Quamuis in mediis et magnis curarum aestibus atque taediorum, 
 quae nos detinent a peccatoribus relinquentibus legem 
 dei – licet ea quoque ipsa nostrorum etiam peccatorum meritis inputemus 
 -, studio tamen tuo, Marcelline carissime, quo nobis es gratior 
 atque iucundior, diutius esse debitor nolui atque, ut uerum audias, 
 non potui. sic enim me conpulit uel ipsa caritas, qua in uno incommutabili unum sumus in melius commutandi, 
 uel timor, ne in te offenderem 
 deum, qui tibi desiderium tale donauit, cui scruiendo illi seruiam 
 qui donauit, sic, inquam, me conpulit, sic duxit et traxit ad 
 dissoluendas pro tantillis uiribus quaestiones, quas mihi scribendo 
 indixisti, ut ea causa in animo meo paulisper uineeret alias, donec 
 aliquid efficerem, quo me bonae tuae uoluntati et eorum quibus haec 
 curae sunt etsi non sufficienter, tamen oboedienter seruisse constaret. 
 
 
 Qui dicunt \'Adam sic creatum, ut etiam sine peccati 
 merito moreretur non poena culpae, sed necessitate naturae\'. profecto 
 illud, quod in lege dictum est: qua die ederitis, morte 
 moriemini, non ad mortem corporis, sed ad mortem animae, quae

 7 cf. Rom. 12,5. Gal. 3,28 16 cf. De gestis Pelagii et De peccato originali 
 (CSEL XXXXII 76, 16. 174, 5) De haeresibus c. 87 (XLII 48 M) 
 18 Gen. 2, 17 

 1 Incipit de baptismo paruuloru liber primus LPG Incpt lib prim\' sci Aug 
 De baptismo pamulorum ad Marcellinu tribunum et notarium S Incipit liber 
 beati Augustini (litt. mai.) et m. saec. XII add . de baptismo paruuloril r; in K 
 itiscr. abest, item in A (Retractatione praemissa); Incip ad Marcellinu de 
 remissione peccatorum et baptismo paruulorum lib primus M Augustinus de 
 peccatorum meritis et de baptismo paruulorum ad Marcellinum liber primus 
 sequente Relractalione C; de codice T cf. Praef . 3 detinet SVml G detinebant CT 
 derelinquentibus zbd 5 es om. M 6 iocundior Lm2PQKACTb debitor esse A 
 atque iam ut A audins] dicam zbd dicam ut uerum audias A 7 conpu- 
 lit ex conpellit L 8 ut melius (in s. ut m2)K 9 tale... LSV 10 quo 
 IjmlSPmlG 11 ∗∗∗tantillis L tantis K 12 ea m2 ex liac KmA uicerot Km 1 
 13 he* A 14 cwe* (s eras.) S sunt] erunt M deseruisse LVPGld 
 disseruisse Sm2 16 dicit M si Kml creatus est M 18 in om. M 

 1* 
 
 
 in peccato fit, referre conantur. qua morte mortuos significauit 
 dominus infideles, de quibus ait: sine mortuos sepelire mortuos 
 suos. quid ergo respondebunt, cum legitur hoc deum primo 
 homini etiam post peccatum increpando et damnando dixisse: 
 terra es et in terram ibis? neque enim secundum animam, sed, 
 quod manifestum est, secundum corpus terra erat et morte eiusdem 
 corporis erat iturus in terram. quamuis enim secundum corpus 
 terra esset et corpus in quo creatus est animale gestaret, tamen, si 
 non peccasset, in corpus fuerat spiritale mutandus et in illam incorruptionem, 
 quae fidelibus et sanctis promittitur, sine mortis? supplicio 
 transiturus. cuius rei desiderium nos habere non solum ipsi 
 sentimus in nobis, uerum etiam monente apostolo agnoscimus, ubi 
 ait: etenim in hoc ingemescimus, habitaculum nostrum, 
 quod de caelo est, superindui cupientes si tamen et induti 
 non nudi inueniamur. etenim qui sumus in hac habitatione 
 ingemescimus grauati, in quo nolumus expoliari, 
 sed superuestiri, ut absorbeatur mortale a uita. 
 proinde si non peccasset Adam, non erat expoliandus corpore, sed 
 superuestiendus inmortalitate et incorruptione, ut absorberetur 
 mortale a uita, id est ab animali in spiritale transiret. 
 
