 I Cor. 7, 28 1 palinam H quae] quia MENX 2 nubere B nuberet (t in ras.) iV timuit om . B quia ut KMENX qui. H non om. E nubere 1X(ATHS 3 concupiunt R aergo B e.go H permare Kl uoluerit P1 4 fouea C io nuptias N figant G callem B colla 7 5 ut-requiescant om. X montis E 6 loge E non habitatur T 8 ad] a E 9 ascenditur T uirginitatem p-[HART 10 petitoribuspraeueniendo om. S 12 qui I qui* Z putarent CB 14 qui] qui* K om. N 17 diceret T 18 ilia] illata EX 19 eligissent CKRB 20 ueneremus K uenerimus R tribulatione B 24 uirgimtatis R 25 dampnare ZX fugiendi Sb isti Pl iste K errores aduersa fronte confligunt, quia ueritatis medium tenere noluerunt: quo et certa ratione et sanctarum scripturarum auctoritate nec peccatum esse nuptias inuenimus nec eas bono uel uirginalis continentiae uel etiam uidualis aequamus. Alii quippe adpetendo uirginitatem nuptias tamquam adulterium detestandum esse putauerunt; alii uero defendendo conubium excellentiam perpetuae continentiae nihil mereri amplius quam coniugalem pudicitiam uoluerunt. quasi uel Susannae bonum Mariae sit humiliatio uel Mariae maius bonum Susannae debeat esse damnatio. Absit ergo, ut ita dixerit apostolus nuptis siue nupturis: ego autem uobis parco, tamquam noluerit dicere, quae poena coniugatis in futuro saeculo debeatur; absit, ut a Danihele de temporali iudicio liberatam Paulus mittat in gehennam; absit, ut maritalis torus ei poena sit ante tribunal Christi, cui fidem seruando elegit sub falsa accusatione adulterii uel periclitari uel mori. quid egit uox illa: melius est mihi incidere in manus uestras quam peccare in conspectu dei, si deus eam fuerat, non quia pudicitiam nuptialem seruabat, liberaturus, sed quia nupserat damnaturus? 12 I Cor. 7, 28 17 Sus. 23 1 quia uerita om. Z 2 quo et] quot B certa] sca MENX et cetera et certa S acripturarum-peccaium om. Z 3 ne R eis EX bono om. 1 4 ««uiduainus I aequauimus B 6 aetestandas STbd uero] autem X 7 excellentiae 7R om. X maereri 7 8 noluerunt H 9 bonum-Susannae om. I sit mariae N hnmiliatior K magis A om. G 11 nubti.s PD nuptiis GAl nuptias 7R siue nupturis om. PjKHADGTMENX 12 parco uobis E uoluerit R quo R 13 poena R coniugatis (t a. er . 1) S a Danihele] ad danielg R ad nihele H danibele (8. I . susanna) M susanna EX 14 temporalia X teinpori (i turpi m . 2) G liberatam susannfi N JPaulus] populus (pop in raa.) AGl pauius X (pop in ras.) AG1 apostolus 8. 1 . m. 2 G 16 fidem om. EX seruiendo M1 17 qui G1 egitl etogit GIZ1 ait MENX uox] uxor KMENX mihi est PHAT 18 incedere P2HIX in conspectu dei mei peccare MENX 19 eaml cQ ea R enim G ea X fuerat om. N pudicitia X 20 liueraturas K liberaturus est B erat damnaturus N et nunc quotiens castitas coniugalis aduersus calumniatores criminatoresque nuptiarum scripturae sanctae ueritate munitur, totiens cum sancto spiritu contra falsos testes Susanna defenditur, totiens a falso crimine liberatur et multo maiore negotio. tunc enim uni coniugatae, nunc omnibus; tunc de occulto et falso adulterio, nunc de uero et manifesto conubio crimen intenditur; tunc una mulier ex eo quod iniqui seniores dicebant, nunc omnes mariti et uxores ex eo, quod apostolus dicere noluit, accusantur. damnationem quippe uestram, inquiunt, tacuit, cum ait: ego autem uobis parco. quis hoc? nempe ille, qui superius dixerat: et si acceperis uxorem, non peccasti; et si nupserit uirgo, non peccat. cur igitur in eo, quod modeste tacuit, coniugiorum suspicamini crimen et in eo, quod aperte dixit, coniugiorum non agnoscitis defensionem? an eos damnat tacitus, quos locutus absoluit? nonne iam mitius accusatur Susanna non de coniugio, sed de ipso adulterio quam doctrina apostolica de mendacio? quid in tanto periculo faceremus, nisi tam certum apertumque esset pudicas nuptias non debere damnari. quam certum apertumque est sanctam scripturam non posse mentiri?