 Neque enim metuendum fuit, ne forte, si diutius hic 
 uiueret in corpore animali, senectute grauaretur et paulatim ueterescendo 
 perueniret ad mortem. si enim deus Israhelitarum uestimentis 
 et calciamentis praestitit, quod per tot annos non sunt

 2 Matth. 8,22. Luc. 9,60 5Gen.3,19 8 cf. I Cor. 15,44 13 II Cor. 5, 2-1 
 23 cf. Dent. 29, 5. 8, 4 

 1 fit] sitb conatur jlf quamortemortuoC significabit A 2 infideles 
 om.KCT 3 respondebant M 4 dixisset GmlA 5interra.il/ 8 et om. LS Vml 
 PmlG 10 et] ac b mortis (i ex u)L periculo LVPG, (s.l.m2 ui medio).S bd 
 11 nos ex non L 12 etiam] et K ammonente (d s. pr . m) Km2 admonente AMd 
 cognoscimus CMd 13 et 16 ingemiscimus Pm2Km2ACMd 14 et om. 
 z AMbd 15 inueniamur (m in ras. m2)K hac in mg. Lml 16 ingrauati M 
 spoliari KAM exspoliari Lm2Gd 17 absurbeatur Vml absorucatur G 
 mortalia uita Lml PmlG mortali a uita Vm7 mortali uita Sa.c . mortale auita K 
 18 spoliandus r exspoliandus Lm2Gd 19 absorneretur C 20 mortali anil 
 Bhom. LtnlVmlGSs.l.ml ests.l.m2V animaleM 21 si forte (si s.l.m2)L 
 forte si (si s.l.m2)VSml in mg . forte (om. si)PG dum forte b 22 ueterascendo 
 Vm2Abd 23 israelitarum ACbd 24 calceamentis d attrita Gml 
 
 
 obtrita, quid mirum si oboedienti homini eiusdem potentia praestaretur, 
 ut animale, hoc est mortale, habens corpus haberet in co quendam 
 statum, quo sine defectu esset annosus, tempore quo deus uellet 
 a mortalitate ad inmortalitatem sine media morte uenturus? sicut 
 enim haec ipsa caro quam nunc habemus non ideo non est uulnerabilis, 
 quia non est necesse ut uulneretur, sic illa non ideo non fuit 
 mortalis, quia non erat necesse ut moreretur. talem puto habitudinem 
 adhuc in corpore animali atque mortali etiam illis, qui sine 
 morte hinc translati sunt, fuisse concessam. neque enim Enoc et 
 Helias per tam longam aetatem senectute marcuerunt, nec tamen 
 eos credo iam in illam spiritalem qualitatem corporis commutatos, 
 qualis in resurrectione promittitur, quae in domino prima praecessit; 
 nisi quia isti fortasse nec his cibis egent, qui sui consumptione 
 reficiunt, sed ex quo translati sunt ita uiuunt, ut similem habeant 
 satietatem illis quadraginta diebus, quibus Helias ex calice aquae et 
 collyride panis sine cibo uixit; aut, si et his sustentaculis opus est, 
 ita in paradiso fortasse pascuntur sicut Adam, priusquam propter 
 peccatum inde exire meruisset. habebat enim, quantum existimo, 
 et de lignorum fructibus refectionem contra defectionem et de ligno 
 uitae stabilitatem contra uetustatem. 
 
 Praeter hoc autem quod puniens deus dixit: terra es 
 et in terram ibis, quod niside morte corporis quomodo intellegi 
 possit ignoro, sunt et alia testimonia, quibus euidentissime appareat 
 non tantum spiritus, sed etiam corporis mortem propter peccatum 
 meruisse genus humanum. ad Romanos apostolus dicit: si

 8 cf. Gen. 5, 24. IV Regn. 2, 11. Eccli. 44,16.48,9. IMach.2, 58. Ilebr. 11,5. 
 Op. imp. c. Iul. VI30 14 cf. III Rcgn. 19,8.6 19 cf. Gen. 2, 9 21Gen.3,19 
 25 Rom. 8,10.11 

 1 eadem A 2 hoc est] hoc LmlVmlSPG ac bd 3 quod C annorum 
 (r r«2s.s) l,, PA annosus (sfin.m2s.m) Vannosum SGb 4 uenturu A 5 enim om. K 
 7 moriretur A 9 enoch SPMTbd henoc C 10 elias CTd arcuerunt 
 LmlSmlVmlK 11 crcilo eos zbd anle iani exp. ia V 12 primam C 
 13 ncc isti fort. his M in hiis A egens T, om. Sml 15 ante illis add. sol . 
 qua Vm2 quibus om. Lml rG in quibus s.l.Sm2 quo s.l.Pml elias SCd 
 ex om. Lml 16 ex collyr. zbd colliride VPGKTAml colluridac CM 
 aut (ut s. I. m2)G hiis (sic saepissime) A opus est] operflJl 17 ita fort. in par. b 
 forte A 18 exinde zJIbd 19 uerba et-refectioncm bis leg. K 
 21 propter Lmlb h.ocG 22 intelligi WAbd 24 set Lml corporUl 
 
 
 autem Christus in uobis est, corpus quidem mortuum 
 est propter peccatum, spiritus autem uita est propter 
 iustitiam. si ergo spiritus eius qui suscitauit Iesum a 
 mortuis habitat in nobis, qui suscitauit Christum Iesum 
 a mortuis uiuificabit et mortalia corpora uestra per inhabitantem 
 spiritum eius in uobis. puto quod non expositore, 
 sed tantum lectore opus habet tam clara et aperta sententia. 
 \'corpus\', inquit, \'mortuum est\' non propter fragilitatem terrenam, 
 quia de terrae puluere factum est, sed \'propter peccatum\'. 
 quid quaerimus amplius? et uigilantissime non ait \'mortale\' sed 
 \'mortuum\'. 
 Namque antequam inmutaretur in illam incorruptionem, 
 quae in sanctorum resurrectione promittitur, poterat esse mortale, 
 quamuis non moriturum, sicut hoc nostrum potest, ut ita dicam, 
 esse aegrotabile, quamuis non aegrotaturum. cuius enim caro est, 
 quae non aegrotare possit, etiamsi aliquo casu priusquam aegrotet 
 occumbat? sic et illud corpus iam erat mortale. quam mortalitatem 
 fuerat absumptura mutatio in aeternam incorruptionem, si in homine 
 iustitia, id est oboedientia, permaneret; sed ipsum mortale non 
 est factum mortuum nisi propter peccatum. quia ucro illa in resurrectione 
 futura mutatio non solum nullam mortem, quae facta est 
 propter peccatum, sed nec mortalitatem habitura est, quam corpus 
 animale habuit ante peccatum, non ait \'qui suscitauit Christum 
 Iesum a mortuis uiuificabit et mortua corpora uestra\', cum supra 
 dixisset \'corpus mortuum\', sed: uiuificabit, inquit, et mortalia 
 corpora uestra, ut scilicet iam non solum non sint mortua,

 12 cf. I Cor. 15,52 25 Rom. 8, 11 

 1 nobis K 4 habitabit K habitAt - mortuis om. T a mortuis 
 iKm uiuificauit K 5uiuificauit LmlVmlSPGKCMT 6 in nobis LSVmlP 
 n s.l.Km2 expositorem-Iectorem LSPGb relatore cod. Casalinus 83 (73) 
 8 inquid (sic saepiits ml)L terrae I ñ. K tcrrg-na A 9 quia om. A 
 terra et (t alto s.l.m2) puluere K 10 amplius quaerimus d 12 mutetur b 
 14 non add. m2V ita om. Lnil 15 Qgrotabile* LSV egrotabilem GCT 
 egrotarum Kml 16 alico Vml aegrotat Kml 17 subcumbat M 
 18 fuera Cml, om. Gtnl adsumptura LmlVml csumptura A absiiptura C 
 19 lIoboedientia LSV inoboedientia (exp. m. rec.) P 20 in (s.l.m2) illa res. V 
 mom.LmlSPG 23 ilim xpm A 24 uiuificauit LmlVmlSPGCT 
 mortalia M 25 uiuificauit LmlSVmlPGCT 26 iam] etiam CM T sunt Gml 
 
 
 sed nec mortalia, cum animale resurget in spiritale et mortale hoc 
 induet inmortalitatem et absorbebitur mortale a uita.